1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σύμφωνα με το άρθρο 16 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 1 , η Επιτροπή αποστέλλει κατ’ έτος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στα κράτη μέλη έκθεση για την ενημέρωσή τους σχετικά με την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού και τη συμβολή του στη βελτίωση της εναέριας ασφάλειας.

Το 2022 η Επιτροπή συνέχισε να ενισχύει τους κανόνες ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες, με ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη της ανάκαμψης του τομέα μετά την πανδημία COVID-19 και στη συμβολή για την εξεύρεση λύσεων στα ζητήματα που προκαλούνται από τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Ο τομέας της ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες συνέβαλε στη διερεύνηση τρόπων άμβλυνσης των προβλημάτων χωρητικότητας στους αερολιμένες της ΕΕ, χωρίς να υπονομεύεται η ασφάλεια. Στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής της η Επιτροπή συμπεριέλαβε, επίσης, τα κράτη μέλη της ΕΕ και τον τομέα της ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες.

2.ΓΙΑ ΜΙΑ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ, ΠΙΟ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΑΠΟ ΕΚΝΟΜΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΕ

Το 2020, η Επιτροπή δρομολόγησε απολογισμό και στρατηγική συζήτηση σχετικά με πιθανά επόμενα βήματα για το ενωσιακό σύστημα ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες 2 . Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής, των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων μερών ολοκληρώθηκαν το 2022, με στόχο να γίνει απολογισμός του υφιστάμενου πλαισίου ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες της ΕΕ και να εντοπιστούν τομείς που επιδέχονται βελτίωση. Οι προβληματισμοί βασίστηκαν σε πέντε άξονες εργασίας που αντιστοιχούν στα κύρια χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών και της καινοτομίας.

3.ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ

3.1Γενικά

Στόχος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 είναι η πρόληψη των πράξεων έκνομων επεμβάσεων σε αεροσκάφη της πολιτικής αεροπορίας, με σκοπό την προστασία προσώπων και εμπορευμάτων. Παρόλο που ο εν λόγω κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρακολουθούν τακτικά τη συμμόρφωση των αερολιμένων, των αερομεταφορέων και άλλων φορέων όσον αφορά την εφαρμογή των κοινών βασικών προτύπων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες και να εξασφαλίζουν ταχεία ανίχνευση και κάλυψη των ελλείψεων, ο ρόλος που ανατίθεται στην Επιτροπή από τον νομοθέτη είναι να παρακολουθεί την αποτελεσματική εφαρμογή της εν λόγω νομικής απαίτησης από τα κράτη μέλη της ΕΕ / του ΕΟΧ 3 .

Το άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 ορίζει ότι η Επιτροπή διενεργεί επιθεωρήσεις και, εφόσον απαιτείται, διατυπώνει συστάσεις με σκοπό τη βελτίωση της αεροπορικής ασφάλειας. Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου παρακολούθησης, το σύστημα εποπτείας της Επιτροπής καλύπτει τις δραστηριότητες των κρατών μελών όσον αφορά την κατάρτιση, τη διατήρηση και την εφαρμογή αποτελεσματικού εθνικού προγράμματος ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας και αποτελεσματικού εθνικού προγράμματος ποιοτικού ελέγχου της πολιτικής αεροπορίας.

Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή ένα σύστημα παρακολούθησης της συμμόρφωσης σε δύο επίπεδα, δηλαδή δικές της επιθεωρήσεις που συμπληρώνονται από την αξιολόγηση των ετήσιων εκθέσεων των κρατών μελών για τις εθνικές δραστηριότητες παρακολούθησης.

Από το 2010, το ποσοστό συμμόρφωσης που διαπιστώθηκε κατά τις επιθεωρήσεις της Επιτροπής παραμένει σταθερό στο 80 % περίπου. Ωστόσο, αυτό το σχετικά σταθερό ποσοστό δεν σημαίνει ότι τα κράτη μέλη δεν έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους, καθώς παράλληλα και οι απαιτήσεις ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες έχουν ενισχυθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου, ιδίως σε τομείς όπως η ασφάλεια του αεροπορικού φορτίου, ο έλεγχος ασφάλειας υγρών, αερολυμάτων και πηκτωμάτων ή η ανάπτυξη και η χρήση τεχνολογίας περισσότερο προηγμένης και υψηλών επιδόσεων.

3.2Συχνότητα και πεδίο εφαρμογής των επιθεωρήσεων

Η Επιτροπή διενεργεί επιθεωρήσεις στις υπηρεσίες αεροπορικής ασφάλειας των κρατών μελών (στο εξής: αρμόδιες αρχές), καθώς και σε αερολιμένες, σε φορείς εκμετάλλευσης και σε φορείς που εφαρμόζουν πρότυπα ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες.

Ο αριθμός, η συχνότητα και το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω επιθεωρήσεων καθορίζονται στη στρατηγική της Γενικής Διεύθυνσης Κινητικότητας και Μεταφορών (ΓΔ MOVE) για την παρακολούθηση της εφαρμογής των ενωσιακών προτύπων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες. Στην εν λόγω στρατηγική λαμβάνονται υπόψη το επίπεδο αεροπορικής δραστηριότητας σε κάθε κράτος μέλος, αντιπροσωπευτικό δείγμα του τύπου λειτουργιών των αερολιμένων, το επίπεδο συμμόρφωσης ως προς την εφαρμογή των κανονισμών ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες, τα αποτελέσματα των προηγούμενων επιθεωρήσεων της Επιτροπής, οι αξιολογήσεις των εθνικών ετήσιων εκθέσεων ποιοτικού ελέγχου, τα περιστατικά ασφάλειας (πράξεις έκνομων επεμβάσεων), τα επίπεδα απειλής και άλλοι παράγοντες και αξιολογήσεις.

Προκειμένου η Επιτροπή να έχει επαρκείς διαβεβαιώσεις σχετικά με το επίπεδο συμμόρφωσης των κρατών μελών, ακολουθείται προσέγγιση πολυετούς παρακολούθησης. Βάσει αυτής, στοιχεία για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 και των εκτελεστικών του πράξεων από κάθε κράτος μέλος συλλέγονται σε διετή κύκλο, είτε με επιθεώρηση της αρμόδιας αρχής του κράτους μέλους είτε με επιθεώρηση τουλάχιστον ενός αερολιμένα του.

