ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 8.11.2023
COM(2023) 690 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Ανακοίνωση του 2023 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
{SWD(2023) 690 final} - {SWD(2023) 691 final} - {SWD(2023) 692 final} - {SWD(2023) 693 final} - {SWD(2023) 694 final} - {SWD(2023) 695 final} - {SWD(2023) 696 final} - {SWD(2023) 697 final} - {SWD(2023) 698 final} - {SWD(2023) 699 final}
Ανακοίνωση του 2023 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
I. Εισαγωγή
Η διεύρυνση της ΕΕ είναι κινητήρια δύναμη για μακροπρόθεσμη σταθερότητα, ειρήνη και ευημερία σε ολόκληρη την ήπειρο. Η προσχώρηση στην ΕΕ αποτελεί γεωστρατηγική επένδυση για μια ισχυρή, σταθερή και ενωμένη Ευρώπη που βασίζεται σε κοινές αξίες. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την προώθηση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μια αξιόπιστη και αξιοκρατική προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ συνιστά βασικό μοχλό μετασχηματισμού και, ως εκ τούτου, ενισχύει τη συλλογική μας ασφάλεια και την κοινωνικοοικονομική μας ευημερία. Είναι καθοριστική για την προώθηση της συμφιλίωσης και της σταθερότητας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η γεωπολιτική σημασία της διεύρυνσης της ΕΕ αναδείχθηκε περαιτέρω το 2022, όταν η Ουκρανία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας και η Γεωργία υπέβαλαν αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ μετά τον απρόκλητο και αδικαιολόγητο επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αναγνωρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας και να χορηγεί στην Ουκρανία και τη Μολδαβία καθεστώς υποψήφιας χώρας. Η χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη τον Δεκέμβριο του 2022 αποτέλεσε σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της δυναμικής της διαδικασίας διεύρυνσης.
Σήμερα, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Τουρκία, η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία έχουν μια ιστορική ευκαιρία να συνυφάνουν στενά το μέλλον τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προσχώρηση είναι και θα παραμείνει μια αξιοκρατική διαδικασία, η οποία εξαρτάται πλήρως από την αντικειμενική πρόοδο που έχει επιτευχθεί από κάθε εταίρο της διεύρυνσης. Ως εκ τούτου, οι χώρες της διεύρυνσης θα πρέπει να ενεργήσουν με αποφασιστικότητα για να εφαρμόσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και να σημειώσουν απτή και μη αναστρέψιμη πρόοδο, αρχής γενομένης από τις θεμελιώδεις αρχές της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Το κράτος δικαίου, ιδίως η ανεξαρτησία και η λειτουργία της δικαιοσύνης και η καταπολέμηση της διαφθοράς, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η οικονομία, η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης εξακολουθούν να είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι της πολιτικής διεύρυνσης.
Η προσχώρηση στην ΕΕ συνιστά στρατηγική επιλογή. Οι εταίροι πρέπει να ενστερνίζονται και να προάγουν τις αξίες της ΕΕ με τρόπο σταθερό και αδιαμφισβήτητο. Η ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ στέλνει ένα μήνυμα που είναι σημαντικότερο από ποτέ όσον αφορά τις κοινές αξίες και τον στρατηγικό προσανατολισμό στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο.
II. Βασικές εξελίξεις
Ενιαία αντίδραση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας
Τα τελευταία δύο χρόνια σημαδεύτηκαν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) κατέγραψε περισσότερα από 27 000 θύματα στον άμαχο πληθυσμό της Ουκρανίας, μεταξύ των οποίων 9 600 νεκροί, ενώ ο ακριβής αριθμός των θανάτων αναμένεται να είναι πολύ υψηλότερος. Οι ανθρωπιστικές ανάγκες παραμένουν έντονες: 17,6 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία, το 49 % του συνολικού πληθυσμού της χώρας, και 6,2 εκατομμύρια στις χώρες υποδοχής προσφύγων, εξακολουθούν να χρειάζονται πολυτομεακή ανθρωπιστική βοήθεια. Ο πόλεμος έχει επίσης προκαλέσει κατάρρευση και καταστροφή της παραγωγής και της ιδιοκτησίας, διαταραχή του εμπορίου, μείωση των επενδύσεων, διάβρωση του ανθρώπινου κεφαλαίου και τεράστιες ζημίες στο περιβάλλον.
Η απάντηση της ΕΕ στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας ήταν πρωτοφανής, ενιαία, αποφασιστική και άμεση. Τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και οι εταίροι τους σε ολόκληρο τον κόσμο καταδίκασαν τον απρόκλητο και αδικαιολόγητο επιθετικό πόλεμο. Ενήργησαν γρήγορα, απομονώνοντας πολιτικά και οικονομικά τη Ρωσία, καταδικάζοντας τις παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και στηρίζοντας μέτρα για τη διασφάλιση πλήρους λογοδοσίας για τα εγκλήματα πολέμου και τις άλλες παραβιάσεις που διαπράττονται σε σχέση με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας. Η ΕΕ έχει εγκρίνει μέχρι στιγμής 11 δέσμες εκτεταμένων κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας. Επιδεικνύοντας την αταλάντευτη υποστήριξή της προς την Ουκρανία, η ΕΕ εξακολουθεί να παρέχει ευρεία ανθρωπιστική, χρηματοδοτική, οικονομική και στρατιωτική στήριξη στη χώρα. Μέσω της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν μέχρι στιγμής κινητοποιήσει 82,6 δισ. EUR (Σεπτέμβριος 2023· από τα οποία 25 δισ. EUR σε στρατιωτική στήριξη), συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης που διατίθεται για τη φιλοξενία προσφύγων στην ΕΕ. Το Συμβούλιο παρέτεινε έως τον Μάρτιο του 2025 την προσωρινή προστασία των ατόμων που εγκατέλειψαν τις εμπόλεμες περιοχές στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, παρέχοντας ασφάλεια σε περισσότερους από 4 εκατομμύρια Ουκρανούς και Ουκρανές που ζουν επί του παρόντος στην ΕΕ. Ως απάντηση στον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμένων του Εύξεινου Πόντου από τη Ρωσία, από τον Μάιο του 2022, η ΕΕ, μαζί με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, υλοποιεί τις λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας, οι οποίες συνδέουν την Ουκρανία και τη Μολδαβία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, διευκολύνοντας το εμπόριό τους με την ΕΕ και τον υπόλοιπο κόσμο, μεταξύ άλλων σε κρίσιμα προϊόντα όπως τα σιτηρά. Η Επιτροπή υποστηρίζει μια σειρά προσπαθειών για την παρακολούθηση και την καταγραφή των περιβαλλοντικών ζημιών. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία για όσο καιρό χρειαστεί.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κοινού με την Ουκρανία και τους εταίρους τής G7, συγκρότησε τον Ιανουάριο του 2023 την πλατφόρμα συντονισμού των χορηγών από πολλούς φορείς για τον συντονισμό της στήριξης των άμεσων χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας και της μελλοντικής οικονομικής ανάκαμψης και ανασυγκρότησης.
Τον Ιούνιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα ειδικό μεσοπρόθεσμο χρηματοδοτικό μέσο που θα παράσχει στην Ουκρανία συνεκτική, προβλέψιμη και ευέλικτη στήριξη για την περίοδο 2024-2027. Ο νέος μηχανισμός για την Ουκρανία θα στηρίξει τις προσπάθειες για τη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας και θα προωθήσει την ανάκαμψη. Το σχέδιο προβλέπει ότι στον μηχανισμό θα διατεθούν 50 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις και δάνεια για την περίοδο 2024-2027.
Η ΕΕ παρείχε επίσης δύο ολοκληρωμένες δέσμες στήριξης στη Μολδαβία για την αντιμετώπιση ιδίως των επιπτώσεων που έχει στη χώρα ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Μολδαβία έχει υποστεί σημαντική εισροή προσφύγων από την Ουκρανία, διογκούμενο πληθωρισμό, απειλές για τον ενεργειακό εφοδιασμό της, παραβιάσεις του εναέριου χώρου της και πληθώρα υβριδικών εχθρικών ενεργειών, όπως υποκινούμενες διαμαρτυρίες, μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης και κυβερνοεπιθέσεις.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκαλεί φόβο στην ευρύτερη περιοχή, μεταξύ άλλων και στη Γεωργία. Στο πλαίσιο αυτό, η ασφάλεια και η άμυνα, καθώς και η αντιμετώπιση υβριδικών απειλών και απειλών κυβερνοασφάλειας εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στους τομείς προτεραιότητας για τη συνεργασία ΕΕ-Γεωργίας. Έχουν κινητοποιηθεί συνολικά 62 εκατ. EUR για τη στήριξη των δυνάμεων άμυνας της Γεωργίας μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε τον Δεκέμβριο του 2022 δέσμη μέτρων ενεργειακής στήριξης ύψους 1 δισ. EUR για τα Δυτικά Βαλκάνια. Για την αντιμετώπιση των άμεσων, βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων αναγκών στην περιοχή, η σημαντική δέσμη μέτρων ενεργειακής στήριξης βοήθησε τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων να αρχίσουν να μειώνουν την εξάρτησή τους από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, να επιταχύνουν την απανθρακοποίηση και να βελτιώσουν την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Η ΕΕ ενίσχυσε τη στήριξή της στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, μεταξύ άλλων κατόπιν αρκετών κυβερνοεπιθέσεων στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Τον Ιούνιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνδιοργάνωσε στις Βρυξέλλες διάσκεψη υψηλού επιπέδου για την κυβερνοασφάλεια.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει επηρεάσει τις χώρες της διεύρυνσης, ιδίως την Ουκρανία ως θύμα της επίθεσης, αλλά και τα κράτη μέλη της ΕΕ, γεννώντας σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Απέναντι στην αυξανόμενη εξωτερική αστάθεια, τον στρατηγικό ανταγωνισμό και τις απειλές κατά της ασφάλειας, η ΕΕ έχει αναλάβει μεγαλύτερη διεθνή ευθύνη και έχει εγκρίνει ακόμη περισσότερα αποφασιστικά μέτρα για τη μείωση των εξαρτήσεων και την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης οικονομικής βάσης. Οι στόχοι αυτοί αφορούν όλες τις χώρες της διεύρυνσης.
Η διεύρυνση της ΕΕ αποκτά νέα δυναμική
Το θεματολόγιο διεύρυνσης απέκτησε νέα δυναμική τον Ιούνιο του 2022, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις συστάσεις της Επιτροπής, αναγνωρίζοντας την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας και χορηγώντας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία καθεστώς υποψήφιων χωρών. Αυτό ακολούθησε τις αιτήσεις προσχώρησης στην ΕΕ που υπέβαλαν οι τρεις χώρες την άνοιξη του 2022 και τις γνώμες που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Η ευρωπαϊκή προοπτική ενίσχυσε την αποφασιστικότητα των χωρών να προβούν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται από τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ και ιδίως τα μέτρα / τις προτεραιότητες που μνημονεύονται στις γνώμες της Επιτροπής. Πλέον, η Επιτροπή υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με την εκπλήρωση αυτών των μέτρων/προτεραιοτήτων στο πλαίσιο της τακτικής δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση, στην οποία από φέτος περιλαμβάνονται η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία.
Στα Δυτικά Βαλκάνια, η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία σχετικά με τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2022 και ακολούθησε η διαδικασία της αναλυτικής εξέτασης του κεκτημένου της ΕΕ (διαδικασία ελέγχου), η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2023. Τον Δεκέμβριο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη καθεστώς υποψήφιας χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι η χώρα θα εφαρμόσει τα μέτρα που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του Οκτωβρίου του 2022 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης. Τον Δεκέμβριο του 2022, το Κόσοβο υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ. Την άνοιξη του 2023, η ΕΕ συμφώνησε σχετικά με την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για το Κόσοβο, η οποία θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Η συνεργασία σε υψηλό επίπεδο με τις χώρες της διεύρυνσης συνεχίστηκε. Κατά τη σύνοδο κορυφής της διαδικασίας του Βερολίνου στα Δυτικά Βαλκάνια τον Νοέμβριο του 2022, η Επιτροπή ανακοίνωσε σημαντική δέσμη μέτρων ενεργειακής στήριξης ύψους 1 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις της ΕΕ, ώστε να βοηθήσει τα Δυτικά Βαλκάνια να αντιμετωπίσουν τις άμεσες συνέπειες της ενεργειακής κρίσης και να αναπτύξουν ανθεκτικότητα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Η σύνοδος κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022 στα Τίρανα. Το γεγονός ότι η σύνοδος κορυφής διοργανώθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή αποτελεί σαφή ένδειξη της πλήρους και αδιαμφισβήτητης προσήλωσης της ΕΕ στην προοπτική προσχώρησης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ εξέφρασε την ικανοποίησή της για την πρόοδο που σημειώθηκε στις διαπραγματεύσεις για τρεις νέες συμφωνίες κοινής περιφερειακής αγοράς που διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία και απασχόληση σε ολόκληρη την περιοχή. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής εγκρίθηκε ένας χάρτης πορείας για τη μείωση του κόστους περιαγωγής μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων.
Στις 6 Οκτωβρίου 2023, κατά την άτυπη σύνοδο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στη Γρανάδα, οι ηγέτες της ΕΕ επιβεβαίωσαν εκ νέου ότι η διεύρυνση συνιστά γεωστρατηγική επένδυση για την ειρήνη, την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ευημερία. Τόνισαν ότι τα επίδοξα μέλη πρέπει να εντατικοποιήσουν τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες, ιδίως στον τομέα του κράτους δικαίου, σύμφωνα με τον αξιοκρατικό χαρακτήρα της διαδικασίας προσχώρησης και με τη βοήθεια της ΕΕ. Παράλληλα, η Ένωση πρέπει να θέσει τις απαραίτητες εσωτερικές βάσεις και μεταρρυθμίσεις για την περαιτέρω διεύρυνση, ώστε να ολοκληρωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως απτή έκφραση της στήριξης της ΕΕ προς τους εταίρους της διεύρυνσης, είναι κρίσιμο να κινητοποιηθεί η αντίστοιχη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.
Στη σύνοδο κορυφής της διαδικασίας του Βερολίνου στις 16 Οκτωβρίου 2023, η οποία πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή (στα Τίρανα), σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά την κοινή περιφερειακή αγορά, με την υπογραφή της συμφωνίας για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων μαιών, κτηνιάτρων, νοσηλευτών και φαρμακοποιών, καθώς και ορισμένων κοινών δηλώσεων σχετικά με την περιφερειακή συνεργασία. Επίσης, η σύνοδος αποτέλεσε ευκαιρία να συζητηθεί με τους ηγέτες της περιοχής το σχέδιο ανάπτυξης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια και να εγκαινιαστεί η αντιπροσωπεία του Κολεγίου της Ευρώπης στα Τίρανα, μαζί με την έναρξη των εγγραφών φοιτητών για το ακαδημαϊκό έτος 2024/25.
Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης με την Τουρκία βρίσκονται σε στασιμότητα από το 2018, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου. Η Τουρκία παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υποψήφια προς ένταξη χώρα, ενώ αναδεικνύει την προσχώρησή της στην ΕΕ ως στρατηγικό της στόχο. Ωστόσο, η Τουρκία εξακολουθεί να απομακρύνεται από την ΕΕ, εξαιτίας κυρίως της συνεχιζόμενης οπισθοδρόμησης στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, καθώς και της έλλειψης μεταρρυθμίσεων σε ορισμένα τομεακά ζητήματα.
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 παρέμεινε το βασικό πλαίσιο συνεργασίας για τη μετανάστευση και συνέχισε να αποφέρει αποτελέσματα, παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή της. Η Τουρκία εξακολουθεί να φιλοξενεί 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες. Επίσης, εξακολούθησε να έχει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της μετανάστευσης κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου. Η Επιτροπή αναμένει από την Τουρκία να τηρήσει τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 2021, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης της αντικανονικής μετανάστευσης από χερσαίες και θαλάσσιες οδούς και της επανέναρξης των επιστροφών.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2021 σχετικά με ένα θετικό θεματολόγιο με την Τουρκία, η Επιτροπή ξεκίνησε διάλογο υψηλού επιπέδου με τις τουρκικές αρχές σχετικά με τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, την κλιματική αλλαγή, καθώς και την έρευνα και την καινοτομία, και εγκαινίασε τη νεοσυσταθείσα επενδυτική πλατφόρμα για την Τουρκία. Ο επόμενος διάλογος υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας για τη μετανάστευση και την ασφάλεια έχει προγραμματιστεί για τις 23 Νοεμβρίου 2023. Στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Τον Ιούνιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τον ύπατο εκπρόσωπο και την Επιτροπή να του υποβάλουν έκθεση σχετικά με την πορεία των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, με βάση τα μέσα και τις επιλογές που προσδιόρισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και με σκοπό τα επόμενα βήματα να γίνουν με στρατηγικό και μακρόπνοο τρόπο.
Από την έναρξη της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία έχουν φτάσει σε πρωτοφανές επίπεδο. Τον Φεβρουάριο του 2023, πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο η 24η σύνοδος κορυφής ΕΕ-Ουκρανίας, καθώς και μια συνάντηση μεταξύ του Σώματος των Επιτρόπων και της κυβέρνησης της Ουκρανίας. Στις 2 Οκτωβρίου 2023, με αφορμή την πρώτη άτυπη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών ΕΕ-Ουκρανίας συναντήθηκαν στο Κίεβο η Ουκρανία, η ΕΕ και τα 27 κράτη μέλη. Η ΕΕ επανέλαβε την αταλάντευτη στήριξη και προσήλωσή της στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της, καθώς και στην ενωσιακή πορεία της χώρας.
Την 1η Ιουνίου 2023, η Μολδαβία φιλοξένησε τη δεύτερη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, στην οποία συμμετείχαν 45 ευρωπαίοι ηγέτες για να συζητήσουν τις κοινές προσπάθειες για την ειρήνη και την ασφάλεια, καθώς και για την ενεργειακή ανθεκτικότητα και τη συνδεσιμότητα και κινητικότητα στην Ευρώπη.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ανέδειξε περαιτέρω την ανάγκη ενότητας και αλληλεγγύης μεταξύ της ΕΕ και των στενότερων εταίρων της και, ως εκ τούτου, τη σημασία της ευθυγράμμισης της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) στη διαδικασία διεύρυνσης. Το γεγονός ότι η Αλβανία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία παραμένουν πλήρως ευθυγραμμισμένες με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ παραμένει σαφής ένδειξη της στρατηγικής τους επιλογής να προσχωρήσουν στην ΕΕ. Συνολικά, η συνεργασία και η ευθυγράμμιση της Ουκρανίας με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ αυξήθηκε. Η σημαντική αύξηση των ποσοστών ευθυγράμμισης της Μολδαβίας και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης με την ΚΕΠΠΑ, καθώς και η συνεχιζόμενη μονομερής ευθυγράμμιση του Κοσόβου, αποτέλεσαν επίσης σημαντικές επιβεβαιώσεις της στρατηγικής τους κατεύθυνσης προς την ΕΕ, αν και η εφαρμογή των κυρώσεων εξακολουθεί να συνιστά πρόκληση στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Η Σερβία διατήρησε την πορεία ευθυγράμμισής της κατά την περίοδο αναφοράς και αναμένεται, κατά προτεραιότητα, να εκπληρώσει τη δέσμευσή της και να ευθυγραμμιστεί σταδιακά με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό της πλαίσιο, και να αποφεύγει ενέργειες και δηλώσεις που αντιβαίνουν στις θέσεις της ΕΕ στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Η ευθυγράμμιση της Γεωργίας με την ΚΕΠΠΑ παραμένει χαμηλή, αλλά η χώρα αναμένεται να αντιστρέψει αυτή την τάση. Η Τουρκία δεν σημείωσε πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ κατά την περίοδο αναφοράς, διατηρώντας πολύ χαμηλό ποσοστό. Συνέχισε να απέχει από την ευθυγράμμιση με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Η ρητορική της υπέρ της τρομοκρατικής ομάδας Χαμάς μετά τις επιθέσεις της κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 βρίσκεται σε πλήρη διαφωνία με την προσέγγιση της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία, από κοινού με τον ΟΗΕ, διευκόλυνε την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω του Εύξεινου Πόντου στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τα σιτηρά στον Εύξεινο Πόντο, έως τη μονομερή αναστολή του μηχανισμού από τη Ρωσία. Οι εταίροι συνέχισαν να προσφέρουν την πολύτιμη συμβολή τους στις αποστολές και επιχειρήσεις της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας.
Τα Δυτικά Βαλκάνια, η Τουρκία, η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία συνέχισαν να ευθυγραμμίζονται με την ΕΕ στις ψηφοφορίες των περισσότερων σχετικών ψηφισμάτων της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, η Αλβανία συνέχισε να συμμετέχει ενεργά στην προώθηση και την υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου, του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της βασιζόμενης σε κανόνες διεθνούς τάξης.
Η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Μολδαβία και η Ουκρανία προσχώρησαν στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Σημείωσαν σημαντική πρόοδο στον τομέα της πολιτικής προστασίας, αυξάνοντας τη διοικητική και επιχειρησιακή τους ικανότητα στην επίδειξη αλληλεγγύης εντός της ΕΕ. Τα κράτη που συμμετέχουν στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού.
Η Επιτροπή καλεί όλες τις χώρες της διεύρυνσης να είναι πιο φιλόδοξες και να ενισχύσουν τη συντονισμένη δράση τους για την πράσινη μετάβαση, δίνοντας ιδίως προτεραιότητα στην ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας σε όλους τους τομείς πολιτικής. Οι χώρες που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας καλούνται να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο του χάρτη πορείας της Ενεργειακής Κοινότητας για την απανθρακοποίηση και να προετοιμαστούν για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών σύμφωνα με τη σύσταση της Ενεργειακής Κοινότητας.
III. Οι χώρες της διεύρυνσης στην πορεία τους προς την ΕΕ
Όσον αφορά το Μαυροβούνιο, είναι ανοικτά για διαπραγματεύσεις όλα τα κεφάλαια, εκ των οποίων τρία έχουν κλείσει προσωρινά. Επόμενο ορόσημο είναι η εκπλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης για τα κεφάλαια που αφορούν το κράτος δικαίου. Η Σερβία έχει ανοίξει 22 από τα 35 διαπραγματευτικά κεφάλαια, εκ των οποίων δύο έχουν κλείσει προσωρινά. Η πορεία προς το άνοιγμα περαιτέρω ομάδων θα εξαρτηθεί από την πρόοδο της χώρας και ιδίως από τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων στον τομέα του κράτους δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο.
Σύμφωνα με την αναθεωρημένη μεθοδολογία, στα συμπεράσματα και τις συστάσεις της παρούσας ανακοίνωσης η Επιτροπή αξιολογεί τον συνολικό απολογισμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία και προτείνει τα επόμενα βήματα για κάθε χώρα. Οι επόμενες διακυβερνητικές διασκέψεις θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μετά τη δημοσίευση της παρούσας ετήσιας δέσμης εκθέσεων.
Μετά την πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία στις 19 Ιουλίου 2022, η Επιτροπή ξεκίνησε αμέσως τη διαδικασία ελέγχου. Διεξήχθησαν όλες οι συνεδρίες για την ομάδα 1 (θεμελιώδεις αρχές), την ομάδα 2 (εσωτερική αγορά), την ομάδα 3 (ανταγωνιστικότητα και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη) και την ομάδα 4 (πράσινο θεματολόγιο και βιώσιμη συνδεσιμότητα). Επεξηγηματικές και διμερείς συνεδρίες για τις υπόλοιπες δύο ομάδες βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν προγραμματιστεί έως τον Δεκέμβριο του 2023. Οι εκθέσεις ελέγχου της ομάδας για τις θεμελιώδεις αρχές υποβλήθηκαν στο Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2023. Οι αρχές έχουν δηλώσει με συνέπεια την πολιτική τους δέσμευση για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου της ολοκλήρωσης της ΕΕ και τη φιλοδοξία τους να προχωρήσουν στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με βάση τη συνεχή πρόοδο των μεταρρυθμίσεων.
Μετά τις γενικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2022 στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στα τέλη Ιανουαρίου του 2023 ανέλαβε καθήκοντα το νέο υπουργικό συμβούλιο σε κρατικό επίπεδο και στις αρχές Μαΐου ανέλαβε καθήκοντα η νέα κυβέρνηση της ομοσπονδιακής οντότητας. Μετά τη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας τον Δεκέμβριο του 2022, ο νέος κυβερνών συνασπισμός δήλωσε ότι η προώθηση της πορείας προς την ΕΕ αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα της συμφωνίας συνασπισμού του και εξέφρασε τη δέσμευσή του να ανταποκριθεί στις 14 βασικές προτεραιότητες της γνώμης της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην ΕΕ, ενώ το υπουργικό συμβούλιο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης ενέκρινε διάφορες στρατηγικές (για την τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη μετανάστευση) και νομοσχέδια. Το κοινοβούλιο ενέκρινε σειρά νόμων σχετικά με τις 14 βασικές προτεραιότητες και τα βήματα που προσδιορίζονται στη σύσταση της Επιτροπής για το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Το Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε διάφορες νομικές και πολιτικές πράξεις που εκδόθηκαν από την οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας ως αντίθετες προς τη συνταγματική τάξη και την έννομη τάξη εν γένει. Η εκ νέου ποινικοποίηση της δυσφήμισης στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2023 επηρεάζει σοβαρά το περιβάλλον για την κοινωνία των πολιτών και αποτελεί σημαντικό βήμα οπισθοδρόμησης όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ένα νομοσχέδιο που θέτει στο στόχαστρο ομάδες της κοινωνίας των πολιτών ως «ξένους πράκτορες» εγκρίθηκε σε πρώτη ανάγνωση από τη συνέλευση της οντότητας· εάν εγκριθεί οριστικά, θα σηματοδοτήσει ένα ακόμη λυπηρό και αναμφισβήτητα οπισθοδρομικό σημαντικό βήμα. Τον Ιούνιο του 2023, η οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας ενέκρινε δύο νόμους σχετικά με τη μη εφαρμογή των αποφάσεων του Συνταγματικού Δικαστηρίου και των αποφάσεων του Ύπατου Εκπροσώπου, παραβιάζοντας έτσι τη συνταγματική τάξη και εν γένει την έννομη τάξη της χώρας.
Το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσαν την απόφαση σχετικά με την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για το Κόσοβο την άνοιξη του 2023. Τον Δεκέμβριο του 2022, το Κόσοβο υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ. Η κατάσταση στο βόρειο Κόσοβο κατά την περίοδο αναφοράς χαρακτηρίστηκε από διάφορες κρίσεις ποικίλης έντασης σε ορισμένα ζητήματα, με τη βίαιη επίθεση κατά της αστυνομίας του Κοσόβου στις 24 Σεπτεμβρίου 2023 να συνιστά τη σοβαρότερη κλιμάκωση τα τελευταία χρόνια. Άλλες κρίσεις ανέκυψαν από ζητήματα σχετικά με τις πινακίδες κυκλοφορίας, τα οποία οδήγησαν στη συλλογική παραίτηση των Σέρβων του Κοσόβου από τα θεσμικά όργανα του Κοσόβου τον Νοέμβριο του 2022.
Το Κόσοβο και η Σερβία συνήψαν τη συμφωνία για την πορεία προς την εξομάλυνση των σχέσεών τους και το παράρτημα εφαρμογής της τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023 αντίστοιχα. Τόσο το Κόσοβο όσο και η Σερβία δεν έχουν ακόμη αρχίσει να εφαρμόζουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη συμφωνία, οι οποίες είναι δεσμευτικές για τα μέρη και αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής τους πορείας.
Η ΕΕ και η Τουρκία συνέχισαν τη συνεργασία τους σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2021. Η Τουρκία είναι υποψήφια για ένταξη χώρα και βασικός εταίρος της ΕΕ σε ουσιαστικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως το εμπόριο, η μετανάστευση, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η δημόσια υγεία, το κλίμα, η ενέργεια, οι μεταφορές και περιφερειακά ζητήματα. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις παραμένουν σε στασιμότητα, καθώς η Τουρκία δεν έχει αντιστρέψει την αρνητική της τάση απομάκρυνσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειώνοντας σοβαρή οπισθοδρόμηση σε ορισμένους βασικούς τομείς. Όσον αφορά την ενέργεια, η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική και αξιόπιστη χώρα διαμετακόμισης για την ΕΕ. Η ΕΕ αντέδρασε αμέσως επιδεικνύοντας αλληλεγγύη όταν τον Φεβρουάριο του 2023 η νοτιοανατολική Τουρκία επλήγη από σεισμούς, αποστέλλοντας ομάδες διάσωσης και στήριξη σε είδος μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης, ενώ συνέβαλε και στην κινητοποίηση συνολικής δέσμευσης ύψους 6 δισ. EUR από τη διεθνή κοινότητα. Αμφότερες οι πλευρές συνεργάζονται με επιτυχία για την υλοποίηση της βοήθειας ύψους 1 δισ. EUR που έχει δεσμευτεί από την ΕΕ. Η τελωνειακή ένωση μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας συνέχισε να ωφελεί και τις δύο πλευρές. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ο πλήρης σεβασμός των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ, ιδίως ενόψει της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας.
Στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Ουκρανίας στην ΕΕ προσδιορίστηκαν επτά στάδια προκειμένου να προχωρήσει η Ουκρανία στην πορεία προσχώρησής της στην ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία και κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των επτά σταδίων ως αναπόσπαστο μέρος αυτής της δέσμης μέτρων.
Στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Μολδαβίας στην ΕΕ προσδιορίστηκαν εννέα στάδια προκειμένου να προχωρήσει η Ουκρανία στην πορεία προσχώρησής της στην ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Μολδαβία και κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των εννιά σταδίων ως αναπόσπαστο μέρος αυτής της δέσμης μέτρων.
Στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Γεωργίας στην ΕΕ προσδιορίστηκαν 12 προτεραιότητες προκειμένου η Γεωργία να προχωρήσει στην πορεία προσχώρησής της στην ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την προθυμία του να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Γεωργία μόλις διευθετηθούν οι εν λόγω προτεραιότητες. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή αυτών των προτεραιοτήτων ως αναπόσπαστο μέρος αυτής της δέσμης μέτρων.
IV. Θεμελιώδεις αρχές της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ
Το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, όπως επίσης και τα οικονομικά κριτήρια, αποτελούν τον πυρήνα των λεγόμενων «θεμελιωδών αρχών» της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Η ποιότητα των θεσμών και της διακυβέρνησης αποτελεί τη βάση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ευμάρειας και της κοινωνικής ευημερίας και στηρίζει την ικανότητα συμμόρφωσης με το κεκτημένο της ΕΕ σε όλους τους τομείς. Ως εκ τούτου, οι αξιόπιστες και μη αναστρέψιμες μεταρρυθμίσεις στις θεμελιώδεις αρχές είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου οι χώρες της διεύρυνσης να σημειώσουν πρόοδο στην ενταξιακή πορεία τους στην ΕΕ. Κατά το προηγούμενο έτος, σημειώθηκε πρόοδος στα θεματολόγια μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με τις θεμελιώδεις αρχές, ιδίως στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, κατόπιν των συστάσεων στις αντίστοιχες γνώμες της Επιτροπής.
Η εδραίωση του κράτους δικαίου προϋποθέτει ένα ανεξάρτητο, αμερόληπτο, υπόλογο και επαγγελματικό δικαστικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί αποδοτικά και με επαρκείς πόρους, δεν επηρεάζεται από αθέμιτες εξωτερικές παρεμβάσεις, και του οποίου οι αποφάσεις εκτελούνται αποτελεσματικά και εγκαίρως. Σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώθηκε πρόοδος, καθώς οι δικαστικές μεταρρυθμίσεις προχώρησαν, για παράδειγμα, στην Αλβανία, τη Μολδαβία, τη Σερβία και την Ουκρανία. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης, τα δικαστικά όργανα παραμένουν εκτεθειμένα σε πολλές προκλήσεις και παθογένειες. Οι προσπάθειες πολιτικών από διάφορες χώρες να εκθέσουν δημοσίως και να ασκήσουν πίεση στους δικαστές, ιδίως σε ευαίσθητες υποθέσεις, εξακολούθησαν να συνιστούν ανησυχητική πρακτική. Διατηρήθηκαν οι θεσμικές ρυθμίσεις που επηρεάζουν αρνητικά την ανεξαρτησία των δικαστών και των εισαγγελέων και, κατ’ επέκταση, την ισορροπία και τη διάκριση των εξουσιών. Ως εκ τούτου, η αξιοπιστία του δικαστικού σώματος συνολικά παρέμεινε μάλλον χαμηλή, λαμβανομένης υπόψη και της γενικευμένης αίσθησης του κοινού περί ατιμωρησίας. Σε αρκετές χώρες, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης ανέδειξαν τα όρια της ικανότητας εφαρμογής τους, ακόμη και όταν υπάρχει πολιτική βούληση. Η αποτελεσματικότητα των ανακριτικών και δικαστικών αρχών, η οποία αποφέρει ένα αξιόπιστο ιστορικό επιδόσεων, είναι απαραίτητη για την περαιτέρω πρόοδο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ.
Η καταπολέμηση της διαφθοράς παραμένει προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις των χωρών της διεύρυνσης. Η διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου, εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης και η διαπλοκή δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία. Καταβλήθηκαν ορισμένες προσπάθειες για την ενίσχυση του αγώνα κατά της διαφθοράς. Η ενσωμάτωση μέτρων πάταξης της διαφθοράς στους πλέον ευάλωτους τομείς παραμένει σημαντική προτεραιότητα, ενώ απαιτείται μεγαλύτερη ενδυνάμωση και ανεξαρτησία των οργάνων επιβολής του νόμου και των δικαστικών οργάνων. Εξακολουθούν να παρατηρούνται στοιχεία άλωσης του κράτους, όπως απειλές κατά της δημοκρατικής σταθερότητας, διαφθορά υψηλού επιπέδου και αθέμιτη επιρροή από ολιγάρχες, καθώς και απόπειρες του οργανωμένου εγκλήματος να παρεισφρήσει στο οικονομικό και πολιτικό σύστημα, τις διοικήσεις και τα μέσα ενημέρωσης. Οι προκλήσεις αυτές πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως με συστημικές και ολοκληρωμένες προσεγγίσεις. Βασικός δείκτης επιτυχίας θα είναι η συσσώρευση ενός αξιόπιστου ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις προδραστικές έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς, οργανωμένου εγκλήματος και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Για να υπάρχει αξιοπιστία, όλοι οι παράγοντες στην αλυσίδα του κράτους δικαίου θα πρέπει να παράγουν απτά αποτελέσματα και να συγκροτούν ένα ιστορικό προδραστικών ερευνών, διώξεων και τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς, οργανωμένου εγκλήματος και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Οι σταθεροί και παγιωμένοι δημοκρατικοί θεσμοί και διαδικασίες αποτελούν κεντρικό πυλώνα της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Η Επιτροπή έχει αρχίσει να συνεργάζεται με ενισχυμένο και εξορθολογισμένο τρόπο με τις χώρες της διεύρυνσης όσον αφορά το γενικό πλαίσιο για τη δημοκρατία, είτε αυτό αφορά την εκλογική διαδικασία, τη λειτουργία του κοινοβουλίου (όπως ο εποπτικός του ρόλος στις επιδόσεις και τη χάραξη πολιτικής της κυβέρνησης και η συνεχιζόμενη υπερβολική χρήση εσπευσμένων διαδικασιών σε πολλές περιπτώσεις), είτε τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών.
Οι περισσότερες χώρες συνέχισαν να πλήττονται από έντονη πολιτική πόλωση, έλλειψη διακομματικής συνεργασίας και συρρίκνωση του χώρου για την κοινωνία των πολιτών. Η έλλειψη ουσιαστικού διακομματικού διαλόγου οδήγησε σε παρατεταμένο πολιτικό αδιέξοδο και σε στασιμότητα των μεταρρυθμίσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κοινοβουλευτικές συζητήσεις χαρακτηρίστηκαν από εντάσεις, προσβλητική γλώσσα και περιστασιακά βίαια επεισόδια.
Σε ορισμένες χώρες της διεύρυνσης σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, καθώς κατανοήθηκε περισσότερο η σημασία της κατοχύρωσης αυτών των δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ταυτόχρονα, συνεχίστηκαν ορισμένες αρνητικές τάσεις, καθώς η έμφυλη βία παρέμεινε διαδεδομένη και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης εξακολούθησε να παρεμποδίζεται από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, γεγονός που αποδυναμώνει τον έλεγχο των δημόσιων αρχών, αφήνει περιθώρια ξένων παρεμβάσεων και υπονομεύει την πληροφόρηση σχετικά με την ΕΕ. Σε ορισμένες χώρες, εφαρμόζονται θετικές πρωτοβουλίες για τα δικαιώματα του παιδιού και των ατόμων με αναπηρία. Στην πράξη, ωστόσο, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων επηρεάζεται αρνητικά από την ανεπαρκή εφαρμογή των νόμων και των πολιτικών και την αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών έννομης προστασίας σε όλους τους τομείς. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση ουσιαστικής προστασίας από όλες τις μορφές μίσους και διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στρέφονται κατά των μειονοτήτων.
Όσον αφορά τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ασφάλεια, η συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών της ΕΕ και των χωρών της διεύρυνσης συνέχισε να εξελίσσεται θετικά, παρόλο που εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Τα Δυτικά Βαλκάνια εξακολουθούν να λειτουργούν ως κόμβος για εγκληματικές δραστηριότητες και εγκληματικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, δεδομένου ότι αποτελούν σημαντικό σημείο διέλευσης για τα θύματα εμπορίας ανθρώπων, την παράνομη διακίνηση μεταναστών και τα παράνομα εμπορεύματα, ιδίως τα ναρκωτικά που εισέρχονται στην ΕΕ. Οι εγκληματίες και τα εγκληματικά δίκτυα που προέρχονται από τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στο σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα σε άλλα μέρη του κόσμου. Η Τουρκία παραμένει η βασική χώρα διέλευσης για την ηρωίνη που διακινείται στην ΕΕ. Οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος από τη Μολδαβία και τη Γεωργία δραστηριοποιούνται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών, το οργανωμένο έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, την εμπορία ανθρώπων, το έγκλημα που εξαρτάται από τον κυβερνοχώρο, την απάτη με μέσα πληρωμής πλην των μετρητών, την απάτη σχετικά με τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης και άλλα είδη εγκλημάτων, όπως η απάτη σχετικά με έγγραφα. Η Ουκρανία βρίσκεται γεωγραφικά σε σταυροδρόμι λαθρεμπορίου παράνομων εμπορευμάτων προς την ΕΕ και είναι επίσης χώρα προέλευσης και προορισμού για την εμπορία ανθρώπων. Παρά τις προκλήσεις που σχετίζονται με τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων των πιέσεων που ασκούνται στις θεσμικές ικανότητες λόγω της σημαντικής απώλειας πόρων που προορίζονταν για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, οι αρμόδιοι ουκρανικοί θεσμοί επέδειξαν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και αξιοσημείωτες επιχειρησιακές ικανότητες.
Η επικύρωση και η ορθή εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις, ιδίως εκείνων που αναπτύχθηκαν από τη Συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο, είναι υψίστης σημασίας για την προοπτική της μελλοντικής προσχώρησης των εν λόγω χωρών στην ΕΕ.
