ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 19.9.2023

COM(2023) 545 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας: τα επόμενα στάδια

Περιεχόμενα

Ακρωνύμια    

1.    Συνοπτική παρουσίαση    

2.    Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση του ΜΑΑ    

2.1. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΑΑ    

2.2. Αυξημένη διαφάνεια κατά την αξιολόγηση των αιτημάτων καταβολής    

2.3. Αναίρεση των οροσήμων και των στόχων στο πλαίσιο του ΜΑΑ    

2.4. Αναθεώρηση των ΣΑΑ    

2.5. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τη χρηματοδότηση του ΜΑΑ    

2.6. Λογιστικοί και άλλοι έλεγχοι κατά την υλοποίηση του ΜΑΑ    

2.7. Προβολή σχετικά με την υλοποίηση και τη διαφάνεια των ΣΑΑ    

3.    Συμβολή του μηχανισμού στους στόχους του ΜΑΑ    

3.1. Συμβολή του μηχανισμού στην πράσινη μετάβαση (δηλ. πυλώνας 1)    

3.2. Συμβολή του μηχανισμού στον ψηφιακό μετασχηματισμό (δηλ. πυλώνας 2)    

3.3. Συμβολή του μηχανισμού στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (δηλ. πυλώνας 3)    

3.4. Συμβολή του μηχανισμού στην κοινωνική και εδαφική συνοχή (δηλ. πυλώνας 4)    

3.5. Συμβολή του μηχανισμού στην υγεία και την οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων και της ικανότητας αντίδρασης σε κρίσεις (δηλ. πυλώνας 5)    

3.6. Συμβολή του μηχανισμού σε πολιτικές για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, όπως η εκπαίδευση και οι δεξιότητες (δηλ. πυλώνας 6)    

3.7. Συμβολή του μηχανισμού στην κοινωνική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, καθώς και των παιδιών και των νέων    

3.8. Συμβολή σε διασυνοριακά και διακρατικά έργα    

3.9. Συμβολή στην εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων    

4.    REPowerEU    

4.1. Μέτρα που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια για το REPowerEU    

4.2. Χρηματοδότηση του REPowerEU    

5.    Συμπέρασμα    

Διαγράμματα:

Διάγραμμα 1: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων που έπρεπε να επιτευχθούν κατά το παρελθόν, για το πρώτο τρίμηνο του 2020 έως το πρώτο τρίμηνο του 2023    12

Διάγραμμα 2: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν με ορίζοντα το μέλλον, για το δεύτερο τρίμηνο του 2023 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024    12

Διάγραμμα 3: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων που σχετίζονται με τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις    12

Διάγραμμα 4: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων ανά πυλώνα του ΜΑΑ    13

Διάγραμμα 5: Είδος οροσήμων και στόχων που παρουσιάζουν καθυστέρηση    14

Διάγραμμα 6: Κατάσταση όσον αφορά την πρόοδο προς την επίτευξη των κοινών δεικτών    16

Διάγραμμα 7: Εξέλιξη της εξοικονόμησης στην ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας σε MWh ανά έτος    16

Διάγραμμα 8: Εξέλιξη του αριθμού των υποστηριζόμενων επιχειρήσεων    17

Διάγραμμα 9: Εξέλιξη συμμετεχόντων σε εκπαίδευση ή κατάρτιση    17

Διάγραμμα 10: Διαδικασία για την αναστολή καταβολής    19

Διάγραμμα 11: Κατανομή των μεγαλύτερων τελικών αποδεκτών ανά κράτος μέλος    32

Διάγραμμα 12: Συνεισφορά των ποσών που ελήφθησαν και των συναφών μέτρων για τα οποία οι 100 μεγαλύτεροι τελικοί αποδέκτες λαμβάνουν στήριξη για τους έξι πυλώνες πολιτικής    33

Διάγραμμα 13: Ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που συμβάλλουν σε κάθε πυλώνα πολιτικής    37

Διάγραμμα 14: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης ανά τομέα πολιτικής    38

Διάγραμμα 15: Συμβολή στην επίτευξη των κλιματικών στόχων ως ποσοστό των κονδυλίων του ΣΑΑ    39

Διάγραμμα 16: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 1 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    40

Διάγραμμα 17: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού ανά τομέα πολιτικής    43

Διάγραμμα 18: Συμβολή στην επίτευξη των ψηφιακών στόχων ως ποσοστό των κονδυλίων του ΣΑΑ    44

Διάγραμμα 19: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 2 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    44

Διάγραμμα 20: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης ανά τομέα πολιτικής    48

Διάγραμμα 21: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 3 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    49

