Δελτίο συνοπτικής παρουσίασης

Εκτίμηση των επιπτώσεων σχετικά με την πρωτοβουλία για τη βιώσιμη κατανάλωση αγαθών — προώθηση της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης

Α. Ανάγκη ανάληψης δράσης

Ποιο είναι το πρόβλημα και γιατί αποτελεί πρόβλημα σε επίπεδο ΕΕ;

Η πρωτοβουλία υλοποιεί την προτεραιότητα της Επιτροπής για την πράσινη μετάβαση, ιδίως την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τον στόχο της για βιώσιμη κατανάλωση. Όταν τα καταναλωτικά προϊόντα παρουσιάζουν ελαττώματα, οι καταναλωτές συχνά δεν επιδιώκουν να τα επισκευάσουν ή να τα επαναχρησιμοποιήσουν, αλλά τα απορρίπτουν πρόωρα, παρόλο που τα προϊόντα αυτά θα μπορούσαν να επισκευαστούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Αυτό συμβαίνει όταν οι καταναλωτές επιλέγουν την αντικατάσταση αντί της επισκευής στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης που προβλέπει η οδηγία για την πώληση αγαθών και εκτός της νόμιμης εγγύησης όταν οι καταναλωτές δεν επιλέγουν την επισκευή. Αυτό οδηγεί σε αύξηση των αποβλήτων και των περιττών εκπομπών CO2 που παράγονται, καθώς και σε σπατάλη πολύτιμων πόρων.

Το πρόβλημα της πρόωρης απόρριψης επισκευάσιμων καταναλωτικών αγαθών υπάρχει σε ολόκληρη την ΕΕ και σε ευρύ φάσμα καταναλωτικών αγαθών. Πάνω από τα δύο τρίτα όσων απάντησαν στη δημόσια διαβούλευση (65 – 74 %) υποστήριξαν την επίλυση του προβλήματος σε επίπεδο ΕΕ.

Τι θα πρέπει να επιτευχθεί;

Προκειμένου να προωθηθεί η βιώσιμη κατανάλωση μέσω της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης βιώσιμων καταναλωτικών αγαθών, η παρούσα πρωτοβουλία αποσκοπεί στην αύξηση της επισκευής των ελαττωματικών καταναλωτικών αγαθών και της επαναχρησιμοποίησης των αγαθών εντός και εκτός της νόμιμης εγγύησης.

Η Επιτροπή επιδιώκει τον στόχο της Πράσινης Συμφωνίας για βιώσιμη κατανάλωση με ολιστικό τρόπο. Από την πλευρά της προσφοράς, η πρόταση κανονισμού για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα (ESPR) προωθεί τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων. Από την πλευρά της ζήτησης, η πρόταση οδηγίας σχετικά με την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση (ECGT) παρέχει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις αγοράς. Δεδομένου ότι και οι δύο προτάσεις δεν οδηγούν από μόνες τους σε περισσότερες επισκευές στο στάδιο μετά την πώληση, η παρούσα πρωτοβουλία προσθέτει μια τρίτη διάσταση. Προωθεί την επισκευή ως μέσο επανόρθωσης στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης και παρέχει στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις νέα εργαλεία που προωθούν την επισκευή και εκτός της νόμιμης εγγύησης.

Και τα τρία αυτά μέτρα αποσκοπούν στην επίτευξη πιο βιώσιμης κατανάλωσης. Έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχουν σωρευτικό αποτέλεσμα και καλύπτουν από κοινού ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος. Ως εκ τούτου, πρέπει να εξεταστούν συνδυαστικά.

Ποια είναι η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ (επικουρικότητα); 

Η οδηγία για την πώληση αγαθών έχει ήδη εναρμονίσει πλήρως τους τρόπους επανόρθωσης για τα ελαττωματικά καταναλωτικά αγαθά. Εάν οι κανόνες αυτοί πρόκειται να τροποποιηθούν προκειμένου να προωθηθεί η επισκευή και η επαναχρησιμοποίηση των αγαθών εντός της νόμιμης εγγύησης, αυτό πρέπει να γίνει σε επίπεδο ΕΕ. Επιπλέον, τα εθνικά μέτρα για την προώθηση της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης καταναλωτικών αγαθών εκτός της νόμιμης εγγύησης θα δημιουργήσουν ή θα αυξήσουν τον κατακερματισμό στην ενιαία αγορά.