Η συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης είναι προς το συμφέρον όλων των χωρών της διεύρυνσης. Η τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός συνέχισαν να αποτελούν πρόκληση και απειλή για την ασφάλεια. Οι υβριδικές απειλές, μεταξύ των οποίων η παραπληροφόρηση, η χειραγώγηση των πληροφοριών, οι παρεμβάσεις από το εξωτερικό και οι κυβερνοεπιθέσεις, ιδίως κατά των κρίσιμων υποδομών, εξακολουθούν να αποτελούν πολιτική πρόκληση και πρόκληση ασφάλειας για τις χώρες της διεύρυνσης. Μετά από απότομη αύξηση το προηγούμενο έτος λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι απειλές αυτές εξακολουθούν να συνιστούν σημαντικό κίνδυνο τόσο για την ΕΕ όσο και για τις χώρες της διεύρυνσης. Το κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί το κύριο πλαίσιο συνεργασίας στο θέμα αυτό από το 2018.
Παράλληλα με τη συνολική αύξηση των αντικανονικών μεταναστευτικών ροών, οι μεταβαλλόμενες τάσεις στις διαδρομές των Δυτικών Βαλκανίων απαιτούν διαρκή επαγρύπνηση, λαμβανομένων ιδίως υπόψη των παράνομων δραστηριοτήτων των δικτύων που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων. Έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τις ικανότητες διαχείρισης της μετανάστευσης στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Τον Δεκέμβριο του 2022, η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια με σκοπό την αντιμετώπιση των αυξανόμενων ροών αντικανονικών αφίξεων στην ΕΕ μέσω της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων. Η εφαρμογή του σχεδίου δράσης έχει αποφέρει τα πρώτα αποτελέσματα, δεδομένου ότι έχει μειωθεί η μεταναστευτική πίεση στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων το 2023, ιδίως χάρη στην αυξημένη πολιτική, οικονομική και επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στον τομέα της μετανάστευσης και χάρη στη βελτίωση της ευθυγράμμισης με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ. Η ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων με την ΕΕ παραμένει ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του καθεστώτος απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης των εν λόγω εταίρων της ΕΕ. Θα πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη προόδου σε όλους τους άξονες του σχεδίου δράσης.
Τον Οκτώβριο του 2023, προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων προκλήσεων κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου, η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου. Το σχέδιο περιγράφει επιχειρησιακά μέτρα που αποσκοπούν στην πρόληψη των αντικανονικών αναχωρήσεων, την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, την παροχή νόμιμων οδών, τη βελτίωση της διαχείρισης των συνόρων, τη στήριξη της συνεργασίας στον τομέα της επιστροφής και της επανεισδοχής, και τη διάθεση επαρκών ικανοτήτων υποδοχής.
Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού Ουκρανών προσφύγων. Η Μολδαβία, η οποία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αριθμό Ουκρανών προσφύγων μεταξύ των χωρών της διεύρυνσης, αλλά και χώρες όπως το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία έχουν διαδραματίσει καίριο ρόλο στη φιλοξενία των εν λόγω προσφύγων.
Η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και του κανονιστικού πλαισίου έχουν ζωτική σημασία για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Συνολικά, οι χώρες της διεύρυνσης παραμένουν, στην καλύτερη περίπτωση, σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένες όσον αφορά την ποιότητα της δημόσιας διοίκησής τους. Κατά την περίοδο αναφοράς, σημειώθηκε συνολικά πολύ περιορισμένη πρόοδος στον τομέα των μεταρρυθμίσεων. Οι περισσότερες συστάσεις προηγούμενων ετών εξακολουθούν να ισχύουν. Γενικά, υπάρχει, τουλάχιστον εν μέρει, μια επίσημη νομική και θεσμική βάση στην οποία μπορεί να στηριχθεί μια επαγγελματική διοίκηση, αλλά δεν εφαρμόζεται συστηματικά.
Από την έναρξη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2022, η πλειοψηφία των οικονομιών των 10 χωρών της διεύρυνσης αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Στην Ουκρανία, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 29,1 % το 2022, καθώς ολόκληρη η χώρα επηρεάστηκε σοβαρά από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας με αποτέλεσμα να ασκηθεί σημαντική πίεση στη μακροοικονομική σταθερότητα. Η αύξηση του ΑΕΠ της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων επιβραδύνθηκε στο 3,2 % το 2022, μετά από ανάκαμψη από τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στο 7,7 % το 2021. Ωστόσο, η σοβαρότητα της επιβράδυνσης διέφερε μεταξύ των οικονομιών, δεδομένου ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 6,1 % στο Μαυροβούνιο, στο 4,8 % στην Αλβανία, στο 4 % στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στο 3,5 % στο Κόσοβο, στο 2,3 % στη Σερβία και στο 2,1 % στη Βόρεια Μακεδονία. Στην Τουρκία, η αύξηση του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 5,6 %. Στη Μολδαβία, το ΑΕΠ συρρικνώθηκε απότομα κατά 5,9 %, ενώ στη Γεωργία, το ΑΕΠ συνέχισε να αυξάνεται σε διψήφια επίπεδα της τάξης του 10,1 %. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη οφείλονταν κυρίως στις άμεσες και έμμεσες συνέπειες του πολέμου κατά της Ουκρανίας, και ιδίως στις επιπτώσεις του πολέμου στους εμπορικούς δεσμούς, στην ενέργεια, στις τιμές των τροφίμων και στις ροές προσφύγων. Οι οικονομικές προοπτικές των 10 οικονομιών εξακολουθούν να περιβάλλονται από υψηλή αβεβαιότητα όσον αφορά τις περαιτέρω συνέπειες που θα μπορούσε να έχει ο πόλεμος στην ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή.
Είναι όλο και πιο σημαντικό οι οικονομίες και των 10 χωρών της διεύρυνσης να επιταχύνουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τους προκειμένου να καταστεί δυνατή η βιώσιμη ανάκαμψη μεσοπρόθεσμα και να σημειωθεί πρόοδος προς την εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων για την προσχώρηση στην ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει την εξασφάλιση λειτουργικών οικονομιών της αγοράς και την απόδειξη της ικανότητας αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς εντός της ΕΕ.
Στο παράρτημα 1 παρέχεται λεπτομερέστερη επισκόπηση της κατάστασης όσον αφορά τις θεμελιώδεις αρχές της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης.
V. Ανάγκη επιτάχυνσης της οικονομικής σύγκλισης στα Δυτικά Βαλκάνια
Μετά από 6 συνεχόμενα τρίμηνα επιβράδυνσης της ανάπτυξης, η οικονομική παραγωγή στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων αυξήθηκε με ταχύτερο ρυθμό το πρώτο τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με τους προηγούμενους 3 μήνες. Η αύξηση του ΑΕΠ της περιοχής επιταχύνθηκε ελάχιστα στο 1,7 % σε ετήσια βάση από 1,6 % το προηγούμενο τρίμηνο, καθώς οι περισσότερες χώρες, εκτός από την Αλβανία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, σημείωσαν ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης της παραγωγής. Η ανάπτυξη οφειλόταν γενικά στις καθαρές εξαγωγές και στην ανάκαμψη των επενδύσεων. Η ιδιωτική κατανάλωση παρουσίασε μεικτές επιδόσεις· στις περισσότερες χώρες επιβραδύνθηκε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακολούθησε μάλιστα αρνητική πορεία, αλλά στο Μαυροβούνιο συνέχισε να αυξάνεται με έντονο ρυθμό.
Ακόμη και πριν από την πανδημία COVID-19, οι οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετώπιζαν σημαντικές προκλήσεις που τις εμπόδιζαν να αξιοποιήσουν πλήρως το οικονομικό δυναμικό τους. Οι χώρες αυτές υστερούσαν όσον αφορά τη μεταρρύθμιση των οικονομικών τους δομών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους και εμφάνιζαν υψηλά ποσοστά ανεργίας (ιδίως μεταξύ των νέων), σημαντικές αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, συνεχιζόμενη άτυπη οικονομία, μη φιλικά επιχειρηματικά περιβάλλοντα και χαμηλά επίπεδα καινοτομίας.
Το επενδυτικό κλίμα στα Δυτικά Βαλκάνια χαρακτηρίζεται από αδύναμο κράτος δικαίου, έλλειψη επαρκούς ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, βαθιά ριζωμένη παραοικονομία, περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση και χαμηλά επίπεδα περιφερειακής ολοκλήρωσης και συνδεσιμότητας. Οι κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία συνεχίζονται, γεγονός που επιτείνει τον κίνδυνο διαφθοράς μέσω της ανεπαρκούς διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και των συχνών αλλαγών στο ρυθμιστικό περιβάλλον και τη φορολογία. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη αναβάθμισης των υποδομών· οι επενδύσεις θα πρέπει να διοχετεύονται μέσω ενιαίων δεξαμενών έργων και να συνάδουν με τις προτεραιότητες που έχουν συμφωνηθεί με την ΕΕ.
Η οικονομική σύγκλιση βρίσκεται στον πυρήνα των οφελών της συμμετοχής στην ΕΕ. Όσον αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, η σύγκλιση είναι χαμηλή, βρίσκεται ανάμεσα στο 30 και στο 50 % του μέσου όρου της ΕΕ (σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης), και δεν προχωρά αρκετά γρήγορα. Η εμπειρία από τον πέμπτο γύρο διεύρυνσης της ΕΕ καταδεικνύει τον θετικό αντίκτυπο που έχει στην οικονομική σύγκλιση η συμμετοχή στην ενιαία αγορά της ΕΕ συνδυαστικά με τα διαρθρωτικά ταμεία.
Πηγή: Eurostat, Παγκόσμια Τράπεζα
Πηγή: Eurostat, Παγκόσμια Τράπεζα
Προκειμένου να επιταχύνει περαιτέρω τις μεταρρυθμίσεις και να βελτιώσει την κοινωνικοοικονομική σύγκλιση των Δυτικών Βαλκανίων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και προκειμένου να συνδράμει τις χώρες της περιοχής να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις για την προσχώρηση στην ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα νέο σχέδιο ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια το οποίο θα προσφέρει ορισμένα πλεονεκτήματα και συμπληρωματικά κίνητρα για μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με τη συμμετοχή στην ΕΕ πριν από την προσχώρηση.
VI. Περιφερειακή συνεργασία και σχέσεις καλής γειτονίας
Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι σχέσεις καλής γειτονίας και η περιφερειακή συνεργασία αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης και της διαδικασίας διεύρυνσης.
Μετά την επιτυχή εισαγωγή του συστήματος περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού στις έξι οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων από την 1η Ιουλίου 2021, ελήφθησαν περαιτέρω προπαρασκευαστικά μέτρα για τη μείωση των τελών περιαγωγής μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα τον Δεκέμβριο του 2022, εγκρίθηκε χάρτης πορείας για τη μείωση του κόστους περιαγωγής μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων. Η πρώτη σταδιακή μείωση των τελών ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023. Απώτερη φιλοδοξία της διαδικασίας είναι η μείωση των τιμών περιαγωγής με την ΕΕ σε επίπεδο παραπλήσιο των εγχώριων τιμών έως το 2027. Στις 31 Μαΐου 2023, οι φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών της ΕΕ και της Μολδαβίας συμφώνησαν να μειώσουν οικειοθελώς τα τέλη περιαγωγής από τον Ιανουάριο του 2024, φέρνοντας έτσι πιο κοντά τη Μολδαβία στον χώρο περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού.
Πραγματοποιήθηκαν σημαντικές τεχνικές εργασίες σε όλο το φάσμα των τομέων που καλύπτει η πρωτοβουλία για την κοινή περιφερειακή αγορά. Το έργο αυτό, υπό την αιγίδα του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας, της Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) και του επενδυτικού φόρουμ του επιμελητηρίου των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων έχει ως στόχο να καταστήσει δυνατή την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, ιδίως των επαγγελματιών, και την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών, καθώς και να διευκολύνει την απασχόληση, το εμπόριο και τις τελωνειακές διαδικασίες στην περιοχή. Τον Νοέμβριο του 2022, κατά τη σύνοδο κορυφής της διαδικασίας του Βερολίνου, οι ηγέτες των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων ενέκριναν σειρά «συμφωνιών κινητικότητας» που καλύπτουν τα ταξίδια εντός της περιοχής βάσει δελτίων ταυτότητας, την αναγνώριση των τίτλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων. Μόλις τεθούν σε εφαρμογή, οι συμφωνίες αυτές θα παρέχουν το δικαίωμα στους πολίτες «να ταξιδεύουν, να σπουδάζουν και να εργάζονται» σε ολόκληρη την περιοχή. Έχουν δημιουργηθεί πρόσθετες πράσινες και γαλάζιες λωρίδες, αντίστοιχα, μεταξύ της Ιταλίας και του Μαυροβουνίου και της Αλβανίας και μεταξύ της Κροατίας και του Μαυροβουνίου και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, με την ενεργό στήριξη της Κοινότητας Μεταφορών και της CEFTA. Γενικότερα, η Κοινότητα Μεταφορών έχει στηρίξει σε σημαντικό βαθμό τα Δυτικά Βαλκάνια στο πλαίσιο της διαδικασίας διεύρυνσης μέσω της εφαρμογής του σχετικού κεκτημένου της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών, και θα πράξει το ίδιο για την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, μόλις συνδεθούν στενότερα μαζί της. Ωστόσο, οι διαφωνίες σε θέματα καθεστώτος μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου συνέχισαν να εμποδίζουν την επίσημη έγκριση αυξανόμενου αριθμού οικονομικά σημαντικών σχεδίων αποφάσεων που συμφωνήθηκαν από τεχνική άποψη στο πλαίσιο της CEFTA. Η περιοχή πρέπει να επιδείξει πολιτική πρωτοβουλία για την ολοκλήρωση αυτών των εργασιών και την έγκριση νομικά δεσμευτικών συμφωνιών ή αποφάσεων μεταξύ όλων των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων, προς όφελος τόσο των πληθυσμών όσο και των επιχειρήσεών τους. Για τον σκοπό αυτόν πρέπει η προσοχή να στραφεί από κοινού στη δημιουργία της κοινής περιφερειακής αγοράς, με βάση τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, και να αποφεύγονται μονομερείς ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο τις εργασίες αυτές.
Η συνολική εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Κοσόβου και της Σερβίας μέσω του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ εξακολουθεί να διαδραματίζει καίριο ρόλο για το ευρωπαϊκό τους μέλλον και για τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής.
Οι υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας των Πρεσπών μεταξύ της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας και της Συνθήκης για σχέσεις φιλίας, καλής γειτονίας και συνεργασίας μεταξύ της Βουλγαρίας και της Βόρειας Μακεδονίας, πρέπει να εφαρμοστούν καλόπιστα από όλα τα μέρη.
Στα Δυτικά Βαλκάνια, η υπέρβαση των προβλημάτων που κληροδότησε το παρελθόν και η αντιμετώπιση των διαφορών που έχουν τις ρίζες τους στις συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990 παραμένουν καίριας σημασίας. Δεν έχουν ακόμη επιλυθεί σημαντικά εκκρεμή διμερή ζητήματα, όπως συνοριακές διαφορές και η απονομή δικαιοσύνης στα θύματα εγκλημάτων πολέμου, ο εντοπισμός των υπόλοιπων αγνοουμένων και η ακριβής καταγραφή των φρικαλεοτήτων του παρελθόντος σε ολόκληρη την περιοχή. Η εμπρηστική ρητορική ή η εξύμνηση εγκληματιών πολέμου από οποιαδήποτε πλευρά δεν έχουν θέση στην ΕΕ.
Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας επιδεινώθηκαν έως τις αρχές του 2023. Ωστόσο, η αλληλεγγύη που επέδειξαν ο ελληνικός λαός και η ελληνική κυβέρνηση μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου του 2023 οδήγησε σε σημαντική βελτίωση των σχέσεων. Ακολούθησαν ανταλλαγές υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένων συνεδριάσεων σε επίπεδο αρχηγών κρατών.
Κατά την περίοδο αναφοράς, η Τουρκία δεν ενεπλάκη σε παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η επιδίωξη καλόπιστου διαλόγου και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της, αποτελούν βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Η Τουρκία καλείται να δεσμευτεί ρητά υπέρ των σχέσεων καλής γειτονίας, των διεθνών συμφωνιών και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με προσφυγή, αν χρειαστεί, στο Διεθνές Δικαστήριο.
Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των συμφερόντων της και των συμφερόντων των κρατών μελών της, καθώς και στην προάσπιση της περιφερειακής σταθερότητας.
Είναι κεφαλαιώδους σημασίας η δέσμευση της Τουρκίας και η έμπρακτη συμβολή της στις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, με βάση μια δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, και σε συμφωνία με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και με το ενωσιακό κεκτημένο και τις αρχές στις οποίες είναι θεμελιωμένη η ΕΕ. Δεν θα πρέπει να αναλαμβάνονται μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εντάσεις στο νησί και να υπονομεύσουν την επανέναρξη των συνομιλιών. Η Τουρκία πρέπει να αναιρέσει άμεσα όλες τις ενέργειες και όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020 και αντιβαίνουν στις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η Τουρκία πρέπει να τηρήσει επειγόντως την υποχρέωσή της σχετικά με την πλήρη εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία. Η Τουρκία συνέχισε να υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών, σε αντίθεση με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είχε αντίκτυπο στις σχέσεις με τους διμερείς εταίρους της και τις γειτονικές της χώρες. Οι ουκρανικές αρχές επιδίωξαν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν περαιτέρω τη συνεργασία και τους διπλωματικούς δεσμούς με τις ευρωπαϊκές χώρες.
Οι σχέσεις της Ουκρανίας με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν βελτιωθεί συνολικά, παρόλο που υπάρχουν αποκλίνουσες απόψεις με τη Σερβία και την οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης όσον αφορά τις σχέσεις τους με τη Ρωσία. Οι σχέσεις με τη Γεωργία υπέστησαν πιέσεις, ιδίως λόγω της μη ευθυγράμμισης της Γεωργίας με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί στρατηγικό εταίρο της Ουκρανίας, με σημαντικούς διμερείς οικονομικούς και διαπροσωπικούς δεσμούς, όπως αποδεικνύεται από ένα διμερές καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης και μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών που υπεγράφη τον Φεβρουάριο του 2022. Η Τουρκία διαδραματίζει επίσης εξέχοντα ρόλο στη Διεθνή Πλατφόρμα της Κριμαίας που δημιουργήθηκε από την Ουκρανία.
Μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Μολδαβία ενίσχυσε τη συνεργασία με την Ουκρανία και τη Ρουμανία όσον αφορά την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους Ουκρανούς πρόσφυγες, την ενεργειακή ασφάλεια, τις μεταφορές και τη συνδεσιμότητα. Από την έναρξη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει πάνω από 48 εκατ. EUR σε ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Μολδαβία για τη στήριξη τόσο των Ουκρανών προσφύγων που ζουν στη χώρα όσο και των μολδαβικών οικογενειών που τους φιλοξενούν.
Η διμερής συνεργασία με την Ουκρανία συνέχισε να βελτιώνεται κατά την περίοδο αναφοράς. Από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας, η Μολδαβία έχει επιδείξει αλληλεγγύη προς την Ουκρανία, ψήφισε υπέρ των σχετικών ψηφισμάτων της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και ευθυγραμμίστηκε με ορισμένες πολιτικές δηλώσεις που καταδικάζουν τη στρατιωτική επίθεση στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών. Η χώρα φιλοξένησε και βοήθησε μεγάλο αριθμό προσφύγων, βασιζόμενη σε μεγάλο βαθμό σε διεθνείς χορηγούς ανθρωπιστικής βοήθειας, και στήριξε ενεργά την ανάπτυξη νέων εμπορικών οδών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τις λωρίδες αλληλεγγύης. Στον απόηχο της καταστροφής του φράγματος Kakhovka, η Μολδαβία παρείχε διμερή βοήθεια στην Ουκρανία για την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών συνεπειών της καταστροφής.
Η Γεωργία διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με όλους τους γείτονές της εκτός από τη Ρωσική Ομοσπονδία από τον πόλεμο του 2008. Αμφότερες οι πλευρές συμμετέχουν στις διεθνείς συζητήσεις της Γενεύης, των οποίων η προεδρία ασκείται από κοινού από την ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Η Γεωργία διατηρεί στρατηγική εταιρική σχέση με την Τουρκία. Εξακολουθεί να στηρίζει την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων μέσω της από κοινού σύνταξης των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών υπέρ της Ουκρανίας, αλλά δεν έχει ευθυγραμμιστεί με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Η επανέναρξη των πτήσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Γεωργίας και οι υγειονομικές συνθήκες στη φυλακή όπου κρατείται ο πρώην πρόεδρος της Γεωργίας Saakashvili, Ουκρανός πολίτης, έχουν οδηγήσει σε πρόσθετες διπλωματικές εντάσεις.
Η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία εξακολουθούν επίσης να συμμετέχουν ενεργά στην Ανατολική Εταιρική Σχέση.
Η εδαφική συνεργασία επιτρέπει στις χώρες της διεύρυνσης να συνεργάζονται μεταξύ τους και με τα γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ σε βασικούς κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς. Ειδικότερα, τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας δημιουργούν ευκαιρίες για διάλογο και συνεργασία σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, με τη συμμετοχή των κοινοτήτων, του ιδιωτικού τομέα και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Η στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή της Αδριατικής και του Ιονίου και η στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή του Δούναβη συνέχισαν να συμβάλλουν στη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και των υποψήφιων χωρών, ενισχύοντας τη διοικητική ικανότητα σε διάφορες πολιτικές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής συνοχής, και παρέχοντας μια πλατφόρμα συνεργασίας.
VII. Συμπεράσματα και συστάσεις
I.
1.Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, η ΕΕ απέδειξε ότι είναι έτοιμη να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, ενισχύοντας τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή. Σύμφωνα με τον στόχο της για προώθηση της ειρήνης, των αξιών της και της ευημερίας των λαών της, η διεύρυνσή της εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό εργαλείο για την προώθηση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μια αξιόπιστη και αξιοκρατική προοπτική προσχώρησης αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη για τον μετασχηματισμό και, ως εκ τούτου, ενισχύει τη συλλογική μας ασφάλεια και την κοινωνικοοικονομική μας ευημερία. Αποτελεί βασικό στοιχείο για την ενθάρρυνση της συμφιλίωσης και την προώθηση της σταθερότητας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της ιστορίας, πρέπει τώρα να καταβάλουμε προσπάθειες για την επιτάχυνση της διεύρυνσης της ΕΕ και την ολοκλήρωση της Ένωσης.
2.Έχει ήδη δοθεί νέα δυναμική στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ. Μια σταθερή προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία είναι προς το πολιτικό και οικονομικό συμφέρον της ΕΕ, αλλά και προς το συμφέρον της σε θέματα ασφάλειας, και είναι απαραίτητη στο τρέχον γεωπολιτικό πλαίσιο.
Στη δήλωση της Γρανάδας
, οι ηγέτες της ΕΕ υπενθυμίζουν ότι «η διεύρυνση αποτελεί κινητήρια δύναμη για τη βελτίωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών στις οποίες διαβιούν οι Ευρωπαίοι πολίτες, τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών, και πρέπει να προωθεί τις αξίες στις οποίες βασίζεται η Ένωση». Σημειώνουν επίσης ότι τόσο η ΕΕ όσο και τα μελλοντικά κράτη μέλη πρέπει να είναι έτοιμα για μια ακόμη πιο διευρυμένη Ένωση. Για τον σκοπό αυτόν, η Ένωση πρέπει να θέσει τις απαραίτητες εσωτερικές βάσεις και να υλοποιήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό οι χώρες που επιδιώκουν να γίνουν μέλη να εντείνουν τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες, ιδίως στον τομέα του κράτους δικαίου, σύμφωνα με τον αξιοκρατικό χαρακτήρα της διαδικασίας προσχώρησης και με τη βοήθεια της ΕΕ.
3.Σημαντικές εξελίξεις έχουν σημειωθεί όσον αφορά το θεματολόγιο της διεύρυνσης της ΕΕ κατά το προηγούμενο έτος.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας. Οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να χορηγήσουν καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία και τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, καθώς και στη Γεωργία, αφού εξεταστούν οι προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Γεωργίας.
Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι πρώτες διακυβερνητικές διασκέψεις με την Αλβανία και με τη Βόρεια Μακεδονία σχετικά με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν τον Ιούλιο του 2022, ακολουθούμενες από την αναλυτική εξέταση του κεκτημένου της ΕΕ. Τον Δεκέμβριο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη καθεστώς υποψήφιας χώρας υπό την προϋπόθεση ότι η χώρα θα εφαρμόσει τα μέτρα που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του Οκτωβρίου 2022 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης. Τον Δεκέμβριο του 2022, το Κόσοβο υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ. Την άνοιξη του 2023, η ΕΕ συμφώνησε σχετικά με την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για το Κόσοβο, η οποία θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2024.
4.Όλες οι χώρες της διεύρυνσης έχουν πλέον την ιστορική ευκαιρία να συνδέσουν στενά το μέλλον τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να επιταχύνει τις αντίστοιχες διαδικασίες για την προσχώρησή τους και να διασφαλίσει ότι η επόμενη διεύρυνση θα αποτελέσει καταλύτη προόδου. Η προσχώρηση είναι και θα παραμείνει μια αξιοκρατική διαδικασία, η οποία εξαρτάται πλήρως από την αντικειμενική πρόοδο που έχει επιτευχθεί από κάθε χώρα. Το κράτος δικαίου, η οικονομία, η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης εξακολουθούν να αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της πολιτικής διεύρυνσης. Οι ενδιαφερόμενες χώρες θα πρέπει να ενεργήσουν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα όσον αφορά την υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και την επίτευξη απτής και μη αναστρέψιμης προόδου σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως τη νέα δυναμική που έχει δοθεί στην εν λόγω πολιτική.
5.Επιπλέον, σε πολλές από τις ενδιαφερόμενες χώρες, η οικονομική ανάπτυξη είναι υπερβολικά αργή και, ως εκ τούτου, η σύγκλιση με την ΕΕ δεν πραγματοποιείται αρκετά γρήγορα. Απαιτούνται στοχευμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως για την απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων. Η ενίσχυση του κράτους δικαίου και η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι καίριας σημασίας για την προσέλκυση του αναγκαίου επιπέδου επενδύσεων και την επίτευξη εμπορικής ολοκλήρωσης που είναι απαραίτητη για την τόνωση της ανάπτυξης και την προσέγγιση της περιοχής με την ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει παράλληλα ένα νέο σχέδιο ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια. Το σχέδιο αυτό αποτελείται από τέσσερις πυλώνες που θα αλληλοενισχύονται. Προβλέπει i) την αυξανόμενη ολοκλήρωση με την ενιαία αγορά της ΕΕ, η οποία πρέπει να συμβαδίζει με ii) το άνοιγμα των αγορών σε όλους τους γείτονες των Δυτικών Βαλκανίων και την οικοδόμηση μιας κοινής περιφερειακής αγοράς. iii) Για την περαιτέρω εμβάθυνση των τρεχουσών μεταρρυθμίσεων, οι επενδυτικές προτεραιότητες και οι μεταρρυθμίσεις θα καθοριστούν σε θεματολόγια μεταρρυθμίσεων ανά χώρα, με βάση τα προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων. iv) Η υλοποίηση των εν λόγω μεταρρυθμίσεων θα συμβάλει στην αποδέσμευση αυξημένης χρηματοδοτικής βοήθειας.
Τα διμερή ζητήματα, ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, εμποδίζουν την περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση και επιβραδύνουν τις αντίστοιχες πορείες των ενδιαφερόμενων χωρών προς την ΕΕ. Τα ανεπίλυτα ζητήματα δημιουργούν κίνδυνο αστάθειας ή ακόμη και κλιμάκωσης, όπως αποδεικνύεται από τη βίαιη επίθεση που σημειώθηκε κατά της αστυνομίας του Κοσόβου στην Banjska, στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου, στις 24 Σεπτεμβρίου. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα εκκρεμή ζητήματα και να βρεθούν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Στο πλαίσιο αυτό, τόσο το Κόσοβο όσο και η Σερβία καλούνται να συμμετάσχουν με πιο εποικοδομητικό τρόπο στην εφαρμογή της συμφωνίας για την πορεία προς την εξομάλυνση, καθώς και του παραρτήματος εφαρμογής της και άλλων συμφωνιών που επιτεύχθηκαν στο πλαίσιο του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση ή προϋποθέσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη σύσταση της Ένωσης/Κοινότητας Δήμων Σερβικής Πλειοψηφίας. Η εξομάλυνση των σχέσεων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή πορεία αμφοτέρων των μερών. Αμφότερα τα μέρη κινδυνεύουν να χάσουν σημαντικές ευκαιρίες αν δεν επιτευχθεί πρόοδος.
6.Η Τουρκία παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ουσιαστικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς εταιρικής σχέσης με την Τουρκία.
Τον Δεκέμβριο του 2022, το Συμβούλιο επανέλαβε ότι η Τουρκία εξακολουθεί να απομακρύνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία έχουν περιέλθει ουσιαστικά σε στασιμότητα και δεν μπορεί να εξεταστεί επί του παρόντος το άνοιγμα ή το κλείσιμο περαιτέρω κεφαλαίων. Τα γεγονότα στα οποία βασίζεται η εκτίμηση αυτή εξακολουθούν να ισχύουν. Τον Ιούνιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τον ύπατο εκπρόσωπο και την Επιτροπή να του υποβάλουν έκθεση σχετικά με την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, με βάση τα μέσα και τις επιλογές που έχουν προσδιοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και με σκοπό τα επόμενα βήματα να γίνουν με στρατηγικό και μακρόπνοο τρόπο. Η έκθεση αυτή θα υποβληθεί τον Νοέμβριο του 2023. Η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα ενημερώσουν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με την κατάσταση των προαναφερόμενων μέτρων έως το τέλος του 2024.
II.
7.Στο Μαυροβούνιο, η πολιτική δέσμευση των αρχών όσον αφορά τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ είναι η κύρια προτεραιότητα για τη χώρα και, εν γένει, αποτυπώνεται στις αποφάσεις πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει και ένα συνεχιζόμενο ποσοστό ευθυγράμμισης κατά 100 % με την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων. Το Μαυροβούνιο συνέβαλε στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ, μέσω συνεργασίας για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια, η πολιτική αστάθεια, οι εντάσεις, η αδύναμη λειτουργία των δημοκρατικών και δικαστικών θεσμών και η απουσία πραγματικής κυβέρνησης έχουν καθηλώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, με αποτέλεσμα τη σημαντική επιβράδυνση των διαπραγματεύσεων. Η εκτίμηση της Επιτροπής είναι ότι, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, εξασφαλίζεται επί του παρόντος συνολική ισορροπία μεταξύ, αφενός, της προόδου στα κεφάλαια για το κράτος δικαίου και, αφετέρου, της προόδου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων σε όλα τα κεφάλαια.
Προκειμένου να επιτευχθεί συνολικά περαιτέρω πρόοδος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις —και πριν από το προσωρινό κλείσιμο άλλων κεφαλαίων ή ομάδων κεφαλαίων— προτεραιότητα παραμένει η εκπλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης για το κράτος δικαίου που ορίζονται στα κεφάλαια 23 και 24. Για την επίτευξη αυτού του ορόσημου, το Μαυροβούνιο πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του για την αντιμετώπιση των εκκρεμών ζητημάτων, μεταξύ άλλων στους κρίσιμους τομείς της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, καθώς και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Πρέπει επίσης να εντείνει τις προσπάθειές του για την επιτάχυνση και εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων σχετικά με την ανεξαρτησία, τον επαγγελματισμό και τη λογοδοσία του δικαστικού σώματος, συμπεριλαμβανομένων των διορισμών δικαστών. Στα τέλη Οκτωβρίου 2023, συγκροτήθηκε το νέο κοινοβούλιο και σχηματίστηκε η νέα κυβέρνηση. Η νέα κυβέρνηση πρέπει να επικεντρωθεί στην υλοποίηση των βασικών μεταρρυθμίσεων που εκκρεμούν σε σχέση με την ΕΕ, και η εύρυθμη λειτουργία του κοινοβουλίου είναι καίριας σημασίας. Οι εργασίες πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη ευρείας πολιτικής συναίνεσης σχετικά με βασικές μεταρρυθμίσεις και στην ενίσχυση της εστίασης στα βασικά παραδοτέα για την προώθηση του θεματολογίου ένταξης της ΕΕ στην πράξη.
8.Στη Σερβία, επιταχύνθηκε ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης στα τέλη Οκτωβρίου 2022, αν και οι πολιτικές εξελίξεις μετά τους δύο τραγικούς μαζικούς πυροβολισμούς που σημειώθηκαν τον Μάιο του 2023 προκάλεσαν προσωρινή επιβράδυνση. Στον τομέα του κράτους δικαίου, η Σερβία έλαβε μέτρα για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας του δικαστικού σώματος με την έγκαιρη έγκριση της νομοθεσίας για την πρακτική εφαρμογή των συνταγματικών τροποποιήσεων του 2022. Επίσης, η Σερβία εκπόνησε και θέσπισε νέα νομοθεσία για τα μέσα ενημέρωσης, η εφαρμογή της οποίας μπορεί να βελτιώσει σημαντικά το κανονιστικό περιβάλλον. Βελτίωσε την ευθυγράμμισή της με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ και κατάργησε τον νόμο περί ειδικών διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων για έργα γραμμικών υποδομών. Απαιτούνται περαιτέρω εργασίες και μακροπρόθεσμη πολιτική δέσμευση για την έγκριση και την υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στον τομέα του κράτους δικαίου. Το νομικό πλαίσιο που θα επιτρέψει τον διαχωρισμό στον τομέα του αερίου τέθηκε σε εφαρμογή, αλλά επί του παρόντος υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις. Η Σερβία έχει συνάψει συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με την Κίνα, γεγονός το οποίο εγείρει σοβαρά ερωτήματα. Η Σερβία πρέπει να βελτιώσει, κατά προτεραιότητα, την ευθυγράμμισή της με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα περιοριστικά μέτρα και τις δηλώσεις για τη Ρωσία, και πρέπει να απέχει από ενέργειες και δηλώσεις που αντιβαίνουν στις θέσεις της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και άλλα στρατηγικά θέματα. Η Επιτροπή εκτιμά ότι, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί πολύ μεγαλύτερη πρόοδος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση προκειμένου να διατηρηθεί η συνολική ισορροπία μεταξύ, αφενός, της προόδου στα κεφάλαια για το κράτος δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο και, αφετέρου, της προόδου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων σε όλα τα κεφάλαια. Η εξομάλυνση των σχέσεων αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή πορεία τόσο της Σερβίας όσο και του Κοσόβου, και αμφότερες οι χώρες κινδυνεύουν να χάσουν σημαντικές ευκαιρίες αν δεν επιτευχθεί πρόοδος.
Η Επιτροπή εξακολουθεί να εκτιμά ότι η Σερβία έχει εκπληρώσει τεχνικά τα κριτήρια αξιολόγησης για την ανοικτή ομάδα 3 (Ανταγωνιστικότητα και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη).
Η πρόοδος της Σερβίας όσον αφορά το κράτος δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο θα συνεχίσει να καθορίζει τον συνολικό ρυθμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Το επόμενο έτος, η Σερβία καλείται να επιδείξει κατηγορηματικά την αποφασιστικότητά της να επιταχύνει τη διαδικασία προσχώρησης, καθώς και τις εργασίες της για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που συνδέονται με την προσχώρηση στην ΕΕ σε όλους τους τομείς. Στον τομέα του κράτους δικαίου, η Σερβία καλείται να αντιμετωπίσει ελλείψεις, ιδίως στους βασικούς τομείς της δικαιοσύνης, της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, και της εγχώριας αντιμετώπισης των εγκλημάτων πολέμου. Πρέπει επίσης να καταβάλει αξιόπιστες προσπάθειες για να σταματήσει την παραπληροφόρηση, τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό και τη χειραγώγηση πληροφοριών, να μειώσει την εξάρτηση του ενεργειακού τομέα της από τη Ρωσία, να ενισχύσει τη συνεργασία με την ΕΕ στον τομέα της μετανάστευσης και να αναλάβει ευθύνη για προδραστική και αντικειμενική πληροφόρηση του κοινού σχετικά με την ΕΕ. Η Σερβία συνέβαλε στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ, μέσω συνεργασίας για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η Σερβία εξακολουθεί να συμμετέχει στον διάλογο υπό την αιγίδα της ΕΕ για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο, αλλά πρέπει να επιδείξει σοβαρότερη δέσμευση, να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες και να προβεί σε συμβιβασμούς για να προωθήσει τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με το Κόσοβο. Η Σερβία πρέπει να τηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στο πλαίσιο του διαλόγου και να δεσμευτεί για την πλήρη εφαρμογή όλων των συμφωνιών που συνήφθησαν προηγουμένως στο πλαίσιο αυτό, καθώς και της συμφωνίας για την πορεία προς την εξομάλυνση και του παραρτήματος εφαρμογής της. Η χώρα καλείται να συμμετάσχει με πιο εποικοδομητικό τρόπο ώστε να καταστεί δυνατή η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων σχετικά με τη συνολική και νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης. Η Σερβία καλείται επίσης να συνεργαστεί πλήρως στο πλαίσιο της έρευνας για τη βίαιη επίθεση που σημειώθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2023 κατά της αστυνομίας του Κοσόβου και τις επιθέσεις που σημειώθηκαν στις 29 Μαΐου κατά της KFOR. Οι δράστες της επίθεσης πρέπει να συλληφθούν και να προσαχθούν ταχέως στη δικαιοσύνη και η Σερβία πρέπει να συνεργαστεί πλήρως και να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα στο πλαίσιο αυτό.
9.Στη Βόρεια Μακεδονία, οι αρχές έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι η προσχώρηση στην ΕΕ παραμένει στρατηγικός στόχος τους. Ως διαπραγματευόμενη χώρα, η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να υλοποιήσει τις σχετικές με την ΕΕ μεταρρυθμίσεις, μεταξύ άλλων στους τομείς της ομάδας «Θεμελιώδεις αρχές», ιδίως όσον αφορά τον δικαστικό τομέα, την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, και τις δημόσιες συμβάσεις. Ορισμένες αλλαγές στον ποινικό κώδικα, οι οποίες επηρεάζουν μεγάλο αριθμό υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου, έχουν προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες. Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο δικαστικό σύστημα και η αντιμετώπιση της διαφθοράς με αμείωτη προσήλωση, μεταξύ άλλων μέσω της θεμελίωσης ενός στέρεου ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά την έρευνα, τη δίωξη και την τελεσίδικη καταδίκη σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου, είναι καίριας σημασίας. Η χώρα εξακολούθησε να ευθυγραμμίζεται πλήρως με όλες τις αποφάσεις της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Βόρεια Μακεδονία έχει συμβάλει στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ μέσω της συνεργασίας της για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η Βόρεια Μακεδονία έχει δεσμευτεί να δρομολογήσει και να υλοποιήσει κατά προτεραιότητα τις σχετικές συνταγματικές αλλαγές για να συμπεριληφθούν στο Σύνταγμα πολίτες που ζουν εντός των συνόρων του κράτους και οι οποίοι ανήκουν σε άλλους λαούς. Η χώρα συνιστά καλό παράδειγμα πολυεθνικής κοινωνίας. Μετά την πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με τη Βόρεια Μακεδονία για τη διαδικασία διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ τον Ιούλιο του 2022, η αναλυτική εξέταση του κεκτημένου της ΕΕ σημείωσε ομαλή πρόοδο. Η Βόρεια Μακεδονία συμμετείχε ενεργά και επέδειξε υψηλό επίπεδο δέσμευσης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αναλυτικής εξέτασης. Η έκθεση αναλυτικής εξέτασης σχετικά με την «Ομάδα 1 — Θεμελιώδεις αρχές» υποβλήθηκε στο Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2023.