Πέραν αυτού, στοιχεία για την εφαρμογή των κοινών βασικών προτύπων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες συλλέγονται σε πενταετή κύκλο, με επιλογή του 15 %, τουλάχιστον, από το σύνολο των αερολιμένων της ΕΕ που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου αερολιμένα από άποψη όγκου επιβατών σε κάθε κράτος μέλος. Οι επιθεωρήσεις που διενεργούνται από την Επιτροπή σε επιλεγέντες αερολιμένες αποτελούν ισχυρό δείκτη του συνολικού επιπέδου συμμόρφωσης σε κάθε κράτος μέλος.

3.3Διαδικασίες και μεθοδολογία επιθεωρήσεων

Με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 72/2010 της Επιτροπής 4 καθορίζονται οι διαδικασίες διεξαγωγής των επιθεωρήσεων της Επιτροπής στο πεδίο της αεροπορικής ασφάλειας. Περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διατάξεις για τα προσόντα και τις εξουσίες των επιθεωρητών της Επιτροπής.

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τη διεξαγωγή των εν λόγω επιθεωρήσεων αναπτύχθηκε σε στενή συνεργασία με τις αρχές αεροπορικής ασφάλειας των κρατών μελών και βασίζεται στην επαλήθευση της αποτελεσματικής εφαρμογής των μέτρων ασφάλειας.

3.4Επιθεωρήσεις διενεργούμενες από την Επιτροπή

Το 2022 η Επιτροπή διενήργησε επιθεωρήσεις κανονικά, καθώς οι περιορισμοί κινητικότητας λόγω της πανδημίας COVID-19 τελικά ήρθησαν.

Η Επιτροπή διέθετε ενεργό ομάδα έξι επιθεωρητών αεροπορικής ασφάλειας πλήρους απασχόλησης, υποστηριζόμενη από ομάδα περίπου 80 εθνικών επιθεωρητών που διορίστηκαν από τα κράτη μέλη και οι οποίοι ειδικεύονται για να συμμετάσχουν στις επιθεωρήσεις της Επιτροπής.

Η συμμετοχή των εθνικών ελεγκτών στις επιθεωρήσεις της Επιτροπής συμβάλλει επίσης σε ένα σύστημα αξιολόγησης από ομοτίμους και επιτρέπει τη διάδοση μεθοδολογιών και βέλτιστων πρακτικών σε όλα τα κράτη μέλη και στις συνδεδεμένες χώρες. 5

Επιθεωρήσεις των εθνικών αρμόδιων αρχών

Στόχος των επιθεωρήσεων των αρμόδιων αρχών είναι να εξακριβώνεται αν τα κράτη μέλη διαθέτουν τα αναγκαία μέσα —μεταξύ των οποίων και εθνικό πρόγραμμα ποιοτικού ελέγχου, νόμιμη εξουσία και τους κατάλληλους πόρους— ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόζουν επαρκώς τη νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες.

Στο πλαίσιο του έκτου κύκλου επιθεωρήσεων των αρμόδιων αρχών, η Επιτροπή διενήργησε δύο επιθεωρήσεις κατά τη διάρκεια του 2022. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στον αριθμό των επιθεωρήσεων των αρμόδιων αρχών που διενεργήθηκαν το 2021.

Τα κράτη μέλη που υποβλήθηκαν σε επιθεώρηση το 2022 ευθυγράμμισαν τα εθνικά τους προγράμματα αεροπορικής ασφάλειας με τη νομοθεσία της ΕΕ, παρείχαν στις οικείες αρμόδιες αρχές τις αναγκαίες εξουσίες επιβολής για την παρακολούθηση και την τήρηση όλων των απαιτήσεων του κανονισμού και των εκτελεστικών του πράξεων, εξασφάλισαν τη διαθεσιμότητα αρκετών ελεγκτών για την εκτέλεση δραστηριοτήτων παρακολούθησης της συμμόρφωσης και εφάρμοσαν, ως επί το πλείστον, τις απαιτήσεις σχετικά με την εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας.

Ωστόσο, κατά τις επιθεωρήσεις επισημάνθηκε η ανάγκη να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες στους ακόλουθους τομείς: προγράμματα ασφάλειας αερολιμένων, φορέων εκμετάλλευσης και φορέων που εξακολουθούν να μην είναι πλήρως εναρμονισμένοι με τους κανονισμούς· απαιτούμενη μεθοδολογία για τις επιθεωρήσεις και στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνονται στις εκθέσεις παρακολούθησης της συμμόρφωσης· ελάχιστη συχνότητα ελέγχων ασφάλειας και επιθεωρήσεων· και, όπου απαιτείται ή αρμόζει, κατάλληλες εκτιμήσεις κινδύνου για τον καθορισμό μέτρων ασφάλειας ή ορισμένων εξαιρέσεων. Επίσης, εντοπίστηκαν ζητήματα στους τακτικούς ελέγχους των εθνικών και/ή ξένων αερομεταφορέων και ορισμένων φορέων με αρμοδιότητες ασφάλειας.

Αρχικές επιθεωρήσεις αερολιμένων

Το 2022, η Επιτροπή διενήργησε 18 αρχικές επιθεωρήσεις αερολιμένων με σκοπό να εξακριβωθεί αν η αρμόδια αρχή παρακολουθεί επαρκώς την αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες και αν είναι σε θέση να εντοπίζει και να αποκαθιστά γρήγορα τυχόν ελλείψεις. Οποιεσδήποτε ελλείψεις που διαπιστώνονται από τους επιθεωρητές της Επιτροπής πρέπει να αποκαθίστανται εντός καθορισμένης προθεσμίας. Οι εκθέσεις επιθεώρησης κοινοποιούνται σε όλα τα κράτη μέλη.

Μετά το δέκατο τρίτο έτος εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008, τα αποτελέσματα της επιθεώρησης αποτυπώνουν τις προσπάθειες που έχουν καταβάλει οι αρμόδιες αρχές και ο κλάδος. Οι περισσότερες από τις απαιτήσεις ασφάλειας εφαρμόστηκαν ορθά. Ωστόσο, οι επιθεωρήσεις ανέδειξαν δυσκολίες στην αποτελεσματική εφαρμογή ορισμένων μέτρων, για παράδειγμα όσον αφορά τον έλεγχο πρόσβασης και τον έλεγχο ασφάλειας χειραποσκευών, καθώς και στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.