Διάγραμμα 22: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής ανά τομέα πολιτικής    52

Διάγραμμα 23: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 4 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    53

Διάγραμμα 24: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της υγείας και της ανθεκτικότητας ανά τομέα πολιτικής    58

Διάγραμμα 25: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 5 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    59

Διάγραμμα 26: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη πολιτικών για την επόμενη γενιά, ανά τομέα πολιτικής    65

Διάγραμμα 27: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 6 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής    65

Διάγραμμα 28: Ποσοστό των κοινωνικών δαπανών του ΜΑΑ ανά κύρια κοινωνική κατηγορία    69

Διάγραμμα 29: Ποσοστό (σε %) των μέτρων που εστιάζουν στην ισότητα των φύλων στα εγκεκριμένα ΣΑΑ    70

Διάγραμμα 30: Τρέχον επίπεδο εφαρμογής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων 2019-2020    78

Διάγραμμα 31: Εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων 2019-2022: ετήσια αξιολόγηση σε κάθε διαδοχικό έτος σε σχέση με τη μέχρι σήμερα εφαρμογή    78

Πίνακες:

Πίνακας 1: Διεκπεραίωση αιτημάτων καταβολής    9

Πίνακας 2: Τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση των αιτημάτων καταβολής στο πλαίσιο του ΜΑΑ    10

Πίνακας 3: Αριθμός και διάμεση περίοδος των Ο&Σ με καθυστερημένη ή πρώιμη αναφερόμενη ημερομηνία-στόχο υλοποίησης, για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις    14

Πίνακας 4: Πίνακας επισκόπησης της υποβολής των τροποποιημένων ΣΑΑ και των κεφαλαίων για το REPowerEU    21

Πίνακας 5: Νομική βάση που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για την τροποποίηση των οικείων ΣΑΑ    22

Πίνακας 6: Μεταβολή της μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού ΜΑΑ    22

Πίνακας 7: Δάνεια που ζητήθηκαν από τα κράτη μέλη έως τις 31 Αυγούστου 2023    23

Πίνακας 8: Πολυκρατικά έργα που αφορούν μέτρα στο πλαίσιο του πυλώνα της πράσινης μετάβασης    75

Πίνακας 9: Ψηφιακά διακρατικά έργα    76

Πίνακας 10: Επισκόπηση του περιεχομένου των κεφαλαίων για το REPowerEU που εγκρίθηκαν    80

Πίνακας 11: Πρόσθετη μη επιστρεπτέα στήριξη διαθέσιμη ανά κράτος μέλος    84

Πίνακας 12: \Μεταφορά κονδυλίων στο πλαίσιο του BAR    85

Ακρωνύμια

BAR	αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit
ΕΑΣ	εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου
COVID-19	νόσος από κορονοϊό 2019
ειδικές ανά χώρα συστάσεις	ειδικές ανά χώρα συστάσεις
ΠΕΦ	προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα
ΟΔΕ	Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή
Γραφεία Συνδέσμου του ΕΚ	Γραφεία Συνδέσμου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
ΣΕΔΕ	σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών
ΕUR	ευρώ (€)
MWh	Μεγαβάτ
NextGenerationEU	μέσο NextGenerationEU
Ε&Κ	έρευνα και καινοτομία
ΑΠΕ	ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
ΜΑΑ	μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας
ΣΑΑ	σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας
ΜΜΕ	μικρομεσαίες επιχειρήσεις
TSI	Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης

1.Συνοπτική παρουσίαση 

Δυόμισι έτη μετά την έναρξή του, ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) παραμένει στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής αντίδρασης για την αύξηση της ανθεκτικότητας των οικονομιών των κρατών μελών. Αφότου δημοσιεύτηκε η τελευταία ετήσια έκθεση (Μάρτιος 2022), το οικονομικό και γεωπολιτικό πλαίσιο έχει αλλάξει σημαντικά. Η απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας οδήγησε σε απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας το 2022, γεγονός που ανέδειξε τα τρωτά σημεία που συνδέονται με την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και εκτίναξε τον πληθωρισμό σε επίπεδα που δεν είχαν σημειωθεί εδώ και δεκαετίες, καθώς και επέφερε κρίση «κόστους ζωής» για πολλά νοικοκυριά.