Υπό το πρίσμα των συμπερασμάτων του Συμβουλίου του Ιουλίου 2022, η Επιτροπή προσβλέπει στην ταχεία και αποφασιστική συνέχεια που θα δοθεί στην έκθεση αναλυτικής εξέτασης σχετικά με την «Ομάδα 1 — Θεμελιώδεις αρχές», μεταξύ άλλων όσον αφορά τους χάρτες πορείας της χώρας σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, με σκοπό το άνοιγμα της πρώτης ομάδας έως το τέλος του τρέχοντος έτους.
10.Στην Αλβανία, οι αρχές έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι ο στρατηγικός στόχος της προσχώρησης στην ΕΕ αποτελεί βασική προτεραιότητα της χώρας. Η Αλβανία συνέχισε να σημειώνει πρόοδο όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο της ομάδας «Θεμελιώδεις αρχές», μεταξύ άλλων με τη συνεχιζόμενη εφαρμογή της συνολικής δικαστικής μεταρρύθμισης. Περαιτέρω απτά αποτελέσματα επιτεύχθηκαν από την ειδική δομή για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος (SPAK). Συνεχίστηκε η καλή συνεργασία με τα κράτη μέλη της ΕΕ και τους οργανισμούς της ΕΕ για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Η Αλβανία έχει συμβάλει στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ μέσω της συνεργασίας της για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Ως μη μόνιμο μέλος, η Αλβανία συμμετέχει ενεργά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων ως συνεισηγήτρια των ψηφισμάτων που καταδικάζουν τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η πλήρης ευθυγράμμιση της Αλβανίας με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ συνιστά ισχυρό δείγμα της στρατηγικής επιλογής της να προσχωρήσει στην ΕΕ και του ρόλου της ως αξιόπιστου εταίρου.
Μετά την πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με την Αλβανία για τη διαδικασία διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ τον Ιούλιο του 2022, η αναλυτική εξέταση του κεκτημένου της ΕΕ σημείωσε ομαλή πρόοδο. Η Αλβανία συμμετείχε ενεργά και επέδειξε υψηλό επίπεδο δέσμευσης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αναλυτικής εξέτασης. Η έκθεση αναλυτικής εξέτασης σχετικά με την «Ομάδα 1 — Θεμελιώδεις αρχές» υποβλήθηκε στο Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2023.
Υπό το πρίσμα των συμπερασμάτων του Συμβουλίου του Ιουλίου 2022, η Επιτροπή προσβλέπει στην ταχεία και αποφασιστική συνέχεια που θα δοθεί στην έκθεση αναλυτικής εξέτασης σχετικά με την «Ομάδα 1 — Θεμελιώδεις αρχές», μεταξύ άλλων όσον αφορά τους χάρτες πορείας της χώρας σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, με σκοπό το άνοιγμα της πρώτης ομάδας έως το τέλος του τρέχοντος έτους.
11.Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που κατέβαλε η Βοσνία και Ερζεγοβίνη μετά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2022 για τη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας σε αυτήν. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για την ταχεία ανάληψη καθηκόντων ενός νέου υπουργικού συμβουλίου τον Ιανουάριο του 2023. Η δημόσια δέσμευση των πολιτικών κομμάτων στον στρατηγικό στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει αποφέρει θετικά αποτελέσματα.
Έγιναν βήματα και αναλήφθηκαν δεσμεύσεις για την εκπλήρωση των βασικών προτεραιοτήτων και για την υλοποίηση των σταδίων που προσδιορίζονται στη σύσταση της Επιτροπής για το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε στρατηγικές για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, προέβη σε επικαιροποιημένη εκτίμηση κινδύνου και κατάρτισε συνοδευτικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, ενέκρινε στρατηγικές και σχέδια δράσης για τη μετανάστευση και για την τρομοκρατία και διόρισε εποπτικό όργανο για την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την επεξεργασία των εγκλημάτων πολέμου. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει συμβάλει στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ μέσω της συνεργασίας της για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια. Το σημείο επαφής με την Ευρωπόλ άρχισε να λειτουργεί τον Ιούνιο του 2023. Η χώρα θέσπισε νόμους, ιδίως σχετικά με την ακεραιότητα του δικαστικού συστήματος, μέσω τροποποιήσεων του ανώτατου δικαστικού και εισαγγελικού συμβουλίου· την πρόληψη των βασανιστηρίων (ορισμός Διαμεσολαβητή ως εθνικού μηχανισμού πρόληψης)· τους αλλοδαπούς· και την ελευθερία πρόσβασης σε πληροφορίες, ενώ ενέκρινε το σχέδιο δράσης για θέματα φύλου. Η ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ βελτιώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο αναφοράς, αλλά πρέπει να γίνουν και άλλα βήματα σε σχέση με την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων.
Η δημόσια δέσμευση των κομμάτων συνασπισμού στον στρατηγικό στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει αποφέρει θετικά αποτελέσματα μετά τη χορήγηση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας. Ταυτόχρονα, υπήρξαν αρνητικές εξελίξεις σε σχέση με την οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας. Η οντότητα ζήτησε την παραίτηση των συνταγματικών δικαστών και εξέδωσε νομοθετικό διάταγμα για τη μη εφαρμογή των αποφάσεων του συνταγματικού δικαστηρίου, κατά παράβαση της συνταγματικής και της έννομης τάξης της χώρας. Η οντότητα επανέφερε επίσης ποινικές κυρώσεις για δυσφήμιση, περιορίζοντας την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Εκκρεμεί επίσης η έγκριση, από την οντότητα, νομοσχεδίου που χαρακτηρίζει τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών ως «ξένους πράκτορες»· εάν το νομοσχέδιο εγκριθεί, θα σηματοδοτήσει ένα ακόμη σημαντικό βήμα οπισθοδρόμησης όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα. Οι αποσχιστικές ενέργειες που υπονομεύουν την ενότητα, την κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα, τη συνταγματική τάξη και τη διεθνή προσωπικότητα της χώρας υπονομεύουν και την πρόοδο όσον αφορά την προσχώρηση στην ΕΕ.
Ορισμένες αποφάσεις του συνταγματικού δικαστηρίου δεν ακόμη τεθεί πλήρως σε εφαρμογή, ιδίως όσον αφορά την κρατική περιουσία. Οι συνελεύσεις και των δύο οντοτήτων θα πρέπει να διορίσουν ταχέως δικαστές, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης σύνθεση του συνταγματικού δικαστηρίου. Η χώρα πρέπει να ολοκληρώσει επειγόντως τις εκκρεμείς συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις. Απαιτούνται ακόμη μεταρρυθμίσεις για την ευθυγράμμιση του συντάγματος με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με την απόφαση Sejdić-Finci.
Συνολικά, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου η Βοσνία και Ερζεγοβίνη να εκπληρώσει τις 14 βασικές προτεραιότητες που καθορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησής της στην ΕΕ, καθώς και τα στάδια που προσδιορίζονται στη σύσταση της Επιτροπής για το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση των δεκατεσσάρων βασικών προτεραιοτήτων προσδιορίζεται στην έκθεση ανά χώρα. H Επιτροπή συστήνει την έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην ΕΕ μόλις επιτευχθεί ο αναγκαίος βαθμός συμμόρφωσης με τα κριτήρια προσχώρησης.
Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση προόδου στο Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2024 το αργότερο.
12.Μετά την αίτηση του Κοσόβου για προσχώρηση στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2022, η κυβέρνησή του συνέχισε να προωθεί το οικείο θεματολόγιο μεταρρυθμίσεων της ΕΕ. Το Κόσοβο σημείωσε πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή μακροχρόνιων συστάσεων της ΕΕ για εκλογική μεταρρύθμιση, η οποία οδήγησε στην έγκριση δύο σημαντικών εκλογικών νόμων. Το Κόσοβο πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του για την ενίσχυση του κράτους δικαίου και της δημόσιας διοίκησης και για την οικοδόμηση ενεργειακής ανθεκτικότητας. Το Κόσοβο έχει συμβάλει στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ μέσω της συνεργασίας του για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια. Η ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για τους πολίτες του Κοσόβου έχει προγραμματιστεί να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2024. Η κατάσταση στο βόρειο Κόσοβο έχει επηρεαστεί από διάφορες κρίσεις ποικίλης έντασης. Οι Σέρβοι του Κοσόβου παραιτήθηκαν συλλογικά από τα θεσμικά όργανα του Κοσόβου τον Νοέμβριο του 2022. Μετά την απόσυρσή τους, διοργανώθηκαν τοπικές επαναληπτικές εκλογές στους τέσσερις δήμους του βόρειου Κοσόβου τον Απρίλιο του 2023. Η πολύ χαμηλή συμμετοχή, ιδίως μεταξύ της σερβικής κοινότητας του Κοσόβου, έδειξε ότι οι εκλογές αυτές δεν προσφέρουν μακροπρόθεσμη πολιτική λύση. Παραμένει επιτακτική ανάγκη να εδραιωθεί μια κατάσταση στην οποία οι Σέρβοι του Κοσόβου συμμετέχουν ενεργά στην τοπική διακυβέρνηση, στην αστυνόμευση και στις δικαστικές διαδικασίες στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου. Θα πρέπει να διεξαχθούν το συντομότερο δυνατόν πρόωρες τοπικές εκλογές και στους τέσσερις δήμους, οι οποίες θα πρέπει να οργανωθούν με συμπεριληπτικό τρόπο και με την άνευ όρων συμμετοχή των Σέρβων του Κοσόβου. Το Κόσοβο πρέπει να προβεί σε αποκλιμάκωση στο βόρειο τμήμα του, μειώνοντας τη μόνιμη παρουσία ειδικών αστυνομικών δυνάμεων, τις απαλλοτριώσεις γης και τις εξώσεις στην περιοχή.
Το Κόσοβο εξακολουθεί να συμμετέχει στον διάλογο υπό την αιγίδα της ΕΕ για την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σερβία, αλλά πρέπει να επιδείξει σοβαρότερη δέσμευση, να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες και να προβεί σε συμβιβασμούς για να προωθήσει τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με τη Σερβία. Το Κόσοβο πρέπει να τηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στο πλαίσιο του διαλόγου και να δεσμευτεί για την πλήρη εφαρμογή όλων των συμφωνιών που συνήφθησαν προηγουμένως στο πλαίσιο αυτό, καθώς και της συμφωνίας για την πορεία προς την εξομάλυνση και του παραρτήματος εφαρμογής της. Το Κόσοβο καλείται να συμμετάσχει με πιο εποικοδομητικό τρόπο ώστε να καταστεί δυνατή η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων σχετικά με τη συνολική και νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης. Η εξομάλυνση των σχέσεων αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή πορεία τόσο της Σερβίας όσο και του Κοσόβου, και αμφότερες οι χώρες κινδυνεύουν να χάσουν σημαντικές ευκαιρίες αν δεν επιτευχθεί πρόοδος.
13.Η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα και σημαντικός εταίρος της ΕΕ. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις παραμένουν στάσιμες από τον Ιούνιο του 2018, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς η Τουρκία συνέχισε να απομακρύνεται από την ΕΕ. Ο διάλογος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένει αναπόσπαστο μέρος των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Η άρνηση εφαρμογής ορισμένων αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία. Η Τουρκία είναι σημαντικός περιφερειακός παράγοντας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο οποίος αποτελεί σημαντικό στοιχείο στο πλαίσιο των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, ακόμη και αν εξακολουθούν να υφίστανται αποκλίνουσες απόψεις για ορισμένα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Η χώρα διατήρησε πολύ χαμηλό ποσοστό ευθυγράμμισης, της τάξης του 10 %, με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ. Η Τουρκία καταδίκασε τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και αντέδρασε πολιτικά και διπλωματικά, μεταξύ άλλων διευκολύνοντας τις άμεσες συνομιλίες, επιδιώκοντας την αποκλιμάκωση και την κατάπαυση του πυρός, διευκολύνοντας την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών και την ανταλλαγή κρατουμένων και παρέχοντας ισχυρή και ζωτικής σημασίας στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Τουρκία συνέχισε να απέχει από την ευθυγράμμιση με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Η ρητορική της υπέρ της τρομοκρατικής ομάδας Χαμάς μετά τις επιθέσεις της κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 διαφωνεί πλήρως με την προσέγγιση της ΕΕ.
Από την Τουρκία αναμένεται να υποστηρίξει ενεργά τις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Είναι σημαντικό η Τουρκία να επιβεβαιώσει εκ νέου τη δέσμευσή της σε σχέση με τις συνομιλίες που διεξάγονται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για τη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών πτυχών τους. Είναι επίσης επείγον η Τουρκία να εκπληρώσει την υποχρέωσή της για τη διασφάλιση της πλήρους και χωρίς διακρίσεις εφαρμογής του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας.
Η συνεργασία με την Τουρκία σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος συνεχίστηκε σε βασικούς τομείς, όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οικονομία, η ενέργεια, η επισιτιστική ασφάλεια, η μετανάστευση και οι μεταφορές. Το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ έγκειται σε ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα υποβάλουν έκθεση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2023, στην οποία θα παρουσιάσουν περαιτέρω επιλογές για την ανάπτυξη αυτής της σχέσης.
14.Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τις σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έχει καταβάλει η Ουκρανία μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου του 2022, παρά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η Ουκρανία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τα επτά στάδια που ορίζονται στη γνώμη που εξέδωσε τον Ιούνιο του 2022 και ότι έχει λάβει πρόσθετα μέτρα για τη συμπλήρωση και τη διατήρηση των επιτευγμάτων αυτών.
Η Ουκρανία έχει θεσπίσει ένα διαφανές και αξιοκρατικό σύστημα προεπιλογής για τους δικαστές του συνταγματικού δικαστηρίου και έχει ολοκληρώσει μεταρρύθμιση των οργάνων δικαστικής διακυβέρνησης η οποία βασίζεται στην ακεραιότητα. Η Ουκρανία θα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει τους εγκριθέντες νόμους για την επιλογή και τον διορισμό δικαστών τόσο στα τακτικά δικαστήρια όσο και στο συνταγματικό δικαστήριο. Η Ουκρανία έχει εντείνει την καταπολέμηση της διαφθοράς με τη συνεχή θεμελίωση ενός αξιόπιστου ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς και με τη διασφάλιση του διαφανούς διορισμού των επικεφαλής των βασικών υπηρεσιών καταπολέμησης της διαφθοράς. Έχει λάβει πρόσθετα συστημικά μέτρα για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των προσπαθειών της για την καταπολέμηση της διαφθοράς, μεταξύ άλλων με την αποκατάσταση του ηλεκτρονικού συστήματος δήλωσης περιουσιακών στοιχείων, αν και με ορισμένες ελλείψεις, και με την εφαρμογή του κρατικού προγράμματος για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Η Ουκρανία έχει ενισχύσει το πλαίσιό της για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ευθυγράμμισης της νομοθεσίας της με τα πρότυπα της FATF, ιδίως ως προς τον ορισμό των πολιτικώς εκτεθειμένων προσώπων, και έχει εγκρίνει ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο και σχέδιο δράσης για τη μεταρρύθμιση του τομέα επιβολής του νόμου. Η Ουκρανία έχει επίσης εντείνει τα συστημικά μέτρα κατά των ολιγαρχών σε τομείς όπως ο ανταγωνισμός και η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, αναβάλλοντας παράλληλα την εφαρμογή του αντιολιγαρχικού νόμου. Η Ουκρανία έχει ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της για τα μέσα ενημέρωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ. Συνέχισε να ενισχύει την προστασία των εθνικών μειονοτήτων, ιδίως μέσω της τροποποίησης των νόμων για τις μειονότητες και για την εκπαίδευση, ενώ δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, όπως υπέδειξε η Επιτροπή της Βενετίας. Αυτές οι μεταρρυθμιστικές διαδικασίες πρέπει να είναι συμπεριληπτικές, με την πλήρη συμμετοχή των εκπροσώπων των εθνικών μειονοτήτων σε όλα τα αναγκαία βήματα.
Παρόλο που η θέσπιση στρατιωτικού νόμου έχει οδηγήσει στην παρέκκλιση από ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα, τα μέτρα που λαμβάνονται είναι προσωρινά και συνολικά αναλογικά προς την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα.
Δεδομένων των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν από τον Ιούνιο του 2022 βάσει των πολιτικών κριτηρίων, στο πλαίσιο των επτά σταδίων και πέραν αυτών, η Επιτροπή θεωρεί ότι η Ουκρανία πληροί επαρκώς τα κριτήρια σχετικά με τη σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων, τα οποία καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσει τις μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες και θα ανταποκριθεί στις εναπομένουσες απαιτήσεις στο πλαίσιο των επτά βημάτων. Σε αυτή τη βάση, Επιτροπή συστήνει στο Συμβούλιο την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία. Επιπλέον, η Επιτροπή συστήνει στο Συμβούλιο την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου όταν η Ουκρανία θα έχει:
— θεσπίσει νόμο τον οποίο πρότεινε η κυβέρνηση για την αύξηση του ανώτατου ορίου στελέχωσης της εθνικής υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς της Ουκρανίας·
— απαλείψει από τον νόμο για την πρόληψη της διαφθοράς διατάξεις οι οποίες περιορίζουν τις εξουσίες της NACP σχετικά με τη συνεχιζόμενη επαλήθευση των περιουσιακών στοιχείων που έχουν ήδη υποβληθεί σε διαδικασία επαλήθευσης και διατάξεις οι οποίες περιορίζουν τις εξουσίες της NACP όσον αφορά την επαλήθευση περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν από δηλούντες πριν από την πρόσληψή τους στις δημόσιες υπηρεσίες, με την επιφύλαξη των κανόνων που ισχύουν για την εθνική ασφάλεια κατά τη διάρκεια πολέμου·
— θεσπίσει νόμο για τη ρύθμιση του λόμπινγκ σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, στο πλαίσιο του αντιολιγαρχικού σχεδίου δράσης·
— θεσπίσει νόμο για την υλοποίηση των υπόλοιπων συστάσεων της Επιτροπής της Βενετίας από τον Ιούνιο του 2023 και τον Οκτώβριο του 2023 που συνδέονται με τον νόμο για τις εθνικές μειονότητες, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας που συνδέονται με τους νόμους για τη γλώσσα του κράτους, τα μέσα ενημέρωσης και την εκπαίδευση.
Η Ουκρανία πρέπει να συνεχίσει την καταπολέμηση της διαφθοράς, με την περαιτέρω θεμελίωση ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί συνεχώς την πρόοδο και τη συμμόρφωση σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την έναρξη των διαπραγματεύσεων και θα υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο έως τον Μάρτιο του 2024. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να ξεκινήσει τις προπαρασκευαστικές εργασίες, ιδίως την αναλυτική εξέταση του κεκτημένου και την προετοιμασία του διαπραγματευτικού πλαισίου.
15.Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τις σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έχει καταβάλει η Μολδαβία μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου του 2022, παρά τον σοβαρό αντίκτυπο που έχει ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας για τη χώρα. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η Μολδαβία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τα εννέα στάδια που ορίζονται στη γνώμη που εξέδωσε τον Ιούνιο του 2022 και ότι έχει λάβει πρόσθετα μέτρα για τη συμπλήρωση και τη διατήρηση των επιτευγμάτων αυτών.
Η Μολδαβία έχει θέσει σε εφαρμογή μια φιλόδοξη διαδικασία ελέγχου για τα δικαστικά και εισαγγελικά όργανα, η οποία αποτελεί το θεμέλιο της συνολικής μεταρρύθμισής της στον τομέα της δικαιοσύνης. Έχει μεταρρυθμίσει το ανώτατο δικαστήριο και έχει διασφαλίσει τη λειτουργία του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου με διαπιστευμένα μέλη. Το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς έχει μεταρρυθμιστεί. Η χώρα θέσπισε νέα νομοθεσία για την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Οι έρευνες κατά ολιγαρχών έχουν προχωρήσει ικανοποιητικά, με ερήμην καταδικαστικές αποφάσεις οι οποίες έχουν επιτρέψει την καταδίκη ολιγαρχών που εμπλέκονται στην υπόθεση απάτης —με σημαντικές κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων— η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αποστράγγιση των δημόσιων πόρων της Μολδαβίας.
Ο αριθμός των υποθέσεων που διερευνούνται σχετικά με τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα έχει αυξηθεί. Ο αριθμός των περιπτώσεων κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων πολιτικώς εκτεθειμένων προσώπων έχει επίσης αυξηθεί. Η Μολδαβία έχει θέσει σε εφαρμογή μια συστημική προσέγγιση για την απαλλαγή της χώρας από τους ολιγάρχες με ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης. Η νέα εκλογική και ποινική νομοθεσία και νομοθεσία για τα μέσα ενημέρωσης και τον ανταγωνισμό ενισχύει την ικανότητα της χώρας να καταπολεμά τα αδικαιολογήτως κατεστημένα συμφέροντα. Η Μολδαβία έχει αυξήσει ενεργά τη διεθνή συνεργασία της με τα κράτη μέλη της ΕΕ και τους οργανισμούς της ΕΕ, μέσω του κόμβου στήριξης της ΕΕ για την εσωτερική ασφάλεια και τη διαχείριση των συνόρων.
Η χώρα υιοθέτησε στρατηγικές για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησής της, ενίσχυσε τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και θέσπισε διοργανικές διαδικασίες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διαχείριση των μεταρρυθμίσεων. Παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, αύξησε τους μισθούς για να διατηρήσει και να προσελκύσει εργαζομένους στον δημόσιο τομέα. Η Μολδαβία ρύθμισε το οικείο πλαίσιο δημόσιων επενδύσεων, ψηφιοποίησε περαιτέρω τις δημόσιες υπηρεσίες της και σημείωσε πρόοδο στην εθελοντική συγχώνευση τοπικών κυβερνήσεων.
Η Μολδαβία έχει λάβει υπόψη τις συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Επιτροπής της Βενετίας και έχει συμπεριλάβει την κοινωνία των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, μεταξύ άλλων μέσω μιας πλατφόρμας διαλόγου και συμμετοχής των πολιτών στο κοινοβούλιο. Έχει επίσης ενισχύσει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων με την πλήρη μεταφορά της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης στην εθνική νομοθεσία.
Δεδομένων των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν από τον Ιούνιο του 2022 βάσει των πολιτικών κριτηρίων, στο πλαίσιο των εννέα βημάτων και πέραν αυτών, η Επιτροπή θεωρεί ότι η Μολδαβία πληροί επαρκώς τα κριτήρια σχετικά με τη σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων, τα οποία καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσει τις μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες και θα ανταποκριθεί στις εναπομένουσες απαιτήσεις στο πλαίσιο των εννέα σταδίων. Σε αυτή τη βάση, Επιτροπή συστήνει στο Συμβούλιο την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Μολδαβία. Επιπλέον, η Επιτροπή συστήνει στο Συμβούλιο την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου όταν η Μολδαβία θα έχει:
-συνεχίσει να σημειώνει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τον διορισμό διαπιστευμένων δικαστών του ανώτατου δικαστηρίου και μελών δικαστικών και εισαγγελικών φορέων αυτοδιοίκησης, καθώς και τον διορισμό νέου γενικού εισαγγελέα με αξιοκρατική και διαφανή διαδικασία·
-διαθέσει επαρκείς πόρους και δομές στην εισαγγελία κατά της διαφθοράς της Μολδαβίας·
-λάβει περαιτέρω μέτρα για την απαλλαγή από τους ολιγάρχες, μεταξύ άλλων μέσω σχετικών κανονισμών, όπως για τις πληρωμές τοις μετρητοίς και για τις χρηματοοικονομικές ροές.
Η Μολδαβία πρέπει να συνεχίσει την καταπολέμηση της διαφθοράς, με την περαιτέρω θεμελίωση ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί συνεχώς την πρόοδο και τη συμμόρφωση σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την έναρξη των διαπραγματεύσεων και θα υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο έως τον Μάρτιο του 2024. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να ξεκινήσει τις προπαρασκευαστικές εργασίες, ιδίως την αναλυτική εξέταση του κεκτημένου και την προετοιμασία του διαπραγματευτικού πλαισίου.
16. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έχει καταβάλλει η Γεωργία σύμφωνα με το σύνταγμα της χώρας, το οποίο προβλέπει την προσχώρησή της στην ΕΕ ως προτεραιότητα για τη χώρα. Η συντριπτική πλειονότητα των γεωργιανών πολιτών υποστηρίζει τη διαδικασία προσχώρησης της χώρας στην ΕΕ. Η πολιτική αποπόλωση και η πιο θετική συνεργασία του κυβερνώντος κόμματος με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και με την κοινωνία των πολιτών είναι απαραίτητες για την επίτευξη συναίνεσης σε θέματα εθνικού ενδιαφέροντος.
Η Γεωργία πρέπει να εντείνει τις δράσεις της για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, καθώς και της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό κατά των αξιών της ΕΕ, και να βελτιώσει το ποσοστό ευθυγράμμισής της με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ.
Σε σχέση με τις δώδεκα προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιουνίου 2022, η Γεωργία ενέκρινε νομοθετικές πράξεις και δράσεις πολιτικής για την ισότητα των φύλων και για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, για τη συμπερίληψη των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις δικαστικές διαβουλεύσεις και για το οργανωμένο έγκλημα. Έχει διορίσει νέο Συνήγορο του Πολίτη.
Έχουν ληφθεί ορισμένα διαδικαστικά μέτρα στο κοινοβούλιο για την αύξηση του ελέγχου από την αντιπολίτευση. Η οικοδόμηση ισχυρής διακομματικής πολιτικής συναίνεσης θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της πόλωσης και στην επιτάχυνση της ευρωπαϊκής πορείας της Γεωργίας. Εγκρίθηκαν τροποποιήσεις στη νομοθεσία και στον εσωτερικό κανονισμό του κοινοβουλίου, σε σχέση με τη λειτουργία και τη λογοδοσία των κρατικών θεσμών και του εκλογικού πλαισίου. Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος περιλαμβάνει βήματα σχετικά με την προσβασιμότητα σε δικαστικές αποφάσεις, την αιτιολόγηση του διορισμού δικαστών, πειθαρχικά μέτρα για δικαστές και την επιλογή των υποψηφίων για το ανώτατο δικαστήριο, αλλά εξακολουθεί να απαιτείται ολιστική μεταρρύθμιση του ανώτατου συμβουλίου δικαιοσύνης. Η Γεωργία έχει κοινοποιήσει τη νομοθεσία αυτή και αρκετές άλλες βασικές νομικές πράξεις σχετικά με τον εκλογικό κώδικα, την υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς, τις ειδικές υπηρεσίες ερευνών, την υπηρεσία προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και το σχέδιο δράσης της για την απαλλαγή από τους ολιγάρχες στην Επιτροπή της Βενετίας για γνωμοδότηση. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θεσπιστεί ένα σύστημα έκτακτων ελέγχων ακεραιότητας, με τη συμμετοχή διεθνών εμπειρογνωμόνων, για όλες τις ηγετικές θέσεις στο δικαστικό σώμα, και να θεσπιστεί ένα σύστημα αποτελεσματικών δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων.
Εγκρίθηκε σχέδιο δράσης για την απαλλαγή από τους ολιγάρχες, ακολουθώντας συστημική προσέγγιση, και η «εξατομικευμένη» προσέγγιση αποσύρθηκε. Συστάθηκε υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς. Η Γεωργία αύξησε τη διεθνή συνεργασία για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Όσον αφορά την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης, ένας διευθυντής μέσων ενημέρωσης της αντιπολίτευσης αφέθηκε ελεύθερος από τη φυλακή μετά από προεδρική χάρη και το κοινοβούλιο ενέκρινε τροπολογίες στον νόμο για τη ραδιοτηλεόραση με σκοπό την ευθυγράμμιση με τη νομοθεσία της ΕΕ. Επίσης εγκρίθηκε στρατηγική για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκπονήθηκε σχέδιο δράσης. Συνήφθη μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του κοινοβουλίου και ορισμένων εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών για την πλαισίωση της συμμετοχής των ΟΚΠ στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής.
Δεδομένων των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν από τον Ιούνιο του 2022, στο πλαίσιο των δώδεκα προτεραιοτήτων και πέραν αυτών, η Επιτροπή συστήνει στο Συμβούλιο να χορηγήσει στη Γεωργία το καθεστώς υποψήφιας χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν τα ακόλουθα μέτρα:
-Θα καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση, καθώς και η χειραγώγηση των πληροφοριών και οι παρεμβάσεις από το εξωτερικό κατά της ΕΕ και των αξιών της.
-Θα βελτιωθεί η ευθυγράμμιση της Γεωργίας με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ.
-Θα αντιμετωπιστεί περαιτέρω το ζήτημα της πολιτικής πόλωσης, μεταξύ άλλων μέσω πιο συμμετοχικού νομοθετικού έργου με τα κόμματα της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο, ιδίως όσον αφορά τη νομοθεσία που σχετίζεται με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της Γεωργίας.
-Θα διασφαλιστεί ελεύθερη, δίκαιη και ανταγωνιστική εκλογική διαδικασία, ιδίως το 2024, και θα ληφθούν πλήρως υπόψη οι συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ. Θα ολοκληρωθούν οι εκλογικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης επαρκούς εκπροσώπησης του εκλογικού σώματος, πολύ πριν από την ημέρα των εκλογών.
-Θα βελτιωθεί περαιτέρω η εφαρμογή κοινοβουλευτικής εποπτείας, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες ασφάλειας. Θα διασφαλιστεί η θεσμική ανεξαρτησία και αμεροληψία βασικών θεσμικών οργάνων, ιδίως της εκλογικής διοίκησης, της εθνικής τράπεζας και της επιτροπής επικοινωνιών.
-Θα ολοκληρωθεί και θα εφαρμοστεί μια ολιστική και αποτελεσματική δικαστική μεταρρύθμιση, συμπεριλαμβανομένης μιας συνολικής μεταρρύθμισης του ανώτατου συμβουλίου δικαιοσύνης και της εισαγγελίας, εφαρμόζοντας πλήρως τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας και ακολουθώντας μια διαφανή και συμμετοχική διαδικασία.
-Θα εξεταστεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα και θα διασφαλιστεί η θεσμική ανεξαρτησία και αμεροληψία της υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς, της ειδικής υπηρεσίας ερευνών και της υπηρεσίας προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Θα ληφθούν υπόψη οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με τους εν λόγω φορείς, στο πλαίσιο συμμετοχικής διαδικασίας. Θα θεμελιωθεί ισχυρό ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς και οργανωμένου εγκλήματος.
-Θα βελτιωθεί το τρέχον σχέδιο δράσης για την εφαρμογή μιας πολυτομεακής, συστημικής προσέγγισης για την απαλλαγή από τους ολιγάρχες, σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας και ακολουθώντας μια διαφανή και συμπεριληπτική διαδικασία με τη συμμετοχή των κομμάτων της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών.
-Θα βελτιωθεί η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή μιας φιλόδοξης στρατηγικής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διασφάλιση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και της ελευθερίας της έκφρασης. Θα δρομολογηθούν αμερόληπτες, αποτελεσματικές και έγκαιρες έρευνες σε περιπτώσεις απειλών κατά της ασφάλειας ευάλωτων ομάδων, επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, και οι διοργανωτές και οι δράστες πράξεων βίας θα προσαχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης. Θα υπάρξουν διαβουλεύσεις και συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, ώστε να καταστεί δυνατή η ουσιαστική συμμετοχή της στις νομοθετικές διαδικασίες και στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής και να διασφαλιστεί η ελεύθερη λειτουργία της.
VIII. Παραρτήματα
1.Οι θεμελιώδεις αρχές της διαδικασίας προσχώρησης.
2.Βασικά επιτεύγματα του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια.
3.Βασικά επιτεύγματα του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου — επισκόπηση για την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία.
4.Δείκτες τρίτων σε σχέση με το καθεστώς της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου στις υποψήφιες και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες.
5.Στατιστικά δεδομένα.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 8.11.2023
COM(2023) 690 final
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
της
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Ανακοίνωση του 2023 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
{SWD(2023) 690 final} - {SWD(2023) 691 final} - {SWD(2023) 692 final} - {SWD(2023) 693 final} - {SWD(2023) 694 final} - {SWD(2023) 695 final} - {SWD(2023) 696 final} - {SWD(2023) 697 final} - {SWD(2023) 698 final} - {SWD(2023) 699 final}
Παράρτημα 1. Οι θεμελιώδεις αρχές της διαδικασίας προσχώρησης
Το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, όπως επίσης και τα οικονομικά κριτήρια αποτελούν τον πυρήνα των λεγόμενων «θεμελιωδών αρχών» της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ.. Η ποιότητα των θεσμών και της διακυβέρνησης αποτελεί τη βάση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ευμάρειας και της κοινωνικής ευημερίας και στηρίζει την ικανότητα συμμόρφωσης με το κεκτημένο σε όλους τους τομείς. Ως εκ τούτου, οι αξιόπιστες και μη αναστρέψιμες μεταρρυθμίσεις στις θεμελιώδεις αρχές είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου οι χώρες της διεύρυνσης να σημειώσουν πρόοδο στην ενταξιακή πορεία τους στην ΕΕ.
Σε ορισμένες χώρες της διεύρυνσης σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του τομέα της δικαιοσύνης, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Σημειώθηκε σταθερή εντατικοποίηση των εργασιών όσον αφορά τα αντίστοιχα θεματολόγια μεταρρυθμίσεων, ιδίως στη Μολδαβία και την Ουκρανία. Σε γενικές γραμμές, η πρόοδος ως προς την εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων προσχώρησης παρέμεινε υπερβολικά αργή ώστε να μειωθεί σημαντικά το οικονομικό χάσμα με την ΕΕ.
Στις χώρες της διεύρυνσης υπάρχουν θετικά παραδείγματα προώθησης θεματολογίων μεταρρυθμίσεων με σκοπό τον μετασχηματισμό των θεσμών και των κοινωνιών υπό το πρίσμα της ευκαιρίας προσχώρησης στην ΕΕ. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια. Παρότι ανομοιόμορφο μεταξύ των χωρών, παρατηρείται γενικά ένα αρνητικό και ανησυχητικό μοτίβο διάχυτης πολιτικής και θεσμικής αντίστασης στις αλλαγές, ιδίως όσον αφορά την ενίσχυση της καταπολέμησης της διαφθοράς. Η συνεχής δέσμευση για την πρόληψη της διαφθοράς και τη διατήρηση μιας νοοτροπίας ακεραιότητας εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα προτεραιότητα, παραδείγματος χάρη με την ενσωμάτωση μέτρων κατά της διαφθοράς στους πλέον ευάλωτους τομείς. Τα όργανα επιβολής του νόμου και τα δικαστικά όργανα χρειάζονται περισσότερη ενδυνάμωση και την ανεξαρτησία που απαιτείται για να διασφαλιστεί η ουσιαστική και αμερόληπτη καταπολέμηση της διαφθοράς. Προκαλεί ανησυχία το γεγονός ότι εξακολουθούν να παρατηρούνται στοιχεία άλωσης του κράτους, όπως απειλές κατά της δημοκρατικής σταθερότητας, διαφθορά υψηλού επιπέδου και αθέμιτη επιρροή από ολιγάρχες, απόπειρες παρέμβασης στην οικονομία, το πολιτικό σύστημα, τις διοικήσεις και τα μέσα ενημέρωσης των χωρών από οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα. Όλες αυτές οι προκλήσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως με συστημικές και ολοκληρωμένες προσεγγίσεις.
Βασικό δείκτη αντιμετώπισης αυτών των τάσεων θα αποτελέσει η δημιουργία ενός σταθερού ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις προδραστικές έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς, οργανωμένου εγκλήματος και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Είναι σημαντικό οι χώρες της διεύρυνσης να αποδείξουν την αποτελεσματικότητα των ανακριτικών και εισαγγελικών αρχών τους και των ποινικών δικαστηρίων τους. Για να είναι αξιόπιστοι, όλοι οι παράγοντες της αλυσίδας του κράτους δικαίου θα πρέπει να παράγουν απτά αποτελέσματα με τη διεξαγωγή στοχευμένων χρηματοοικονομικών ερευνών, οι οποίες καταλήγουν σε συστηματική δήμευση προϊόντων εγκλήματος.
Όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, σε ορισμένες από τις χώρες της διεύρυνσης σημειώνεται κάποια πρόοδος ως προς την καλύτερη κατανόηση της σημασίας της κατοχύρωσης των εν λόγω δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ταυτόχρονα, συνεχίστηκαν ορισμένες αρνητικές τάσεις των τελευταίων ετών, καθώς η έμφυλη βία παρέμεινε διαδεδομένη και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης εξακολούθησε να παρεμποδίζεται από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, γεγονός που αποδυναμώνει τον έλεγχο των δημόσιων αρχών, αφήνει περιθώρια ξένων παρεμβάσεων και υπονομεύει την πληροφόρηση σχετικά με την ΕΕ. Σε μερικές χώρες, εφαρμόζονται ορισμένες θετικές πρωτοβουλίες για τα δικαιώματα του παιδιού και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Στην πράξη, ωστόσο, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων επηρεάζεται αρνητικά από την ανεπαρκή εφαρμογή νόμων και πολιτικών και την αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών έννομης προστασίας σε όλους τους τομείς. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση ουσιαστικής προστασίας από όλες τις μορφές μίσους και διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στρέφονται κατά των μειονοτήτων.
Λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών
Οι σταθερές και παγιωμένες δημοκρατικές διαδικασίες αποτελούν κεντρικό πυλώνα της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Η Επιτροπή έχει αρχίσει να εφαρμόζει ενισχυμένη και εξορθολογισμένη συνεργασία με τις χώρες της διεύρυνσης σχετικά με το γενικό πλαίσιο για τη δημοκρατία, είτε αυτό αφορά την εκλογική διαδικασία, τη λειτουργία του Κοινοβουλίου (συμπεριλαμβανομένου του εποπτικού ρόλου του στις κυβερνητικές επιδόσεις και τη χάραξη πολιτικής και τη σταθερά υπερβολική χρήση εσπευσμένων διαδικασιών σε πολλές περιπτώσεις), είτε τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών. Οι περισσότερες χώρες συνέχισαν να πλήττονται από έντονη πολιτική πόλωση, έλλειψη διακομματικής συνεργασίας και συρρίκνωση του χώρου της κοινωνίας των πολιτών.
Κατά την περίοδο αναφοράς, πραγματοποιήθηκαν αρκετές εκλογές σε χώρες της διεύρυνσης, όπως στην Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, τη Μολδαβία, το Μαυροβούνιο και την Τουρκία. Στις περισσότερες χώρες δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί μεταρρυθμίσεις για την υλοποίηση εκκρεμών συστάσεων του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ/ODIHR). Τα πρότυπα της ομάδας κρατών κατά της διαφθοράς (GRECO) που αφορούν τη χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί στη Βόρεια Μακεδονία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.