Β. Λύσεις

Ποιες είναι οι διάφορες επιλογές για την επίτευξη των στόχων; Υπάρχει προτιμώμενη επιλογή ή όχι; Εάν όχι, γιατί;

Οι επιλογές για την προώθηση της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης αγαθών εντός της νόμιμης εγγύησης είναι οι εξής: η κατά προτεραιότητα επισκευή στο πλαίσιο του συστήματος μέσων επανόρθωσης που προβλέπει η οδηγία για την πώληση αγαθών όταν αυτή είναι φθηνότερη από την αντικατάσταση· η προώθηση της επισκευής ως κύριου μέσου επανόρθωσης· η παράταση της περιόδου ευθύνης στο πλαίσιο της επισκευής· η ευθυγράμμιση της περιόδου ευθύνης των ανακατασκευασμένων αγαθών με την περίοδο ευθύνης για τα νέα αγαθά και η αντικατάσταση των ελαττωματικών αγαθών με ανακατασκευασμένα αγαθά. 

Οι επιλογές όσον αφορά τη διευκόλυνση και την ενθάρρυνση της επισκευής και της επαναχρησιμοποίησης αγαθών εκτός της νόμιμης εγγύησης είναι οι εξής: η παροχή πληροφοριών σχετικά με την επισκευή από τους παραγωγούς και από πλατφόρμα εύρεσης υπηρεσιών επισκευής και ανακατασκευασμένων αγαθών σε εθνικό ή ενωσιακό επίπεδο· η βελτίωση της διαφάνειας και των όρων επισκευής μέσω οικειοθελών δεσμεύσεων· η υποχρέωση των επισκευαστών να υποβάλουν προσφορά επισκευής σχετικά με την τιμή και τους όρους επισκευής, και η υποχρέωση των παραγωγών να επισκευάζουν αγαθά που υπόκεινται στις απαιτήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τη δυνατότητα επισκευής ή όλα τα προϊόντα έναντι αντιτίμου.

Η δέσμη προτιμώμενων επιλογών περιλαμβάνει στοιχεία και από τις δύο ομάδες, με έμφαση στο ζήτημα της επισκευής εκτός της νόμιμης εγγύησης, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό ελαττωμάτων εμφανίζεται σε αυτό το σενάριο και, ως εκ τούτου, η δυνατότητα αύξησης των επισκευών είναι η υψηλότερη δυνατή. Η προτιμώμενη επιλογή συνίσταται στις ακόλουθες επιλογές:

-Στην παροχή προτεραιότητας στην επισκευή όποτε αυτή είναι φθηνότερη από την αντικατάσταση κατά τη διάρκεια της νόμιμης εγγύησης.

-Στην υποχρέωση των παραγωγών να ενημερώνουν εάν προσφέρουν επισκευή, καθώς και σχετικά με την πιθανή υποχρέωση επισκευής που υπέχουν.

-Σε μια πλατφόρμα σε εθνικό επίπεδο, που θα φέρνει σε επαφή τους καταναλωτές με τους επισκευαστές βασικών καταναλωτικών αγαθών και θα προωθεί ανακατασκευασμένα αγαθά.

-Σε εθελοντικές δεσμεύσεις για ένα πρότυπο εύκολης επισκευής στην ΕΕ.

-Σε υποχρέωση όσων προσφέρουν υπηρεσίες επισκευής να υποβάλουν προσφορά σχετικά με την τιμή και τους όρους επισκευής σε τυποποιημένη μορφή.

-Στην υποχρέωση των παραγωγών αγαθών για τα οποία ισχύουν απαιτήσεις δυνατότητας επισκευής βάσει της νομοθεσίας της Ένωσης να τα επισκευάζουν εκτός της νόμιμης εγγύησης έναντι αντιτίμου.

Ποιες απόψεις διατύπωσαν τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη; Ποιος υποστηρίζει την κάθε επιλογή;

Η σαφής πλειονότητα των ενδιαφερόμενων μερών που συμμετείχαν στη δημόσια διαβούλευση συμφώνησε με τα προβλήματα που εντοπίστηκαν.