Στο πλαίσιο αυτό, ο ΜΑΑ έπρεπε να προσαρμοστεί για την αντιμετώπιση αυτών των νέων προκλήσεων και να ενσωματώσει την πείρα που αποκτήθηκε σε διάστημα δύο ετών από την εφαρμογή αυτού του καινοτόμου μέσου που βασίζεται στις επιδόσεις. Σήμερα, καθώς προσεγγίζουμε το μεσαίο σημείο της σύντομης διάρκειας ζωής του μηχανισμού, η παρούσα έκθεση προβαίνει σε απολογισμό της προόδου που έχει σημειωθεί όσον αφορά την εφαρμογή και την εξέλιξη του μηχανισμού, από την έγκριση του κανονισμού ΜΑΑ 1 τον Φεβρουάριο του 2021, μέσω της τροποποίησης του κανονισμού ΜΑΑ τον Φεβρουάριο του 2023, με την προσθήκη κεφαλαίων για το REPowerEU στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (στο εξής: ΣΑΑ) 2 , έως την εκταμίευση των τελευταίων πληρωμών έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023.

Η έκθεση δείχνει ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά i) τη συνεχή υλοποίηση του ΜΑΑ, ii) την αύξηση της διαφάνειας όσον αφορά την υλοποίησή του και iii) την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ μέσω της εντατικοποίησης των προσπαθειών λογιστικών και άλλων ελέγχων.

Η υλοποίηση του ΜΑΑ βρίσκεται σε εξέλιξη, εντός των αυστηρών περιορισμών που οφείλονται στη διάρκεια ισχύος του. Έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023 η Επιτροπή έλαβε 31 αιτήματα καταβολής από 19 κράτη μέλη και εκταμίευσε συνολικό ποσό ύψους 153,4 δισ. EUR. Το Συμβούλιο ενέκρινε τη θετική αξιολόγηση των αρχικών σχεδίων όλων των κρατών μελών. Επιπλέον, η θετική αξιολόγηση τεσσάρων αναθεωρημένων σχεδίων με κεφάλαια για το REPowerEU έχει ήδη εγκριθεί από το Συμβούλιο και 16 αναθεωρημένα σχέδια αξιολογούνται επί του παρόντος από την Επιτροπή. Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς πολυάριθμα παραδείγματα συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από τον ΜΑΑ, οι οποίες συμβάλλουν στους έξι πυλώνες πολιτικής που ορίζονται στον κανονισμό ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Ταυτόχρονα, η Επιτροπή συνδράμει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις υλοποίησης, όπου προκύπτουν. Ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη διαχείριση των κονδυλίων, εν μέρει λόγω ζητημάτων διοικητικής ικανότητας ή εμποδίων στις επενδύσεις. Ορισμένα άλλα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εφαρμογή των ΣΑΑ, όπως σχεδιάστηκαν αρχικά λόγω αλλαγής στις οικονομικές συνθήκες, όπως ο υψηλός πληθωρισμός ή τα σημεία συμφόρησης στον εφοδιασμό. Η Επιτροπή στηρίζει όλα τα κράτη μέλη ώστε να επιταχύνουν την εφαρμογή και την αναθεώρηση των σχεδίων τους, μεταξύ άλλων μέσω του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης 3 .

Το 2023 η Επιτροπή κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για να αυξήσει τη σαφήνεια και τη διαφάνεια όσον αφορά την υλοποίηση του μηχανισμού. Η Επιτροπή δημοσίευσε, στις 21 Φεβρουαρίου 2023, τις μεθοδολογίες της σχετικά με i) την αξιολόγηση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των οροσήμων και των στόχων και ii) τον υπολογισμό των ποσών που αναστέλλονται σε περίπτωση μη εκπλήρωσης ενός οροσήμου ή στόχου. Σήμερα, από κοινού με την παρούσα έκθεση, η Επιτροπή δημοσιεύει το πλαίσιό της για την αντιμετώπιση πιθανών καταστάσεων, στις οποίες τα ορόσημα και οι στόχοι που είχαν αρχικά αξιολογηθεί ότι είχαν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την Επιτροπή αναιρέθηκαν στη συνέχεια από το κράτος μέλος.

Επιπλέον, οι τροποποιήσεις του κανονισμού ΜΑΑ απαιτούν από τα κράτη μέλη να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους 100 τελικούς αποδέκτες που λαμβάνουν τα υψηλότερα ποσά χρηματοδότησης από τον ΜΑΑ. Η Επιτροπή παρείχε ταχέως την αναγκαία καθοδήγηση, ζητώντας από τα κράτη μέλη να διαθέσουν τα εν λόγω δεδομένα το συντομότερο δυνατόν και να τα επικαιροποιήσουν δύο φορές ετησίως, και ενοποίησε τις δημοσιευμένες πληροφορίες σχετικά με τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Οι πληροφορίες αυτές θα χρησιμοποιηθούν επίσης για τη συμπλήρωση του χάρτη σχετικά με τα έργα που χρηματοδοτούνται από τον ΜΑΑ, ο οποίος δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 9 Μαρτίου 2023 και έκτοτε επικαιροποιείται τακτικά. Όλα αυτά τα στοιχεία συνολικά ενισχύουν σημαντικά τη λογοδοσία όσον αφορά τις αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση του ΜΑΑ.