Όσον αφορά το κοινοβουλευτικό έργο, η πόλωση παρέμεινε συχνό φαινόμενο. Η έλλειψη ουσιαστικού διακομματικού διαλόγου οδήγησε σε παρατεταμένο πολιτικό αδιέξοδο και στασιμότητα των μεταρρυθμίσεων. Αυτό παρατηρήθηκε, για παράδειγμα, στο Μαυροβούνιο, την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Γεωργία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συζητήσεις στην ολομέλεια χαρακτηρίστηκαν από εντάσεις, προσβλητικό λόγο και περιστασιακά βίαια επεισόδια, όπως στην περίπτωση της Γεωργίας και του Κοσόβου. Στην Ουκρανία, παρά τις έκτακτες περιστάσεις, το Κοινοβούλιο επέδειξε ανθεκτικότητα και ισχυρή πολιτική βούληση, ιδίως σε τομείς ζωτικής σημασίας για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Τα νομοθετικά καθήκοντα διεκπεραιώνονταν συστηματικά και, με αυτόν τον τρόπο, διασφαλίστηκε αδιάλειπτη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Δικαστικό σύστημα και θεμελιώδη δικαιώματα
Η εδραίωση του κράτους δικαίου απαιτεί σταθερούς θεσμούς που λειτουργούν εύρυθμα. Αυτό προϋποθέτει ένα ανεξάρτητο, αμερόληπτο, υπόλογο και υψηλής ποιότητας δικαστικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί αποδοτικά και με επαρκείς πόρους, δεν επηρεάζεται από αδικαιολόγητες εξωτερικές παρεμβάσεις, και του οποίου οι αποφάσεις εκτελούνται αποτελεσματικά και εγκαίρως. Σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώθηκε πρόοδος, καθώς οι δικαστικές μεταρρυθμίσεις προχώρησαν, για παράδειγμα, στην Αλβανία, τη Μολδαβία, τη Σερβία και την Ουκρανία. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης, τα δικαστικά όργανα παραμένουν εκτεθειμένα σε πολλές προκλήσεις και ευπάθειες. Μια επικίνδυνη επαναλαμβανόμενη πρακτική σε αρκετές χώρες ήταν οι απόπειρες πολιτικών να επηρεάσουν δημοσίως δικαστικούς λειτουργούς ή να εξαπολύσουν επιθέσεις εναντίον τους, ιδίως όταν αυτοί ασχολούνται με ευαίσθητες υποθέσεις. Διατηρήθηκαν οι θεσμικές ρυθμίσεις που επηρεάζουν αρνητικά την ανεξαρτησία των δικαστών και των εισαγγελέων και, κατ’ επέκταση, την ισορροπία και τη διάκριση των κρατικών εξουσιών. Ως εκ τούτου, η αξιοπιστία του δικαστικού συστήματος παρέμεινε συνολικά μάλλον χαμηλή, οι δε πολίτες επισημαίνουν εν γένει την ατιμωρησία των δραστών. Σε αρκετές χώρες, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης αποκαλύπτουν περιορισμένη ικανότητα εφαρμογής, ακόμη και όταν υπάρχει πολιτική βούληση. Η αποτελεσματικότητα των ανακριτικών και δικαστικών αρχών, η οποία οδηγεί σε αξιόπιστο ιστορικό επιδόσεων, είναι απαραίτητη για την περαιτέρω πρόοδο της διαδικασίας προσχώρησης. Το νομικό πλαίσιο της Γεωργίας που διέπει τη λειτουργία του δικαστικού συστήματος χρειάζεται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και αποφυγή αρνητικών εξελίξεων. Στην Τουρκία εξακολούθησαν να παρατηρούνται σοβαρή οπισθοδρόμηση και διαρθρωτικές ελλείψεις, ιδίως όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την έλλειψη ελέγχων και ισορροπιών στο προεδρικό σύστημα.
Η καταπολέμηση της διαφθοράς παραμένει προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις των χωρών της διεύρυνσης. Η διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου, εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη και η διαπλοκή δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων παραμένει ανησυχητική. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πρακτικές διαφθοράς και η επιρροή των ολιγαρχών ενέχουν κινδύνους άλωσης του κράτους. Η πρόοδος όσον αφορά την αποτελεσματική πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς είναι αργή και απαιτείται μια σταθερή συστημική προσέγγιση και εξειδικευμένη δράση σε καίριους τομείς που είναι ευάλωτοι στη διαφθορά. Είναι αναγκαίο να δρομολογηθεί ή να συνεχιστεί η ενσωμάτωση μέτρων κατά της διαφθοράς σε βασικούς τομείς, να διενεργηθούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου προς τεκμηρίωση της χάραξης πολιτικής και να εφαρμοστούν αποτελεσματικά μεταρρυθμιστικά σχέδια. Εξακολουθούν να απαιτούνται ισχυρότερη πολιτική βούληση και σαφείς μεταρρυθμιστικές προσπάθειες για τη βελτίωση της διαφάνειας και της νοοτροπίας ακεραιότητας και για την περαιτέρω ανάπτυξη πειστικού ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις, μεταξύ άλλων σε υποθέσεις υψηλού επιπέδου. Έχουν θεσπιστεί στρατηγικές και σχέδια δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς οι οποίες πρέπει να επικαιροποιηθούν και να εφαρμοστούν με συστηματικό και δομημένο τρόπο, μεταξύ άλλων μέσω κατάλληλων δημοσιονομικών πόρων και ειδικής παρακολούθησης για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής τους. Οι δημόσιες συμβάσεις, η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία, το νερό, οι υποδομές, οι φυσικοί πόροι και η εκπαίδευση παραμένουν τομείς ιδιαίτερα επιρρεπείς στη διαφθορά που απαιτούν τη λήψη πιο ισχυρών και φιλόδοξων μέτρων. Όσον αφορά την καταστολή, οι γενικά χαμηλές επιδόσεις εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ερευνών και την παρακολούθηση της δικαστικής εξέλιξης.
Σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης, τα θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώνονται και προστατεύονται γενικά από τον νόμο, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής τους. Το νομοθετικό πλαίσιο και το πλαίσιο πολιτικής ολοκληρώνονται σταδιακά ως αποτέλεσμα της προσχώρησης των χωρών στις ευρωπαϊκές πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και της εναρμόνισης με το κεκτημένο της ΕΕ. Αυτό ισχύει ιδίως για τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της προστασίας των δεδομένων. Ωστόσο, οι ρυθμοί εφαρμογής παραμένουν αργοί και εξακολουθούν να υφίστανται συστημικά κενά στη χρηματοδότηση πολιτικών που εγκρίνονται με σκοπό την ενίσχυση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με αποτέλεσμα πολλοί τομείς να εξαρτώνται από χορηγούς. Με βάση την εμπειρία της Αλβανίας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Σερβίας, η προσχώρηση άλλων υποψήφιων χωρών στον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ιδιότητα του παρατηρητή θα συμβάλει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και συλλογής δεδομένων που θα διασφαλίζει την αποτελεσματικότερη εφαρμογή νομοθετικών πράξεων, πολιτικών και στρατηγικών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε μεγάλο μέρος της περιοχής, ο θεσμός του Διαμεσολαβητή και άλλοι ανεξάρτητοι και ρυθμιστικοί φορείς, όπως οι φορείς ισότητας, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην παρακολούθηση των δράσεων των κρατών για τον σεβασμό, την προστασία και την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, η ουσιαστική ανεξαρτησία, οι πόροι και οι ικανότητές τους παραμένουν ανεπαρκείς, όπως και η συνέχεια που δίνεται στις συστάσεις τους. Οι κυβερνήσεις στην περιοχή πρέπει να λαμβάνουν διαρκώς υπόψη όλες τις συστάσεις των διεθνών και περιφερειακών φορέων παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές και την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης. Πρόκειται ειδικότερα για χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία, η Μολδαβία και η Σερβία, όπου οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων δεν λαμβάνονται συστηματικά υπόψη. Η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να συμπληρώνει ή ακόμη και να αντικαθιστά την κυβερνητική δράση όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών σε άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, για παράδειγμα με τη λειτουργία κέντρων προστασίας θυμάτων σεξουαλικής και έμφυλης βίας ή εμπορίας ανθρώπων στην Αλβανία και τη Σερβία. Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι ανησυχίες και οι συστάσεις των εκθέσεων προηγούμενων ετών εξακολουθούν να ισχύουν σε μεγάλο βαθμό και πρέπει να ληφθούν επειγόντως υπόψη. Στην Τουρκία, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνέχισε να επιδεινώνεται και εξακολουθεί να εγείρει σοβαρές ανησυχίες, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη μη εφαρμογή ορισμένων αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ιδίως στην υπόθεση Kavala.
Η ελευθερία της έκφρασης, καθώς και η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης, αποτελούν βασικούς πυλώνες της δημοκρατικής κοινωνίας και πρέπει να τηρούνται. Στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, σημειώθηκε περιορισμένη έως μηδενική πρόοδος ή ακόμη και οπισθοδρόμηση ως προς την εφαρμογή παλαιότερων συστάσεων. Σε αρκετές χώρες, το τοπίο των μέσων ενημέρωσης χαρακτηρίζεται από βαθιά πολιτική πόλωση. Η πολυφωνία, η ανεξαρτησία και η ανάπτυξη ποιοτικής επαγγελματικής δημοσιογραφίας υπονομεύονται από τη συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης και την άσκηση πολιτικής επιρροής στα μέσα ενημέρωσης σε ορισμένες χώρες. Εξακολουθούν να επικρατούν κακές συνθήκες εργασίας για τους δημοσιογράφους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αυτολογοκρισία. Τα περιστατικά απειλών, εκφοβισμού και βίας κατά δημοσιογράφων, καθώς και οι απαξιωτικές παρατηρήσεις από δημόσιους αξιωματούχους, εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες σε ολόκληρη την περιοχή. Σε ορισμένες χώρες καταβάλλονται προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, αλλά όλες οι χώρες πρέπει να εξασφαλίσουν συστηματική παρακολούθηση της δικαστικής εξέλιξης όλων των υποθέσεων. Η ανεπαρκής προστασία των δημοσιογράφων και η αναποτελεσματική παρακολούθηση της δικαστικής εξέλιξης των υποθέσεων μπορεί να έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα στην άσκηση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.
Γενικά, η ανεξαρτησία των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων υπονομεύεται από την ανεπαρκή χρηματοδότηση και την πολιτική επιρροή. Πρέπει να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών των μέσων ενημέρωσης, μεταξύ άλλων μέσω αξιοκρατικών διορισμών στις δομές διαχείρισης. Σε αντίθετη περίπτωση, όπως στη Σερβία, οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να ενεργούν αμερόληπτα και να ασκούν πλήρως την εντολή τους. Πρέπει επίσης να υποστηριχθεί περαιτέρω η αποτελεσματική λειτουργία των ανεξάρτητων αυτορρυθμιζόμενων φορέων. Όλες οι χώρες πρέπει να αυξήσουν τη διαφάνεια όσον αφορά τη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης. Οι προσπάθειες καταπολέμησης της ρωσικής παραπληροφόρησης έχουν οδηγήσει στην αναστολή αδειών ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης στη Μολδαβία και στον αποκλεισμό διαδικτυακών πόρων στην Ουκρανία. Στην Τουρκία συνεχίστηκε η σοβαρή οπισθοδρόμηση όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης. Δημοσιογράφοι, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόροι, συγγραφείς, πολιτικοί της αντιπολίτευσης, φοιτητές και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνέχισαν να έρχονται συστηματικά αντιμέτωποι με ποινικές διώξεις και καταδίκες.
Στις περισσότερες χώρες, οι αρχές καταβάλλουν προσπάθειες για να θέσουν σε εφαρμογή το νομικό και θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει στον τομέα της ισότητας των φύλων και της καταπολέμησης της έμφυλης βίας, ιδίως για τη μεταφορά των διατάξεων της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης στο εθνικό δίκαιο. Η σύμβαση έχει κυρωθεί από όλους τους εταίρους της διεύρυνσης, εκτός από το Κόσοβο, λόγω ζητημάτων καθεστώτος, και την Τουρκία, η απόσυρση της οποίας επιβεβαιώθηκε ως οριστική από το Συμβούλιο της Επικρατείας της χώρας. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για να γίνει πραγματικότητα η ισότητα των φύλων και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των πολιτικών. Η έμφυλη βία εξακολουθεί να παρατηρείται σε μεγάλο μέρος της περιοχής. Όλες οι χώρες πρέπει να ενισχύσουν την παροχή βοήθειας στα θύματα όλων των μορφών βίας. Η τάση αυξημένης χρήσης απαξιωτικών χαρακτηρισμών ή ρητορικής μίσους κατά γυναικών πολιτικών, δημοσιογράφων και υπερασπιστριών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον δημόσιο διάλογο αποτελεί πηγή ανησυχίας, ιδίως στην Τουρκία, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ρητορικής μίσους και βίας κατά λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανς, κουίρ και ίντερσεξ (ΛΟΑΤΚΙ), των οποίων τα θεμελιώδη δικαιώματα σε αρκετές χώρες συχνά αμφισβητούνται.
Έχουν θεσπιστεί εν γένει νόμοι και πολιτικές για την απαγόρευση των διακρίσεων, την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους και της ρητορικής μίσους, αλλά πρέπει να αντιμετωπιστούν τα εναπομένοντα κενά και οι ελλείψεις στη νομοθεσία, παραδείγματος χάρη, όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους παρέχεται προστασία. Οι φορείς ισότητας και άλλα θεσμικά όργανα που είναι επιφορτισμένα με την προώθηση της ίσης μεταχείρισης και την εφαρμογή και παρακολούθηση των πολιτικών κατά των διακρίσεων πρέπει να διαθέτουν επαρκή μέσα ώστε να εκπληρώνουν την εντολή τους, όπως παροχή βοήθειας στα θύματα, διεξαγωγή ερευνών και δημοσίευση εκθέσεων και συστάσεων.
Παρότι γενικά υπάρχουν μηχανισμοί για την ενίσχυση των δικαιωμάτων του παιδιού, ο διοργανικός συντονισμός πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά σε ολόκληρη την περιοχή, ιδίως στο Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των συστημάτων παιδικής προστασίας, σύμφωνα με το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού. Η διασφάλιση ουσιαστικής πρόσβασης στην εκπαίδευση τόσο για τα παιδιά στην Ουκρανία όσο και για τα εκτοπισμένα παιδιά από την Ουκρανία εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω συστήματα απονομής δικαιοσύνης φιλικά προς τα παιδιά, ενώ πρέπει επίσης να διατίθενται και να χρησιμοποιούνται συστηματικότερα εναλλακτικές λύσεις αντί της κράτησης, ώστε η κράτηση να χρησιμοποιείται μόνον ως μέτρο έσχατης ανάγκης και για το ελάχιστο απαιτούμενο χρονικό διάστημα. Η βία κατά των παιδιών και οι γάμοι ανηλίκων εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διατίθενται αξιόπιστα και συγκρίσιμα δεδομένα ανά ηλικία και φύλο, ενώ αυτά είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση της βίας κατά των παιδιών. Η συνεχιζόμενη ιδρυματοποίηση παιδιών χωρίς γονική φροντίδα και παιδιών και ατόμων με αναπηρία είναι ανησυχητική σε πολλές χώρες, ιδίως στη Γεωργία, τη Μολδαβία, την Ουκρανία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Μόνο η Βόρεια Μακεδονία έχει επιτύχει πλήρη αποϊδρυματοποίηση παιδιών από δομές μεγάλης κλίμακας. Παρότι καταβάλλονται προσπάθειες για την ενίσχυση των μηχανισμών επιβολής των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, θα χρειαστούν πολύ υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων για να διασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, ιδίως όσον αφορά τη μετάβαση στη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, την ανεξάρτητη διαβίωση, την προσβασιμότητα και την ένταξη.
Η προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες παραμένει ανομοιογενής σε ολόκληρη την περιοχή. Εκκρεμεί η ολοκλήρωση νομικών πλαισίων και μηχανισμών εφαρμογής στην Αλβανία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, όπως επίσης εκκρεμεί η υλοποίηση των συστάσεων της συμβουλευτικής επιτροπής της σύμβασης-πλαισίου για τις εθνικές μειονότητες από τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία. Οι Ρομά παραμένουν η πλέον άπορη κοινότητα και είναι συχνά θύματα διακρίσεων, εκδηλώσεων μίσους, καθώς και κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού.
Δικαιοσύνη, ελευθερία και ασφάλεια
Τα Δυτικά Βαλκάνια και η Τουρκία εξακολουθούν να αποτελούν εστίες εγκληματικότητας και ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που δρουν στην ΕΕ, δεδομένου ότι λειτουργούν ως κεντρικό σημείο διέλευσης για την παράνομη διακίνηση μεταναστών, θυμάτων εμπορίας ανθρώπων και παράνομων εμπορευμάτων που εισέρχονται στην ΕΕ μέσω διαφόρων παραλλαγών της βαλκανικής οδού. Οι εγκληματίες και τα εγκληματικά δίκτυα από την περιοχή έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στο σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως στη Λατινική και Νότια Αμερική, όπου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο κοκαΐνης και τη διακίνηση ηρωίνης προς την ΕΕ, και διευκολύνουν την είσοδο θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, αντικανονικών μεταναστών και παράνομων εμπορευμάτων στις χώρες της ΕΕ. Η εγκληματική υποδομή που αναπτύχθηκε για τη διακίνηση ηρωίνης και συνθετικών ναρκωτικών χρησιμοποιείται για τη διακίνηση κοκαΐνης μέσω των βαλκανικών οδών προς αμφότερες τις κατευθύνσεις, καθώς και προς τους λιμένες του Εύξεινου Πόντου.
Οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος από τη Μολδαβία και τη Γεωργία δραστηριοποιούνται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών, το οργανωμένο έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, την εμπορία ανθρώπων, το έγκλημα που εξαρτάται από τον κυβερνοχώρο, την απάτη με πληρωμές χωρίς μετρητά, την απάτη που αφορά τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης, την παράνομη εμπορία και διακίνηση πυροβόλων όπλων και άλλα σχετικά εγκλήματα, όπως η απάτη σχετικά με έγγραφα. Πολλές από αυτές τις ομάδες είναι πολυεγκληματικές, δηλαδή διακινούν περισσότερα από ένα παράνομα εμπορεύματα. Η Ουκρανία βρίσκεται στο σταυροδρόμι του λαθρεμπορίου παράνομων εμπορευμάτων προς την ΕΕ και αποτελεί επίσης χώρα προέλευσης, διέλευσης και προορισμού για την εμπορία ανθρώπων. Παρά τις προκλήσεις που οφείλονται στον πόλεμο, όπως οι εξαντλημένες θεσμικές ικανότητες εξαιτίας μεγάλων απωλειών προσωπικού εξοπλισμού και της μειωμένης χρηματοδότησης για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, οι αρμόδιοι θεσμικοί φορείς της Ουκρανίας επέδειξαν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και επιχειρησιακές ικανότητες.
Από τον Φεβρουάριο του 2022 ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας επηρέασε έντονα την κατάσταση της εγκληματικότητας στην περιοχή, για παράδειγμα, η συνεργασία μεταξύ ισχυρών τοπικών εγκληματικών ομάδων εν πολλοίς έλαβε τέλος. Ωστόσο, διαμορφώθηκαν νέες συνθήκες τις οποίες εκμεταλλεύονται οι εγκληματικές ομάδες στην περιοχή.
Η συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου (και σε επιχειρησιακό επίπεδο) μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της διεύρυνσης συνέχισε να εξελίσσεται θετικά. Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν κυρώσει επιχειρησιακές συμφωνίες με την Ευρωπόλ (εκτός από το Κόσοβο, με το οποίο έχει συναφθεί συμφωνία συνεργασίας) και έχουν πρόσβαση στην ασφαλή πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών της Ευρωπόλ (SIENA). Η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία έχουν τοποθετήσει αξιωματικούς συνδέσμους στην Ευρωπόλ στη Χάγη. Η συνεργασία μεταξύ της Ευρωπόλ και της Τουρκίας βασίζεται σε στρατηγική συμφωνία συνεργασίας, η οποία αποκλείει τη δυνατότητα ανταλλαγής δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, αλλά διευκολύνει τη συνεργασία σε διάφορους τομείς. Αξιωματικός σύνδεσμος της Τουρκίας είναι τοποθετημένος στην Ευρωπόλ και η Τουρκία είναι επίσης συνδεδεμένη με τη SIENA. Η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία συνήψαν επίσης συμφωνίες επιχειρησιακής συνεργασίας με την Ευρωπόλ, είναι συνδεδεμένες με τη SIENA και και έχουν ανοίξει γραφεία-συνδέσμους στην Ευρωπόλ. Το επίπεδο συμμετοχής των χωρών της διεύρυνσης στην Ευρωπαϊκή Πολυκλαδική Πλατφόρμα κατά των Εγκληματικών Απειλών (EMPACT) υπό την καθοδήγηση των κρατών μελών, συνέχισε να εντείνεται συνολικά, παραμένοντας ταυτόχρονα ανομοιογενές. Επιπλέον, παρατηρείται αυξανόμενη τάση επιχειρησιακών δράσεων υπό την καθοδήγηση ή την από κοινού καθοδήγηση των χωρών της διεύρυνσης, γεγονός που συνιστά ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, μαζί με τη Μολδαβία και την Ουκρανία, συμμετείχαν σε ορισμένες ημέρες κοινής δράσης, με άμεσα αποτελέσματα όσον αφορά τις συλλήψεις εγκληματιών και διεφθαρμένων αξιωματούχων, τις κατασχέσεις και την έναρξη νέων ερευνών.
Το λαθρεμπόριο ναρκωτικών εξακολουθεί να αποτελεί επικερδή εγκληματική αγορά στις χώρες της διεύρυνσης. Παρότι η πιο μακροπρόθεσμη τάση των κατασχέσεων κάνναβης στα Δυτικά Βαλκάνια είναι πτωτική, οι κατασχέσεις κοκαΐνης (ιδίως στους θαλάσσιους λιμένες) αυξάνονται, ενώ οι κατασχέσεις ηρωίνης παρέμειναν ως επί το πλείστον σταθερές. Με εξαίρεση την Αλβανία, όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων διέθεταν ή διέθεταν μέχρι πρόσφατα εθνική στρατηγική για τα ναρκωτικά, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις συνοδευόταν από σχέδιο δράσης. Δεν διατίθενται πληροφορίες περί (της ποιότητας) της υλοποίησης των σχεδίων, καθώς δεν διενεργούνται αξιολογήσεις στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων. Η εθνική στρατηγική και το σχέδιο δράσης της Τουρκίας λήγουν φέτος. Η Μολδαβία και η Γεωργία εξέδωσαν νέες στρατηγικές και σχέδια δράσης για τα ναρκωτικά, ενώ η Ουκρανία δεν διαθέτει ειδική στρατηγική ή σχέδιο δράσης για τα ναρκωτικά. Απαιτούνται σοβαρές προσπάθειες στην περιοχή για τη σύσταση εθνικών παρατηρητηρίων ναρκωτικών και εθνικών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες (ΝΨΟ). Μόνο η Σερβία διαθέτει καθιερωμένο και λειτουργικό εθνικό παρατηρητήριο ναρκωτικών. Εν γένει, η ύπαρξη εθνικών παρατηρητηρίων ναρκωτικών είναι ζωτικής σημασίας για τον συντονισμό του συστήματος πληροφοριών για τα ναρκωτικά και αποτελεί προϋπόθεση για τη σύνδεση με το δίκτυο Reitox της ΕΕ (ευρωπαϊκό δίκτυο πληροφόρησης για τα ναρκωτικά και την τοξικομανία). Με εξαίρεση τη Σερβία, δεν έχει θεσπιστεί στην περιοχή κανένα άλλο επίσημο και/ή λειτουργικό εθνικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τις ΝΨΟ, γεγονός που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας παρέχει μακροχρόνια στήριξη ή εργάζεται βάσει συμφωνιών συνεργασίας ή διμερών συμφωνιών με τις χώρες της διεύρυνσης.
Εξακολουθεί να εφαρμόζεται ο χάρτης πορείας για έναν ολοκληρωμένο έλεγχο των φορητών όπλων και του ελαφρού οπλισμού στα Δυτικά Βαλκάνια έως το 2024. Τον Μάιο του 2023 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία για τη συνέχιση του χάρτη πορείας μετά το 2024 με την υποστήριξη της υπηρεσίας διεκπεραίωσης της Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ευρώπης για τον έλεγχο των φορητών όπλων και του ελαφρού οπλισμού. Δεδομένου του υψηλού και ολοένα αυξανόμενου αριθμού φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού μετά την εισβολή πλήρους κλίμακας της Ρωσίας, η ΕΕ έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή διάφορα προληπτικά μέτρα, από κοινού με την Ουκρανία, με σκοπό την αντιμετώπιση του κινδύνου παράνομης εμπορίας και διακίνησης όπλων. Η Ουκρανία θα πρέπει να συνεχίσει να συνεργάζεται με τη διεθνή κοινότητα επιβολής του νόμου για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει τη στήριξη που παρέχεται από την Ευρωπόλ και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), τη συμμετοχή της Ουκρανίας στην EMPACT για τα πυροβόλα όπλα και το έργο της συμβουλευτικής αποστολής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ουκρανία.
Συνεχίστηκε η πρόοδος, αν και όχι ομοιογενώς, όσον αφορά την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων στις χώρες της διεύρυνσης. Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την εναρμόνιση με το σχετικό κεκτημένο της ΕΕ και την αποτελεσματική εφαρμογή του, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων πρόληψης, του έγκαιρου εντοπισμού, της προστασίας και της συνδρομής των θυμάτων, της αποτελεσματικής διερεύνησης υποθέσεων εμπορίας ανθρώπων, των διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων των δραστών.
Μολονότι σημειώνεται ανομοιογενής πρόοδος, οι αντίστοιχες επιδόσεις των χωρών της διεύρυνσης όσον αφορά τις προδραστικές έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς, ιδίως σε υψηλά επίπεδα, παραμένουν εν γένει ανεπαρκείς και χρειάζονται συστηματικές προσπάθειες. Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θα πρέπει να διερευνάται και να διώκεται όλο και περισσότερο ως αυτοτελές αδίκημα. Η χρήση χρηματοοικονομικών ερευνών θα πρέπει να ενταθεί και να χρησιμοποιηθεί συστηματικότερα για την εξάρθρωση ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και την κατάσχεση και δήμευση προϊόντων εγκλήματος. Πρόσφατες υποθέσεις ανέδειξαν άλλη μια φορά τους κινδύνους διείσδυσης ομάδων οργανωμένου εγκλήματος σε όλα τα επίπεδα της αλυσίδας ποινικής δικαιοσύνης. Οι προσπάθειες ορισμένων χωρών να ενισχύσουν τις επιχειρησιακές τους ικανότητες και να εξαλείψουν τη διαφθορά από τα δικαστικά τους όργανα πρέπει να αποφέρουν απτά αποτελέσματα. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί και να εδραιωθεί αξιόπιστο ιστορικό επιδόσεων, προκειμένου αυτό να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στις εγκληματικές δραστηριότητες και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και στο δικαστικό σώμα. Η καταπολέμηση του συγκεκριμένου φαινομένου των «υψηλόβαθμων εγκληματιών» θα πρέπει να συνεχιστεί στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία.
Η Αλβανία πρέπει να εντείνει περαιτέρω τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της διαφθοράς υψηλού επιπέδου και του κυβερνοεγκλήματος (μεταξύ άλλων με την ποινικοποίηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο). Παρότι η δήμευση περιουσιακών στοιχείων έχει αυξηθεί σημαντικά, παραμένει ιδιαίτερα περιορισμένη σε σύγκριση με τα ποσά των κατασχέσεων (τα οποία, ωστόσο, έχουν μειωθεί). Η χώρα εξακολουθεί να μην διαθέτει υπηρεσία ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων. Σημειώθηκε επίσης σημαντική μείωση στην ποσότητα των κατασχεθέντων ναρκωτικών. Οι ειδικές δομές για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος πέτυχαν περαιτέρω αποτελέσματα και θα πρέπει να συνεχίσουν να εμπλουτίζουν το ιστορικό επιδόσεών τους όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδικαστικές αποφάσεις υψηλού επιπέδου. Η συνεχιζόμενη έλλειψη προόδου ως προς την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη προκαλεί σοβαρές ανησυχίες. Το Κόσοβο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο στις συνολικές επιδόσεις του όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες που καταβάλλει για προδραστικές έρευνες, καταδικαστικές αποφάσεις και δημεύσεις περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης, οι οποίες παραμένουν πολύ χαμηλές. Στη Βόρεια Μακεδονία, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την αθέμιτη εξωτερική επιρροή στο έργο του Δικαστικού Συμβουλίου και του δικαστικού σώματος. Ορισμένες αλλαγές στον ποινικό κώδικα, οι οποίες εγκρίθηκαν μέσω εσπευσμένης κοινοβουλευτικής διαδικασίας, επηρεάζουν, διακόπτουν ή ακόμη και τερματίζουν μεγάλο αριθμό υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Οι αρχές πρέπει επίσης να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και του οικονομικού εγκλήματος. Το Μαυροβούνιο σημείωσε ενθαρρυντικά βήματα στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, με τη σύλληψη «υψηλών στην ιεραρχία τους» μελών ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και υψηλόβαθμων αξιωματούχων στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της συνεκτικής και στιβαρής καταπολέμησης της διείσδυσης του οργανωμένου εγκλήματος στην αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Ωστόσο, προκαλεί ανησυχίες η έλλειψη καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις λαθρεμπορίου καπνού, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, εμπορίας ανθρώπων και κυβερνοεγκλήματος, καθώς και το πολύ χαμηλό επίπεδο δημεύσεων περιουσιακών στοιχείων. Αν και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων για οικονομικά εγκλήματα αυξήθηκε το 2022, οι καταδικαστικές αυτές αποφάσεις ήταν αποκλειστικά απόρροια δικαστικής διαπραγμάτευσης. Η εικόνα του ιστορικού επιδόσεων της Σερβίας όσον αφορά το οργανωμένο έγκλημα είναι ανάμεικτη, καθώς, ο μεν αριθμός ερευνών και απαγγελιών κατηγοριών (μεταξύ άλλων για παράνομη διακίνηση ανθρώπων) αυξήθηκε, ο δε αριθμός πρωτοβάθμιων και τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων μειώθηκε, ενώ το επίπεδο δημεύσεων ήταν ιδιαίτερα χαμηλό. Παρόλο που η Τουρκία αύξησε τη συμμετοχή της σε κοινές επιχειρήσεις με κράτη μέλη της ΕΕ και γειτονικές χώρες, πρέπει να βελτιώσει την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και του οικονομικού εγκλήματος και τη χρήση της δήμευσης περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης. Η Μολδαβία διεξήγαγε σειρά χρηματοοικονομικών ερευνών, προέβη σε μερικές κατασχέσεις (και, σε μικρότερο βαθμό, δημεύσεις) περιουσιακών στοιχείων και διαθέτει ένα αρχικό ιστορικό τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων, το οποίο θα πρέπει να εδραιώσει. Στη Γεωργία σημειώθηκε σημαντική αύξηση του αριθμού τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων εις βάρος «υψηλόβαθμων εγκληματιών» και εκδόθηκαν καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Η Ουκρανία έχει αρχίσει να αναπτύσσει ένα αρχικό ιστορικό επιδόσεων, αλλά πρέπει να καταβάλει περαιτέρω προσπάθειες για να καταπολεμήσει σοβαρές μορφές οργανωμένου εγκλήματος, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και άλλων οικονομικών εγκλημάτων.
Η συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης αφορά όλες τις χώρες της διεύρυνσης, παραμένει, ωστόσο, ιδιαίτερη προτεραιότητα για τη συνεργασία της ΕΕ με τα Δυτικά Βαλκάνια. Η τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός σε όλες τις μορφές τους και ανεξάρτητα από την προέλευσή τους εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση και απειλή για την ασφάλεια. Έχουν αναφερθεί συλλήψεις βίαιων εξτρεμιστών και αποτραπείσες επιθέσεις. Το υπουργικό φόρουμ Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2022 επανέλαβε τη σημασία της εντατικοποίησης των μέτρων που λαμβάνονται για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εξελισσόμενων απειλών που απορρέουν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Το κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια παραμένει το κύριο πλαίσιο συνεργασίας με την περιοχή και συνδυάζει την πολιτική δέσμευση με στήριξη και τακτική παρακολούθηση. Παρατηρείται πρόοδος σε ολόκληρη την περιοχή, η πλειονότητα δε των δράσεων έχουν εφαρμοστεί από την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο του 2022 δύο χώρες υπέγραψαν σε υπουργικό επίπεδο επικαιροποιημένες εκτελεστικές ρυθμίσεις με έμφαση στους στόχους που εξακολουθούν να εκκρεμούν. Οι υπόλοιπες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων υπέβαλαν μια πέμπτη δέσμη εκθέσεων σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023. Το Μαυροβούνιο σημείωσε επίσης σημαντική πρόοδο και επί του παρόντος συζητείται επικαιροποίηση της διμερούς συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γενικά, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την πρόληψη όλων των μορφών ριζοσπαστικοποίησης, μεταξύ άλλων στις φυλακές, την παρακολούθηση της πρόωρης υπό όρους αποφυλάκισης βίαιων εξτρεμιστών δραστών και την αποτελεσματική αντιμετώπιση του τρομοκρατικού και εξτρεμιστικού περιεχομένου στο διαδίκτυο. Όπως αναφέρεται στην έκθεση του 2023 για την τρομοκρατία και τις τάσεις από την Ευρωπόλ, η στρατολόγηση εξακολουθεί να πραγματοποιείται τόσο στο διαδίκτυο όσο και μέσω συγκεντρώσεων σε ανεπίσημους χώρους λατρείας, καθώς και σε σωφρονιστικά ιδρύματα. Η αναθεώρηση των εθνικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης βρίσκεται σε εξέλιξη στη Σερβία και την Αλβανία, ενώ έχει ήδη ολοκληρωθεί στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο. Η απειλή της τρομοκρατίας παραμένει χαμηλή στη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, των οποίων η αντιτρομοκρατική νομοθεσία είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνη με τα διεθνή πρότυπα. Τα στρατηγικά πλαίσια ασφάλειας των εν λόγω χωρών αναγνωρίζουν την τρομοκρατία ως απειλή και υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες. Η επιχειρησιακή συνεργασία με ευρωπαϊκούς οργανισμούς για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι εδραιωμένη.
Εξακολουθούν να είναι ανομοιογενείς τόσο η ευθυγράμμιση με τη νομοθεσία που αφορά την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, όσο και η αποτελεσματική εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας. Στη Βόρεια Μακεδονία σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τη νομοθεσία, τις στρατηγικές και την εφαρμογή, ενώ στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη εξακολουθεί να εκκρεμεί η έγκριση νομοθεσίας από το Κοινοβούλιο και η δημιουργία ενός απαραίτητου ιστορικού επιδόσεων σε έρευνες, διώξεις και τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις. Τους τελευταίους 6 μήνες η Αλβανία, η οποία τελεί υπό τον αυστηρό έλεγχο της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF), έχει λάβει μέτρα για όλα τα σημεία που περιέχονται στο σχέδιο δράσης. Τον Ιούνιο του 2023 η FATF αποφάσισε να προτείνει επιτόπια επίσκεψη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη διαγραφή της Αλβανίας από τον «γκρίζο κατάλογο» τον Οκτώβριο του 2023. Ωστόσο, η FATF θα συνεχίσει την παρακολούθηση ώστε να ελέγχει κατά πόσον κάποιο πρόγραμμα οικειοθελούς φορολογικής συμμόρφωσης της Αλβανίας (συμπεριλαμβανομένης ενδεχόμενης ποινικής αμνηστίας), εάν υπάρχει, συνάδει με τις αρχές και τις βέλτιστες πρακτικές της FATF. Το νομικό πλαίσιο της Τουρκίας θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τα σημεία που περιέχονται στο σχέδιο δράσης της FATF, προκειμένου να διαγραφεί από τον «γκρίζο κατάλογο» της FATF. Η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία έχουν θεσπίσει νομοθετικές πράξεις που ποινικοποιούν τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, ωστόσο, εκκρεμεί ακόμη η εναρμόνιση ορισμένων τομέων με τις συστάσεις της Moneyval και τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ.
Οι έξι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τη σημασία ενός άρτιου πλαισίου για την προστασία των κρίσιμων υποδομών. Το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Σερβία έχουν εκπονήσει κατάλληλη νομοθεσία στον τομέα αυτόν, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη διαθέτει μόνο εν μέρει σχετική νομοθεσία.
Οι περισσότεροι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων έχουν επαναπατρίσει αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές και μέλη των οικογενειών τους από τη βορειοανατολική Συρία. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει εκφράσει την προθυμία της να επαναπατρίσει όλους τους αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές. Παρότι έχουν θεσπιστεί νομικές διατάξεις για τη δίωξή τους κατά την επιστροφή τους, δεν πραγματοποιήθηκε ουσιαστική δίωξη ομοιογενώς σε ολόκληρη την περιοχή. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη άσκησε δίωξη σε 7 αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές που επέστρεψαν, ενώ εκδόθηκαν καταδίκες υπό όρους εις βάρος των 6 γυναικών που τους συνόδευαν. Η Αλβανία διερευνά επί του παρόντος 9 υποθέσεις υπηκόων που εξακολουθούν να βρίσκονται στη βορειοανατολική Συρία, χωρίς να έχουν απαγγελθεί κατηγορίες ούτε να έχει ασκηθεί δίωξη εις βάρος των 37 γυναικών και παιδιών που έχουν επαναπατριστεί έως τώρα. Το Μαυροβούνιο έχει ασκήσει δίωξη κατά ενός υπηκόου που επέστρεψε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014. Είναι ανησυχητικές οι επιεικές ποινές των εν λόγω καταδικαστικών αποφάσεων. Όσον αφορά τις αναχωρήσεις για συμμετοχή στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Αλβανία ήταν η μόνη χώρα που ανέφερε ότι υπήκοός της ταξίδεψε για να πολεμήσει στην Ουκρανία, ενώ καμία από τις λοιπές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων δεν ανέφερε ότι οι πολίτες της ταξίδεψαν σε ξένα πεδία μάχης τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, σύμφωνα με μη εμπιστευτικές πληροφορίες, υπήρξαν αναχωρήσεις από την περιοχή προς την Ουκρανία.
Λόγω των συνεχιζόμενων απειλών από διάφορες τρομοκρατικές ομάδες, η Τουρκία συνέχισε να δίνει προτεραιότητα στην καταπολέμηση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) και στην εξάρθρωση του κινήματος Γκιουλέν. Το PKK παραμένει στον ενωσιακό κατάλογο προσώπων, ομάδων και οντοτήτων που επιδίδονται σε τρομοκρατικές ενέργειες. Η Τουρκία συνέχισε επίσης την ενεργό αντιτρομοκρατική συνεργασία της με τη διεθνή κοινότητα ως μέλος του παγκόσμιου συνασπισμού για την καταπολέμηση του ISIS, του παγκόσμιου φόρουμ κατά της τρομοκρατίας και της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας του Συμβουλίου της Ευρώπης. Δραστηριοποιούμενη στη συμπροεδρία της ομάδας εργασίας για τους αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές του συνασπισμού για την καταπολέμηση του ISIS, η Τουρκία παρείχε επίσης πρόσβαση στον εναέριο χώρο και τις εγκαταστάσεις της για αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις του συνασπισμού στο Ιράκ και τη Συρία. Ταυτόχρονα, οι αρχές της Τουρκίας θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι ο αντιτρομοκρατικός νόμος της χώρας και η εφαρμογή του συνάδουν με την αρχή του κράτους δικαίου και σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες. Η Τουρκία θα πρέπει να ευθυγραμμίσει την αντιτρομοκρατική της νομοθεσία με τα πρότυπα της ΕΕ και να συμμορφωθεί με τη γνώμη της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με τον νόμο για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής.