Η επιλογή βάσει της οποίας δίνεται προτεραιότητα στην επισκευή όποτε αυτή είναι φθηνότερη από την αντικατάσταση κρίθηκε αποτελεσματική από μια μικρή πλειονότητα όλων των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένης μιας πλειονότητας των πολιτών της ΕΕ, των επιχειρηματικών φορέων και των δημόσιων αρχών που συμμετείχαν. Η πλειονότητα των οργανώσεων καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων έκρινε το μέτρο αναποτελεσματικό. Αρκετά κράτη μέλη υποστήριξαν αυτήν την επιλογή.

Τα μισά από όλα τα συμμετέχοντα ενδιαφερόμενα μέρη υποστήριξαν την αποτελεσματικότητα των οικειοθελών δεσμεύσεων για την προώθηση της επισκευής. Ειδικότερα, οι επιχειρηματικοί φορείς έκριναν το μέτρο αυτό αποτελεσματικό, ενώ η πλειονότητα των περιβαλλοντικών οργανώσεων που συμμετείχαν και οι μισές οργανώσεις καταναλωτών έκριναν το μέτρο αναποτελεσματικό.

Όσον αφορά την υποχρέωση του παραγωγού να επισκευάζει έναντι αντιτίμου, μικρή πλειονότητα όσων απάντησαν θεώρησε ότι αυτό θα πρέπει να ισχύει όταν τα ελαττώματα οφείλονται σε φυσιολογική φθορά, ενώ οι μισοί έκριναν ότι αυτό θα πρέπει να ισχύει όταν παρουσιάζονται ελαττώματα μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης. Οι επιχειρηματικοί φορείς είχαν διαφορετική άποψη: λίγοι ήταν αυτοί που θεώρησαν ότι θα πρέπει να καλύπτονται τα ελαττώματα που οφείλονται σε φυσιολογική φθορά.

Γ. Επιπτώσεις της προτιμώμενης επιλογής

Ποια είναι τα οφέλη της προτιμώμενης επιλογής (ειδάλλως, των κυριότερων επιλογών); 

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της προτιμώμενης επιλογής θα πρέπει να εξεταστούν από κοινού με τις επιπτώσεις του κανονισμού ESPR και της οδηγίας ECGT, δεδομένου ότι έχουν σχεδιαστεί ώστε να έχουν σωρευτικό αποτέλεσμα. Σε 15 χρόνια η παρούσα πρωτοβουλία θα εξοικονομήσει 18,4 εκατομμύρια τόνους CO2, ενώ με τον κανονισμό ESPR θα εξοικονομηθούν 471 εκατομμύρια τόνοι και με την οδηγία ECGT 0,33 – 0,47 εκατομμύρια τόνοι. Ως εκ τούτου, ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος συνδυαστικά είναι πολύ σημαντικός. Η εξοικονόμηση CO2 που θα εξασφαλίσει ο κανονισμός ESPR είναι πολύ υψηλότερη, δεδομένου ότι ο εν λόγω κανονισμός αποσκοπεί σε ριζικές αλλαγές στην κατασκευή των προϊόντων, αλλά ταυτόχρονα η πρωτοβουλία αυτή εξοικονομεί πολύ περισσότερο CO2 σε σύγκριση με την οδηγία ECGT. Οι πρωτοβουλίες αλληλοβοηθούνται επίσης στη δημιουργία αντικτύπου.

Οι επιχειρήσεις θα υποστούν ζημίες λόγω διαφυγόντων κερδών από πωλήσεις και μειωμένης παραγωγής νέων αγαθών. Η πολύ σημαντική εξοικονόμηση για τους καταναλωτές (176,5 δισ. EUR σε 15 έτη) υπερβαίνει το κόστος που θα επωμιστούν οι επιχειρήσεις. Η προτιμώμενη δέσμη επιλογών αλλάζει μακροπρόθεσμα τα καταναλωτικά πρότυπα των καταναλωτών προς τη βιωσιμότητα, έτσι ώστε οι καταναλωτές να δαπανούν λιγότερα χρήματα λόγω της μείωσης της κατανάλωσης. Ως εκ τούτου, οι ζημίες των επιχειρήσεων αντικατοπτρίζουν τη μετάβαση από τα έσοδα των επιχειρήσεων στην ευημερία των καταναλωτών, ενώ οι καταναλωτές είναι πιθανό να επενδύσουν τα χρήματα που εξοικονομούν στο σύνολο της οικονομίας, γεγονός που με τη σειρά του θα οδηγήσει σε ανάπτυξη και επενδύσεις.