Το 2023, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή ενίσχυσε περαιτέρω την ευρωστία του πλαισίου ελέγχου της, ώστε να παράσχει πρόσθετη διασφάλιση σχετικά με την τακτική χρήση των κονδυλίων του ΜΑΑ και την αποτελεσματική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Η Επιτροπή διενήργησε, έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023, 14 εκ των υστέρων ελέγχους βάσει κινδύνου σχετικά με τα ορόσημα και τους στόχους, ώστε να λάβει πρόσθετη διασφάλιση ότι οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν από το κράτος μέλος σχετικά με την ικανοποιητική εκπλήρωσή τους είναι ορθές (7 το 2022 και 7 το 2023). Μετά την επαλήθευση της επάρκειας των συστημάτων ελέγχου των κρατών μελών για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης κατά τον χρόνο της αξιολόγησης των ΣΑΑ, η Επιτροπή διενήργησε επίσης 27 ελέγχους των συστημάτων των κρατών μελών (16 το 2022 και 11 μέχρι στιγμής το 2023) και θα έχει ελέγξει όλα τα κράτη μέλη τουλάχιστον μία φορά έως το τέλος του 2023. Από το 2023 δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις υποχρεώσεις συμμόρφωσης των κρατών μελών με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις σύμφωνα με το άρθρο 22 παράγραφος 2 στοιχείο α) του κανονισμού ΜΑΑ. Η δήλωση αξιοπιστίας σχετικά με τον ΜΑΑ, η οποία προκύπτει από το εν λόγω πλαίσιο ελέγχου, έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με εκείνες που εκδίδουν άλλες ΓΔ από το 2022.

Ο ΜΑΑ θα εισέλθει σύντομα στο δεύτερο ήμισυ της διάρκειας ζωής του, ως μέσο που έχει αποδείξει την ικανότητά του να παρέχει κίνητρα για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, να ενισχύει τον αντίκτυπο των επενδύσεων και να διατηρεί επαρκές επίπεδο ευελιξίας ώστε να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τα επιτεύγματα αυτά προέρχονται από το βασικό χαρακτηριστικό του μηχανισμού που βασίζεται στις επιδόσεις, το οποίο συνδέει τις εκταμιεύσεις με τη σταδιακή υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων μέσω συμφωνημένων οροσήμων και στόχων. Τα εν λόγω επιτεύγματα δεν θα ήταν εφικτά χωρίς την ανάληψη ευθύνης και την αποφασιστικότητα των κρατών μελών να υλοποιήσουν τα οικεία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και χωρίς τη συμβολή θεσμικών οργάνων, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, και των κοινωνικών και τοπικών ενδιαφερόμενων μερών.

Ωστόσο, οι εργασίες απέχουν πολύ από το να έχουν ολοκληρωθεί και εκκρεμεί μια δύσκολη περίοδος υλοποίησης. Η υπό εξέλιξη αναθεώρηση των εθνικών σχεδίων επωφελείται από την τεράστια πείρα που έχει αποκτηθεί μέχρι στιγμής και θα συμβάλει στην επιτάχυνση της υλοποίησης του μέσου. Η αυξημένη διαφάνεια στην υλοποίηση, οι πρόσθετοι πόροι του REPowerEU και η εστίαση στην αποδέσμευση της διοικητικής ικανότητας των κρατών μελών θέτουν τις βάσεις για περαιτέρω επιτάχυνση της υλοποίησης το 2024 και τα επόμενα έτη, έως το τέλος του 2026.

2.Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση του ΜΑΑ

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει λεπτομερώς την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση του ΜΑΑ (ενότητα 2), τη συμβολή του μηχανισμού στους στόχους του ΜΑΑ (ενότητα 3) και την τρέχουσα κατάσταση στα κεφάλαια για το REPowerEU (ενότητα 4). Στο παράρτημα, τα δελτία ανά χώρα περιγράφουν την πρόοδο κάθε ΣΑΑ.

Οι πληροφορίες που παρέχονται στην παρούσα έκθεση βασίζονται στο περιεχόμενο των εγκεκριμένων σχεδίων, όπως αξιολογήθηκαν από την Επιτροπή, στα δεδομένα που υπέβαλαν τα κράτη μέλη έως τον Απρίλιο του 2023 στο πλαίσιο της υποχρέωσης εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων, στα δεδομένα από τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας 4 έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023 και στις εξελίξεις στην υλοποίηση του μηχανισμού έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023 5 , εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά.