Υβριδικές απειλές
Οι υβριδικές απειλές, όπως μεταξύ άλλων η παραπληροφόρηση, η χειραγώγηση πληροφοριών και παρεμβάσεις από το εξωτερικό και οι κυβερνοεπιθέσεις, ιδίως κατά κρίσιμων υποδομών, εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση πολιτικής και ασφάλειας για τις χώρες της διεύρυνσης. Έπειτα από την απότομη αύξηση που παρατηρήθηκε πέρυσι σε συνέχεια του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι απειλές αυτές εξακολουθούν να συνιστούν μείζονα κίνδυνο τόσο για την ΕΕ όσο και για τις χώρες της διεύρυνσης. Ως απάντηση στην πρόσφατη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία και στην ευρωπαϊκή προοπτική της Γεωργίας, διάφοροι παράγοντες, ιδίως χρηματοδοτούμενοι από τη Ρωσία, εξακολουθούν να αμφισβητούν την αξιοπιστία της ΕΕ και να υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού στους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι εν λόγω παράγοντες συνέχισαν να επιδίδονται σε χειραγώγηση πληροφοριών και παρεμβάσεις απευθείας ή μέσω τρίτων, συχνά συγχρονίζοντας τη δράση τους με εσκεμμένες διαταραχές σε διάφορους τομείς και εκμεταλλευόμενοι ευπάθειες.
Η παραπληροφόρηση και η χειραγώγηση πληροφοριών και οι παρεμβάσεις από το εξωτερικό έχουν αυξηθεί σημαντικά από πέρυσι. Όσο εκτυλισσόταν η εισβολή πλήρους κλίμακας της Ρωσίας στην Ουκρανία, τόσο διαδίδονταν διαφορετικά αφηγήματα του Κρεμλίνου στις χώρες της διεύρυνσης με ποικίλα αποτελέσματα. Τα αφηγήματα αυτά είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη Σερβία, όπου μέρος των τοπικών μέσων ενημέρωσης και ορισμένες κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις διαδίδουν φιλορωσικά αφηγήματα, μεταξύ άλλων σε ολόκληρη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Παρά την καταβολή σημαντικών προσπαθειών, η ανθεκτικότητα έναντι αυτών των απειλών παραμένει αδύναμη, λόγω του χαμηλού επιπέδου γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης, της έλλειψης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, της περιορισμένης ανεξάρτητης και επαγγελματικής δημοσιογραφίας και του χαμηλού επιπέδου ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Ομοίως, μετά την απόφαση να αναγνωριστεί η ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας και να χορηγηθεί καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Μολδαβία και την Ουκρανία, οι τρεις αυτές χώρες αποτέλεσαν στόχο ενός νέου κύματος εκστρατειών χειραγώγησης πληροφοριών και παρεμβάσεων από το εξωτερικό, με στόχο κυρίως την απαξίωση των προσδοκιών προσχώρησης στην ΕΕ και την απόδοση ευθυνών στη Δύση για την τρέχουσα κατάσταση στην περιοχή. Στη Γεωργία, μια συγκεκριμένη εκστρατεία παραπληροφόρησης επιχείρησε να υπονοήσει ότι η Δύση επιδιώκει να ανοίξει ένα «δεύτερο μέτωπο» κατά της Ρωσίας από τη Γεωργία. Θα ήταν χρήσιμο οι αρχές να καταρρίψουν αυτά τα αφηγήματα με ενεργητικότερο τρόπο.
Η κυβερνοασφάλεια και η κυβερνοανθεκτικότητα παραμένουν βασική προτεραιότητα σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης. Λίγες χώρες ανέφεραν εντός του έτους κυβερνοεπιθέσεις με αντίκτυπο μεγάλης κλίμακας στη δημόσια διοίκηση και τις δημόσιες υπηρεσίες. Σημειώθηκε πρόοδος ως προς την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ στον τομέα της κυβερνοασφάλειας στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, την Ουκρανία και τη Μολδαβία. Τον Ιούνιο του 2023 πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες διάσκεψη υψηλού επιπέδου για την κυβερνοασφάλεια με τίτλο «Προς έναν ανθεκτικό κυβερνοχώρο στα Δυτικά Βαλκάνια». Τον Σεπτέμβριο του 2022 πραγματοποιήθηκε δεύτερος διάλογος ΕΕ-Ουκρανίας για την κυβερνοασφάλεια με φυσική παρουσία.
Η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, η Μολδαβία, το Μαυροβούνιο και η Τουρκία διεξήγαγαν εκλογές κατά την περίοδο αναφοράς. Κατά την προσεχή περίοδο, θα διοργανωθούν εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία. Χρειάζονται περαιτέρω μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση κάθε απόπειρας παρέμβασης από τρίτα κράτη και μη κρατικούς παράγοντες.
Οι άμεσες ξένες επενδύσεις εντάθηκαν επίσης σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση την Ουκρανία. Οι περισσότερες χώρες της διεύρυνσης συνεχίζουν να μην διαθέτουν άρτια πλαίσια για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων, σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ για τον έλεγχο των ΑΞΕ, με εξαίρεση τη Μολδαβία, η οποία διαθέτει σχετικό σύστημα.
Μετανάστευση
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει οδηγήσει σε αύξηση των Ουκρανών προσφύγων, και χώρες όπως η Μολδαβία ειδικότερα, καθώς και το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία έχουν διαδραματίσει καίριο ρόλο ως χώρες υποδοχής.
Η αντικανονική μετανάστευση παραμένει μια σημαντική πρόκληση τόσο για τα Δυτικά Βαλκάνια όσο και για την Τουρκία, ιδίως για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), το 2022 ο συνολικός αριθμός αντικανονικών διελεύσεων των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ από τα Δυτικά Βαλκάνια ήταν περίπου 144 100. Πρόκειται για αύξηση κατά 134 % σε σύγκριση με το 2021 (61 600). Ωστόσο, από την αρχή του έτους έως τις 31 Ιουλίου 2023, ο συνολικός αριθμός αντικανονικών αφίξεων από τα Δυτικά Βαλκάνια στην ΕΕ μειώθηκε, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2022. Κατά τους πρώτους 7 μήνες του 2023, εντοπίστηκαν περίπου 52 200 αντικανονικές διελεύσεις των συνόρων κατά μήκος της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, αριθμός που αντιστοιχεί σε μείωση κατά 26 % σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. Το 2022 και τους πρώτους 7 μήνες του 2023, τα άτομα που έφτασαν ήταν κυρίως υπήκοοι Συρίας, Αφγανιστάν και Τουρκίας.
Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τον υψηλό αριθμό ατόμων που φθάνουν αεροπορικώς από την Τουρκία και τη Σερβία είναι οι εξής: i) καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης· ii) σύντομο χρονικό διάστημα που απαιτείται για τη διέλευση της περιοχής, δηλαδή 8 ημέρες κατά μέσο όρο το 2022 σε σύγκριση με 53 το 2021 σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ)· iii) σχετικά χαμηλές τιμές που προσφέρουν τα δίκτυα διακίνησης για διέλευση της περιοχής· και iv) μεγαλύτερη δυσκολία εισόδου στην ΕΕ μέσω άλλων οδών (π.χ. της Δυτικής Μεσογείου).
Στόχος πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να στηρίξει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που υφίστανται μεταναστευτική πίεση στην περιοχή ως πιθανά μελλοντικά κράτη μέλη της ΕΕ. Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια, συνολικός στόχος αυτής της στήριξης είναι η ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων, της διαδικασίας ασύλου και της ικανότητας υποδοχής, η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, η αύξηση της συνεργασίας για την επανεισδοχή και την επιστροφή αντικανονικών μεταναστών χωρίς δικαίωμα παραμονής στις χώρες καταγωγής τους, η ενίσχυση των συστημάτων ασύλου και προστασίας και των ικανοτήτων υποδοχής, καθώς και η επίτευξη εναρμόνισης της πολιτικής θεωρήσεων. Σύμφωνα με τον Frontex, το 2022 από τα κράτη μέλη της ΕΕ επέστρεψαν 5 962 υπήκοοι τρίτων χωρών στα Δυτικά Βαλκάνια, αριθμός υψηλότερος κατά 22 % σε σύγκριση με το 2021. Η Αλβανία ήταν η κύρια χώρα προορισμού για τις επιστροφές αυτές, ακολουθούμενη από τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία. Επιπλέον, έως τις 8 Ιουνίου 2023, σύμφωνα με τον ΔΟΜ, υπήρχαν περίπου 3 657 μετανάστες και πρόσφυγες στα κέντρα υποδοχής της περιοχής και περίπου 700 εκτός των εγκαταστάσεων υποδοχής. Συγκριτικά, η συνολική ικανότητα υποδοχής ανήλθε σε περίπου 12 172 θέσεις. Τα Δυτικά Βαλκάνια συμμετέχουν στην περιφερειακή επιχειρησιακή σύμπραξη κατά της παράνομης διακίνησης, η οποία δρομολογήθηκε τον Νοέμβριο του 2022 με σκοπό να στηρίξει την επιβολή του νόμου και τη δικαστική συνεργασία κατά των εγκληματικών δικτύων παράνομης διακίνησης και να ενισχύσει τις ικανότητες διαχείρισης των συνόρων.
Έως τον Σεπτέμβριο του 2023, 22 421 αντικανονικοί μετανάστες έφτασαν από την Τουρκία στην ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας), σε σύγκριση με 22 821 αφίξεις την ίδια περίοδο το 2022. Οι αφίξεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 123 %, ενώ η θαλάσσια οδός προς την Ιταλία σημείωσε σημαντική μείωση (κατά 55 %). Ο αριθμός των αφίξεων στην Κύπρο μέσω της Πράσινης Γραμμής μειώθηκε σημαντικά κατά 42 %.
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 παρέμεινε το βασικό πλαίσιο συνεργασίας για τη μετανάστευση και συνέχισε να παράγει αποτελέσματα, παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή της δήλωσης. Η Τουρκία εξακολούθησε επίσης να διαδραματίζει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της μετανάστευσης κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου. Η Τουρκία συνέχισε τις τεράστιες προσπάθειές της, φιλοξενώντας 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και άλλες χώρες, και η ΕΕ διατήρησε την ουσιαστική της στήριξη. Μέσω της διευκόλυνσης της ΕΕ για τους πρόσφυγες στην Τουρκία κινητοποιήθηκε ποσό 6 δισ. EUR, εκ των οποίων 5,1 δισ. EUR είχαν εκταμιευθεί έως τον Σεπτέμβριο του 2023. Μετά από ενδιάμεση χρηματοδότηση ύψους 535 εκατ. EUR το 2020, η Επιτροπή συνέχισε την εκτέλεση της δέσμης χρηματοδότησης ύψους 3 δισ. EUR που ζήτησε το Συμβούλιο.
Η ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τη διευκόλυνση των διαπροσωπικών επαφών και τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων στα Δυτικά Βαλκάνια, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία στους τομείς της δικαιοσύνης, της ασφάλειας και των θεμελιωδών ελευθεριών. Όπως επιβεβαιώνεται από την έκθεση του 2023 στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία, η Γεωργία, η Μολδαβία και η Ουκρανία πρέπει να διασφαλίσουν την περαιτέρω εναρμόνιση της πολιτικής θεωρήσεων με τους ενωσιακούς καταλόγους τρίτων χωρών που υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης, ιδίως όσων τρίτων χωρών παρουσιάζουν κίνδυνο αντικανονικής μετανάστευσης ή κίνδυνο για την ασφάλεια της ΕΕ. Η εναρμόνιση της πολιτικής θεωρήσεων με την ΕΕ εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης των εν λόγω εταίρων της ΕΕ. Κατά την περίοδο αναφοράς, η Τουρκία δεν σημείωσε πρόοδο ως προς την εκπλήρωση των εκκρεμών κριτηρίων αξιολόγησης του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων.
Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης
Η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και του κανονιστικού πλαισίου έχουν καθοριστική σημασία για τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Επί σειρά ετών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσφέρει συστηματικά καθοδήγηση και στήριξη σε υποψήφια κράτη μέλη της ΕΕ αναφορικά με την οικοδόμηση σταθερών και εύρυθμων δημόσιων διοικήσεων βασιζόμενων στις πέντε αρχές της ορθής χάραξης πολιτικής, της διαχείρισης του δημοσιοϋπαλληλικού κλάδου, της αποτελεσματικής οργάνωσης του κράτους, των σαφών ορίων λογοδοσίας, της απρόσκοπτης και προσανατολισμένης στον πολίτη παροχής υπηρεσιών και της χρηστής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Παρόλο που οι χώρες της διεύρυνσης συμμετέχουν ενεργά στη στήριξη, οι περισσότερες εξακολουθούν να στερούνται της αναγκαίας πολιτικής δέσμευσης και ηγεσίας, προκειμένου να υλοποιήσουν τις πλέον ευαίσθητες μεταρρυθμίσεις που θα καταπολεμήσουν τη νοοτροπία του κατά κύριο λόγο πελατειακού κράτους και θα οικοδομήσουν δομές και συστήματα που διέπονται από περισσότερη σταθερότητα και επαγγελματισμό. Προς το παρόν, οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις είναι μάλλον διακοσμητικές παρά ουσιαστικές. Εάν οι χώρες δεν αρχίσουν να αλλάζουν την κυρίαρχη διοικητική νοοτροπία, οι δημόσιες διοικήσεις τους θα συνεχίσουν να δυσκολεύονται να προσελκύσουν και να διατηρήσουν τα ταλέντα που χρειάζονται για τον συντονισμό και την υλοποίηση των πολιτικών, των υπηρεσιών και των επενδύσεων οι οποίες απαιτούνται για την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης ευμάρειας και κοινωνικής ευημερίας.
Σε γενικές γραμμές, οι χώρες της διεύρυνσης παραμένουν στην καλύτερη περίπτωση μέτρια προετοιμασμένες όσον αφορά την ποιότητα της δημόσιας διοίκησής τους. Κατά την περίοδο αναφοράς, η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων ήταν συνολικά πολύ περιορισμένη. Η πλειονότητα των συστάσεων προηγούμενων ετών εξακολουθούν να ισχύουν. Ένα συνηθισμένο μοτίβο που παρατηρείται είναι ότι υπάρχει, τουλάχιστον εν μέρει, μια επίσημη νομική και θεσμική βάση για μια επαγγελματική διοίκηση η οποία, όμως, δεν εφαρμόζεται συστηματικά. Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν ή επικαιροποιούν στρατηγικές μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης (εκτός από την Τουρκία). Ωστόσο, η εφαρμογή τους είναι ανομοιογενής και συχνά δεν οδηγεί σε βιώσιμες μεταρρυθμίσεις, ούτε έχει διαρκή αντίκτυπο στη διαμόρφωση μιας καλύτερης δημόσιας διοίκησης.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, υπάρχουν στοιχεία προόδου, αλλά εξακολουθούν να εντοπίζονται προκλήσεις μεταξύ άλλων λόγω των συνθηκών πολέμου. Η Γεωργία και η Μολδαβία σημείωσαν κάποια πρόοδο όσον αφορά την ενίσχυση των δημόσιων διοικήσεών τους μετά την έγκριση μιας μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης και συναφών σχεδίων δράσης.
Ο ορθός συντονισμός και η ανάπτυξη πολιτικών παραμένουν το θεμέλιο των μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης. Οι χώρες της διεύρυνσης πρέπει να τεκμηριώνουν συστηματικά την πολιτική και τη νομοθεσία με δεδομένα και αποδεικτικά στοιχεία, να σχεδιάζουν νομοθεσία και πολιτικές με συμπεριληπτική διαβούλευση και να αξιολογούν τις δυνητικές επιπτώσεις τους. Ο καλός σχεδιασμός και η τήρηση της νομιμότητας του θεματολογίου πολιτικής θα συμβάλλουν σε ένα αξιόπιστο, ανθεκτικό και πιο προβλέψιμο ρυθμιστικό περιβάλλον τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις.
Όσον αφορά τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων και των δημοσίων υπαλλήλων, οι περισσότερες χώρες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν συστηματικά ένα διαφανές, συνεκτικό και δίκαιο μισθολογικό σύστημα, καθώς και ένα αξιοκρατικό σύστημα προσλήψεων, προαγωγών και απολύσεων. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι απαραίτητες για την προσέλκυση και τη διατήρηση αφοσιωμένου και εξειδικευμένου προσωπικού, καθώς και για τη δημιουργία μιας επαγγελματικής δημόσιας διοίκησης με καλές επιδόσεις. Ωστόσο, η διαχείριση αυτών των μεταρρυθμίσεων συνήθως είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητη. Η κατανόηση των διαφορετικών συμφερόντων και ανησυχιών των ενδιαφερόμενων μερών και η εξασφάλιση ευρείας υποστήριξης είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη προόδου.
Η αποτελεσματική οργάνωση του κράτους και λογοδοσία εξακολουθούν να παρεμποδίζονται από την έλλειψη προόδου όσον αφορά τον εξορθολογισμό των κρατικών δομών και τον καθορισμό σαφών ορίων λογοδοσίας μεταξύ υπουργείων και φορέων υπαγόμενων σε αυτά (στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, την Αλβανία, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία και τη Μολδαβία). Η ικανότητα των διοικητικών δικαστηρίων και η ποιότητα των αποφάσεων δεν επαρκούν για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των πολιτών στη διοικητική δικαιοσύνη (στη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και τη Μολδαβία). Η ποιότητα των εποπτικών φορέων ποικίλλει και δεν δίνεται συστηματική συνέχεια σε συστάσεις, με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι αποτελεσματικοί έλεγχοι και οι ισορροπίες, καθώς και οι ευκαιρίες συστημικής βελτίωσης. Η βελτίωση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης προϋποθέτει καλύτερη συνεργασία και συντονισμό μεταξύ εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα και την αντιστοίχιση διοικητικών αρμοδιοτήτων με πόρους και ικανότητες. Δεδομένης της σημασίας που έχει, αφενός, η διασφάλιση της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης, της περιφερειακής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης και, αφετέρου, η συνεπής εφαρμογή των κανόνων, των διαδικασιών και των προτύπων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες σε όλες τις χώρες.
Η παροχή ψηφιακών διοικητικών υπηρεσιών εξακολουθεί να αποτελεί τον πλέον προηγμένο τομέα του θεματολογίου μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης, ιδίως στην Αλβανία, τη Σερβία και την Ουκρανία. Ενώ άλλες χώρες ακόμη υστερούν, όλες οι χώρες πρέπει να συνεχίσουν να διασφαλίζουν ότι οι δημόσιες υπηρεσίες είναι εξίσου προσβάσιμες σε άτομα με ανεπαρκή ψηφιακά μέσα ή ανεπαρκείς ψηφιακές δεξιότητες. Υπάρχει επίσης περιθώριο περαιτέρω εξορθολογισμού των διοικητικών διαδικασιών και μείωσης του κανονιστικού φόρτου που βαρύνει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Η έλλειψη αποτελεσματικότητας και ακεραιότητας του συστήματος διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών διαβρώνει την εμπιστοσύνη και επηρεάζει τόσο τη δημιουργία δημόσιων εσόδων όσο και τη διαχείριση των δαπανών στην πλειονότητα των χωρών της διεύρυνσης. Η δημοσιονομική διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών αποτελούν κρίσιμα ζητήματα, ιδίως σε περιόδους ολοένα αυξανόμενων δημοσιονομικών περιορισμών. Τα συστήματα δημόσιων συμβάσεων εξακολουθούν να παρουσιάζουν υπερβολικά πολλά κενά για να διασφαλίζουν αποδοτική κατανομή των χρημάτων των φορολογουμένων. Η ύπαρξη νοοτροπίας λογοδοσίας των διευθυντικών στελεχών και εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων θα εξασφάλιζε τη βιωσιμότητα των οικονομικών μιας χώρας, αλλά αυτό δεν αποτελεί ακόμη τον κανόνα. Η ποιότητα της διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων και των επενδύσεων πρέπει να βελτιωθεί πολύ περισσότερο, προκειμένου οι χώρες της διεύρυνσης να μπορέσουν να καλύψουν το χάσμα υποδομών σε σχέση με τα κράτη μέλη της ΕΕ και να αποκομίσουν τα οφέλη της μελλοντικής προσχώρησης στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης για επενδύσεις.
Κοινωνία των πολιτών
Η ύπαρξη ελεύθερης και ισχυρής κοινωνίας των πολιτών αποτελεί βασική συνιστώσα κάθε δημοκρατικού συστήματος. Σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης, υπάρχει μια δραστήρια και δυναμική κοινωνία των πολιτών που παρακολουθεί τις δράσεις των κυβερνήσεων και συμβάλλει στη χάραξη πολιτικής. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εξακολουθούν επίσης να είναι πάροχοι υπηρεσιών, ιδίως παρέχοντας συνδρομή σε άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση και συμμετέχοντας στην ανθρωπιστική δράση ως απόκριση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι κατοχυρώνεται νομικά και κατά κανόνα ασκείται. Ωστόσο, εξακολουθούν να χρειάζονται μεταρρυθμίσεις για την πλήρη εφαρμογή των διεθνών προτύπων, η δε εφαρμογή πρέπει να είναι πολύ πιο συνεπής. Η κοινωνία των πολιτών βρίσκεται αντιμέτωπη με συνεχείς πιέσεις και ο χώρος ελεύθερης λειτουργίας της συνεχίζει να συρρικνώνεται, με περιορισμούς στις δραστηριότητες της ίδιας και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η χρήση στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού, μεταξύ άλλων από δημόσιους υπαλλήλους, αυξάνεται ανησυχητικά στη Σερβία και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, και παρατηρείται επίσης σε άλλες χώρες, όπως η Αλβανία. Ομοίως, είναι σημαντικό να μην γίνεται κατάχρηση των μέτρων ασφάλειας, παραδείγματος χάρη με την εργαλειοποίηση που στοχοποιεί πολιτικούς αντιπάλους ή επικριτές μέσω της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας στην Τουρκία, την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση στο Μαυροβούνιο, και τους κανόνες υπερβολικού ελέγχου και αναφοράς για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στο Κόσοβο, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη καταργηθεί. Ωστόσο, οι πιο ανησυχητικές εξελίξεις συνδέονται με την κατάρτιση των λεγόμενων «νόμων περί ξένων πρακτόρων» οι οποίοι οδηγούν στον στιγματισμό και την καταστολή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Τέτοιοι νόμοι προτάθηκαν στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας (Republika Srpska) της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και στη Γεωργία (αλλά στη συνέχεια αποσύρθηκαν στη Γεωργία λόγω διεθνών και τοπικών πιέσεων).
Πρέπει να σημειωθεί σημαντική πρόοδος —για παράδειγμα στη Γεωργία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο— για να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα και η διαφάνεια της δημόσιας χρηματοδότησης, η οποία θα πρέπει να κατανέμεται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων. Παρότι το νομικό πλαίσιο που διέπει τη φιλανθρωπία και τις δωρεές βελτιώθηκε στη Μολδαβία, εξακολουθούν να εκκρεμούν νόμοι για τον εθελοντισμό στην Αλβανία και το Μαυροβούνιο. Οι διαδικασίες καταχώρισης οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να βελτιωθούν, μεταξύ άλλων στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο.
Παρά την ύπαρξη πολιτικών που ενισχύουν το ευνοϊκό περιβάλλον για την κοινωνία των πολιτών ή για τη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών στην Αλβανία, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία ή την Ουκρανία, η εφαρμογή τους δεν είναι επαρκής και συχνά εξαρτάται από τη χρηματοδότηση χορηγών. Όσον αφορά τη χάραξη πολιτικής, οι περισσότερες χώρες αναγνωρίζουν την πολύτιμη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών. Υπάρχουν επίσης μηχανισμοί για ανοικτές δημόσιες διαβουλεύσεις, αλλά ο τρόπος εφαρμογής τους πρέπει να βελτιωθεί. Εξακολουθούν να υπάρχουν αδυναμίες στους θεσμοθετημένους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των κυβερνήσεων. Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να διασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής.
Οικονομία
Μετά την εισβολή πλήρους κλίμακας της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι 10 οικονομίες της διεύρυνσης αντιμετώπισαν μείζονες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Στην Ουκρανία το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 29,1 % το 2022, καθώς ολόκληρη η χώρα επλήγη σοβαρά από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, με αποτέλεσμα να ασκηθεί τεράστια πίεση στη μακροοικονομική σταθερότητα. Η αύξηση του ΑΕΠ της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων επιβραδύνθηκε σε 3,2 % το 2022, δηλαδή μειώθηκε έπειτα από την ανάκαμψη κατά 7,7 % από την ύφεση που προκάλεσε η COVID-19 το 2021. Ωστόσο, η σοβαρότητα της επιβράδυνσης δεν ήταν η ίδια σε όλες τις οικονομίες, καθώς η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ μειώθηκε σε 6,1 % στο Μαυροβούνιο, 5,6 % στην Τουρκία, 4,8 % στην Αλβανία, 4 % στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, 3,5 % στο Κόσοβο, 2,3 % στη Σερβία και 2,1 % στη Βόρεια Μακεδονία. Στη Μολδαβία το ΑΕΠ συρρικνώθηκε απότομα κατά 5,9 %, ενώ στη Γεωργία το ΑΕΠ συνέχισε να αυξάνεται με διψήφια ποσοστά (10,1 %). Οι διαφορές στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών οφείλονταν κυρίως στις άμεσες και έμμεσες συνέπειες του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεών του στους εμπορικούς δεσμούς, την ενέργεια, τις τιμές των τροφίμων και τη μετανάστευση. Οι οικονομικές προοπτικές για τις 10 οικονομίες εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από τεράστια αβεβαιότητα ως προς τον περαιτέρω αντίκτυπο του πολέμου στην ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή.
Κατά τη διάρκεια του 2022, οι χώρες θέσπισαν δημοσιονομικά μέτρα για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων του πολέμου και της αύξησης των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Δεδομένου ότι οι τιμές της ενέργειας παρουσιάζουν σημαντική υποχώρηση μετά την κορύφωσή τους, θα πρέπει τώρα να καταργηθούν σταδιακά τα μέτρα και, παράλληλα, να διατηρηθούν η δημοσιονομική εξυγίανση και η κατάλληλη στόχευση της κοινωνικής προστασίας σε όσους τη χρειάζονται. Ο πληθωρισμός στα Δυτικά Βαλκάνια, τη Μολδαβία και τη Γεωργία άρχισε να επιβραδύνεται μετά την κορύφωσή του το φθινόπωρο του 2022 έπειτα από αξιοσημείωτη άνοδο. Ο πληθωρισμός επιβραδύνθηκε και στην Τουρκία το πρώτο εξάμηνο του 2023, αφού η επίδραση των παγκόσμιων πιέσεων στις τιμές, σε συνδυασμό με μια ανορθόδοξη νομισματική πολιτική, πυροδότησε μεγάλη υποτίμηση της λίρας και ώθησε τον πληθωρισμό στο υψηλότερο ποσοστό της εικοσαετίας (πάνω από 85 % τον Οκτώβριο του 2022). Στην Ουκρανία οι διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού, το υψηλότερο κόστος παραγωγής και η τύπωση χρημάτων από την Εθνική Τράπεζα για τη χρηματοδότηση του πολέμου οδήγησαν σε έντονη αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος κορυφώθηκε σε 26,6 % στα τέλη του 2022, προτού αρχίσει να υποχωρεί.
Οι αγορές εργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από συνολικά χαμηλή δραστηριότητα (ιδίως μεταξύ των γυναικών και των νέων), υψηλή ανεργία και αποδημία ειδικευμένων εργαζομένων. Εξακολουθούν να υφίστανται διαρθρωτικές αναντιστοιχίες στις δεξιότητες, οι οποίες οφείλονται στις ανεπαρκείς επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και στα αδύναμα εκπαιδευτικά συστήματα. Για αυτόν τον λόγο, απαιτούνται περισσότερο ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, ενισχυμένος διμερής και τριμερής κοινωνικός διάλογος και επενδύσεις στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση. Σε αυτό το πλαίσιο, το 2021 οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων δεσμεύτηκαν να θεσπίσουν προγράμματα εγγυήσεων για τη νεολαία σύμφωνα με το μοντέλο της ΕΕ. Έως τα μέσα του 2023, οι περισσότεροι από αυτούς είχαν συγκροτήσει διυπουργικές ομάδες εμπειρογνωμόνων για την ανάπτυξη σχεδίων υλοποίησης. Τρεις είχαν ήδη εγκρίνει τα σχέδιά τους, ενώ ορισμένοι είχαν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν πιλοτικά το πρόγραμμα το 2023. Οι αγορές εργασίας στη Μολδαβία και τη Γεωργία σημείωσαν σχετικά καλές επιδόσεις το 2022, επωφελούμενες από την άφιξη καταρτισμένων προσφύγων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την επιστράτευση στη Ρωσία, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν διαρθρωτικές αδυναμίες. Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδα άτυπης απασχόλησης εξακολουθούν να αποτελούν βασικό ζήτημα σε όλες τις χώρες-εταίρους. Στην Ουκρανία οι προσφυγικές ροές και ο εσωτερικός εκτοπισμός, σε συνδυασμό με την τεράστια καταστροφή κεφαλαίων, επηρέασαν δραματικά την αγορά εργασίας, η οποία χαρακτηριζόταν ήδη από σχετικά χαμηλό ποσοστό δραστηριότητας και διαρροή εγκεφάλων. Μετά τη λήξη του πολέμου, πρέπει να καταβληθούν τεράστιες προσπάθειες για την ανοικοδόμηση μιας λειτουργικής αγοράς εργασίας και την αντιμετώπιση της έλλειψης δεξιοτήτων. Η ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ικανοτήτων για τους κοινωνικούς εταίρους, θα είναι ζωτικής σημασίας σε αυτόν τον τομέα.
Είναι όλο και πιο σημαντικό να επιταχύνουν και οι 10 οικονομίες της διεύρυνσης διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την προώθηση βιώσιμης ανάκαμψης μεσοπρόθεσμα και για την επίτευξη προόδου όσον αφορά την εκπλήρωση των δύο οικονομικών κριτηρίων για την ένταξη στην ΕΕ: της εξασφάλισης λειτουργικών οικονομιών της αγοράς και της τεκμηρίωσης της ικανότητας αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς εντός της ΕΕ.
Όσον αφορά τις λειτουργικές οικονομίες της αγοράς, καμία από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι διαθέτει πλήρως λειτουργούσα οικονομία της αγοράς, τα δε επίπεδα συμμόρφωσης ποικίλλουν, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε μερικές χώρες. Παρότι η Βοσνία και Ερζεγοβίνη εξακολουθεί να βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας χωρίς καμία πρόοδο κατά το προηγούμενο έτος, οι περισσότεροι από τους άλλους εταίρους σημείωσαν ικανοποιητική ή έστω κάποια πρόοδο ως προς την οικοδόμηση λειτουργικών οικονομιών της αγοράς και βρίσκονται σε μέτριο ή ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας. Η οικονομία της αγοράς της Τουρκίας βρίσκεται σε προηγμένο στάδιο, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για την εύρυθμη λειτουργία της, καθώς παρατηρήθηκε οπισθοδρόμηση σε σημαντικά στοιχεία, όπως η άσκηση της νομισματικής πολιτικής και το θεσμικό και κανονιστικό περιβάλλον. Μετά τις εκλογές λήφθηκαν μέτρα για την αντιμετώπιση ορισμένων από αυτές τις ανησυχίες. Η Μολδαβία και η Ουκρανία βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο / έχουν επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, ενώ η Γεωργία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό. Όσον αφορά την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς, μόνο η Τουρκία βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας. Η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία βρίσκονται σε μέτριο επίπεδο προετοιμασίας, η Αλβανία και η Γεωργία έχουν κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και η Μολδαβία βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο / έχουν επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, ενώ το Κόσοβο και η Ουκρανία βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο.
Η επιδείνωση του επιπέδου εφαρμογής των από κοινού συμφωνημένων κατευθύνσεων πολιτικής συνεχίστηκε σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία, από 50,8 % το 2020 σε 42,9 % το 2021 και σε 40,8 % το 2022. Η εφαρμογή των κατευθύνσεων πολιτικής είναι καίριας σημασίας, προκειμένου οι χώρες να ευθυγραμμίσουν περαιτέρω τις οικονομίες τους με την ΕΕ και να προετοιμαστούν για τη μελλοντική συμμετοχή τους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διέπει τον συντονισμό και την εποπτεία των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα, να προωθηθεί η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα έναντι μελλοντικών κλυδωνισμών. Θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την προώθηση της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης, τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την εμβάθυνση της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης με βάση τα πρότυπα της ΕΕ, με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Παράρτημα 2. Εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια
Η εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου (ΟΕΣ) για τα Δυτικά Βαλκάνια, που εγκρίθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020, βρίσκεται σε εξέλιξη. Το σχέδιο αποσκοπεί στη στενότερη ολοκλήρωση και τη γεφύρωση του κοινωνικοοικονομικού χάσματος μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ, συμβάλλοντας στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και φέρνοντας τα Δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Το σχέδιο υλοποιείται μέσω δέσμης επιχορηγήσεων της ΕΕ ύψους 9 δισ. EUR και του μηχανισμού εγγυήσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια, οποίος αναμένεται να προσελκύσει έως και 20 δισ. EUR σε επενδύσεις.
Ο αντίκτυπος αυτών των επενδύσεων στην οικονομία της περιοχής αναμένεται να ενισχυθεί από την απτή πρόοδο στην υλοποίηση της κοινής περιφερειακής αγοράς και των προγραμμάτων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και από τη συνεχή πρόοδο στους τομείς του κράτους δικαίου, της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης.
Μέχρι σήμερα, η ΕΕ έχει εγκρίνει ή δεσμεύσει χρηματοδότηση ύψους 4,29 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις και αναμένεται να μοχλεύσει πάνω από 10,76 δισ. EUR σε επενδύσεις από άλλες πηγές. Αυτό περιλαμβάνει χρηματοδότηση για 54 εμβληματικά έργα βάσει του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια (WBIF), διμερείς και πολυκρατικές δράσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ) και της χρηματοδότησης του IPARD (ΜΠΒ για την αγροτική ανάπτυξη) για τη στήριξη γεωργικών μέτρων. Επιπλέον, η ΕΕ ενέκρινε την παροχή 21 εγγυήσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΤΒΑ+), οι οποίες θα μοχλεύσουν σημαντικές επενδύσεις μέσω τραπεζών και διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Οι επενδύσεις στη συνδεσιμότητα των μεταφορών επικεντρώνονται στην ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών για τις οδικές, σιδηροδρομικές και πλωτές μεταφορές σύμφωνα με τις προτεραιότητες των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών. Επικεντρώνονται επίσης στην αναβάθμιση και τον οικολογικό προσανατολισμό των υφιστάμενων υποδομών ώστε να συμβάλουν σε λύσεις έξυπνης κινητικότητας σύμφωνα με το πράσινο θεματολόγιο.
Τα κυριότερα εμβληματικά έργα που εγκρίθηκαν βάσει του WBIF στο πλαίσιο του ΟΕΣ επικεντρώνονται στα εξής: i) τον σιδηροδρομικό διάδρομο X μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας· ii) τον Αυτοκινητόδρομο της Ειρήνης, που συνδέει το Κόσοβο και τη Σερβία· iii) τον αυτοκινητόδρομο του διαδρόμου Vc στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ο οποίος συνδέει τη χώρα με την Αδριατική, την Ουγγαρία και την Κροατία· iv) τον Γαλάζιο Αυτοκινητόδρομο στην Αλβανία· v) τον αυτοκινητόδρομο του διαδρόμου VIII στη Βόρεια Μακεδονία· και vi) άλλες διασυνδέσεις και παρακάμψεις αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων στην περιοχή.
Τα έργα αυτά συμπληρώνουν τις επενδύσεις στη συνδεσιμότητα που εγκρίθηκαν τα προηγούμενα έτη, αρκετά από τα οποία έχουν ολοκληρωθεί τους τελευταίους μήνες. Σε αυτά περιλαμβάνονται το τμήμα του αυτοκινητόδρομου Tarcin και η σήραγγα Ivan του διαδρόμου Vc στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το σιδηροδρομικό τμήμα Bar-Vrbnica του διαδρόμου IV στο Μαυροβούνιο.
Σε συντονισμό με τη Μόνιμη Γραμματεία της Συνθήκης για την ίδρυση Κοινότητας Μεταφορών, η περιοχή συνεχίζει επίσης τα μεταρρυθμιστικά της μέτρα με την εφαρμογή πέντε τομεακών σχεδίων δράσης (σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές, οδική ασφάλεια, διευκόλυνση των μεταφορών, πλωτές μεταφορές και πολυτροπικότητα) και της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα για τα Δυτικά Βαλκάνια. Το πενταετές κυλιόμενο πρόγραμμα εργασίας που εγκρίθηκε από τους έξι εταίρους χρησιμεύει ως πρόσθετο εργαλείο σχεδιασμού για τις μεταρρυθμίσεις και τις υποδομές στις οποίες η περιοχή πρέπει να δώσει προτεραιότητα κατά τα επόμενα έτη.
Η εφαρμογή αυτών των σχεδίων δράσης και ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων υποδομών υποστηρίζονται μέσω του προγράμματος ασφαλών και βιώσιμων μεταφορών ύψους 80 εκατ. EUR που εγκρίθηκε από το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF τον Ιούνιο του 2023. Το πρόγραμμα αυτό χρηματοδοτεί λύσεις έξυπνης και βιώσιμης κινητικότητας μέσω της απανθρακοποίησης και της ψηφιοποίησης.
Μετά την επιτυχή δημιουργία των «πράσινων λωρίδων» στην περιοχή κατά την πανδημία COVID-19, θεσπίζονται επίσης παρόμοιες πράσινες και γαλάζιες λωρίδες (για τις θαλάσσιες διελεύσεις) μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και των χωρών της ΕΕ στο πλαίσιο των μέτρων διευκόλυνσης των μεταφορών. Επί του παρόντος εφαρμόζονται πιλοτικά με την Ελλάδα, την Ιταλία και την Κροατία, ενώ βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση λωρίδες στα σύνορα Σερβίας-Ουγγαρίας.
Τέλος, στο πλαίσιο της πρότασης αναθεώρησης του κανονισμού για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), έχει δημιουργηθεί διάδρομος Δυτικών Βαλκανίων ο οποίος περιλαμβάνεται στο συνολικό δίκτυο και εν μέρει στο κεντρικό δίκτυο. Αυτό καταδεικνύει τη δέσμευση της ΕΕ για συνδεσιμότητα στην περιοχή, η οποία θεωρείται αναπόσπαστο μέρος του δικτύου μεταφορών της ΕΕ.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή για βιώσιμες μεταφορές στο πλαίσιο του ΟΕΣ, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 1,74 δισ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 5,7 δισ. EUR από άλλες πηγές.
Τα εμβληματικά έργα στον τομέα της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας και της συνδεσιμότητας επικεντρώνονται στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο «κύμα ανακαινίσεων» σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και στη διευκόλυνση της μετάβασης από τον άνθρακα. Υποστηρίζονται επίσης η ενεργειακή ασφάλεια και η διαφοροποίηση του εφοδιασμού.
Τον Οκτώβριο του 2022, η Επιτροπή ανακοίνωσε δέσμη μέτρων ενεργειακής στήριξης ύψους 1 δισ. EUR για την περιοχή. Το ήμισυ του ποσού αφορά στοχευμένη στήριξη σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και επιχειρήσεις, ενώ το υπόλοιπο ήμισυ αφορά την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, ιδίως μέσω επενδύσεων σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης, τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το μεγαλύτερο μέρος της άμεσης στήριξης εκταμιεύθηκε στις αρχές του 2023, ενώ η ιεράρχηση και η έγκριση των επενδύσεων πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια του 2023.