Επαναληπτικές επιθεωρήσεις

Σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 72/2010, η Επιτροπή διεξάγει συστηματικά περιορισμένο αριθμό επαναληπτικών επιθεωρήσεων. Επαναληπτικές επιθεωρήσεις προγραμματίζονται όταν στην αρχική επιθεώρηση διαπιστωθούν πολλές σοβαρές ελλείψεις, αλλά και σε δειγματοληπτική βάση, για να εξακριβώνεται αν οι αρμόδιες αρχές διαθέτουν τις αναγκαίες εξουσίες για να απαιτούν την αποκατάσταση ελλείψεων εντός καθορισμένης προθεσμίας. Δεδομένου ότι το 2022 ήταν το έτος επανέναρξης των δραστηριοτήτων επιθεώρησης μετά την πανδημία COVID-19, η Επιτροπή επικεντρώθηκε στις αρχικές επιθεωρήσεις και δεν διενεργήθηκαν επαναληπτικές επιθεωρήσεις κατά το εν λόγω έτος.

3.5Αξιολογήσεις των ετήσιων εκθέσεων ποιοτικού ελέγχου των κρατών μελών

Σύμφωνα με το σημείο 18 του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν ετησίως έκθεση στην Επιτροπή για τα μέτρα που λαμβάνουν για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους και για την κατάσταση της ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες στους αερολιμένες τους.

Η αξιολόγηση των εν λόγω εκθέσεων, επιπλέον των τακτικών επιθεωρήσεων που διενεργεί η ίδια, είναι ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για να παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των εθνικών μέτρων ποιοτικού ελέγχου, κάτι που, με τη σειρά του, επιτρέπει τον ταχύ εντοπισμό και την κάλυψη των ελλείψεων σε κάθε κράτος μέλος.

Η αξιολόγηση περιλαμβάνει ανάλυση της τακτικής παρακολούθησης αερολιμένων, αερομεταφορέων και άλλων φορέων αρμόδιων σε θέματα αεροπορικής ασφάλειας, καθώς επίσης τον χρόνο που ανάλωσαν οι επιθεωρητές στο πεδίο, την έκταση και τη συχνότητα κατάλληλου συνδυασμού δραστηριοτήτων παρακολούθησης της συμμόρφωσης, τα εθνικά επίπεδα συμμόρφωσης, τις επαναληπτικές δραστηριότητες παρακολούθησης και την άσκηση των εξουσιών επιβολής της νομοθεσίας.

Η ποιότητα των ετήσιων εκθέσεων και των πληροφοριών που παρέχονται από τα κράτη μέλη παραμένει σταθερή και, κατά τη διάρκεια του 2022, επιτεύχθηκε περαιτέρω εναρμόνιση. Από την αξιολόγηση των εκθέσεων προέκυψε ότι η συνολική ποιότητα των δραστηριοτήτων παρακολούθησης δεν είχε ακόμη επανέλθει στα προ της COVID-19 επίπεδα, πιθανότατα λόγω της πανδημίας, η οποία είχε αντίκτυπο σε όλους τους υπό παρακολούθηση τομείς και στην ικανότητα τόσο των αρχών όσο και των φορέων εκμετάλλευσης. Υπάρχουν επίσης περιθώρια βελτίωσης, ιδίως όσον αφορά τη διενέργεια δοκιμών παρείσδυσης και επιθεωρήσεων παρακολούθησης, καθώς και τη χρήση μέτρων επιβολής.

Στα κράτη μέλη απεστάλη επίσημη ολοκληρωμένη αξιολόγηση, με επισήμανση, όπου ήταν αναγκαίο, προτάσεων σχετικά με τρόπους βελτίωσης ή καλύτερης προσαρμογής των εθνικών προσπαθειών.

3.6Αξιολογήσεις αερολιμένων τρίτων χωρών

Οι αξιολογήσεις διενεργούνται στο πλαίσιο των ρυθμίσεων ενιαίας ασφάλειας (OSS) μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών. Σκοπός είναι να επιβεβαιωθεί ότι η εφαρμογή ορισμένων μέτρων ασφάλειας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισοδύναμο επίπεδο με την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες. Το 2022 διενεργήθηκαν τρεις αξιολογήσεις, μεταξύ των οποίων για τις ΗΠΑ, τη Σινγκαπούρη και τη Σερβία.

3.7Περιπτώσεις του άρθρου 15 και ένδικες προσφυγές

Αν οι ελλείψεις στην εφαρμογή των μέτρων ασφάλειας που διαπιστώνονται σε αερολιμένα είναι αρκετά σοβαρές ώστε να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό το συνολικό επίπεδο ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας στην Ένωση, η Επιτροπή θα ενεργοποιήσει το άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 72/2010. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι άλλες αρμόδιες αρχές ειδοποιούνται σχετικά με την κατάσταση και ότι θα πρέπει να εξεταστεί η λήψη αντισταθμιστικών μέτρων για τις πτήσεις από τον συγκεκριμένο αερολιμένα. Το 2022 δεν προέκυψε καμία τέτοια περίπτωση.

Η Επιτροπή έχει επίσης τη δυνατότητα να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει, ειδικότερα σε περιπτώσεις παρατεταμένης μη αποκατάστασης ή επανεμφάνισης ελλείψεων. Το 2022 δεν κινήθηκε καμία τέτοια διαδικασία.

4.ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

4.1Νομοθετικό πλαίσιο

Η πολιτική αεροπορία εξακολουθεί να αποτελεί θελκτικό στόχο εχθρικών παραγόντων και, για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, απαιτείται η εφαρμογή αναλογικών μέτρων προστασίας βάσει επικινδυνότητας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη προσαρμόζουν συνεχώς τα μέτρα μετριασμού, ώστε να επιτυγχάνουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο αεροπορικής ασφάλειας και, ταυτόχρονα, να ελαχιστοποιούν τις αρνητικές επιπτώσεις στις πτητικές λειτουργίες.

Ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2015/1998 τροποποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022 με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2022/421 6 . Πρόκειται για τον κανονισμό που αποκαθιστά τους σωστούς καταλόγους τρίτων χωρών οι οποίες αναγνωρίζεται ότι εφαρμόζουν πρότυπα ασφάλειας ισοδύναμα με τα κοινά βασικά πρότυπα, επιτρέπει τη χορήγηση σύντομης επέκτασης της χρήσης συστημάτων ανίχνευσης εκρηκτικών (EDS) του προτύπου 2 για τον έλεγχο ασφάλειας φορτίου και ταχυδρομείου, και αποσαφηνίζει τη διάταξη για τη σταδιακή κατάργηση του ακτινοσκοπικού εξοπλισμού μίας όψης. Η δεύτερη τροποποίηση στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2015/1998 εγκρίθηκε τον Ιούλιο 2022 με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2022/1174 7 . Επιπλέον των αποσαφηνίσεων, περιλαμβάνει τροποποιήσεις που αφορούν την ασφάλεια των αερολιμένων, την ασφαλή και προστατευμένη μεταφορά πυροβόλων όπλων επί του αεροσκάφους, την εκπαίδευση του προσωπικού, την ασφάλεια του αεροπορικού φορτίου και ταχυδρομείου, τους γνωστούς προμηθευτές προμηθειών αερολιμένα, τους ελέγχους ιστορικού, τους σκύλους ανίχνευσης εκρηκτικών (EDD) και τα πρότυπα ανίχνευσης για τις πύλες ανίχνευσης μεταλλικών αντικειμένων (WTMD).

4.2Βάση δεδομένων της Ένωσης σχετικά με την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας

Η βάση δεδομένων της Ένωσης 8 για την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού αποτελεί το μόνο νομικό μέσο για διαβούλευση κατά την αποδοχή αποστολών από άλλο εγκεκριμένο μεταφορικό γραφείο ή από γνωστό αποστολέα. Η ίδια βάση δεδομένων περιλαμβάνει επίσης κατάλογο εγκεκριμένου εξοπλισμού ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας με σήμανση «σφραγίδα ΕΕ».

Στα τέλη του 2022 η βάση δεδομένων περιείχε περίπου 20 000 καταχωρίσεις εγκεκριμένων μεταφορικών γραφείων, γνωστών αποστολέων, ανεξάρτητων επικυρωτών, αεροπορικών εταιρειών μεταφοράς αεροπορικού φορτίου ή ταχυδρομείου που εκτελούν μεταφορές με προορισμό την Ένωση από αερολιμένα τρίτης χώρας (ACC3), εγκεκριμένων προμηθευτών, εγκεκριμένων μεταφορικών γραφείων και γνωστών αποστολέων τρίτων χωρών, καθώς και εξοπλισμού ασφαλείας και αερολιμένων. Το επιδιωκόμενο ποσοστό διαθεσιμότητας 99,7 % τηρήθηκε σταθερά το 2022.

4.3Εκ των προτέρων παροχή πληροφοριών για τα φορτία, προ της φόρτωσης (PLACI)

Το πρώτο στάδιο του νέου τελωνειακού συστήματος εισαγωγών (ICS2) που βασίζεται σε απαιτήσεις εκ των προτέρων παροχής πληροφοριών για τα φορτία προ της φόρτωσης εφαρμόζεται στις αποστολές ταχυδρομείου και τις ταχυμεταφορές από τις 15 Μαρτίου 2021.

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις PLACI, λεπτομερή στοιχεία σχετικά με κάθε αποστολή με προορισμό την ΕΕ από τοποθεσίες σε τρίτες χώρες πρέπει να υποβάλλονται ηλεκτρονικά στις τελωνειακές αρχές της ΕΕ από τους οικονομικούς φορείς που είναι υπεύθυνοι για την εισαγωγή αποστολών στο τελωνειακό έδαφος της Ένωσης και να αναλύονται από τις τελωνειακές αρχές του πρώτου σημείου εισόδου στην ΕΕ για σκοπούς ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας.

Το αποτέλεσμα της ανάλυσης κινδύνου PLACI ενδέχεται να απαιτεί την εφαρμογή ειδικών μέτρων μετριασμού των κινδύνων για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες. Τα εν λόγω μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται από τους οικονομικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην εισερχόμενη στην Ένωση αλυσίδα εφοδιασμού, πριν από τη φόρτωση της αποστολής σε πτήση με προορισμό την ΕΕ. Η Επιτροπή διοργάνωσε τον Νοέμβριο του 2022 μια τρίτη κοινή συνάντηση εργασίας με τις αρχές αεροπορικής ασφάλειας και τις εθνικές τελωνειακές αρχές, με σκοπό την προώθηση της ομαλής εφαρμογής της PLACI και την προετοιμασία για την έναρξη της δεύτερης φάσης του ICS2 τον Μάρτιο του 2023.

5.ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ, ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ

5.1Δοκιμασία

«Δοκιμασία», κατά την έννοια της νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες, διεξάγεται όταν κράτος μέλος συμφωνήσει με την Επιτροπή ότι θα χρησιμοποιήσει ιδιαίτερα μέσα ή μεθόδους που δεν αναγνωρίζονται από τη νομοθεσία, προκειμένου να αντικαταστήσει έναν από τους αναγνωρισμένους ελέγχους ασφάλειας, για περιορισμένο διάστημα, με την προϋπόθεση ότι η εν λόγω δοκιμασία δεν έχει αρνητική επίπτωση στα συνολικά επίπεδα ασφάλειας. Κατά τη διάρκεια του 2022 ξεκίνησαν στις Κάτω Χώρες και στη Γερμανία δύο δοκιμασίες σχετικά με την εφαρμογή αυτόματης ανίχνευσης απαγορευμένων αντικειμένων (APID), σε συνδυασμό με συστήματα ανίχνευσης εκρηκτικών υλών για χειραποσκευές (EDSCB). 9

5.2Συνεδριάσεις

Τον Νοέμβριο του 2022 η Επιτροπή διοργάνωσε την τρίτη συνεδρίαση της ομάδας εργασίας για την κυβερνοασφάλεια στον τομέα της αεροπορίας, στην οποία συμμετείχαν οι αρχές των κρατών μελών που είναι αρμόδιες για την αεροπορική ασφάλεια και την εφαρμογή της οδηγίας NIS 10 . Η συνεδρίαση έδωσε την ευκαιρία να συζητηθούν από κοινού ζητήματα σχετικά με την αεροπορική κυβερνοασφάλεια και να προσδιοριστούν συγκεκριμένα πεδία στα οποία απαιτούνται περαιτέρω εργασίες. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η εφαρμογή και η περαιτέρω βελτίωση του σύνθετου ρυθμιστικού περιβάλλοντος της αεροπορικής κυβερνοασφάλειας μπορούν να ωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από την ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών στο πλαίσιο μιας τέτοιας ομάδας εργασίας. Επίσης, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον να διασφαλιστεί ότι λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες του τομέα των αερομεταφορών και να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο οι τομεακές και οι οριζόντιες προσπάθειες μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, χωρίς αλληλοεπικάλυψη των προσπαθειών και χωρίς περιττό φόρτο για τις διοικήσεις και τον κλάδο.