Ποιο είναι το κόστος της προτιμώμενης επιλογής (ειδάλλως, των κυριότερων επιλογών);

Οι έμποροι και οι παραγωγοί της ΕΕ θα έχουν απώλειες στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία λόγω της μείωσης των πωλήσεων και της παραγωγής νέων αγαθών, καθώς και επειδή πρέπει να συμμορφώνονται με τις νέες απαιτήσεις πληροφόρησης και την υποχρέωση επισκευής. Το κόστος της προσαρμογής των επιχειρήσεων είναι υψηλό, αλλά όχι μη κατάλληλο, δεδομένου του σημαντικού αντικτύπου της πρωτοβουλίας.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στις ΜΜΕ και στην ανταγωνιστικότητα;

Οι ΜΜΕ θα επιβαρυνθούν επίσης με τις επαγγελματικές δαπάνες που αναφέρονται ανωτέρω. Μολονότι το επίπεδο του κόστους προσαρμογής και των διοικητικών δαπανών σε σχέση με τα έσοδα των επιχειρήσεων είναι δυσανάλογα υψηλότερο για τις ΜΜΕ, η συνολική ισορροπία κόστους και οφέλους στο πλαίσιο της προτιμώμενης επιλογής αναμένεται να είναι ελαφρώς επωφελής για τις ΜΜΕ στο σύνολό τους. Ο λόγος είναι ότι οι ΜΜΕ στον τομέα των επισκευών θα ωφεληθούν, ενώ ο τομέας της μεταποίησης και του λιανικού εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ στον συγκεκριμένο τομέα, θα βρεθεί σε σχετικά μειονεκτική θέση ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας.

Θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς και στις εθνικές διοικήσεις; 

Οι δημόσιες αρχές δεν αναμένεται να επιβαρυνθούν με σημαντικό κόστος επιβολής. Η εθνική πλατφόρμα θα έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες δαπάνες για την ανάπτυξη ΤΠ και τη συντήρηση της πλατφόρμας, καθώς και για την ενημέρωση του κοινού.

Θα υπάρξουν άλλες σημαντικές επιπτώσεις; 

Οι παραγωγοί τρίτων χωρών ενδέχεται να υποστούν ζημίες λόγω της μείωσης των πωλήσεων νέων εισαγόμενων αγαθών. Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτός μπορεί επίσης να έχει μακροπρόθεσμα θετικό αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς οι εν λόγω παραγωγοί ενδέχεται να αποκτήσουν κίνητρο να στραφούν στην παραγωγή πιο βιώσιμων αγαθών.

Αναλογικότητα; 

Η δέσμη προτιμώμενων επιλογών προτείνει μια ισορροπημένη προσέγγιση που σέβεται την αρχή της αναλογικότητας. Για την προώθηση της επισκευής στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης, οι εθνικές νομοθεσίες τροποποιούνται μόνο στον ελάχιστο αναγκαίο βαθμό για την επίτευξη του στόχου. Η επιλογή δεν παρεμβαίνει σε εδραιωμένες εθνικές πρακτικές σχετικά με τις περιόδους ευθύνης. Όσον αφορά τις υπόλοιπες επιλογές που δεν εμπίπτουν εντός της νόμιμης εγγύησης, η εναρμόνιση σε επίπεδο ΕΕ περιορίζεται μόνο στις επιλογές οι οποίες έχουν διάσταση εσωτερικής αγοράς, δηλαδή στην υποβολή προσφοράς και στην υποχρέωση επισκευής. Όταν μια λύση σε εθνικό επίπεδο είναι αποτελεσματική, δηλαδή η πλατφόρμα επισκευών, αυτή είναι η προτιμώμενη επιλογή. Στο πλαίσιο του «προτύπου εύκολης επισκευής», ο σχεδιασμός της επιλογής διαμορφώνεται ως οικειοθελής δέσμευση για την αποφυγή κατάφωρης παρέμβασης στην εθνική νομοθεσία που ρυθμίζει την παροχή υπηρεσιών.

Δ. Παρακολούθηση

Πότε θα επανεξεταστεί η πολιτική;

Η πρωτοβουλία θα αξιολογηθεί 5 έτη μετά την έναρξη εφαρμογής της.