Το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF έχει μέχρι στιγμής εγκρίνει 18 επενδυτικά έργα στο πλαίσιο του ΟΕΣ που επικεντρώνονται στην κατασκευή ηλιακών/φωτοβολταϊκών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής (π.χ. στην Αλβανία, το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία) και αιολικών πάρκων (π.χ. στη Σερβία), την αποκατάσταση υδροηλεκτρικών σταθμών (π.χ. στην Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία), το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. διαβαλκανικός διάδρομος ηλεκτρικής ενέργειας) και την ενεργειακή απόδοση. Η ΕΕ στηρίζει και χρηματοδοτεί επίσης επενδύσεις σε γραμμές διασύνδεσης αερίου για τη διασφάλιση καλύτερης διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας.
Για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης και για τη στήριξη της προόδου στην ανακαίνιση δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, η Επιτροπή αναπλήρωσε το περιφερειακό πρόγραμμα ενεργειακής απόδοσης με 100 εκατ. EUR μέσω συμφωνίας συνεισφοράς που υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2022. Χρηματοδότηση ύψους 45 εκατ. EUR για ειδικό μηχανισμό εγγυήσεων που αφορά έργα τα οποία σχετίζονται κυρίως με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έλαβε θετική γνώμη από το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF τον Απρίλιο του 2022 και βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση.
Τον Δεκέμβριο του 2022, τα Δυτικά Βαλκάνια ενέκριναν στόχους για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 στο πλαίσιο της Συνθήκης για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας. Σε αυτή τη βάση, αναπτύσσουν επί του παρόντος τα αντίστοιχα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, τα οποία καθορίζουν τα βήματα για την επίτευξη αυτών των στόχων. Η Επιτροπή και η Ενεργειακή Κοινότητα συνεργάζονται επίσης με τα Δυτικά Βαλκάνια για την ανάπτυξη ενός περιφερειακού συστήματος εμπορίας εκπομπών στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησής τους.
Η μετάβαση από τον άνθρακα στην περιοχή, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, θα αποτελέσει μείζονα κοινωνικοοικονομική πρόκληση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή στηρίζει την πλατφόρμα συνεργασίας για τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουκρανία, η οποία αναπαράγει παρόμοια πρωτοβουλία της ΕΕ. Έχει ήδη πραγματοποιηθεί σειρά διμερών ανταλλαγών με τις περιφέρειες της ΕΕ, ενώ έχουν προγραμματιστεί περισσότερες.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του ΟΕΣ για τις καθαρές μορφές ενέργειας, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 617 εκατ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 1,3 δισ. EUR από άλλες πηγές.
Επιπλέον, το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF εξέδωσε θετική γνώμη σχετικά με την παροχή έξι εγγυήσεων ανοικτής πρόσβασης που αναμένεται να δημιουργήσουν σημαντικές επενδύσεις σε ενεργειακές υποδομές, στην ενεργειακή απόδοση και στην ενεργειακή μετάβαση. Οι συμβάσεις βρίσκονται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση.
Οι προτεραιότητες του ΟΕΣ για τις μεταφορές και την ενέργεια συμπληρώνουν τις προσπάθειες στον τομέα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Από κοινού, συμβάλλουν στην εφαρμογή του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο θεσπίστηκε με το ΟΕΣ και εγκρίθηκε από τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων μέσω της δήλωσης της Σόφιας τον Νοέμβριο του 2020. Το αποτελούμενο από πέντε πυλώνες θεματολόγιο βασίζεται σε κανονιστικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στην περιοχή με στόχο την ευθυγράμμισή της με τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, ιδίως στους τομείς της ενεργειακής μετάβασης, της πρόληψης της ρύπανσης, της κυκλικής οικονομίας, της προστασίας της βιοποικιλότητας και της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων. Η εφαρμογή του θεματολογίου προωθείται από τα εμβληματικά έργα του ΟΕΣ που σχετίζονται με τις βιώσιμες μεταφορές, την ενεργειακή μετάβαση και τη διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων.
Η περιοχή εφαρμόζει λεπτομερές σχέδιο δράσης για το θεματολόγιο, το οποίο εγκρίθηκε από τους ηγέτες στη σύνοδο κορυφής του Brdo τον Οκτώβριο του 2021. Ενώ το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας διατηρεί καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό των περιφερειακών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο του πράσινου θεματολογίου, η Επιτροπή σύναψε ένα πρόγραμμα EU4Green ύψους 11 εκατ. EUR με τον Οργανισμό Περιβάλλοντος της Αυστρίας για να βοηθήσει κάθε εταίρο να εργαστεί για τις δικές του στρατηγικές και μεταρρυθμίσεις.
Εκτός από τα προαναφερθέντα έργα στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, οι επενδύσεις με τη στήριξη της ΕΕ υπέρ του πράσινου θεματολογίου επικεντρώνονται στη διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων, την κυκλική οικονομία, την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη γεωργία. Στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας 7, το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF και η Επιτροπή έχουν μέχρι στιγμής εγκρίνει χρηματοδότηση για επτά επενδυτικά έργα διαχείρισης υδάτων και λυμάτων και στις έξι χώρες-εταίρους (μεταξύ άλλων στις πρωτεύουσες Ποντγκόριτσα, Σκόπια, Βελιγράδι και Σεράγεβο) και τρία προγράμματα για τη στήριξη της διαχείρισης αποβλήτων (στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία). Υπάρχει επίσης μια σειρά διμερών προγραμμάτων για τη βιοποικιλότητα και την προστασία του περιβάλλοντος συγκεκριμένων περιοχών (π.χ. λίμνες Πρέσπες). Υφίσταται επίσης ένα περιφερειακό πρόγραμμα για την καταπολέμηση της ρύπανσης στις πόλεις με τη στήριξη του συμφώνου των δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια, το οποίο βοηθά τις πόλεις να αναπτύξουν σχέδια και να υλοποιήσουν πιλοτικά έργα στον τομέα αυτό.
Η πράσινη μετάβαση στον αγροδιατροφικό τομέα υλοποιείται σε μεγάλο βαθμό μέσω του IPARD. Μέχρι στιγμής έχει δεσμευτεί ποσό ύψους 152 εκατ. EUR στο πλαίσιο του ΟΕΣ για τη στήριξη του εκσυγχρονισμού της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο του ΟΕΣ, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 633 εκατ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ και του IPARD. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 685 εκατ. EUR από άλλες πηγές.
Επιπλέον, το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF εξέδωσε θετική γνώμη σχετικά με την παροχή τεσσάρων εγγυήσεων ανοικτής πρόσβασης σχετικά με την πράσινη μετάβαση, που στοχεύουν στη βιώσιμη μετάβαση των πόλεων, τις καταβόθρες άνθρακα και τα πράσινα ομόλογα. Οι συμβάσεις καταρτίζονται με σκοπό την υπογραφή τους το 2023.
Το ΟΕΣ στηρίζει επίσης την περιοχή στον ψηφιακό μετασχηματισμό της μέσω τεχνικής βοήθειας και επενδύσεων. Επικεντρώνεται στις κανονιστικές μεταρρυθμίσεις που ευνοούν την ανάπτυξη αγοράς ψηφιακών υπηρεσιών και στην προώθηση των επενδύσεων σε καινοτόμες ψηφιακές λύσεις και ψηφιακές υποδομές. Μέχρι στιγμής έχουν εγκριθεί δύο έργα βάσει του WBIF, τα οποία αφορούν τα ευρυζωνικά δίκτυα στη Σερβία και τα εργαστήρια ΤΠΕ στην Αλβανία.
Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου, η Επιτροπή διατηρεί ετήσιο διάλογο επί κανονιστικών θεμάτων με την περιοχή σχετικά με την ψηφιακή πολιτική και στηρίζει τις τακτικές ψηφιακές συνόδους κορυφής υψηλού επιπέδου των Δυτικών Βαλκανίων. Κατά τον διάλογο στις 30 Ιουνίου 2023, η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία υπέγραψαν συμφωνίες σύνδεσης με το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» (DIGITAL). Η συμμετοχή στο πρόγραμμα DIGITAL θα επιτρέψει στις χώρες να συμμετάσχουν στο δίκτυο ευρωπαϊκών κόμβων ψηφιακής καινοτομίας που στηρίζουν τις εταιρείες και τον δημόσιο τομέα στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Οι έξι χώρες υπέγραψαν τη διακήρυξη για το μέλλον του διαδικτύου το 2022, η οποία καθορίζει το όραμα και τις αρχές ενός αξιόπιστου διαδικτύου. Η περιοχή συμμετέχει επίσης πλήρως στις εργασίες του Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες.
Η Επιτροπή, από κοινού με το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της περιφερειακής συμφωνίας περιαγωγής, η οποία θέσπισε ένα σύστημα περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού στην περιοχή την 1η Ιουλίου 2021. Η πρώτη εθελοντική μείωση των τελών περιαγωγής δεδομένων από τους κορυφαίους φορείς τηλεπικοινωνιών της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 2023. Οι φορείς συμφώνησαν επίσης σε ένα σχέδιο για περαιτέρω μειώσεις κατά τα επόμενα έτη, με σκοπό την προσέγγιση των τιμών με το σύστημα περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού έως το 2028.
Παράλληλα, η ΕΕ προωθεί την ανάπτυξη νέων ψηφιακών λύσεων για διάφορες πτυχές των οικονομιών των Δυτικών Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της ενέργειας, της εφοδιαστικής, της δημόσιας διοίκησης και του εμπορίου. Μια σημαντική πρωτοβουλία για την προώθηση των λύσεων αυτών είναι ο ετήσιος διαγωνισμός Balkathon, ο οποίος βραβεύει καινοτόμα έργα ψηφιακής μετάβασης.
Ένα περιφερειακό πρόγραμμα, το EU4Digital, βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας. Έχει προϋπολογισμό 15 εκατ. EUR και προβλέπεται να υλοποιηθεί σε 3 έτη. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο να συμπληρώσει τις εν εξελίξει εργασίες στο πλαίσιο του περιφερειακού ψηφιακού χώρου της κοινής περιφερειακής αγοράς, ο οποίος βασίζεται στους στόχους του ψηφιακού θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η κυβερνοασφάλεια παραμένει σημαντικό στοιχείο του ΟΕΣ. Ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση των αναγκών στον τομέα της κυβερνοασφάλειας για την περιοχή και πραγματοποιείται σειρά εκδηλώσεων τεχνικής βοήθειας στο πλαίσιο του μέσου τεχνικής βοήθειας και ανταλλαγής πληροφοριών (TAIEX), με σκοπό την ανάπτυξη ετοιμότητας για κυβερνοπεριστατικά.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή για την ψηφιακή μετάβαση στο πλαίσιο του ΟΕΣ, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής πάνω από 50 εκατ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 240 εκατ. EUR από άλλες πηγές.
Επιπλέον, το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF ενέκρινε την παροχή μίας εγγύησης ανοικτής πρόσβασης στον τομέα αυτό: την πλατφόρμα ψηφιακού μετασχηματισμού.
Η στήριξη του ιδιωτικού τομέα επικεντρώνεται στη στοχευμένη χρηματοδότηση μέσω ειδικών μηχανισμών εγγυήσεων για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) ώστε να ξεκινήσουν, να καινοτομήσουν και να καταστούν ανταγωνιστικές. Παρόμοια στήριξη παρέχεται επίσης στις γεωργικές επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα μέσω του IPARD.
Πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση του ιδιωτικού τομέα, ιδίως για τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΠΜΜΜΕ). Αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο του διαλόγου οικονομικής πολιτικής που διεξάγεται ετησίως με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων μέσω των προγραμμάτων οικονομικών μεταρρυθμίσεων και των συνακόλουθων συστάσεων οικονομικής πολιτικής, οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τις προτεραιότητες του ΟΕΣ.
Η στήριξη του ιδιωτικού τομέα, ιδίως με στόχο την προώθηση της καινοτομίας και την ενίσχυση της διττής πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, παρέχεται επί του παρόντος μέσω έξι ειδικών συνδυαστικών προγραμμάτων του ιδιωτικού τομέα: SMEs Go Green (Πράσινες ΜΜΕ), Climate Programme (Πρόγραμμα για το κλίμα), Green Finance for Inclusion (Πράσινη χρηματοδότηση για την ένταξη), Sustainable Access to Finance for Entrepreneurship (Βιώσιμη πρόσβαση σε χρηματοδότηση για την επιχειρηματικότητα), Go Digital (Ψηφιακή μετάβαση) και Green for Growth (Πράσινη ανάπτυξη), όσον αφορά την προώθηση του πράσινου δανεισμού.
Η Επιτροπή στηρίζει επίσης το Επενδυτικό Φόρουμ Επιμελητηρίων των έξι κρατών των Δυτικών Βαλκανίων για την προώθηση των οικονομικών συμφερόντων των Δυτικών Βαλκανίων και πέραν αυτών. Ειδικότερα, χρηματοδοτεί το περιφερειακό πρόγραμμα ανάπτυξης για προμηθευτές, το οποίο έχει ως στόχο να συμβάλει στη δημιουργία δεσμών/ευκαιριών για τους εγχώριους προμηθευτές.
Τέλος, η Επιτροπή δρομολόγησε σειρά πρωτοβουλιών στο πλαίσιο της εγγύησης για τα Δυτικά Βαλκάνια ως μέρος του ευρύτερου ΕΤΒΑ+. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή 10 καθεστώτων εγγυήσεων για τη γενική χρηματοδότηση της ανάπτυξης των ΜΜΕ και ενός μηχανισμού επιμερισμού των γεωργικών κινδύνων, καθώς και την προώθηση της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης και της διττής μετάβασης. Οι συμβάσεις βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της ανάθεσης.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα στο πλαίσιο του ΟΕΣ, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 341 εκατ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 2,1 δισ. EUR από άλλες πηγές.
Ο έκτος τομέας προτεραιότητας που υποστηρίζεται από το ΟΕΣ είναι η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων της νεολαίας, της εκπαίδευσης και της υιοθέτησης της καινοτομίας. Τον Ιούλιο του 2021, οι υπουργοί της περιοχής ενέκριναν δήλωση με την οποία δεσμεύονται ότι οι χώρες τους τηρούν τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και υλοποιούν την εμβληματική πρωτοβουλία «Εγγυήσεις για τη νεολαία» του ΟΕΣ. Τον Οκτώβριο του 2021, η σύνοδος κορυφής ΕΕ–Δυτικών Βαλκανίων εγκαινίασε ολοκληρωμένο θεματολόγιο για την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό (θεματολόγιο καινοτομίας).
Οι Εγγυήσεις για τη νεολαία αποτελούν πρόγραμμα ενεργοποίησης που διασφαλίζει ότι οι νέοι στα Δυτικά Βαλκάνια λαμβάνουν ποιοτική προσφορά απασχόλησης, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία και κατάρτιση εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος αφότου καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση. Το πρόγραμμα απαιτεί μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη ικανοτήτων στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης, της απασχόλησης, των υπηρεσιών εργασίας και της κοινωνικής προστασίας. Όλοι οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων, εκτός από τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη (όπου οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη), έχουν εγκρίνει εθνικά σχέδια εφαρμογής των Εγγυήσεων για τη νεολαία και έχουν θεσπίσει μηχανισμούς συντονισμού, ενώ ορισμένοι εταίροι έχουν ήδη αρχίσει την πιλοτική εφαρμογή τους.
Από τα τέλη του 2022, ο μηχανισμός τεχνικής βοήθειας μεταξύ ομοτίμων της ΕΕ, SOCIEUX+, είναι διαθέσιμος στα Δυτικά Βαλκάνια. Ειδικεύεται στην απασχόληση, την εργασία και την κοινωνική προστασία και παρέχει βραχυπρόθεσμη βοήθεια σε εθνικούς και τοπικούς φορείς των χωρών εταίρων που δραστηριοποιούνται στους επιλέξιμους τομείς. Επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη 26 δράσεις στα Δυτικά Βαλκάνια, οι οποίες σχετίζονται κυρίως με την κοινωνική προστασία, την εργασία και την απασχόληση.
Το θεματολόγιο των Δυτικών Βαλκανίων για την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό εξακολουθεί να θέτει τα Δυτικά Βαλκάνια σε σταθερή πορεία προς τη στενότερη συνεργασία στους εν λόγω τομείς πολιτικής. Πολυάριθμες προσπάθειες συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων έχουν ενισχύσει καίριους τομείς, όπως η στήριξη για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η βιομηχανική συνεργασία και η έξυπνη μεταποίηση, η ενίσχυση των οικοσυστημάτων καινοτομίας, η κατάρτιση του ιατρικού προσωπικού, η ψηφιοποίηση και η κυβερνοασφάλεια.
Το κύριο μέσο υλοποίησης του θεματολογίου καινοτομίας είναι το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», στο οποίο συμμετέχουν πλέον και οι έξι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων. Η περιοχή έχει επίσης πρόσβαση στον μηχανισμό υποστήριξης πολιτικής για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη και έχει αυξήσει τη δραστηριοποίηση και τη συμμετοχή της σε ερευνητικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως η ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας (COST) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τον Συντονισμό της Έρευνας (EUREKA). Η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία συνδέονται με το Erasmus+, ενώ οι άλλοι τέσσερις εταίροι επωφελούνται από τη στήριξη της διεθνούς διάστασης του προγράμματος Erasmus+. Από το 2023, η πρωτοβουλία για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια στο πλαίσιο του Erasmus+ είναι ανοικτή στη συμμετοχή όλων των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τα Δυτικά Βαλκάνια ως πλήρων εταίρων. Η πρωτοβουλία αυτή προωθεί διακρατικές συμμαχίες μεταξύ ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με σκοπό την ανάπτυξη μακροπρόθεσμης διαρθρωτικής και στρατηγικής συνεργασίας, τη δημιουργία των πανεπιστημίων του μέλλοντος και την προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών και της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων συμμετέχουν επίσης πλήρως στις πρωτοβουλίες της ΕΕ στον τομέα του πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» και της πρωτοβουλίας για το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους. Η πρωτοβουλία αυτή προωθεί την καινοτομία, τη βιωσιμότητα, την ένταξη και την αισθητική σε έργα υποδομής και άλλα έργα και συνδέεται ιδιαίτερα με την υλοποίηση του πράσινου θεματολογίου.
Η συνδρομή της ΕΕ στον τομέα αυτό περιλαμβάνει επίσης στενή συνεργασία με τα Δυτικά Βαλκάνια στον τομέα της υγείας. Η περιοχή εξακολουθεί να συνδέεται με το έργο της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και έχει πρόσβαση στην κοινή προμήθεια ιατρικών εφοδίων. Η ΕΕ χρηματοδοτεί ένα έργο ανθεκτικότητας στις κρίσεις στον τομέα της υγείας στα Δυτικά Βαλκάνια και ένα επενδυτικό έργο για την επέκταση του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Παίδων στο Βελιγράδι.
Όσον αφορά τη χρηματοδοτική συνδρομή για την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου στο πλαίσιο του ΟΕΣ, έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 368 εκατ. EUR βάσει του WBIF και έχουν δεσμευτεί στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ. Αυτό αναμένεται να μοχλεύσει επιπλέον 477 εκατ. EUR από άλλες πηγές.
Οι έξι προτεραιότητες του ΟΕΣ στηρίζονται —και ο αντίκτυπός τους ενισχύεται— από τη δέσμευση της περιοχής (και τη στήριξη της ΕΕ) για τη δημιουργία κοινής περιφερειακής αγοράς στα Δυτικά Βαλκάνια, με βάση τις τέσσερις ελευθερίες που αφορούν την κυκλοφορία. Ένα σημαντικό επίτευγμα στα τέλη του 2022 ήταν η σύναψη τριών συμφωνιών για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στην περιοχή. Η επιτυχής εφαρμογή τους θα διευκολύνει τα ταξίδια και την αναγνώριση των τίτλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ορισμένων επαγγελματικών προσόντων. Η ΕΕ στηρίζει την ανάπτυξη της κοινής αγοράς μέσω του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας και της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA).
Τέλος, η επιτυχία του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου εξαρτάται από την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών από όλους τους εταίρους όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και των επενδύσεων, καθώς και την προώθηση επαγγελματικής και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης.
Παράρτημα 3. Εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου (ΟΕΣ) — επισκόπηση για την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία
Το 2021, η ΕΕ και οι πέντε ανατολικοί εταίροι της δρομολόγησαν ένα οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο (ΟΕΣ) για την Ανατολική Εταιρική Σχέση. Στόχος του είναι να στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη μετά από 2 χρόνια μιας κοινωνικά και οικονομικά καταστροφικής κρίσης στον τομέα της υγείας. Το σχέδιο αποσκοπεί επίσης στην επίτευξη του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού που απαιτείται για την οικοδόμηση καινοτόμων, περιβαλλοντικά βιώσιμων, κοινωνικά συμπεριληπτικών και ανθεκτικών οικονομιών.
Από την έναρξη του απρόκλητου επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το ΟΕΣ έχει αποκτήσει μια εντελώς νέα κοινωνικοοικονομική και πολιτική σημασία. Έχει καταστεί αναπόσπαστο μέρος της αντίδρασης της ΕΕ στις επιπτώσεις του πολέμου κατά της Ουκρανίας, με την παροχή ρευστότητας και την κινητοποίηση των επενδύσεων που απαιτούνται για να βοηθηθεί η οικονομία της Ουκρανίας —και της Μολδαβίας— να επιβιώσει. Το OΕΣ αποτελεί επίσης μέρος της στήριξης της ΕΕ για την ενσωμάτωση αυτών των δύο χωρών —καθώς και της Γεωργίας— στην οικονομία και στις αγορές ενέργειας, ψηφιακής τεχνολογίας και μεταφορών της ΕΕ. Αποτελεί καίριο μηχανισμό για τη διευκόλυνση των ενταξιακών προσπαθειών τους και την αξιοποίηση των οφελών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Φιλοδοξία του σχεδίου είναι να κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους έως και 17 δισ. EUR στην περιοχή την περίοδο 2021-2027 με τη μόχλευση 2,3 δισ. EUR από επιχορηγήσεις και εγγυήσεις της ΕΕ. Τα συνοδευτικά μέτρα πολιτικής και η τεχνική υποστήριξη αποτελούν επίσης μέρος της εφαρμογής του ΟΕΣ.
Τον Σεπτέμβριο του 2023, είχε κινητοποιηθεί συνολικό ποσό ύψους 6,2 δισ. EUR μέσω διμερών και περιφερειακών επιχορηγήσεων, συνδυαστικών πράξεων και εγγυήσεων για τη στήριξη των προτεραιοτήτων του ΟΕΣ στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία. Τμήμα 3,5 δισ. EUR από το ποσό αυτό προορίζεται για τη στήριξη της υλοποίησης εμβληματικών έργων ανά χώρα. Ο αριθμός των επενδύσεων που έχουν κινητοποιηθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του ΟΕΣ αντιπροσωπεύει το 40 % του ποσού-στόχου των 17 δισ. EUR για επενδύσεις που πρέπει να κινητοποιηθούν. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι επενδύσεις που κινητοποιήθηκαν χάρη στο σχέδιο αυξήθηκαν με ταχείς ρυθμούς. Με τη σύναψη νέων συμφωνιών εγγύησης με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα-εταίρους στο πλαίσιο του μέσου ΕΤΒΑ+, η εφαρμογή του σχεδίου αναμένεται να επιταχυνθεί περαιτέρω.
Βιώσιμες μεταφορές
Η βιώσιμη συνδεσιμότητα των μεταφορών αποτελεί καίρια προτεραιότητα στην περιοχή από τότε που δρομολογήθηκε η Ανατολική Εταιρική Σχέση το 2009. Τον Δεκέμβριο του 2021, η ΕΕ και οι ανατολικοί εταίροι της ανανέωσαν τη δέσμευσή τους για την ενίσχυση των κεντρικών μεταφορικών συνδέσεων, με έμφαση στο διευρυμένο ενδεικτικό κεντρικό δίκτυο ΔΕΔ-Μ, συμπεριλαμβανομένων των συνδέσεων στον Εύξεινο Πόντο. Οι βελτιώσεις σε καίριες αεροπορικές, οδικές, σιδηροδρομικές, θαλάσσιες και εσωτερικές πλωτές συνδέσεις έχουν τεράστιο δυναμικό για την τόνωση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, της ολοκλήρωσης της αγοράς και του διασυνοριακού εμπορίου στην περιοχή και μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ. Από το 2021 έχουν κινητοποιηθεί 1,2 δισ. EUR για τη στήριξη της συνδεσιμότητας των μεταφορών.
Στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, η ΕΕ τηρεί τη δέσμευσή της να στηρίξει την υλοποίηση της πρωτοβουλίας για τις λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας. Οι λωρίδες αλληλεγγύης αποτελούν άξονες μεταφορών προτεραιότητας που συνδέουν την Ουκρανία και τη Μολδαβία με την ΕΕ. Αποτελούν την κύρια οδό για το εμπόριο βασικών αγαθών από και προς την Ουκρανία και έχουν καταστεί σανίδα σωτηρίας για την οικονομία της χώρας. Η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Ουκρανία, τη Μολδαβία, διεθνείς εταίρους και εταιρείες, καθώς και με μεταφορείς για την επέκταση και τη βελτίωση της λειτουργίας των λωρίδων αλληλεγγύης. Η Επιτροπή επικεντρώνεται στη μείωση του κόστους μεταφορών και εφοδιαστικής κατά μήκος των λωρίδων αλληλεγγύης μέσω εξορθολογισμένων διαδικασιών, αναβάθμισης των υποδομών και αξιοποίησης του πλήρους δυναμικού όλων των διαδρομών. Στο πλαίσιο αυτό, εννέα έργα του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», με συνολική στήριξη της ΕΕ ύψους σχεδόν 250 εκατ. EUR, θα αναβαθμίσουν τα σιδηροδρομικά και οδικά διασυνοριακά σημεία μεταξύ γειτονικών κρατών μελών της ΕΕ (Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία), αφενός, και της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, αφετέρου.
Το 2022, η Επιτροπή συνεργάστηκε με τις αρχές της Μολδαβίας, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη στήριξη της αποκατάστασης του σιδηροδρομικού άξονα Βορρά-Νότου. Κύριος στόχος είναι η βελτίωση της χωρητικότητας του σιδηροδρομικού δικτύου της Μολδαβίας που καλύπτει περίπου 128 χλμ. στον διάδρομο Vălcineț-Ocnița-Ungheni-Chișinău-Căinari, ιδίως όσον αφορά τους κανόνες βάρους και την ταχύτητα κίνησης. Αυτό προστίθεται στις βραχυπρόθεσμες επενδύσεις που αποσκοπούν στην ταχεία αναβάθμιση του κύριου οδικού συνοριακού σημείου διέλευσης μεταξύ Ουκρανίας και Σλοβακίας και στην αγορά εξοπλισμού, όπως σαρωτών και γεννητριών, για συνοριακά σημεία διέλευσης προτεραιότητας μεταξύ Ουκρανίας και κρατών μελών της ΕΕ. Η Επιτροπή κινητοποίησε 20 εκατ. EUR σε επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μέσου εξωτερικής πολιτικής, παράλληλα με δάνειο ύψους 12 εκατ. EUR από την ΕΤΑΑ.
Στη Γεωργία, η ΕΕ και η ΕΤΕπ συνέχισαν να επενδύουν στον αυτοκινητόδρομο Ανατολής-Δύσης με έμφαση στα επικίνδυνα σημεία, που αποτελούν τμήματα του δρόμου όπου ο αριθμός των τροχαίων ατυχημάτων και των θανάτων είναι ιδιαίτερα υψηλός. Η ΕΕ και η ΕΤΕπ θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάπτυξη αυτού του κρίσιμου διαδρόμου με συνολικό ποσό ύψους 446 εκατ. EUR (συμπεριλαμβανομένων 16,8 εκατ. EUR σε επιχορηγήσεις). Για τη στήριξη της εμβληματικής πρωτοβουλίας 2 στη Γεωργία, η ΕΕ δρομολόγησε επίσης ολοκληρωμένη μελέτη σκοπιμότητας για την αξιολόγηση της εμπορικής βιωσιμότητας πρόσθετων πορθμειακών γραμμών / γραμμών τροφοδοσίας για τη σύνδεση της Γεωργίας με τη Βουλγαρία μέσω του Εύξεινου Πόντου.
Τον Νοέμβριο του 2022, η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία συμμετείχαν ως παρατηρήτριες χώρες στα όργανα της Κοινότητας Μεταφορών. Αυτό θα αποφέρει απτά οφέλη στις χώρες όσον αφορά την εφαρμογή του σχετικού κεκτημένου της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών και την ανάπτυξη του ενδεικτικού δικτύου ΔΕΔ-Μ στην επικράτειά τους, καθώς και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών με τους περιφερειακούς εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Μόνιμη Γραμματεία της Συνθήκης για την ίδρυση Κοινότητας Μεταφορών (ΣΚΜ) έχει ήδη αρχίσει να συνεργάζεται με τις παρατηρήτριες χώρες σε διάφορα επίπεδα για την εισαγωγή τους στις εργασίες της Κοινότητας Μεταφορών, τη συμμετοχή τους στις εργασίες των τεχνικών επιτροπών της ΣΚΜ και την έναρξη των εργασιών σχετικά με ορισμένα από τα κύρια παραδοτέα της ΣΚΜ (όπως τα σχέδια δράσης για τις σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές, την οδική ασφάλεια, τη διευκόλυνση των μεταφορών, τις πλωτές μεταφορές και την πολυτροπικότητα).
Η Μολδαβία και η Ουκρανία συνδέθηκαν με τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023, αντίστοιχα. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα των μεταφορών και να στηρίξει την υλοποίηση του διευρυμένου ΔΕΔ-Μ.
Διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση
Από τη δρομολόγηση του ΟΕΣ, η ΕΕ έχει στηρίξει ενεργά τις προσπάθειες των ανατολικών εταίρων της για την επανεκκίνηση των οικονομιών τους μετά από δύο πολύ δύσκολα έτη απαγορεύσεων της κυκλοφορίας και διαταραχών του εμπορίου λόγω της COVID-19. Η ΕΕ έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση των χρηματοδοτικών αναγκών των ΠΜΜΜΕ, κινητοποιώντας 1,5 δισ. EUR σε πιστωτικές γραμμές και συμβουλευτικές υπηρεσίες για επιχειρήσεις ώστε να τις βοηθήσει να επανεκκινήσουν τη δραστηριότητά τους, να ανακτήσουν τα απολεσθέντα μερίδια αγοράς και να ψηφιοποιήσουν και να εκσυγχρονίσουν τις δραστηριότητές τους. Οι πιστωτικές γραμμές που υποστηρίζονται από την ΕΕ προσφέρουν καλύτερους όρους δανεισμού για τις ΠΜΜΜΕ, ιδίως προτείνοντας μεγαλύτερες ληκτότητες, μειωμένες απαιτήσεις εξασφάλισης, εξατομικευμένη τεχνική βοήθεια και επενδυτικά κίνητρα. Η ΕΕ, σε συνεργασία με την BGK, χορήγησε στην Ουκρανία εγγύηση ύψους 10 εκατ. EUR για να καταστεί δυνατή η ανανέωση της δανειοδότησης σε ΜΜΕ που δεν θα πληρούσαν τις προϋποθέσεις για νέα χρηματοδότηση λόγω των κινδύνων που συνδέονται με τον συνεχιζόμενο πόλεμο.
Διευκόλυνση του εμπορίου
Τον Οκτώβριο του 2022, η ΕΕ εγκαινίασε το γραφείο υποστήριξης εμπορίου της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, το οποίο έχει ως στόχο να διευκολύνει την πρόσβαση των εταιρειών σε πληροφορίες σχετικές με το εμπόριο. Το γραφείο υποστήριξης είναι μια διαδικτυακή πύλη με λεπτομερή πρόσβαση σε πληροφορίες για την αγορά (ισχύοντες κανονισμοί για τις εξαγωγές και τις εισαγωγές, δασμολογικά και μη δασμολογικά μέτρα, δασμοί, φόροι, διαδικασίες κ.λπ.), στατιστικά στοιχεία για το εμπόριο και αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με το δυναμικό των εθνικών αγορών της ΕΕ και της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης. Σε κάθε χώρα πραγματοποιήθηκαν έρευνες για τα μη δασμολογικά μέτρα (κανονιστικά, διαδικαστικά) προκειμένου να εντοπιστούν τα εμπόδια στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών και να διατυπωθούν συστάσεις για την αντιμετώπισή τους.
Η υλοποίηση του έργου «EU4Business: σύνδεση εταιρειών» συνεχίστηκε το 2022 και στις αρχές του 2023. Το έργο αποσκοπεί στην προώθηση των εμπορικών σχέσεων και των επιχειρηματικών συμπράξεων στις ανατολικές χώρες-εταίρους μέσω της δημιουργίας γεφυρών μεταξύ των ΜΜΕ και των οργανισμών υποστήριξης επιχειρήσεων στην ΕΕ και των ομολόγων τους στην Ανατολική Εταιρική Σχέση. Αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα κινητικότητας που επιτρέπει τις ανταλλαγές μεταξύ ΜΜΕ και οργανισμών υποστήριξης επιχειρήσεων και από τις δύο περιοχές.
Βιώσιμη ενέργεια και απανθρακοποίηση των οικονομιών
Από την έναρξη του ΟΕΣ, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον ζωτικής σημασίας τομέα της βιώσιμης ενέργειας, όπου έχουν ήδη κινητοποιηθεί επενδύσεις ύψους 1,6 δισ. EUR σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.
Το 2022, το πρόγραμμα EU4Energy συνέχισε να στηρίζει την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία στη δημιουργία των νομικών και κανονιστικών τους πλαισίων για την ενέργεια. Το πρόγραμμα βοήθησε επίσης τους ανατολικούς εταίρους να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και πιο οικολογικών ενεργειακών μειγμάτων. Το πρόγραμμα διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην παροχή βοήθειας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία κατά τη διαδικασία μετασυγχρονισμού του ευρωπαϊκού δικτύου διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς. Στήριξε επίσης την Ουκρανία στη συνεχιζόμενη ανασυγκρότηση του ενεργειακού της συστήματος, συμβάλλοντας στην ασφάλεια του εφοδιασμού στην περιοχή.
Συνεχίστηκε η συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA). Στόχος ήταν να προσδιοριστούν οι συνθήκες και τα εμπόδια στην ανάπτυξη και την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.
Στην Ουκρανία, η υποστηριζόμενη από την ΕΕ εμβληματική πρωτοβουλία του Ταμείου Ενεργειακής Απόδοσης (ΤΕΑ) (104 εκατ. EUR καλύπτονται από την ΕΕ) συνέχισε να υλοποιεί επιτυχώς το πρόγραμμά της για επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης σε πολυκατοικίες. Έως το τέλος Μαρτίου 2023, σχεδόν 80 000 νοικοκυριά συμμετείχαν στο ΤΕΑ, ενώ 261 έργα είχαν ολοκληρωθεί πλήρως ή εν μέρει σε πολυκατοικίες (πάνω από το 80 % αυτών αφορούσε ριζικές ανακαινίσεις). Το 2022, το ΤΕΑ θέσπισε ένα νέο πρόγραμμα «αποκατάστασης», το οποίο στηρίζει τις ταχείες επισκευές οικιστικών κτιρίων που δεν έχουν υποστεί δομικές ζημιές από τον πόλεμο.
Στο πλαίσιο της Εταιρικής Σχέσης Ανατολικής Ευρώπης για την Ενεργειακή Απόδοση και το Περιβάλλον (E5P), η ΕΕ συγχρηματοδότησε διάφορα έργα υπό την καθοδήγηση της ΕΤΑΑ για την ενεργειακή απόδοση και την τηλεθέρμανση στην Ουκρανία. Τα έργα για την αποκατάσταση της τηλεθέρμανσης καλύπτουν τις πόλεις Ζιτόμιρ, Τερνόπιλ, Λβιβ, Λουτσκ και Τσερνίβτσι με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 110 εκατ. EUR και δανειακή συνεισφορά της ΕΤΑΑ ύψους 48 εκατ. EUR. Τα έργα ενεργειακής απόδοσης για τα δημόσια κτίρια στο Ντνίπρο βρίσκονται σε εξέλιξη με προϋπολογισμό 39 εκατ. EUR, συμπεριλαμβανομένης δανειακής συνεισφοράς ύψους 20 εκατ. EUR από την ΕΤΑΑ. Ένα σημαντικό νέο πρόγραμμα για την ανακαίνιση δημόσιων κτιρίων στην Ουκρανία (έως 1 000 νοσοκομεία και σχολεία) δρομολογήθηκε τον Μάρτιο του 2023 από την ΕΤΕπ με επιχορηγήσεις από την ΕΕ και το πρόγραμμα E5P. Αυτό θα καλύπτει πλέον και πτυχές που δεν αφορούν την ενεργειακή απόδοση, όπως καταφύγια, καλύτερα μέτρα πυρασφάλειας και βελτιωμένη πρόσβαση για τα άτομα με αναπηρία. Ένας σημαντικός άξονας εργασίας, ο οποίος ξεκίνησε το 2022 και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, περιλαμβάνει δύο χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα βοήθειας έκτακτης ανάγκης για τη στέγαση εσωτερικά εκτοπισθέντων.
Στη Μολδαβία, το πρόγραμμα ενεργειακής απόδοσης υπεγράφη το 2022 (χρηματοδοτείται από επιχορήγηση ύψους 15 εκατ. EUR και δύο δάνεια ύψους 30 εκατ. EUR από την ΕΤΑΑ και την ΕΤΕπ). Πρόκειται για την πρώτη πρωτοβουλία εθνικής κλίμακας για την ενεργειακή απόδοση στη Μολδαβία. Οι κύριες κατηγορίες κτιρίων που αφορά το πρόγραμμα είναι δημόσια κτίρια που ανήκουν στο κράτος και/ή στους δήμους. Η συνολική επένδυση εκτιμάται σε περίπου 94 εκατ. EUR. Το πρόγραμμα για την ενεργειακή απόδοση των δημόσιων κτιρίων στο Κισινάου, που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος E5P, εισήλθε στη δεύτερη φάση εφαρμογής του και αποσκοπεί στην ανακαίνιση 119 δημόσιων κτιρίων. Η φάση 1 της τηλεθέρμανσης της πόλης Balti (συνολικός προϋπολογισμός 11 εκατ. EUR, δάνειο της ΕΤΑΑ ύψους 7 εκατ. EUR) ολοκληρώθηκε και αρχίζει η φάση 2 (συνολικός προϋπολογισμός 18 εκατ. EUR, δάνειο της ΕΤΑΑ ύψους 14 εκατ. EUR).
Στη Γεωργία, ένα έργο αδελφοποίησης με τη ρυθμιστική επιτροπή ενέργειας, το οποίο υλοποιήθηκε από κοινοπραξία με επικεφαλής την Αυστρία και τη Γερμανία, ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2023. Κάλυψε δραστηριότητες για την προώθηση της ανάπτυξης της αγοράς ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης του ρόλου της εθνικής ρυθμιστικής αρχής ενέργειας και ύδρευσης της Γεωργίας στη ρύθμιση της αγοράς, την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Κατά την περίοδο 2021-2022, χορηγήθηκε στη Μολδαβία στήριξη ύψους 135 εκατ. EUR ώστε να βοηθηθούν τα πλέον ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος και να στηριχθούν η μακροπρόθεσμη κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη, η ενεργειακή ασφάλεια και η ενεργειακή μετάβαση της χώρας. Το Ταμείο Ενεργειακής Στήριξης της Ουκρανίας, το οποίο τελεί υπό τη διαχείριση της Γραμματείας της Ενεργειακής Κοινότητας και υπό τη συμπροεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χρηματοδότησε την παράδοση προηγμένου εξοπλισμού αερίου αξίας σχεδόν 7,6 εκατ. EUR στον διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς αερίου της Ουκρανίας για την αποκατάσταση εγκαταστάσεων που έχουν υποστεί ζημίες και εγκαταστάσεων σε απελευθερωμένα εδάφη.