H Επιτροπή διοργάνωσε ετήσια συνεδρίαση και εκπαίδευση των εθνικών επιθεωρητών AVSEC τον Σεπτέμβριο του 2022 για να λάβουν τα κράτη μέλη γνώση των αποτελεσμάτων των επιθεωρήσεων, να προωθηθεί η διαφάνεια και να εναρμονιστούν οι μεθοδολογίες παρακολούθησης της συμμόρφωσης.

5.3Νέες πρωτοβουλίες

Σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αεροπορικής ασφάλειας. Πραγματοποιήθηκαν κυρίως εργασίες για την εκπόνηση προτύπων ανίχνευσης όσον αφορά τον εξοπλισμό ασφάλειας για την αντιμετώπιση νέων απειλών, ειδικότερα χημικών ουσιών. Για τον σκοπό αυτόν, υπάρχει εξαιρετική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ) και άλλους διεθνείς εταίρους.

6.ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΑΠΕΙΛΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

6.1Γενικά

H διεθνής τζιχαντιστική τρομοκρατία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική απειλή για την ΕΕ και απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση 11 . Παρά τις παγκόσμιες προσπάθειες να περιοριστούν οι πηγές χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, οι τρομοκρατικές οργανώσεις εξακολουθούν να έχουν πρόσβαση σε μεγάλα χρηματικά αποθέματα 12 για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων και της προπαγάνδας τους. Διατηρούν την πρόθεσή τους να επιτεθούν στις αερομεταφορές ως ιδιαίτερα προβεβλημένο στόχο, καθώς και την ικανότητα να αναπτύξουν καινοτόμες μεθόδους απόκρυψης εκρηκτικών. Αναμένεται ότι οι απειλές και οι προκλήσεις για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες θα συνεχίσουν να εξελίσσονται και ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται η ποικιλομορφία του τρόπου διενέργειας των επιθέσεων. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αξιολογούν συνεχώς τις δυνητικές απειλές, όπως τις χημικές, τις βιολογικές, τις ραδιολογικές και τις πυρηνικές απειλές (ΧΒΡΠ). Οι απειλές εκ των έσω και η εγχώρια τρομοκρατία εξακολουθούν να αποτελούν πεδίο ιδιαίτερης προσοχής. Ταυτόχρονα, δίνεται έμφαση και σε άλλες απειλές και μέσα επίθεσης. Οι ζώνες συγκρούσεων θα συνεχίσουν να παρέχουν στους τρομοκράτες ένα περιβάλλον που προσφέρει την ευκαιρία να αποκτήσουν πιο εξελιγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό και να εκμεταλλευτούν λιγότερο αυστηρά μέτρα ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες.

Η Επιτροπή, από κοινού με τους αρμόδιους οργανισμούς, διατήρησε συνεχή διάλογο και τακτική παρακολούθηση των αναδυόμενων απειλών για την αεροπορική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των απειλών υβριδικού χαρακτήρα, με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, με σκοπό την ανάπτυξη γνώσεων και ικανοτήτων αντίδρασης στις εν λόγω απειλές, με αποτελεσματική διαχείριση του κινδύνου. Τον Οκτώβριο του 2022 δρομολογήθηκε εκτενής χαρτογράφηση των κινδύνων (η οποία ολοκληρώθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2023) για την αξιολόγηση του επιπέδου απειλής και κινδύνου κατά της πολιτικής αεροπορίας. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας για τη στρατηγική αεροπορικής ασφάλειας, η οποία συστάθηκε για να προβεί σε απολογισμό των εξελίξεων όσον αφορά τόσο την εξέλιξη της εικόνας της απειλής όσο και των ικανοτήτων ανίχνευσης. Τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης των κινδύνων για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες θα στηρίξουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με μια νέα βάση αναφοράς για τα σημεία ελέγχου επιβατών. Το 2022 δρομολογήθηκε εκ νέου ο άξονας εργασιών για την εκτίμηση του κινδύνου αεροπορικού φορτίου ως αποτέλεσμα της άρσης των περιορισμών εξαιτίας της νόσου covid.

6.2Κυβερνοασφάλεια

Στο πλαίσιο της αυξανόμενης εξάρτησης των αερομεταφορών από την τεχνολογία των πληροφοριών και τα ψηφιακά λειτουργικά συστήματα, η κρισιμότητα της κυβερνοασφάλειας αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Οι κυβερνοεπιθέσεις με στόχο τις μεταφορές θα μπορούσαν δυνητικά να έχουν καταστροφικές συνέπειες και να προκαλέσουν σημαντική οικονομική διαταραχή. Εκτιμάται ότι το 2022 σημειώθηκαν τουλάχιστον δύο χιλιάδες κυβερνοπεριστατικά που επηρέασαν διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη του τομέα των αερομεταφορών. 13 Στην προσπάθεια που καταβάλλεται να αυξηθεί η ανθεκτικότητα του τομέα των μεταφορών και των σχετικών υποδομών, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι η ΕΕ θα επικαιροποιήσει και θα βελτιώσει το υφιστάμενο πλαίσιο ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των μέσων αντιμετώπισης των κυβερνοαπειλών, στο γενικό περιβάλλον των υφιστάμενων κανόνων που διέπουν το εν λόγω ζήτημα 14 . Ο κυβερνοχώρος αναδεικνύει διάφορες ειδικές προκλήσεις, όπως το ευρύ φάσμα δρώντων και κινήτρων (πέραν των τρομοκρατικών ομάδων). Η Επιτροπή έχει θεσπίσει μέτρα και σ’ αυτόν τον τομέα 15 , απέναντι σε περισσότερο κακόβουλες προθέσεις και στις αυξημένες ικανότητες των εχθρικών τρίτων μερών. Η κατάσταση στην αεροπορία υπογραμμίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή συνοχή μεταξύ οριζόντιων και τομεακών κανόνων. Κατά την άποψη της Επιτροπής, είναι επιτακτική ανάγκη να αποφευχθούν οι επικαλύψεις και ο φόρτος για τους φορείς εκμετάλλευσης και τις αρχές.