Στη Γεωργία, στο πλαίσιο του E5P, υλοποιήθηκε έργο ενεργειακής απόδοσης για σχολεία σε ορεινές περιοχές (επιχορήγηση ύψους 2,6 εκατ. EUR). Η τράπεζα Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) και η ΕΤΑΑ εφαρμόζουν ένα παράλληλο πρόγραμμα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων κτιρίων, το οποίο υποστηρίζεται από επιχορήγηση ύψους 13 εκατ. EUR από την ΕΕ.
Το Κέντρο Χρηματοδότησης και Μεταφοράς Τεχνολογίας για την Κλιματική Αλλαγή — σκέλος «EU4Climate», το οποίο διαχειρίζεται η ΕΤΑΑ, βοηθά τις ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης να μειώσουν τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, καθώς και το κόστος τους για την ενέργεια και το νερό, υιοθετώντας καινοτόμες και πράσινες τεχνολογίες.
Το εν εξελίξει πρόγραμμα EU4Climate έχει βοηθήσει τις χώρες εταίρους να βελτιώσουν τις πολιτικές για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν και να στραφούν προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, όπως ορίζει η συμφωνία του Παρισιού. Δρομολογήθηκε νέο έργο με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος ως εταίρο υλοποίησης για την παροχή συνδρομής στη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία με σκοπό τη δημιουργία αποτελεσματικού συστήματος διακυβέρνησης για τη δράση για το κλίμα.
Διαχείριση φυσικών πόρων, κλίμα και περιβάλλον
Το 2022, οι επενδύσεις στην κυκλική οικονομία επωφελήθηκαν από χρηματοδότηση που απελευθερώθηκε μέσω της στήριξης των ΜΜΕ. Αυτό συνοδευόταν από ρυθμιστική στήριξη και συμβουλευτικές υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις, οι οποίες παρέχονταν κυρίως μέσω του προγράμματος EU4Environment. Στην Ουκρανία, η ΕΕ συνέχισε να στηρίζει τη δημιουργία προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (ΔΕΠ) για διάφορες ροές αποβλήτων. Επιπλέον, οριστικοποιήθηκαν χάρτες βιομηχανικών αποβλήτων για τις περιφέρειες της Γεωργίας και της Ουκρανίας. Στη Μολδαβία, ολοκληρώθηκαν οι προκαταρκτικές αξιολογήσεις σκοπιμότητας για τη μετατροπή της ελεύθερης οικονομικής ζώνης Valkanes και του βιομηχανικού πάρκου Tracom σε οικολογικά βιομηχανικά πάρκα. Στη Μολδαβία, ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση των υφιστάμενων μηχανισμών ΔΕΠ και διατυπώθηκαν συστάσεις πολιτικής. Σε αυτές περιλαμβάνονταν συστάσεις για τη βελτίωση του νομικού πλαισίου σχετικά με την εφαρμογή της ΔΕΠ για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και τα απόβλητα μπαταριών. Όσον αφορά τη ρυθμιστική στήριξη, η Γεωργία έλαβε βοήθεια για την επικαιροποίηση της εθνικής στρατηγικής της για τα απόβλητα για την περίοδο 2016-2030 και την ανάπτυξη νέου εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων για την περίοδο 2022-2026. Η κυβέρνηση ενέκρινε τα έγγραφα αυτά τον Αύγουστο του 2022. Αυτά περιλαμβάνουν επικαιροποιημένους στόχους, αντιμετωπίζουν ζητήματα που σχετίζονται με τα βιοαποδομήσιμα και επικίνδυνα απόβλητα και σκιαγραφούν τις απαιτήσεις για τα προγράμματα ΔΕΠ.
Όσον αφορά τη συμβουλευτική στήριξη, αναπτύχθηκαν αξιολογήσεις οικολογικής καινοτομίας και χάρτες πορείας για πέντε ΜΜΕ από τους τομείς του οίνου και της ένδυσης στη Μολδαβία χάρη στη συνεργασία με τον Οργανισμό για την Ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας. Οκτώ γεωργιανές ΜΜΕ από τους τομείς της γεωργίας και της φιλοξενίας έλαβαν παρόμοια συμβουλευτική στήριξη. Τα προϊόντα τριών ουκρανικών εταιρειών και πέντε γεωργιανών εταιρειών με εξαγωγικό προσανατολισμό αξιολογούνται με τη χρήση της μεθοδολογίας περιβαλλοντικού αποτυπώματος προϊόντος.
Οι υποδομές ύδρευσης στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία παρουσιάζουν χρόνια έλλειψη κεφαλαιουχικών επενδύσεων, συντήρησης και επισκευών. Ως εκ τούτου, το ΟΕΣ αποσκοπεί στην περαιτέρω αναβάθμιση της ύδρευσης και της αποχέτευσης και στην εφαρμογή των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών. Διάφορα επενδυτικά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία με τη στήριξη της ΕΕ. Στο πλαίσιο του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας, η χρηματοδότηση της ΕΕ βοήθησε 6,9 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ουκρανία να ανακτήσουν την πρόσβαση σε καθαρό νερό. Η ΕΕ έχει μοχλεύσει χρηματοδότηση για επενδύσεις σε υποδομές ύδρευσης σε συνεργασία με διάφορα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων των AFD, ΕΤΕπ, ΕΤΑΑ, KfW και NEFCO.
Προκειμένου να παρασχεθεί τεχνική υποστήριξη για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στον τομέα της ύδρευσης, η εφαρμογή του προγράμματος EU4Environment — Ύδατα και δεδομένα ξεκίνησε στις αρχές του 2022 και παρήγαγε τα πρώτα αποτελέσματά του. Η διαδικασία των εθνικών διαλόγων πολιτικής για τα ύδατα ξεκίνησε εκ νέου σε όλες τις χώρες-εταίρους. Στο πλαίσιο του προγράμματος, δρομολογήθηκε στη Γεωργία η ανάπτυξη νέων σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών και συνεχίστηκαν οι εργασίες σχετικά με το σχέδιο διαχείρισης της λεκάνης απορροής του ποταμού Δνείπερου στην Ουκρανία. Η στήριξη για τον προσδιορισμό των επενδύσεων στη δασοκομία, τη βιοποικιλότητα και την προστασία της φύσης βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Ωστόσο, η Ουκρανία και η Μολδαβία έχουν σημειώσει πρόοδο στον τομέα αυτό μέσω της προσχώρησής τους στο πρόγραμμα LIFE της ΕΕ.
Η στήριξη για τον εντοπισμό επενδύσεων στη δασοκομία και στις προστατευόμενες περιοχές βρίσκεται σε αρχικό στάδιο.
Ψηφιακές υποδομές και υπηρεσίες
Μέσω του ΟΕΣ, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να κινητοποιήσει έως και 1,5 δισ. EUR σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού της περιοχής σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ. Το σχέδιο προβλέπει επίσης ένα σύνολο εμβληματικών πρωτοβουλιών που σχετίζονται με την ψηφιακή συνδεσιμότητα, οι οποίες έχουν προσδιοριστεί από κοινού ως επενδυτικές προτεραιότητες με τους ανατολικούς εταίρους. Τα έργα αυτά τροφοδοτούν την ευρύτερη στρατηγική Global Gateway.
Από τη δρομολόγηση του OΕΣ, η ΕΕ συνεργάστηκε ενεργά με ευρωπαϊκά και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα κράτη μέλη της ΕΕ και τον ιδιωτικό τομέα για τη στήριξη ψηφιακών έργων στην περιοχή. Αυτά περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ταχέος και οικονομικά προσιτού διαδικτύου στις αγροτικές περιοχές της Γεωργίας, καθώς και την προετοιμασία του εδάφους για την κατασκευή ψηφιακού καλωδίου που θα συνδέει την ΕΕ με τη Γεωργία και την περιοχή του Νότιου Καυκάσου μέσω του Εύξεινου Πόντου. Η συμμετοχή της ΕΕ σε αυτά τα έργα ήταν ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της συμμόρφωσής τους με τα ψηφιακά πρότυπα της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια (εργαλειοθήκη 5G) και την ανοικτή πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Στον τομέα της ψηφιακής οικονομίας, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας EU4Digital, υλοποιήθηκαν εννέα πιλοτικές δραστηριότητες μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας σχετικά με το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα ηλεκτρονικά τελωνεία και την ηλεκτρονική υπογραφή για τη βελτίωση της πρόσβασης στην ψηφιακή ενιαία αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή διευκόλυνε τη σύναψη εθελοντικών συμφωνιών περιαγωγής μεταξύ φορέων τηλεπικοινωνιών στην ΕΕ και στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, παρέχοντας απτά οφέλη στους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Στη Μολδαβία και τη Γεωργία αναπτύχθηκαν εθνικές στρατηγικές ευρυζωνικότητας για τη διευκόλυνση των επενδύσεων σε υψηλής ταχύτητας και οικονομικά προσιτό διαδίκτυο στην περιοχή. Αυτό περιλάμβανε κοινή επένδυση ύψους 70 εκατ. EUR από την ΕΤΕπ και την Παγκόσμια Τράπεζα στη Γεωργία για την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων σε αγροτικές κοινότητες. Η τιμή της διεθνούς συνδεσιμότητας για τα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα έχει μειωθεί κατά 70 % τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν δύο υπερταχείες ψηφιακές λεωφόροι (έως 400 Gbps) μεταξύ της ΕΕ, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας για τη διευκόλυνση της συνεργασίας στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».
Στην Ουκρανία, η πρόσθετη χρηματοδότηση που κινητοποιήθηκε από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης έχει στηρίξει τον ανθεκτικό ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεταξύ άλλων της διαλειτουργικότητας των μητρώων, της ηλεκτρονικής ταυτότητας που ευθυγραμμίζεται με τα πρότυπα της ΕΕ και των εφεδρικών αντιγράφων δεδομένων. Η στήριξη συμβάλλει επίσης στην ευθυγράμμιση της νομοθεσίας της Ουκρανίας με το σχετικό κεκτημένο της ΕΕ στον τομέα των τηλεπικοινωνιών περιαγωγής, ώστε η χώρα να μπορέσει να προσχωρήσει στον χώρο περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού της ΕΕ.
Υγεία και συστήματα υγείας
Στη Μολδαβία, ένα έργο διάθεσης εμβολίων ΕΕ–Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) παρείχε τεχνική υποστήριξη στο Υπουργείο Υγείας και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη για την ανάπτυξη σχεδίων παροχής υπηρεσιών εμβολιασμού, εθνικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης για την ανοσοποίηση καθώς και εκτίμησης κινδύνου στο πλαίσιο της υποδοχής προσφύγων στη χώρα. Διατέθηκαν πόροι για την αγορά εξοπλισμού ψυκτικής αλυσίδας και ΤΠ. Σε αυτόν περιλαμβάνονταν υπολογιστές και εξοπλισμός για τις εθνικές αποθήκες και 10 περιφερειακές αποθήκες εμβολίων, καθώς και 15 οχήματα για πρόσθετες επισκέψεις επιτήρησης από την Εθνική Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας. Η ΕΕ στήριξε εκστρατείες επικοινωνίας σε 10 από τις 37 περιφέρειες με τη χαμηλότερη εμβολιαστική κάλυψη.
Στη Γεωργία, παρασχέθηκε εστιασμένη τεχνική βοήθεια για την ανάπτυξη πρωτοκόλλου ποιοτικής διαμορφωτικής έρευνας σχετικά με την ανοσοποίηση και ολοκληρωμένης δέσμης κατάρτισης για το υγειονομικό προσωπικό σχετικά με την τακτική ανοσοποίηση και τον εμβολιασμό κατά της COVID-19. Το έργο ΕΕ–ΠΟΥ παρέδωσε επίσης εξοπλισμό ψυκτικής αλυσίδας για την ενίσχυση των υποδομών αποθήκευσης εμβολίων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Ανθρώπινο κεφάλαιο
Η στήριξη της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβάθμιας, τριτοβάθμιας και επαγγελματικής εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και της διά βίου μάθησης, αποτελεί σημαντικό σημείο εστίασης του ΟΕΣ. Η παροχή ευκαιριών για ανταλλαγές νέων και φοιτητών (π.χ. μέσω του Erasmus+) και η ενίσχυση των επενδύσεων στην ερευνητική ικανότητα αποτελούν κεντρικά στοιχεία της στήριξης του ΟΕΣ για την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Όσον αφορά τις ανταλλαγές φοιτητών, 3 507 φοιτητές από την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία μπόρεσαν να σπουδάσουν σε πανεπιστήμια της ΕΕ το 2022, ενώ 429 φοιτητές μπόρεσαν να σπουδάσουν σε ένα από τα πανεπιστήμια των τριών χωρών. Συνολικά 2 504 μέλη ακαδημαϊκού προσωπικού μπόρεσαν να περάσουν χρόνο σε άλλο ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο, ενώ 1 864 μέλη ακαδημαϊκού προσωπικού αφιέρωσαν χρόνο σε ένα από τα πανεπιστήμια των τριών χωρών.
Στην Ουκρανία, η ΕΕ παρέχει εδώ και καιρό στήριξη στον τομέα της εκπαίδευσης, η οποία χωρίζεται σε τέσσερις τομείς: στήριξη της πρωτοβάθμιας/δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και της μεταρρύθμισης του «Νέου ουκρανικού σχολείου» (2 εκατ. EUR)· στήριξη των μεταρρυθμίσεων της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) (16 εκατ. EUR ως τεχνική βοήθεια) και της ανακαίνισης (21 εκατ. EUR)· και στήριξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω επιχορηγήσεων σε πανεπιστήμια που μεταφέρθηκαν ακουσίως το 2014 λόγω της ρωσικής επίθεσης στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας (διάφορες επιχορηγήσεις, 10 εκατ. EUR).
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας οδήγησε σε αναπροσαρμογή της υφιστάμενης στήριξης και σε πρόσθετες προτεραιότητες ώστε να καταστεί δυνατή η στήριξη έκτακτης ανάγκης (π.χ. ηλεκτρογεννήτριες για σχολεία ΕΕΚ). Επιπλέον, η ΕΕ: i) αποκατέστησε σχολικές εγκαταστάσεις — 66 εκατ. EUR διατέθηκαν ως δημοσιονομική στήριξη (μαζί με 34 εκατ. EUR μέσω έργων υπό τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής)· ii) προχώρησε στην προμήθεια σχολικών λεωφορείων (14 εκατ. EUR)· και iii) στο πλαίσιο της φάσης II του προγράμματος «U-LEAD with Europe» όσον αφορά την αποκατάσταση τοπικών σχολείων με στόχο την ανθεκτικότητα, παρείχε 5 εκατ. EUR για να καταστούν οι πληγέντες από τον πόλεμο δήμοι ανθεκτικοί πάροχοι τοπικών δημόσιων υπηρεσιών, ιδίως εκπαίδευσης, με σκοπό τον μετριασμό των τοπικών επιπτώσεων του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Το 2022, η ΕΕ διέθεσε 12 εκατ. EUR για τη στήριξη της εκπαίδευσης και της απασχόλησης στη Μολδαβία, εκ των οποίων 10 εκατ. EUR επικεντρώθηκαν στην εκπαίδευση για τη βελτίωση της ποιότητας και της συνάφειας των ευκαιριών εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης για όλους τους πολίτες. Το υπόλοιπο ποσό των 2 εκατ. EUR αποσκοπούσε στη βελτίωση του νομικού πλαισίου, των πολιτικών και της ικανότητας για αυξημένη πρόσβαση στην αγορά εργασίας και καλύτερες συνθήκες εργασίας στη χώρα.
Στη Γεωργία, το πρόγραμμα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας (48,5 εκατ. EUR) αποσκοπεί στη στήριξη της ενίσχυσης των δεξιοτήτων για την κάλυψη των αναγκών του ιδιωτικού τομέα μέσω της βελτίωσης της ποιότητας της ΕΕΚ. Το 2022 εκταμιεύθηκαν 7 εκατ. EUR στο πλαίσιο της συνιστώσας δημοσιονομικής στήριξης του εν λόγω προγράμματος. Ιδιαίτερη πρόοδος σημειώθηκε με την εισαγωγή νέας μεθοδολογίας για την ανάπτυξη προσόντων ΕΕΚ, ώστε το σύστημα της Γεωργίας να προσεγγίσει περισσότερο τα ενωσιακά και τα διεθνή πρότυπα.
|
Δείκτες
|
Δείκτες τρίτων σε σχέση με την κατάσταση της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου στις υποψήφιες χώρες και στις δυνάμει υποψήφιες χώρες
|
|
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
|
Έκθεση «Nations in Transit 2023» – Βαθμολογίες στον τομέα της δημοκρατίας, Freedom House
https://freedomhouse.org/countries/nations-transit/scores
|
Συνολική βαθμολογία: 46/100
(2022: 46/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 37/100
(2022: 38/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 38/100
(2022: 38/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 48/100
(2022: 47/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 46/100
(2022: 47/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 46/100
(2022: 46/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
άνευ αντικειμένου
|
Συνολική βαθμολογία: 34/100
(2022: 35/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 36/100
(2022: 35/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 39/100
(2022: 39/100)
Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς
(2022: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)
|
|
Έκθεση «Freedom in the World 2023» – Βαθμολογίες σε θέματα παγκόσμιας ελευθερίας, Freedom House
https://freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores
|
Συνολική βαθμολογία: 67/100
(2022: 67/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 52/100
(2022: 53/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 60/100
(2022: 56/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 68/100
(2022: 67/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 67/100
(2022: 67/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 60/100
(2022: 62/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 32/100
(2022: 32/100)
Κατάσταση: Όχι ελεύθερη
(2022: Όχι ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 58/100
(2022: 58/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 62/100
(2022: 62/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
Συνολική βαθμολογία: 50/100
(2022: 61/100)
Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη
(2022: Εν μέρει ελεύθερη)
|
|
Δείκτης δημοκρατίας 2022 – The Economist Intelligence Unit
https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2022/
|
Συνολική βαθμολογία: 6,41/10
(2021: 6,11/10)
Κατάταξη: 64/167
(2021: 68/167)
Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία
(2021: Ελαττωματική δημοκρατία)
|
Συνολική βαθμολογία: 5,00/10
(2021: 5,04/10)
Κατάταξη: 97/167
(2021: 95/167)
Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς
(2021: Υβριδικό καθεστώς)
|
άνευ αντικειμένου
|
Συνολική βαθμολογία: 6,10/10
(2021: 6,03/10)
Κατάταξη: 72/167
(2021: 73/167)
Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία
(2021: Ελαττωματική δημοκρατία)
|
Συνολική βαθμολογία: 6,45/10
(2021: 6,02/10)
Κατάταξη: 61/167
(2021: 74/167)
Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία
(2021: Ελαττωματική δημοκρατία)
|
Συνολική βαθμολογία: 6,33/10
(2021: 6,36/10)
Κατάταξη: 68/167
(2021: 63/167)
Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία
(2021: Ελαττωματική δημοκρατία)
|
Συνολική βαθμολογία: 4,35/10
(2021: 4,35/10)
Κατάταξη: 103/167
(2021: 103/167)
Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς
(2021: Υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 5,20/10
(2021: 5,12/10)
Κατάταξη: 90/167
(2021: 91/167)
Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς
(2021: Υβριδικό καθεστώς)
|
Συνολική βαθμολογία: 6,23/10
(2021: 6,10/10)
Κατάταξη: 69/167
(2021: 69/167)
Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία
(2021: Ελαττωματική δημοκρατία)
|
Συνολική βαθμολογία: 5,42/10
(2021: 5,57/10)
Κατάταξη: 87/167
(2021: 86/167)
Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς
(2021: Υβριδικό καθεστώς)
|
|
Παγκόσμιος δείκτης ελευθερίας του Τύπου 2023 – Δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα
https://rsf.org/en/index
|
Συνολική βαθμολογία: 57,86/100
(2022: 56,41/100)
Κατάταξη: 96/180
(2022: 103/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 65,43/100
(2022: 65,64/100)
Κατάταξη: 64/180
(2022: 67/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 68,38/100
(2022: 67,00/100)
Κατάταξη: 56/180
(2022: 61/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 74,35/100
(2022: 68,44/100)
Κατάταξη: 38/180
(2022: 57/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 74,28/100
(2022: 66,54/100)
Κατάταξη: 39/180
(2022: 63/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 59,16/100
(2022: 61,51/100)
Κατάταξη: 91/180
(2022: 79/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 33,97/100
(2022: 41,25/100)
Κατάταξη: 165/180
(2022: 149/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 61,69/100
(2022: 59,30/100)
Κατάταξη: 77/180
(2022: 89/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 77,62/100
(2022: 73,47/100)
Κατάταξη: 28/180
(2022: 40/180)
|
Συνολική βαθμολογία: 61,19/100
(2022: 55,76/100)
Κατάταξη: 79/180
(2022: 106/180)
|
|
Δείκτης κράτους δικαίου 2022 – World Justice Project
https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/global/2022/
|
Συνολική βαθμολογία: 0,49/1
(2021: 0,49/1)
Συνολική κατάταξη: 87/140
(2021: 83/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,52/1
(2021: 0,52/1)
Συνολική κατάταξη: 70/140
(2021: 72/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,56/1
(2021: 0,55/1)
Συνολική κατάταξη: 57/140
(2021: 60/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,53/1
(2021: 0,53/1)
Συνολική κατάταξη: 63/140
(2021: 64/139)
|
άνευ αντικειμένου
|
Συνολική βαθμολογία: 0,49/1
(2021: 0,49/1)
Συνολική κατάταξη: 83/140
(2021: 81/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,42/1
(2021: 0,42/1)
Συνολική κατάταξη: 116/140
(2021: 117/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,60/1
(2021: 0,61/1)
Συνολική κατάταξη: 49/140
(2021: 49/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,52/1
(2021: 0,51/1)
Συνολική κατάταξη: 68/140
(2021: 73/139)
|
Συνολική βαθμολογία: 0,50/1
(2021: 0,51/1)
Συνολική κατάταξη: 76/140
(2021: 74/139)
|
|
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2022 – Κράτος δικαίου, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας
http://info.worldbank.org/governance/wgi/
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 47,17/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 41,5/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 39,62/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 50,00/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 48,58/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 49,06/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 36,79/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 56,60/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο:
41,98/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο:
18,87/100
|
|
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2022 – Αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας
http://info.worldbank.org/governance/wgi/
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 56,60/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 12,74/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 44,34/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 49,53/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 51,42/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 57,08/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο:
43,87/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 72,64/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 40,57/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 33,02/100
|
|
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2022 – Έλεγχος της διαφθοράς, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας
http://info.worldbank.org/governance/wgi/
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 38,68/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 25,94/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 47,17/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 43,87/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 50,94/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 35,38/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 34,91/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 72,17/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 42,92/100
|
Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 29,25/100
|
|
Δείκτης αντίληψης της διαφθοράς 2022 – Διεθνής Διαφάνεια
https://www.transparency.org/en/cpi/2022
|
Βαθμολογία: 36/100
(2021: 35/100)
Κατάταξη: 101/180
(2021: 110/180)
|
Βαθμολογία: 34/100
(2021: 35/100)
Κατάταξη: 110/180
(2021: 110/180)
|
Βαθμολογία: 41/100
(2021: 39/100)
Κατάταξη: 84/180
(2021: 87/180)
|
Βαθμολογία: 40/100
(2021: 39/100)
Κατάταξη: 85/180
(2021: 87/180)
|
Βαθμολογία: 45/100
(2021: 46/100)
Κατάταξη: 65/180
(2021: 64/180)
|
Βαθμολογία: 36/100
(2021: 38/100)
Κατάταξη: 101/180
(2021: 96/180)
|
Βαθμολογία: 36/100
(2021: 38/100)
Κατάταξη: 101/180
(2021: 96/180)
|
Βαθμολογία: 56/100
(2021: 55/100)
Κατάταξη: 41/180
(2021: 45/180)
|
Βαθμολογία: 39/100
(2021: 36/100)
Κατάταξη: 91/180
(2021: 105/180)
|
Βαθμολογία: 33/100
(2021: 32/100)
Κατάταξη: 116/180
(2021: 122/180)
|
|
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (στις 31/8/2023), μέρος 1 (Αλβανία — Μαυροβούνιο)
|
|
|
|
|
Δημογραφία
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Συνολικός πληθυσμός (σε χιλιάδες)
|
|
2 846 s
|
2 830 s
|
:
|
:
|
1 782 s
|
1 798 s
|
2 076 s
|
2 069 s
|
622 s
|
621 s
|
447 485 s
|
447 001 bps
|
|
Μερίδιο 15-64 επί του συνολικού πληθυσμού (%)
|
|
68,4 s
|
68,2 s
|
:
|
:
|
67,1 s
|
67,3 s
|
69,3 s
|
69,1 s
|
66,5 s
|
66,2 s
|
64,3 ps
|
64,1 bps
|
|
Ακαθάριστο ποσοστό φυσικής πληθυσμιακής μεταβολής (ανά 1 000 κατοίκους)
|
|
0,2
|
- 1,2
|
:
|
:
|
7,4 ep
|
:
|
- 3,2
|
- 5,1
|
- 0,3
|
- 3,4
|
- 2,5 ep
|
- 2,7 bep
|
|
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, άνδρες (σε έτη)
|
|
75,2
|
73,6
|
:
|
:
|
:
|
:
|
72,2
|
71,1 b
|
73,2
|
70,8
|
77,5 ep
|
77,2 bep
|
|
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, γυναίκες (σε έτη)
|
|
79,6
|
77,7
|
:
|
:
|
:
|
:
|
76,7
|
75,5 b
|
78,8
|
77,0
|
83,2 ep
|
82,9 bep
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Αγορά εργασίας
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Ποσοστό οικονομικής δραστηριότητας ατόμων ηλικίας 20-64 ετών: αναλογία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
75,3 ew
|
75,1 ew
|
62,3 bw
|
63,4 bw
|
42,9 w
|
43,9 w
|
70,5
|
70,5 w
|
67,2
|
64,7 w
|
77,6
|
78,4 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
83,9 ew
|
84,2 ew
|
75,4 bw
|
76,7 bw
|
63,0 w
|
63,8 w
|
82,5
|
83,2 w
|
74,6
|
71,7 w
|
83,6
|
84,0 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
66,9 ew
|
66,3 ew
|
49,1 bw
|
50,0 bw
|
23,1 w
|
24,4 w
|
58,2
|
57,4 w
|
59,9
|
57,8 w
|
71,7
|
72,9 b
|
|
Ποσοστά απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (% του πληθυσμού)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
66,3 ew
|
66,3 ew
|
52,5 bw
|
52,6 bw
|
32,3 w
|
35,1 w
|
59,1
|
59,5 w
|
55,2
|
54,2 w
|
72,2
|
73,1 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
74,0 ew
|
74,6 ew
|
64,9 bw
|
66,0 bw
|
48,8 w
|
51,9 w
|
68,9
|
69,5 w
|
61,7
|
59,8 w
|
78,0
|
78,5 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
58,8 ew
|
58,3 ew
|
40,0 bw
|
39,1 bw
|
16,0 w
|
18,5 w
|
49,0
|
49,2 w
|
48,8
|
48,7 w
|
66,5
|
67,6 b
|
|
Άτομα ηλικίας 15-24 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας
|
1) 2) 8) 5) 4) 9)
|
26,6 w
|
24,0 w
|
21,6 w
|
19,9 w
|
33,6 w
|
32,1 w
|
19,6
|
17,9 w
|
21,1
|
20,2 w
|
11,1
|
10,8 b
|
|
Αγορά εργασίας (συνέχεια)
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Άτομα ηλικίας 15-29 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας
|
1) 2) 8) 5) 4) 9)
|
27,9 w
|
26,1 w
|
25,9 w
|
25,1 w
|
40,4 w
|
36,6 w
|
26,2
|
24,3 w
|
26,6
|
26,5 w
|
13,8
|
13,1 b
|
|
Απασχόληση ανά κύριους τομείς
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
36,1 ew
|
33,8 ew
|
12,0 bw
|
9,4 bw
|
4,8 w
|
2,8 w
|
12,0 s
|
11,5 w
|
7,5 s
|
6,4 w
|
4,3 s
|
3,8 bs
|
|
Βιομηχανία (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
13,4 ew
|
13,8 ew
|
23,9 bw
|
24,4 bw
|
16,3 w
|
14,8 w
|
23,9 s
|
23,9 w
|
10,1 s
|
10,2 w
|
18,2 s
|
18,0 bs
|
|
Κατασκευές (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
7,0 ew
|
8,1 ew
|
9,5 bw
|
9,1 bw
|
11,1 w
|
10,5 w
|
6,9 s
|
6,8 w
|
8,3 s
|
6,7 w
|
6,6 s
|
6,6 bs
|
|
Υπηρεσίες (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
43,5 ew
|
44,3 ew
|
54,7 bw
|
57,0 bw
|
67,9 w
|
71,9 w
|
57,1 s
|
57,7 w
|
73,5 s
|
76,7 w
|
70,1 s
|
70,9 bs
|
|
Εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
11) 12) 13) 5) 4)
|
15,5 ew
|
16,3 ew
|
19,1 bw
|
19,8 bw
|
28,7 w
|
28,3 w
|
24,4 w
|
25,6 w
|
30,5 w
|
32,7 w
|
:
|
:
|
|
Εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
14) 1) 13) 2) 5)
|
84,5 ew
|
83,7 ew
|
80,9 bw
|
80,2 bw
|
71,3 w
|
71,7 w
|
75,6 w
|
74,4 w
|
65,6 w
|
63,7 w
|
:
|
:
|
|
Ποσοστά ανεργίας (% του εργατικού δυναμικού)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
11,8 ew
|
11,6 ew
|
15,9 bw
|
17,4 bw
|
25,8 w
|
20,6 w
|
16,4
|
15,7 w
|
17,9
|
16,6 w
|
7,1
|
7,1 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
11,6 ew
|
11,4 ew
|
14,2 bw
|
14,4 bw
|
23,4 w
|
18,9 w
|
16,7
|
16,4 w
|
17,5
|
17,1 w
|
6,8
|
6,8 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
12,0 ew
|
11,8 ew
|
18,6 bw
|
22,0 bw
|
32,2 w
|
24,9 w
|
15,9
|
14,6 w
|
18,4
|
15,9 w
|
7,4
|
7,4 b
|
|
Νέοι ηλικίας 15-24 ετών
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
26,5 ew
|
27,1 ew
|
36,6 bw
|
38,3 bw
|
49,1 w
|
38,0 w
|
35,7
|
36,4 w
|
36,0
|
37,1 w
|
16,8
|
16,7 b
|
|
Μακροχρόνια (>12 μήνες)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
7,0 ew
|
7,3 ew
|
11,9 bw
|
13,7 bw
|
18,4 w
|
14,5 w
|
12,4
|
12,5 w
|
13,4
|
11,0 w
|
2,5
|
2,8
|
|
Μέσοι ονομαστικοί μηνιαίοι μισθοί και ημερομίσθια (σε EUR)
|
17) 18) 19) 20) 21) 6)
|
434 sw
|
474 sw
|
489 sw
|
510 sw
|
466 sw
|
484 sw
|
441 sw
|
466 sw
|
524 sw
|
532 sw
|
:
|
:
|
|
Εκπαίδευση
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση: ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 18-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δεν παρακολουθούν περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση (%)
|
1) 2) 8) 5) 4)
|
15,6 w
|
17,4 w
|
4,7 w
|
4,7 w
|
7,8 w
|
7,0 w
|
5,7
|
4,6 w
|
3,6
|
6,7 w
|
9,9
|
9,8 b
|
|
Δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
6) 22) 23)
|
3,3 psw
|
3,1 sw
|
4,3 sw
|
:
|
4,6 sw
|
4,3 sw
|
:
|
:
|
:
|
:
|
5,0 d
|
:
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 24)
|
17,9 w
|
17,2 w
|
5,8 bw
|
6,1 bw
|
10,2 w
|
9,8 w
|
6,1
|
4,9 w
|
:
|
2,8 w
|
15,7
|
15,6 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
18,5 w
|
18,4 w
|
5,8 bw
|
6,8 bw
|
9,1 w
|
10,3 w
|
5,9
|
4,9 w
|
:
|
3,4 w
|
18,5
|
18,1 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
17,4 w
|
16,1 w
|
5,9 bw
|
5,3 bw
|
11,5 w
|
9,4 w
|
6,2
|
4,9 w
|
:
|
2,2 w
|
12,9
|
12,9 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
51,5 w
|
56,3 w
|
84,2 bw
|
84,5 bw
|
78,8 w
|
75,6 w
|
85,2
|
88,8 w
|
83,3
|
85,2 w
|
66,8
|
65,7 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
60,2 w
|
65,0 w
|
86,1 bw
|
86,5 bw
|
83,1 w
|
78,4 w
|
89,0
|
91,8 w
|
85,7
|
87,6 w
|
67,5
|
66,3 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
42,4 w
|
48,1 w
|
82,3 bw
|
82,4 bw
|
73,8 w
|
72,6 w
|
81,1
|
85,7 w
|
80,6
|
82,6 w
|
66,0
|
65,1 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
33,2 ew
|
32,1 ew
|
28,4 bw
|
28,8 bw
|
29,1 w
|
32,3 w
|
39,7
|
36,9 w
|
38,4
|
39,0 w
|
41,1
|
41,9 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
26,7 ew
|
25,4 ew
|
23,2 bw
|
23,9 bw
|
28,1 w
|
30,8 w
|
34,3
|
31,8 w
|
35,1
|
34,9 w
|
36,0
|
36,6 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
40,0 ew
|
39,3 ew
|
34,0 bw
|
34,0 bw
|
30,3 w
|
34,0 w
|
45,3
|
42,3 w
|
41,7
|
43,0 w
|
46,2
|
47,2 b
|
|
Εθνικοί λογαριασμοί
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σε τρέχουσες τιμές (εκατ. EUR)
|
6) 23)
|
13 310
|
15 157 p
|
17 756
|
19 995
|
6 772
|
7 958
|
10 852
|
11 688 p
|
4 186
|
4 955
|
13 471 071
|
14 567 204
|
|
Κατά κεφαλή (EUR)
|
6) 23)
|
4 690
|
5 390 p
|
:
|
:
|
3 800 s
|
4 426 s
|
5 240 e
|
5 672 sw
|
6 740
|
8 000
|
30 050
|
32 520
|
|
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή
|
|
9 213
|
10 296 p
|
10 200
|
:
|
:
|
:
|
11 349 e
|
:
|
13 436
|
15 538
|
30 054
|
32 524
|
|
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (ΕΕ-27 = 100)
|
|
30,7
|
31,7
|
33,1 s
|
:
|
:
|
:
|
37,8
|
:
|
44,7
|
47,8
|
100
|
100
|
|
Πραγματικό (όγκος) ετήσιο ποσοστό μεταβολής, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (%)
|
6) 23)
|
- 3,5 p
|
:
|
- 3,0
|
7,4
|
- 5,3
|
10,7
|
- 4,7
|
3,9 p
|
- 15,3
|
13,0
|
- 5,6
|
5,6
|
|
Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία κατά κύριους τομείς
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)
|
6) 23) 25)
|
21,9
|
21,1 p
|
7,0
|
6,0
|
8,9
|
8,6
|
9,8
|
8,4 p
|
9,1
|
8,0
|
1,8
|
1,8
|
|
Βιομηχανία (%)
|
6) 23) 25)
|
12,8
|
12,9 p
|
22,8
|
24,5
|
24,1
|
23,6
|
19,8
|
19,6 p
|
13,5
|
12,5
|
19,7
|
20,0
|
|
Κατασκευές (%)
|
6) 23) 25)
|
10,2
|
10,9 p
|
5,4
|
5,1
|
9,3
|
10,6
|
6,0
|
6,3 p
|
7,3
|
5,8
|
5,5
|
5,5
|
|
Υπηρεσίες (%)
|
6) 23) 25)
|
55,2 s
|
55,2 ps
|
64,7 s
|
64,3 s
|
57,7 s
|
57,2 s
|
64,3 s
|
65,8 ps
|
70,0 s
|
73,8 s
|
73,0 s
|
72,7 s
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ισοζύγιο πληρωμών
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (σε εκατ. EUR)
|
63) 64) 59) 65) 66)
|
893,6 s
|
988,8 s
|
322,2 w
|
459,8 w
|
286,6 w
|
320,4 w
|
154,7 w
|
387,5 w
|
470,5 w
|
581,6 w
|
c
|
- 318 026,0 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (% του ΑΕΠ)
|
63) 64) 67) 23)
|
6,71 s
|
6,52 ps
|
1,84 sw
|
2,41 sw
|
4,23 s
|
4,03 s
|
1,45 psw
|
3,32 ps
|
11,24 sw
|
11,74 sw
|
c
|
- 2,18 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (σε εκατ. EUR)
|
68) 59) 65) 69) 66)
|
506,8 s
|
652,5 s
|
226,3 w
|
186,8 w
|
135,6 s
|
189,1 s
|
11,1 w
|
390,0 s
|
92,9 w
|
180,1 w
|
c
|
- 56 205,8 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (% του ΑΕΠ)