6.3Δρόνοι

Η παράνομη χρήση συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΣμηΕΑ), ευρύτερα γνωστών ως δρόνων, μπορεί να διαταράξει τη λειτουργία των αερολιμένων και να θέσει σε κίνδυνο τα αεροσκάφη και τους επιβαίνοντες σε αυτά. 16 Η αύξηση της ανθεκτικότητας του συστήματος και των ικανοτήτων αντιμετώπισης των ΣμηΕΑ αποτελεί επίσης αναπόσπαστο μέρος της «Στρατηγικής δρόνων 2.0» 17 την οποία ενέκρινε η Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2022 για την ανάπτυξη των δρόνων στην κατεύθυνση της έξυπνης και βιώσιμης κινητικότητας του μέλλοντος. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο να μπορέσουν οι δρόνοι να συμβάλουν, μέσω της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης, σε μια νέα προσφορά βιώσιμων υπηρεσιών και μεταφορών, λαμβανομένων παράλληλα υπόψη πιθανών τεχνολογικών συνεργειών μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα διενεργήσει μια εκτίμηση κινδύνου για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες όσον αφορά τους δρόνους, προκειμένου να εντοπιστούν πρόσθετες ενδεχόμενες αδυναμίες των αερολιμένων οι οποίες θα απαιτούσαν κανονιστικές λύσεις. 18

6.4Ζώνες συγκρούσεων

Στο πλαίσιο του συστήματος προειδοποίησης για ζώνες συγκρούσεων συνέχισαν να πραγματοποιούνται κοινές εκτιμήσεις κινδύνου, σε τακτική τριμηνιαία βάση, κατά το 2022, υπό την καθοδήγηση της ολοκληρωμένης ομάδας εκτίμησης κινδύνου για την αεροπορική ασφάλεια της ΕΕ. Στόχος της εν λόγω διαδικασίας είναι η έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την εκτίμηση των κινδύνων που προκύπτουν για την πολιτική αεροπορία της ΕΕ από ζώνες συγκρούσεων, για να μετριάζονται οι κίνδυνοι. Σε επείγουσες περιπτώσεις, διοργανώνονται έκτακτες συνεδριάσεις. 19

Η ολοκληρωμένη διαδικασία εκτίμησης κινδύνου για την αεροπορική ασφάλεια της ΕΕ παρέχει επίσης τη δυνατότητα εκτίμησης κινδύνου και υποστηρίζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων (μετριασμός των κινδύνων) στον τομέα της ασφάλειας του αεροπορικού φορτίου και των προτύπων αεροπορικής ασφάλειας.

7.ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

7.1Γενικά

Η Επιτροπή συνέχισε να συμβάλλει στην ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες παγκοσμίως. Αυτό το έπραξε συνεργαζόμενη με διεθνείς φορείς, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ΔΟΠΑ), και με βασικούς εμπορικούς εταίρους, καθώς και συνεργαζόμενη στενά με τα κράτη μέλη για τη διασφάλιση συντονισμένων θέσεων σε επίπεδο ΕΕ. Πραγματοποιήθηκαν επίσης διάλογοι με ορισμένες τρίτες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Σινγκαπούρη και το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ).

7.2Διεθνείς φορείς

Η ΕΕ συμμετείχε ενεργά, ως παρατηρητής, στην ετήσια συνεδρίαση της ειδικής ομάδας του ΔΟΠΑ για την ασφάλεια της αεροπορίας (AVSECP/33), η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 9 έως τις 13 Μαΐου 2022, καθώς και στην πρώτη συνεδρίαση της ομάδας του ΔΟΠΑ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο (CYSECP/1), η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 16 έως τις 20 Μαΐου 2022.

Η 41η Συνέλευση του ΔΟΠΑ οργανώθηκε από τις 27 Σεπτεμβρίου έως τις 7 Οκτωβρίου 2022. Η Ευρώπη είχε τέσσερις κύριες εισηγήσεις για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες στη Συνέλευση, οι οποίες αφορούσαν: 1) τη διασφάλιση αποτελεσματικής αεροπορικής ασφάλειας στον κόσμο που ανακάμπτει από τη νόσο COVID-19· 2) την ανάπτυξη ενός πλαισίου για την κυβερνοασφάλεια· 3) τους ανθρώπινους παράγοντες στον τομέα της αεροπορικής ασφάλειας· και 4) ένα ενημερωτικό έγγραφο σχετικά με το έργο ανάπτυξης ικανοτήτων για την αεροπορική ασφάλεια, CASE. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της υποστήριξαν επίσης ένα έγγραφο εργασίας, από κοινού με τον Καναδά, σχετικά με την προώθηση παγκόσμιων, περιφερειακών και βιομηχανικών πρωτοβουλιών για τον μετριασμό των κινδύνων από τις ζώνες συγκρούσεων στην πολιτική αεροπορία.

7.3Τρίτες χώρες

Στο πλαίσιο των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ομάδα συνεργασίας ΕΕ–ΗΠΑ για την ασφάλεια των μεταφορών (TSCG) αποσκοπεί στην προώθηση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Διασφαλίζει την αδιάλειπτη εφαρμογή των ρυθμίσεων ενιαίας ασφάλειας και την αμοιβαία αναγνώριση των αντίστοιχων συστημάτων της ΕΕ και των ΗΠΑ για το αεροπορικό φορτίο και το αεροπορικό ταχυδρομείο. Οι εν λόγω πρωτοβουλίες εξοικονομούν χρόνο και κόστος και μειώνουν την επιχειρησιακή πολυπλοκότητα για τους φορείς εκμετάλλευσης αεροπορικών μεταφορών. Η 31η συνεδρίαση της ομάδας συνεργασίας Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) - Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) για την ασφάλεια των μεταφορών (TSCG) πραγματοποιήθηκε από τις 29 έως 30 Μαρτίου 2022 και διοργανώθηκε από την Υπηρεσία Ασφάλειας των Μεταφορών (TSA).

Σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία, η Επιτροπή έχει θεσπίσει ρυθμίσεις ενιαίας ασφάλειας (OSS) με τις οποίες αναγνωρίζονται τα πρότυπα ασφάλειας που εφαρμόζονται σε ορισμένες τρίτες χώρες ή αερολιμένες τρίτων χωρών ως ισοδύναμα με τα πρότυπα της ΕΕ. 20 Δεν θεσπίστηκαν νέες ρυθμίσεις ενιαίας ασφάλειας κατά το 2022. Στην περίπτωση του Ισραήλ, η επέκταση των υφιστάμενων ρυθμίσεων ενιαίας ασφάλειας για επιβάτες και χειραποσκευές εξακολουθεί να αναστέλλεται μέχρι την ολοκλήρωση των αναπτυξιακών έργων στον αερολιμένα Tel Aviv Ben Gurion, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στην τεχνολογία ελέγχου που απαιτείται για την ενιαία ασφάλεια. Τα συγκεκριμένα αναπτυξιακά έργα αναβλήθηκαν λόγω των αρνητικών οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Όσον αφορά την Ιαπωνία, βρίσκεται σε εξέλιξη η αξιολόγηση της σχετικής νομοθεσίας της για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες.

Όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, κατά το 2022 συνεχίστηκε το έργο «Ασφάλεια της πολιτικής αεροπορίας στην Αφρική, στην Ασία και στη Μέση Ανατολή» (CASE II), που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με προϋπολογισμό 8 εκατομμυρίων ευρώ και υλοποιείται από την ECAC. Οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν από εμπειρογνώμονες στον τομέα της ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες περιελάμβαναν συναντήσεις εργασίας, διαδικτυακά σεμινάρια και διμερείς δραστηριότητες εντός των χωρών. 21 Ο γενικός στόχος του CASE II είναι η αντιμετώπιση της απειλής της τρομοκρατίας στην πολιτική αεροπορία, μέσω της συνεργασίας με τα κράτη από τις τρεις αυτές περιοχές, προκειμένου να ενισχυθούν τα οικεία συστήματα ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας 22 .

8.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το 2022, η πανδημία COVID-19 τελικά υποχώρησε και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί καταργήθηκαν. Κατέστη εφικτό να διενεργηθούν «κανονικές», επιτόπιες επιθεωρήσεις και επίσης να επανέλθει η διεθνής συνεργασία για την ασφάλεια των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες στα προ της πανδημίας επίπεδα.

Η ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας επέφερε προκλήσεις για το οικοσύστημα των αερομεταφορών σε ορισμένους αερολιμένες της ΕΕ, ιδίως στις αρχές του καλοκαιριού. Μετά από περισσότερα από δύο έτη, κατά τα οποία η ζήτηση αεροπορικών μεταφορών δεν ικανοποιείτο, απαιτήθηκε χρόνος και προσεκτικός σχεδιασμός από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για να διασφαλιστεί ότι οι επιβάτες θα μπορούσαν να έχουν την βέλτιστη εμπειρία όταν ταξιδεύουν. Η Επιτροπή συνέβαλε διερευνώντας τρόπους άμβλυνσης των προβλημάτων χωρητικότητας στους αερολιμένες της ΕΕ χωρίς υπονόμευση της ασφάλειας, για παράδειγμα διευκολύνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και επιχειρησιακής εμπειρίας μεταξύ των αερολιμένων και των ρυθμιστικών αρχών για να βελτιωθεί ο ρυθμός εξυπηρέτησης επιβατών, καθώς και ενισχύοντας τον συντονισμό και την πιθανή αμοιβαία αναγνώριση των ελέγχων ασφάλειας.

Ως προς το μέλλον, η Επιτροπή εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω το ισχύον πλαίσιο ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες. Για τον σκοπό αυτόν, εξετάζει τρόπους για την αύξηση της αποδοτικότητας, της βιωσιμότητας και της ευελιξίας του, χωρίς να υπονομεύονται τα υψηλά επίπεδα ασφάλειας που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής. Το έργο αυτό θα συνεχιστεί βάσει των βελτιώσεων που προσδιορίζονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 23 που δημοσιεύθηκε το 2023, με σκοπό την εφαρμογή, από κοινού με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, των μέτρων που θα επιτρέψουν ένα πλαίσιο ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες που είναι πιο ανθεκτικό, καινοτόμο και κατάλληλο για το μέλλον.

(1) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 300/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2008, για τη θέσπιση κοινών κανόνων στο πεδίο της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2320/2002 (ΕΕ L 97 της 9.4.2008, σ. 72).

(2) Στη διαδικασία διαβούλευσης προσφέρθηκαν να συμμετάσχουν εθελοντικά ορισμένα μέλη της συμβουλευτικής ομάδας ενδιαφερομένων για την αεροπορική ασφάλεια (SAGAS), η οποία συγκροτήθηκε δυνάμει του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008.

(3) Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος: τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, η Νορβηγία, η Ισλανδία και η Ελβετία. Η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ (ΕΑΕ) είναι υπεύθυνη για τη διενέργεια επιθεωρήσεων αεροπορικής ασφάλειας στη Νορβηγία και στην Ισλανδία. Όσον αφορά την Ελβετία, η Επιτροπή διενεργεί επιθεωρήσεις αεροπορικής ασφάλειας στη χώρα αυτή βάσει διμερούς συμφωνίας.

(4) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 72/2010 της Επιτροπής, της 26ης Ιανουαρίου 2010, για καθορισμό των διαδικασιών διεξαγωγής των επιθεωρήσεων της Επιτροπής στο πεδίο της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας από έκνομες ενέργειες (ΕΕ L 23 της 27.1.2010, σ. 1).

(5) Βλ. στο παράρτημα 1 το διάγραμμα στο οποίο συνοψίζονται όλες οι δραστηριότητες παρακολούθησης της συμμόρφωσης που διεξήγαγαν η Επιτροπή και η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ το 2022.

(6) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/421 της Επιτροπής, της 14ης Μαρτίου 2022, για την τροποποίηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2015/1998 σχετικά με τον καθορισμό λεπτομερών μέτρων εφαρμογής των κοινών βασικών προτύπων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες (ΕΕ L87 της 15.3.2022, σ. 1).

(7) Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/1174 της Επιτροπής, της 7ης Ιουλίου 2022, για την τροποποίηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2015/1998 της Επιτροπής όσον αφορά ορισμένα λεπτομερή μέτρα εφαρμογής των κοινών βασικών προτύπων ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες (ΕΕ L 183 της 8.7.2022, σ. 35).

(8) https://ksda.ec.europa.eu/

(9) Η τελική έκθεση για τη δοκιμασία στις Κάτω Χώρες παρελήφθη τον Ιούνιο του 2023. Η δοκιμασία στη Γερμανία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.

(10) Οδηγία (ΕΕ) 2016/1148 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Ιουλίου 2016, σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο ασφάλειας συστημάτων δικτύου και πληροφοριών σε ολόκληρη την Ένωση (ΕΕ L 194 της 19.7.2016, σ. 1).

(11) Βλ. για παράδειγμα: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-12315-2021-INIT/el/pdf .

(12) https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0532

(13) Τα κύρια είδη περιστατικών είναι οι δόλιοι ιστότοποι, το κακόβουλο λογισμικό, η κατανεμημένη άρνηση υπηρεσιών (DDoS) και το ηλεκτρονικό ψάρεμα.

(14) Παράγραφος 102 της ανακοίνωσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα — οι ευρωπαϊκές μεταφορές σε τροχιά μέλλοντος» [COM(2020) 789 final της 9ης Δεκεμβρίου 2020].

(15) Για παράδειγμα, οι απαιτήσεις για τον κυβερνοχώρο βάσει του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/1583 της Επιτροπής, της 25ης Σεπτεμβρίου 2019, άρχισαν να ισχύουν στις 31 Δεκεμβρίου 2021 και η εφαρμογή τους υπόκειται στο πρόγραμμα επιθεωρήσεων της Επιτροπής.

(16) Σύμφωνα με την ετήσια επισκόπηση της ασφάλειας του EASA για το 2022, το ποσοστό εμφάνισης δρόνων μειώθηκε κατά το 2021 (σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία).

(17) Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Στρατηγική δρόνων 2.0 για ένα έξυπνο και βιώσιμο οικοσύστημα μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ευρώπη», COM(2022) 652 final της 29ης Νοεμβρίου 2022.

(18) Εμβληματική δράση 18.

(19) Η ομάδα είχε 4 τακτικές τριμηνιαίες συνεδριάσεις, των οποίων προηγήθηκαν προπαρασκευαστικές συναντήσεις με τις αεροπορικές εταιρείες και τις ενώσεις τους. Επιπλέον, διοργανώθηκε επείγουσα συνεδρίαση τον Φεβρουάριο του 2022 εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια του έτους, εκδόθηκαν δύο νέα ενημερωτικά δελτία για τις ζώνες συγκρούσεων (CZIB), τροποποιήθηκαν εννέα και ένα ανακλήθηκε. Επιπλέον, τροποποιήθηκαν δύο ενημερωτικά σημειώματα και ένα ανακλήθηκε.

(20) Η ΕΕ διαθέτει ρυθμίσεις ενιαίας ασφάλειας, μεταξύ άλλων, με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Σινγκαπούρη, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ (μόνο για παραδιδόμενες αποσκευές).

(21) Κατά το 2022 υλοποιήθηκαν 35 δραστηριότητες, αποτελούμενες από πέντε πολυμερείς δραστηριότητες (δύο συναντήσεις εργασίας και τρία πολυμερή προγράμματα κατάρτισης) και 30 διμερείς δραστηριότητες προς όφελος 61 κρατών εταίρων και συνολικά 733 συμμετεχόντων, χάρη στην κινητοποίηση μιας πλειάδας 43 ομιλητών που προσκλήθηκαν για να συμβάλουν στις πολυμερείς δραστηριότητες, εκ των οποίων 22 ομιλητές προέρχονται από κράτη εταίρους. Εκτός από αυτές τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις, έχουν κινητοποιηθεί έξι εμπειρογνώμονες στον τομέα της ασφάλειας από κράτη εταίρους για να συμμετάσχουν ως συνεκπαιδευτές σε δραστηριότητες κατάρτισης. Συνολικά, από την έναρξη του έργου έως τον Δεκέμβριο του 2022 ολοκληρώθηκαν 62 δραστηριότητες.

(22)

Τα κράτη εταίροι επιλέγονται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, όπως η δέσμευση/ικανότητα ενός δεδομένου κράτους να επωφεληθεί πλήρως από τις δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων που υλοποιούνται από το έργο ή η απουσία πιθανής επικάλυψης με άλλες πρωτοβουλίες ανάπτυξης ικανοτήτων, είτε διμερείς είτε πολυμερείς.

(23) Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: Working towards an enhanced and more resilient aviation security policy: a stocktaking, (Προς μια ενισχυμένη και ανθεκτικότερη πολιτική ασφάλειας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες: απολογισμός) SWD (2023) 37 final, 2 Φεβρουαρίου 2023.

Κράτος	Πλήθος επιθεωρήσεων (αρχικές και επαναληπτικές επιθεωρήσεις) περίοδος 1/2022 έως 12/2022	Συνολικό πλήθος επιθεωρήσεων (αρχικές και επαναληπτικές επιθεωρήσεις) από το 2004
Αυστρία	1	18
Βέλγιο	0	21
Βουλγαρία	1	16
Κροατία	2	10
Κύπρος	0	12
Τσεχική Δημοκρατία	0	14
Δανία	1	21
Εσθονία	1	11
Φινλανδία	0	18
Γαλλία	2	37
Γερμανία	2	33
Ελλάδα	1	26
Ουγγαρία	0	12
Ιρλανδία	1	18
Ιταλία	1	33
Λετονία	1	11
Λιθουανία	0	11
Λουξεμβούργο	0	11
Μάλτα	0	8
Κάτω Χώρες	0	18
Πολωνία	1	21
Πορτογαλία	1	20
Ρουμανία	1	14
Σλοβακική Δημοκρατία	1	11
Σλοβενία	1	10
Ισπανία	1	35
Σουηδία	0	24
Κράτη μη μέλη της ΕΕ: Ελβετία	0	13
ΣΥΝΟΛΟ	20	510

Κράτος	Πλήθος επιθεωρήσεων (αρχικές και επαναληπτικές επιθεωρήσεις) περίοδος 1/2022 έως 12/2022	Συνολικό πλήθος επιθεωρήσεων (αρχικές και επαναληπτικές επιθεωρήσεις) από το 2004
Ισλανδία	1	19
Νορβηγία	2	62
ΣΥΝΟΛΟ	3	81