|
68) 70) 23)
|
3,81 s
|
4,30 sp
|
1,29 sw
|
0,98 sw
|
2,00 s
|
2,38 s
|
0,10 psw
|
3,34 sp
|
2,22 sw
|
3,64 sw
|
c
|
- 0,39 s
|
|
Εμβάσματα σε % του ΑΕΠ
|
71) 72) 23)
|
5,06 s
|
5,02 ps
|
7,26 s
|
7,78 s
|
14,47 s
|
14,49 s
|
3,07 s
|
2,95 ps
|
6,26 s
|
6,82 s
|
0,15 s
|
0,14 s
|
|
Εξωτερικό εμπόριο αγαθών
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Μερίδιο εξαγωγών στις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εξαγωγών (%)
|
26) 27)
|
74,7 s
|
72,2 s
|
72,4 s
|
72,8 s
|
34,5 s
|
31,5 s
|
77,5 s
|
77,1 s
|
37,7 s
|
31,1 s
|
:
|
:
|
|
Μερίδιο εισαγωγών από τις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εισαγωγών (%)
|
26) 27)
|
57,9 s
|
54,4 s
|
60,8 s
|
58,9 s
|
45,8 s
|
44,3 s
|
46,3 s
|
46,2 s
|
44,2 s
|
45,7 s
|
:
|
:
|
|
Εμπορικό ισοζύγιο (σε εκατ. EUR)
|
26) 28) 27)
|
- 2 670
|
- 3 533
|
- 3 254
|
- 3 744
|
- 2 822
|
- 3 929
|
- 1 818
|
- 2 678
|
- 1 739
|
- 2 067
|
215 288
|
55 040
|
|
Διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Εισαγωγές (% του ΑΕΠ)
|
6) 23)
|
37,2
|
44,7 p
|
47,9
|
53,9
|
53,9
|
65,2
|
70,5
|
82,3 p
|
61,0
|
62,2
|
42,8
|
46,7
|
|
Εξαγωγές (% του ΑΕΠ)
|
6) 23)
|
22,7
|
31,3 p
|
34,2
|
42,2
|
21,7
|
33,4
|
57,8
|
66,2 p
|
26,0
|
42,8
|
46,4
|
50,5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Δημόσια οικονομικά
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Πλεόνασμα (+) / έλλειμμα (-) γενικής κυβέρνησης (%)
|
29) 30) 31) 23)
|
- 6,8 w
|
- 6,8 fw
|
- 5,3 w
|
:
|
- 5,2 w
|
:
|
- 8,1 w
|
:
|
- 10,7 ew
|
:
|
- 6,7
|
- 4,8
|
|
Χρέος της γενικής κυβέρνησης (%)
|
32) 29) 33) 31) 34) 23)
|
72,7 w
|
76,7 fw
|
36,6 w
|
w
|
21,8 w
|
:
|
51,2 w
|
:
|
103,1 w
|
:
|
90,0
|
88,0
|
|
Οικονομικοί δείκτες
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Ετήσια μεταβολή των τιμών καταναλωτή (%)
|
35) 36) 37) 38)
|
2,2 d
|
2,3 d
|
- 1,1 w
|
2,0 w
|
0,2 d
|
3,4 d
|
1,2 d
|
3,4 d
|
- 0,5 d
|
2,5 d
|
0,7
|
2,9
|
|
Ιδιωτικό χρέος, ενοποιημένο, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
39) 40)
|
:
|
:
|
- 1,2 w
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Σύνολο εξωτερικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
41) 42) 43) 44) 23)
|
64,2 s
|
64,4 ps
|
64,3 sw
|
60,1 sw
|
37,2 sw
|
37,4 sw
|
78,7 s
|
81,9 ps
|
221,6 s
|
191,5 s
|
:
|
:
|
|
Σύνολο χρέους σε ξένο νόμισμα, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
45)
|
66 w
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
17 w
|
:
|
:
|
:
|
|
Επιτόκιο δανεισμού (ένα έτος), ετησίως (%)
|
46) 47) 48) 49) 50) 51) 52)
|
6,05 w
|
5,91 w
|
3,05 w
|
3,20 w
|
6,21 w
|
5,96 w
|
2,00 w
|
1,75 w
|
5,84 w
|
5,66 w
|
:
|
:
|
|
Επιτόκιο καταθέσεων (ένα έτος), ετησίως (%)
|
46) 53) 48) 54) 55) 50) 56) 57)
|
0,40 w
|
0,48 w
|
0,07 w
|
0,05 w
|
1,49 w
|
1,33 w
|
0,15 w
|
0,15 w
|
0,40 w
|
0,35 w
|
:
|
:
|
|
Αξία διαθεσίμων (συμπεριλαμβανομένου του χρυσού) (σε εκατ. EUR)
|
48) 41) 42) 43) 58) 59)
|
3 942,4 w
|
4 972,2 w
|
7 091,0 w
|
8 359,1 w
|
900,8 w
|
1 100,3 w
|
3 359,9 w
|
3 643,3 w
|
1 738,5 w
|
1 748,8 w
|
:
|
:
|
|
Συναλλαγματικά διαθέσιμα – ισοδυναμία σε μήνες εισαγωγών
|
60) 48) 41) 42) 61) 62)
|
9,6 sw
|
17,0 sw
|
10,0 sw
|
:
|
3,0 sw
|
:
|
5,3 sw
|
:
|
8,2 sw
|
:
|
:
|
:
|
|
Επιχειρήσεις
|
Σημείωση
|
Αλβανία
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
|
Κόσοβο
|
Βόρεια Μακεδονία
|
Μαυροβούνιο
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής (2015 = 100)
|
73) 74) 75) 76)
|
89,5 w
|
113,0 w
|
96,7
|
106,2
|
:
|
:
|
102,4
|
103,9
|
105,8
|
110,3
|
98,5
|
107,5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Υποδομές
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Πυκνότητα σιδηροδρομικού δικτύου (γραμμές σε λειτουργία ανά χίλια km²)
|
77) 78) 79) 80) 81) 82)
|
7,8 sw
|
7,8 s
|
19,9 sw
|
19,9 sw
|
30,5 sw
|
30,5 sw
|
26,9 s
|
26,9 s
|
18,0 s
|
18,0 s
|
:
|
:
|
|
Μήκος αυτοκινητοδρόμων (σε χιλιόμετρα)
|
83)
|
22
|
25
|
218
|
218
|
137 w
|
137 w
|
335
|
335
|
z
|
z
|
:
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ενέργεια
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Καθαρές εισαγωγές ενέργειας σε σχέση με το ΑΕΠ
|
84)
|
1,7 s
|
2,7 ps
|
2,7 s
|
3,5 s
|
4,2 s
|
6,7 s
|
4,8 s
|
7,7 ps
|
2,6 s
|
4,1 s
|
1,6 s
|
2,7 s
|
|
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (στις 31/8/2023), μέρος 2 (Σερβία — Ουκρανία)
|
|
|
|
|
Δημογραφία
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Συνολικός πληθυσμός (σε χιλιάδες)
|
|
6 927 s
|
6 872 s
|
83 155 s
|
83 614 s
|
3 717 s
|
3 729 s
|
2 640 s
|
2 597 ps
|
41 733 s
|
41 419 s
|
447 485 s
|
447 001 bps
|
|
Μερίδιο 15-64 επί του συνολικού πληθυσμού (%)
|
|
64,8 s
|
64,5 s
|
67,8 s
|
67,7 s
|
64,5 s
|
64,2 s
|
:
|
66,7 ps
|
67,6 s
|
67,4 s
|
64,3 ps
|
64,1 bps
|
|
Ακαθάριστο ποσοστό φυσικής πληθυσμιακής μεταβολής (ανά 1 000 κατοίκους)
|
|
- 8,0
|
- 10,9
|
:
|
:
|
- 1,1
|
- 3,8
|
- 3,8 ep
|
:
|
- 7,8
|
- 10,7 e
|
- 2,5 ep
|
- 2,7 bep
|
|
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, άνδρες (σε έτη)
|
|
71,6
|
70,0
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
77,5 ep
|
77,2 bep
|
|
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, γυναίκες (σε έτη)
|
|
77,5
|
75,7
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
83,2 ep
|
82,9 bep
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Αγορά εργασίας
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Ποσοστό οικονομικής δραστηριότητας ατόμων ηλικίας 20-64 ετών: αναλογία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
72,5
|
75,0 b
|
58,7
|
61,2 bw
|
63,2 bw
|
64,5 w
|
51,1 w
|
52,8 w
|
72,0 w
|
71,9 w
|
77,6
|
78,4 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
79,9
|
82,6 b
|
79,8
|
82,3 bw
|
74,0 bw
|
76,2 w
|
55,5 w
|
57,8 w
|
78,4 w
|
78,2 w
|
83,6
|
84,0 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
|
65,2
|
67,4 b
|
37,5
|
40,0 bw
|
52,8 bw
|
53,4 w
|
47,0 w
|
48,1 w
|
66,0 w
|
66,0 w
|
71,7
|
72,9 b
|
|
Ποσοστά απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (% του πληθυσμού)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
65,9
|
66,7 b
|
51,0
|
53,9 bw
|
51,1 bw
|
50,6 w
|
49,1 w
|
51,1 w
|
65,2 w
|
64,8 w
|
72,2
|
73,1 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
72,9
|
74,2 b
|
70,1
|
73,6 bw
|
58,7 bw
|
58,1 w
|
53,1 w
|
55,6 w
|
70,8 w
|
70,8 w
|
78,0
|
78,5 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
58,9
|
59,3 b
|
32,0
|
34,1 bw
|
43,9 bw
|
43,5 w
|
45,5 w
|
46,9 w
|
60,0 w
|
59,3 w
|
66,5
|
67,6 b
|
|
Άτομα ηλικίας 15-24 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας
|
1) 2) 8) 5) 4) 9)
|
15,9
|
16,4 b
|
28,3
|
24,7 bw
|
28,5 bw
|
26,8 w
|
17,6 w
|
17,2 w
|
15,5 w
|
14,3 w
|
11,1
|
10,8 b
|
|
Αγορά εργασίας (συνέχεια)
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Άτομα ηλικίας 15-29 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας
|
1) 2) 8) 5) 4) 9)
|
20,0
|
18,8 b
|
32,0
|
28,4 bw
|
35,1 bw
|
34,6 w
|
26,0 w
|
26,4 w
|
20,0 w
|
19,8 w
|
13,8
|
13,1 b
|
|
Απασχόληση ανά κύριους τομείς
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
14,6 s
|
15,0 bs
|
17,6 s
|
17,2 bw
|
19,8 bw
|
18,9 w
|
21,1 w
|
21,5 w
|
14,1 w
|
14,1 w
|
4,3 s
|
3,8 bs
|
|
Βιομηχανία (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
22,6 s
|
23,7 bs
|
20,5 s
|
21,3 bw
|
11,4 bw
|
11,3 w
|
14,6 w
|
14,4 w
|
17,8 w
|
18,2 w
|
18,2 s
|
18,0 bs
|
|
Κατασκευές (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
5,4 s
|
6,0 bs
|
5,7 s
|
6,2 bw
|
6,9 bw
|
7,8 w
|
7,2 w
|
7,7 w
|
7,0 w
|
7,0 w
|
6,6 s
|
6,6 bs
|
|
Υπηρεσίες (%)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 10)
|
57,5 s
|
55,3 bs
|
56,2 s
|
55,3 bw
|
61,9 bw
|
62,1 w
|
57,1 w
|
56,4 w
|
61,1 w
|
60,7 w
|
70,1 s
|
70,9 bs
|
|
Εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
11) 12) 13) 5) 4)
|
26,4 w
|
25,8 w
|
17,7 w
|
16,9 bw
|
23,5 bw
|
24,3 w
|
29,6 w
|
28,6 w
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)
|
14) 1) 13) 2) 5)
|
73,6 w
|
74,2 w
|
82,3 w
|
83,1 bw
|
76,5 bw
|
75,7 w
|
70,4 w
|
71,4 w
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Ποσοστά ανεργίας (% του εργατικού δυναμικού)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
9,1
|
11,1 b
|
13,2
|
12,0 bw
|
18,5 bw
|
20,6 w
|
3,8 w
|
3,2 w
|
9,5 w
|
9,8 w
|
7,1
|
7,1 b
|
|
Άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
8,8
|
10,2 b
|
12,4
|
10,7 bw
|
20,2 bw
|
22,7 w
|
4,3 w
|
3,9 w
|
9,8 w
|
9,5 w
|
6,8
|
6,8 b
|
|
Γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
9,5
|
12,1 b
|
14,9
|
14,8 bw
|
16,2 bw
|
17,8 w
|
3,3 w
|
2,5 w
|
9,1 w
|
10,1 w
|
7,4
|
7,4 b
|
|
Νέοι ηλικίας 15-24 ετών
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
26,6
|
26,4 b
|
25,1
|
22,6 bw
|
39,4 bw
|
42,9 w
|
10,9 w
|
9,2 w
|
19,3 w
|
19,1 w
|
16,8
|
16,7 b
|
|
Μακροχρόνια (>12 μήνες)
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 15) 16)
|
4,5
|
4,9
|
3,3
|
3,7 bw
|
5,8 bw
|
7,2 w
|
0,7 w
|
0,8 w
|
2,0 w
|
2,4 w
|
2,5
|
2,8
|
|
Μέσοι ονομαστικοί μηνιαίοι μισθοί και ημερομίσθια (σε EUR)
|
17) 18) 19) 20) 21) 6)
|
706 sw
|
772 sw
|
384 sw
|
256 sw
|
296 sw
|
372 sw
|
376 sw
|
447 sw
|
334 sw
|
453 sw
|
:
|
:
|
|
Εκπαίδευση
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση: ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 18-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δεν παρακολουθούν περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση (%)
|
1) 2) 8) 5) 4)
|
5,6
|
6,3 b
|
26,7
|
23,0 bw
|
8,2 w
|
7,3 w
|
16,9 w
|
19,6 w
|
:
|
:
|
9,9
|
9,8 b
|
|
Δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
6) 22) 23)
|
3,5 sw
|
3,3 psw
|
4,0
|
3,5 sw
|
3,8 psw
|
3,6 sw
|
:
|
:
|
5,4 sw
|
:
|
5,0 d
|
:
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6) 24)
|
6,4
|
6,7 b
|
34,4
|
29,5 bw
|
7,9 w
|
7,3 w
|
21,2 w
|
23,3 w
|
2,9 w
|
2,7 w
|
15,7
|
15,6 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
6,0
|
7,7 b
|
36,7
|
31,6 bw
|
8,3 w
|
7,4 w
|
24,5 w
|
27,3 w
|
3,1 w
|
2,9 w
|
18,5
|
18,1 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
6,8
|
5,7 b
|
32,2
|
27,3 bw
|
7,5 w
|
7,2 w
|
18,0 w
|
19,4 w
|
2,8 w
|
2,5 w
|
12,9
|
12,9 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
85,4
|
85,3 b
|
43,1
|
47,8 bw
|
77,3 w
|
77,2 w
|
69,4 w
|
68,2 w
|
54,9 w
|
55,2 w
|
66,8
|
65,7 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
87,5
|
86,3 b
|
45,3
|
51,1 bw
|
82,4 w
|
84,0 w
|
68,7 w
|
66,4 w
|
59,6 w
|
58,9 w
|
67,5
|
66,3 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
83,2
|
84,1 b
|
40,8
|
44,5 bw
|
71,3 w
|
70,2 w
|
70,2 w
|
69,9 w
|
50,0 w
|
51,3 w
|
66,0
|
65,1 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
33,0
|
35,3 b
|
33,1
|
35,5 bw
|
38,2 w
|
35,5 w
|
31,5 w
|
31,8 w
|
57,1 w
|
58,0 w
|
41,1
|
41,9 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
27,1
|
27,7 b
|
33,9
|
36,1 bw
|
33,6 w
|
32,3 w
|
24,3 w
|
28,6 w
|
49,7 w
|
51,4 w
|
36,0
|
36,6 b
|
|
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες
|
1) 2) 3) 4) 5) 6)
|
39,1
|
43,2 b
|
32,2
|
35,0 bw
|
42,7 w
|
38,9 w
|
38,2 w
|
34,7 w
|
64,8 w
|
64,8 w
|
46,2
|
47,2 b
|
|
Εθνικοί λογαριασμοί
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Σε τρέχουσες τιμές (εκατ. EUR)
|
6) 23)
|
46 815
|
53 329
|
626 742
|
689 547
|
13 871 w
|
15 732 w
|
10 116 w
|
11 569 w
|
137 133 w
|
168 710 w
|
13 471 071
|
14 567 204
|
|
Κατά κεφαλή (EUR)
|
6) 23)
|
6 790
|
7 800
|
7 520
|
8 190
|
3 726 w
|
4 242 w
|
3 839 w
|
4 424 w
|
3 285 w
|
4 077 w
|
30 050
|
32 520
|
|
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή
|
|
12 812
|
14 349
|
18 325
|
20 337
|
:
|
:
|
12 977 w
|
16 069 w
|
:
|
:
|
30 054
|
32 524
|
|
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (ΕΕ-27 = 100)
|
|
42,6
|
44,2
|
61,0
|
62,7
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
100
|
100
|
|
Πραγματικό (όγκος) ετήσιο ποσοστό μεταβολής, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (%)
|
6) 23)
|
- 0,9
|
7,5
|
1,9
|
11,4
|
- 6,8 w
|
10,5 w
|
- 8,3 w
|
13,9 w
|
- 3,8 w
|
3,4 w
|
- 5,6
|
5,6
|
|
Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία κατά κύριους τομείς
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)
|
6) 23) 25)
|
7,6
|
7,6
|
7,5
|
6,2
|
8,3 w
|
7,4 w
|
10,8 w
|
12,3 w
|
10,8 w
|
12,7 w
|
1,8
|
1,8
|
|
Βιομηχανία (%)
|
6) 23) 25)
|
23,4
|
23,0
|
25,6
|
29,1
|
15,5 w
|
17,0 w
|
15,2 w
|
14,7 w
|
20,9 w
|
23,8 w
|
19,7
|
20,0
|
|
Κατασκευές (%)
|
6) 23) 25)
|
6,6
|
7,3
|
5,9
|
5,7
|
8,7 w
|
7,5 w
|
11,5 w
|
9,3 w
|
3,3 w
|
3,2 w
|
5,5
|
5,5
|
|
Υπηρεσίες (%)
|
6) 23) 25)
|
62,4 s
|
62,2 s
|
61,0 s
|
59,1 s
|
67,5 w
|
68,1 w
|
62,5 w
|
63,6 w
|
65,0 w
|
60,3 w
|
73,0 s
|
72,7 s
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ισοζύγιο πληρωμών
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (σε εκατ. EUR)
|
63) 64) 59) 65) 66)
|
2 938,5 w
|
3 656,9 w
|
3 942,6 s
|
5 832,2 s
|
498,7 w
|
783,6 w
|
133,4 w
|
322,7 w
|
- 50,8 w
|
6 351,5 w
|
c
|
- 318 026,0 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (% του ΑΕΠ)
|
63) 64) 67) 23)
|
c
|
6,86 s
|
0,63 s
|
0,85 s
|
3,60 sw
|
4,98 sw
|
1,32 sw
|
2,79 sw
|
- 0,04 sw
|
3,76 sw
|
c
|
- 2,18 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (σε εκατ. EUR)
|
68) 59) 65) 69) 66)
|
c
|
1 801,0 s
|
140,6 s
|
600,5 s
|
178,9 w
|
189,7 w
|
:
|
:
|
- 691,7 w
|
4 748,7 w
|
c
|
- 56 205,8 s
|
|
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (% του ΑΕΠ)
|
68) 70) 23)
|
c
|
3,38 s
|
0,02 s
|
0,09 s
|
1,29 sw
|
1,21 sw
|
:
|
:
|
- 0,50 sw
|
2,81 sw
|
c
|
- 0,39 s
|
|
Εμβάσματα σε % του ΑΕΠ
|
71) 72) 23)
|
4,81 s
|
:
|
0,02 s
|
:
|
7,34 sw
|
8,65 sw
|
8,87 dpsw
|
:
|
0,75 psw
|
:
|
0,15 s
|
0,14 s
|
|
Εξωτερικό εμπόριο αγαθών
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Μερίδιο εξαγωγών στις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εξαγωγών (%)
|
26) 27)
|
66,2 s
|
65,8 s
|
41,1 s
|
41,1 s
|
20,9 ew
|
16,9 sw
|
66,4 sw
|
62,5 sw
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Μερίδιο εισαγωγών από τις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εισαγωγών (%)
|
26) 27)
|
55,6 s
|
53,9 s
|
33,1 s
|
31,1 s
|
23,0 ew
|
22,9 sw
|
45,6 sw
|
46,6 sw
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Εμπορικό ισοζύγιο (σε εκατ. EUR)
|
26) 28) 27)
|
- 5 019
|
- 6 279
|
- 42 293
|
- 38 925
|
- 3 838 sw
|
- 5 171 sw
|
- 2 572 sw
|
- 2 166 sw
|
- 4 438 sw
|
:
|
215 288
|
55 040
|
|
Διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Εισαγωγές (% του ΑΕΠ)
|
6) 23)
|
56,5
|
62,3
|
32,2
|
35,5
|
56,6 w
|
59,6 w
|
51,4 w
|
57,8 w
|
40,3 w
|
41,9 w
|
42,8
|
46,7
|
|
Εξαγωγές (% του ΑΕΠ)
|
6) 23)
|
48,2
|
54,5
|
28,7
|
35,3
|
37,3 w
|
43,2 w
|
27,9 w
|
30,6 w
|
38,8 w
|
40,7 w
|
46,4
|
50,5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Δημόσια οικονομικά
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Πλεόνασμα (+) / έλλειμμα (-) γενικής κυβέρνησης (%)
|
29) 30) 31) 23)
|
- 8,0 w
|
- 4,2 ew
|
- 4,7 w
|
:
|
- 9,3 w
|
- 6,3 w
|
- 5,1 ew
|
0,0 ew
|
- 5,4 w
|
- 3,3 w
|
- 6,7
|
- 4,8
|
|
Χρέος της γενικής κυβέρνησης (%)
|
32) 29) 33) 31) 34) 23)
|
57,7 w
|
57,5 ew
|
39,8 w
|
:
|
60,1 w
|
49,6 w
|
33,1 w
|
32,6 w
|
60,4 w
|
49,0 w
|
90,0
|
88,0
|
|
Οικονομικοί δείκτες
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Ετήσια μεταβολή των τιμών καταναλωτή (%)
|
35) 36) 37) 38)
|
1,8 d
|
4,0 d
|
12,3 d
|
19,6 d
|
5,2 w
|
9,6 w
|
3,8 w
|
5,1 w
|
2,7 w
|
9,4 w
|
0,7
|
2,9
|
|
Ιδιωτικό χρέος, ενοποιημένο, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
39) 40)
|
:
|
:
|
13,0 w
|
7,6 w
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Σύνολο εξωτερικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
41) 42) 43) 44) 23)
|
c
|
75,8 s
|
60,4 sw
|
54,3 sw
|
135,5 sw
|
124,0 sw
|
65,5 sw
|
66,9 sw
|
74,6 sw
|
67,8 sw
|
:
|
:
|
|
Σύνολο χρέους σε ξένο νόμισμα, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)
|
45)
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Επιτόκιο δανεισμού (ένα έτος), ετησίως (%)
|
46) 47) 48) 49) 50) 51) 52)
|
1,90 w
|
1,90 w
|
16,25 w
|
22,79 w
|
8,52 w
|
9,46 w
|
5,15 w
|
8,50 w
|
7,89 w
|
7,67 w
|
:
|
:
|
|
Επιτόκιο καταθέσεων (ένα έτος), ετησίως (%)
|
46) 53) 48) 54) 55) 50) 56) 57)
|
0,10 w
|
0,10 w
|
13,51 w
|
17,85 w
|
8,46 w
|
9,13 w
|
0,15 w
|
4,50 w
|
7,22 w
|
6,95 w
|
:
|
:
|
|
Αξία διαθεσίμων (συμπεριλαμβανομένου του χρυσού) (σε εκατ. EUR)
|
48) 41) 42) 43) 58) 59)
|
13 491,7 w
|
16 454,5 w
|
81 937,5 w
|
94 006,1 w
|
3 532,4 w
|
3 787,3 w
|
3 082,9 w
|
3 445,8 w
|
23 711,1 w
|
27 294,4 w
|
:
|
:
|
|
Συναλλαγματικά διαθέσιμα – ισοδυναμία σε μήνες εισαγωγών
|
60) 48) 41) 42) 61) 62)
|
6,1 sw
|
:
|
4,9 sw
|
6,3 sw
|
5,4 sw
|
4,8 sw
|
7,1 sw
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
Επιχειρήσεις
|
Σημείωση
|
Σερβία
|
Τουρκία
|
Γεωργία
|
Μολδαβία
|
Ουκρανία
|
ΕΕ-27
|
|
|
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2019
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
|
Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής (2015 = 100)
|
73) 74) 75) 76)
|
111,0
|
118,5
|
115,4
|
135,6
|
:
|
:
|
107,1 w
|
120,3 w
|
102,7 w
|
105,0 w
|
98,5
|
107,5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Υποδομές
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Πυκνότητα σιδηροδρομικού δικτύου (γραμμές σε λειτουργία ανά χίλια km²)
|
77) 78) 79) 80) 81) 82)
|
37,9 sw
|
38,1 sw
|
13,3 sw
|
13,5 sw
|
22,6 sw
|
22,2 sw
|
34,0 sw
|
34,0 sw
|
32,8 sw
|
32,7 sw
|
:
|
:
|
|
Μήκος αυτοκινητοδρόμων (σε χιλιόμετρα)
|
83)
|
928
|
928 w
|
3 523
|
3 532
|
208 w
|
263 w
|
:
|
:
|
15 w
|
15 w
|
:
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ενέργεια
|
Σημείωση
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
2020
|
2021
|
|
Καθαρές εισαγωγές ενέργειας σε σχέση με το ΑΕΠ
|
84)
|
2,9 s
|
4,0 s
|
3,3 s
|
5,2 s
|
1,0 sw
|
1,8 sw
|
:
|
:
|
:
|
:
|
1,6 s
|
2,7 s
|
Πηγή: Eurostat και/ή στατιστικές αρχές των χωρών της διεύρυνσης
|
|
: = μη διαθέσιμα στοιχεία
|
|
|
b = διακοπή σειράς
|
|
|
c = απόρρητη τιμή
|
|
|
d = ο ορισμός διαφέρει
|
|
|
e = εκτιμώμενη αξία
|
|
|
f = πρόβλεψη
|
|
|
p = προσωρινή
|
|
|
s = εκτίμηση της Eurostat
|
|
|
w = τα δεδομένα παρέχονται από την εθνική στατιστική αρχή και υπό την ευθύνη της και δημοσιεύονται «ως έχουν», χωρίς καμία διασφάλιση όσον αφορά την ποιότητά τους και την τήρηση της στατιστικής μεθοδολογίας της ΕΕ
|
|
|
z = άνευ αντικειμένου, επομένως ισούται με 0
|
|
|
|
|
|
Υποσημειώσεις:
|
|
1)
|
Βόρεια Μακεδονία: ο νέος κανονισμός για τις ολοκληρωμένες ευρωπαϊκές κοινωνικές στατιστικές (ΟΕΚΣ) δεν έχει εφαρμοστεί.
|
|
2)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: από τον Ιανουάριο του 2020, η έρευνα εργατικού δυναμικού στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη διεξάγεται αδιαλείπτως, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με δημοσίευση τριμηνιαίων στοιχείων. Επίσης, από το 2020 εφαρμόζεται η διαδικασία βαθμονόμησης σύμφωνα με τις πληθυσμιακές εκτιμήσεις ανά ηλικιακές ομάδες πέντε ετών και ανά φύλο.
|
|
3)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: από τον Ιανουάριο του 2021, η Στατιστική Υπηρεσία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης άρχισε να εφαρμόζει τη νέα, ανασχεδιασμένη μεθοδολογία της έρευνας εργατικού δυναμικού. Ο ανασχεδιασμός της έρευνας πραγματοποιήθηκε με βάση τον νέο κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2021, και σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό. Με την εισαγωγή της νέας, ανασχεδιασμένης μεθοδολογίας της έρευνας εργατικού δυναμικού από τον Ιανουάριο του 2021, διακόπηκε η σειρά των στοιχείων που δημοσιεύθηκαν το προηγούμενο έτος.
|
|
4)
|
Τουρκία: *στην έρευνα εργατικού δυναμικού για νοικοκυριά (HLFS), οι σειρές δεν είναι συγκρίσιμες με τα προηγούμενα έτη λόγω των προσαρμογών στον ορισμό, το πεδίο εφαρμογής και τον σχεδιασμό της έρευνας σε σύγκριση με το 2021.
|
|
5)
|
Τουρκία: ετήσια αποτελέσματα ΕΕΔ.
|
|
6)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
7)
|
Ουκρανία: καθορισμός από τα στοιχεία για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό – εργατικό δυναμικό του 2019.
|
|
8)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: από το 2020 και μετά, η έρευνα εργατικού δυναμικού (ΕΕΔ) διεξάγεται σε τριμηνιαία βάση, με αποτέλεσμα τη διακοπή σειράς σε σύγκριση με τα αποτελέσματα των προηγούμενων ετών. Με την εισαγωγή της νέας, ανασχεδιασμένης μεθοδολογίας της έρευνας εργατικού δυναμικού [κανονισμός (ΕΕ) 2019/1700· εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/2240] από τον Ιανουάριο του 2021, διακόπηκε η σειρά των στοιχείων που δημοσιεύθηκαν το προηγούμενο έτος. Αυτό σημαίνει ότι τα στοιχεία για το 2020 και το 2021 δεν είναι συγκρίσιμα.
|
|
9)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
10)
|
Γεωργία: από το 2020 — NACE αναθ. 2, πριν από το 2020 — NACE αναθ. 1.1.
|
|
11)
|
Μαυροβούνιο: τα στοιχεία αναφέρονται στον αριθμό των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα ως ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των απασχολούμενων ατόμων.
|
|
12)
|
Βόρεια Μακεδονία: στον δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία: άλλα (μεικτά, συλλογικά, κρατικά, μη προσδιορισμένα).
|
|
13)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: ο δημόσιος τομέας περιλαμβάνει τους τίτλους Ξ, Ο και Π της NACE αναθ. 2, ενώ ο ιδιωτικός τομέας περιλαμβάνει και άλλους τίτλους της NACE.
|
|
14)
|
Μαυροβούνιο: διακοπή σειράς επειδή στο παρελθόν μόνον υπάλληλοι απαντούσαν σε αυτή την ερώτηση. Από το 2018 όλοι οι απασχολούμενοι δίνουν απάντηση σε αυτή την ερώτηση.
|
|
15)
|
Ουκρανία: άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω.
|
|
16)
|
Γεωργία: άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω.
|
|
17)
|
Σερβία: οι μισθοί και τα ημερομίσθια λαμβάνονται από διοικητικές πηγές (αρχεία φορολογικής διοίκησης). Οι μέσες αποδοχές υπολογίζονται με βάση το συνολικό ποσό των δεδουλευμένων αποδοχών για τον μήνα αναφοράς και τον αριθμό των εργαζομένων σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης.
|
|
18)
|
Αλβανία: πηγή πληροφοριών: Γενική Διεύθυνση Φορολογίας· συνεισφέροντες στην κοινωνική ασφάλιση· υπολογισμός της Στατιστικής Υπηρεσίας της Αλβανίας (INSTAT).
|
|
19)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: καθαρές αποδοχές.
|
|
20)
|
Τουρκία: πηγή: έρευνα σχετικά με το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης.
|
|
21)
|
Μολδαβία: περιλαμβάνει μονάδες με 1 ή περισσότερους εργαζομένους.
|
|
22)
|
Γεωργία: το ΑΕΠ υπολογίζεται σύμφωνα με το σύστημα εθνικών λογαριασμών (ΣΕΛ) 2008.
|
|
23)
|
Γεωργία: με βάση το ΣΕΛ 2008.
|
|
24)
|
Γεωργία: εξαιρούνται τα άτομα χωρίς εκπαίδευση.
|
|
25)
|
Γεωργία: οι υπολογισμοί πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τη NACE αναθ. 2.
|
|
26)
|
Μολδαβία: Ιανουάριος-Αύγουστος.
|
|
27)
|
Γεωργία: στοιχεία που μετατράπηκαν σε EUR από την Eurostat.
|
|
28)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
29)
|
Αλβανία: προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών και Οικονομίας.
|
|
30)
|
Ουκρανία: τροποποιημένα ταμειακά στοιχεία (εγχειρίδιο στατιστικών δημόσιων οικονομικών του 2014).
|
|
31)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
32)
|
Μαυροβούνιο: προκαταρκτικά στοιχεία. Τα τελικά στοιχεία θα είναι διαθέσιμα έως το τέλος Μαρτίου 2021.
|
|
33)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: τέλος του έτους (31 Δεκεμβρίου).
|
|
34)
|
Ουκρανία: δημόσιο χρέος και δανεισμός με κρατική εγγύηση.
|
|
35)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: πληθωρισμός τιμών καταναλωτή.
|
|
36)
|
Μολδαβία: πληθωρισμός τιμών καταναλωτή.
|
|
37)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
38)
|
Γεωργία: πληθωρισμός τιμών καταναλωτή.
|
|
39)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: στοιχεία για τα νομισματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
|
|
40)
|
Τουρκία: τα στοιχεία καλύπτουν χρεόγραφα και δάνεια.
|
|
41)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: βάσει του εγχειριδίου του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών (6η έκδοση).
|
|
42)
|
Τουρκία: μέσος όρος ετήσιας συναλλαγματικής ισοτιμίας που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή σε ευρώ.
|
|
43)
|
Μολδαβία: μετατροπή από USD σε EUR με τη χρήση συναλλαγματικών ισοτιμιών στο τέλος του έτους, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας.
|
|
44)
|
Ουκρανία: διαθέσιμα και χρέος που μετατράπηκαν από δολάρια ΗΠΑ σε ευρώ με τη χρήση διασταυρούμενων ισοτιμιών στο τέλος του έτους αναφοράς.
Τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
45)
|
Αλβανία: εξωτερικό χρέος (συμπεριλαμβανομένων των ΑΞΕ).
|
|
46)
|
Μαυροβούνιο: σταθμισμένο μέσο πραγματικό επιτόκιο, ανεξόφλητα ποσά, ετήσιο.
|
|
47)
|
Αλβανία: σταθμισμένος μέσος συντελεστής εφαρμοζόμενος στα νέα 12μηνα δάνεια τον αντίστοιχο μήνα, 12μηνης ληκτότητας.
|
|
48)
|
Βόρεια Μακεδονία: τέλος του έτους (31 Δεκεμβρίου).
|
|
49)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: βραχυπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού σε εθνικό νόμισμα προς μη χρηματοδοτικές εταιρείες (σταθμισμένος μέσος όρος).
|
|
50)
|
Μολδαβία: το επιτόκιο καθορίζεται από την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας (ΕΤΜ) από το 2001. Η ΕΤΜ εφαρμόζει τη μέθοδο του περιθωρίου διακύμανσης επιτοκίου: το υψηλότερο επιτόκιο εφαρμόζεται στις πιστώσεις μίας ημέρας και το χαμηλότερο επιτόκιο στις καταθέσεις μίας ημέρας. Τιμές στο τέλος του έτους.
|
|
51)
|
Ουκρανία: μέσο σταθμισμένο επιτόκιο όλων των μέσων αναχρηματοδότησης της Εθνικής Τράπεζας.
|
|
52)
|
Γεωργία: δημοπρασίες πιστώσεων αναχρηματοδότησης.
|
|
53)
|
Αλβανία: το επιτόκιο καταθέσεων αντιπροσωπεύει τον σταθμισμένο μέσο συντελεστή για νέες καταθέσεις κατά τον αντίστοιχο μήνα, 12μηνης ληκτότητας.
|
|
54)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: ζήτηση επιτοκίων καταθέσεων νοικοκυριών σε εθνικό νόμισμα (σταθμισμένος μέσος όρος).
|
|
55)
|
Τουρκία: μέσος όρος μηνιαίων στοιχείων. Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων μίας ημέρας.
|
|
56)
|
Ουκρανία: διανομή πιστοποιητικών καταθέσεων της Εθνικής Τράπεζας της Ουκρανίας.
|
|
57)
|
Γεωργία: δημοπρασίες πιστοποιητικών καταθέσεων.
|
|
58)
|
Ουκρανία: διαθέσιμα και χρέος που μετατράπηκαν από δολάρια ΗΠΑ σε ευρώ με τη χρήση διασταυρούμενων ισοτιμιών στο τέλος του έτους αναφοράς.
|
|
59)
|
Ουκρανία: εξαιρούνται από τα στοιχεία του εξωτερικού τομέα το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, η Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
60)
|
Αλβανία: τέλος Αυγούστου 2021.
Ιανουάριος-Ιούνιος 2021.
|
|
61)
|
Τουρκία: μέσος όρος ετήσιας συναλλαγματικής ισοτιμίας που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή σε ευρώ.
Από το τρίτο τρίμηνο του 2021.
Από τον Οκτώβριο του 2021.
|
|
62)
|
Μολδαβία: μετατροπή από USD σε EUR με τη χρήση συναλλαγματικών ισοτιμιών στο τέλος του έτους, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας.
Μετατροπή από USD σε EUR με τη χρήση ετήσιων μέσων συναλλαγματικών ισοτιμιών, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας.
|
|
63)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: με βάση το εγχειρίδιο του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών, προσέγγιση ενεργητικού–παθητικού.
|
|
64)
|
Μολδαβία: μετατροπή από USD σε EUR με τη χρήση ετήσιων μέσων συναλλαγματικών ισοτιμιών, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας.
|
|
65)
|
Ουκρανία: από το 2021, η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας έχει βελτιώσει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις, στο πλαίσιο της οποίας τα επανεπενδυθέντα κέρδη των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών έχουν ενσωματωθεί στα στοιχεία για τις ροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τα αποθέματα. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωμών, τη διεθνή επενδυτική θέση και τις ΑΞΕ για την περίοδο 2015-2020 αναθεωρήθηκαν.
|
|
66)
|
Ουκρανία: από το 2021, η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας έχει βελτιώσει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις, στο πλαίσιο της οποίας τα δάνεια μεταξύ αδελφών επιχειρήσεων έχουν ενσωματωθεί στα στοιχεία για τις ροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τα αποθέματα. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωμών, τη διεθνή επενδυτική θέση και τις ΑΞΕ για την περίοδο 2015-2020 αναθεωρήθηκαν.
|
|
67)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Από το 2021, η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας έχει βελτιώσει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις, στο πλαίσιο της οποίας τα επανεπενδυθέντα κέρδη των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών έχουν ενσωματωθεί στα στοιχεία για τις ροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τα αποθέματα. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωμών, τη διεθνή επενδυτική θέση και τις ΑΞΕ για την περίοδο 2015-2020 αναθεωρήθηκαν.
|
|
68)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: με βάση το εγχειρίδιο του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών (6η έκδοση) και τον ορισμό αναφοράς των άμεσων ξένων επενδύσεων του ΟΟΣΑ (4η έκδοση).
|
|
69)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία για τις ΑΞΕ υπολογίστηκαν εκ νέου λαμβάνοντας υπόψη τα κράτη μέλη της ΕΕ-27, εξαιρουμένου του Ηνωμένου Βασιλείου.
|
|
70)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Τα στοιχεία για τις ΑΞΕ υπολογίστηκαν εκ νέου λαμβάνοντας υπόψη τα κράτη μέλη της ΕΕ-27, εξαιρουμένου του Ηνωμένου Βασιλείου.
Από το 2021, η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας έχει βελτιώσει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις, στο πλαίσιο της οποίας τα δάνεια μεταξύ αδελφών επιχειρήσεων έχουν ενσωματωθεί στα στοιχεία για τις ροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τα αποθέματα. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωμών, τη διεθνή επενδυτική θέση και τις ΑΞΕ για την περίοδο 2015-2020 αναθεωρήθηκαν.
|
|
71)
|
Μολδαβία: μετατροπή από USD σε EUR με τη χρήση ετήσιων μέσων συναλλαγματικών ισοτιμιών, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Μολδαβίας.
Προσωπικές μεταβιβάσεις.
|
|
72)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και μέρος των προσωρινά κατεχόμενων εδαφών των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
Προηγούμενα στοιχεία.
|
|
73)
|
Αλβανία: δραστηριότητα Β_Δ.
|
|
74)
|
Μολδαβία: από το 2016, ο δείκτης όγκου βιομηχανικής παραγωγής προσαρμόζεται εποχικά με βάση τον αριθμό εργάσιμων ημερών και την εποχικότητα. Οι χρονοσειρές διορθώθηκαν.
|
|
75)
|
Ουκρανία: προσαρμογή ώστε να αντικατοπτρίζεται η επίδραση των ημερολογιακών ημερών της δυναμικής σειράς δεικτών στη μέση μηνιαία τιμή της βάσης. Το 2016 πραγματοποιείται μέσω του προγράμματος DEMETRA+, με τη χρήση της μεθοδολογίας TRAMO/SEATS.
|
|
76)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
77)
|
Τα στοιχεία ελήφθησαν από τη Δημόσια Γεωδαιτική Αρχή.
|
|
78)
|
Βοσνία και Ερζεγοβίνη: τα εσωτερικά ύδατα εκτιμώνται σε 210 km².
|
|
79)
|
Τουρκία: μόνο οι κύριες γραμμές.
Οι τιμές των εκτάσεων υπολογίζονται με βάση τις ταξινομήσεις CORINE και προσαρμόζονται στο LUCAS. Τα δεδομένα CORINE επικαιροποιούνται κάθε 6 έτη.
|
|
80)
|
Μολδαβία: συμπεριλαμβανομένης της περιφέρειας της Υπερδνειστερίας.
Στο τέλος του έτους.
|
|
81)
|
Μολδαβία: συμπεριλαμβανομένης της περιφέρειας της Υπερδνειστερίας.
Στο τέλος του έτους.
Συμπεριλαμβανομένων των υγροτόπων.
|
|
82)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Στοιχεία της Κρατικής Υπηρεσίας Γεωδαισίας, Χαρτογράφησης και Κτηματολογίου της Ουκρανίας.
Τα στοιχεία παρέχονται σύμφωνα με τη νέα ταξινόμηση των τύπων γης.
|
|
83)
|
Ουκρανία: τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν το προσωρινά κατεχόμενο έδαφος της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, τη Σεβαστούπολη και τα προσωρινά κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
|
|
84)
|
Γεωργία: στοιχεία που μετατράπηκαν σε EUR από την Eurostat.
Με βάση το ΣΕΛ 2008.
|