2.1. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΑΑ

Έγκριση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας

Μετά τη δημοσίευση της τελευταίας ετήσιας έκθεσης την 1η Μαρτίου 2022, το Συμβούλιο εξέδωσε τις πέντε εναπομένουσες εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου (ΕΑΣ) σχετικά με τα ΣΑΑ της Βουλγαρίας και της Σουηδίας στις 4 Μαΐου 2022, της Πολωνίας στις 17 Ιουνίου 2022, των Κάτω Χωρών στις 4 Οκτωβρίου 2022 και της Ουγγαρίας στις 16 Δεκεμβρίου 2022. Η Επιτροπή αξιολόγησε τάχιστα κάθε σχέδιο κατά τρόπο συνεπή και διαφανή, σύμφωνα με τα 11 κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 19 παράγραφος 3 του κανονισμού ΜΑΑ. Κατά τη διαδικασία αξιολόγησης, η Επιτροπή βρισκόταν σε στενή επαφή με τα κράτη μέλη προκειμένου η αξιολόγηση να είναι ολοκληρωμένη. Η Επιτροπή ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να υποβάλουν φιλόδοξα σχέδια με σαφή και ρεαλιστικά ορόσημα και στόχους για την παρακολούθηση της προόδου τους κατά την υλοποίηση. Με την έγκριση και την έκδοση όλων των ΣΑΑ, η προσοχή επικεντρώνεται πλέον στην υλοποίηση των σχεδίων και στις υπό εξέλιξη αναθεωρήσεις.

Επιχειρησιακές ρυθμίσεις

Η Επιτροπή έχει υπογράψει μέχρι στιγμής επιχειρησιακές ρυθμίσεις με 24 κράτη μέλη. Σύμφωνα με τον κανονισμό ΜΑΑ, οι εν λόγω διμερείς συμφωνίες προσδιορίζουν περαιτέρω τις λεπτομέρειες για την παρακολούθηση, τη συνεργασία και τις πτυχές που σχετίζονται με την υλοποίηση. Επιπλέον, οι επιχειρησιακές ρυθμίσεις προσδιορίζουν λεπτομερέστερα τον μηχανισμό επαλήθευσης για κάθε ορόσημο και στόχο και, όταν απαιτείται, περιλαμβάνουν πρόσθετα στάδια παρακολούθησης της προόδου υλοποίησης του σχεδίου. Για την προώθηση της διαφάνειας, η Επιτροπή καθιστά διαθέσιμες τις επιχειρησιακές ρυθμίσεις στον ιστότοπό της 6 .

Η σύναψη και η υπογραφή των επιχειρησιακών ρυθμίσεων αποτελούν τα κύρια στάδια υλοποίησης των ΣΑΑ. Μολονότι δεν απαιτούνται υπογεγραμμένες επιχειρησιακές ρυθμίσεις για τη λήψη προχρηματοδότησης, αποτελούν προϋπόθεση για την υποβολή του πρώτου αιτήματος καταβολής από το οικείο κράτος μέλος. Ανάλογα με το εθνικό πλαίσιο του κράτους μέλους, η διαδικασία σύναψης των επιχειρησιακών ρυθμίσεων μπορεί να διαρκέσει περισσότερο απ’ ό,τι σε άλλες περιπτώσεις. Την 1η Σεπτεμβρίου 2023 μόνο τρία κράτη μέλη βρίσκονταν ακόμη στο στάδιο της οριστικοποίησης των επιχειρησιακών τους ρυθμίσεων ή της επικείμενης υπογραφής τους (DE, NL, HU) 7 .

Αιτήματα καταβολής

Έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023 η Επιτροπή έλαβε 31 αιτήματα καταβολής από 19 κράτη μέλη και εκταμίευσε συνολικό ποσό ύψους 153,4 δισ. EUR. Αυτό περιλαμβάνει την προχρηματοδότηση ύψους 56,6 δισ. EUR στο πλαίσιο του ΜΑΑ που χορηγήθηκε σε 21 κράτη μέλη έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021. Τα 106,3 δισ. EUR από το συνολικό ποσό που εκταμιεύθηκε στα κράτη μέλη αφορούν μη επιστρεπτέα στήριξη και τα 47,1 δισ. EUR αφορούν δάνεια. Ο πίνακας 1 και ο πίνακας 2 παρέχουν επισκόπηση της υποβολής αιτημάτων καταβολής από τα κράτη μέλη και των αντίστοιχων εκταμιεύσεων από την Επιτροπή, κατόπιν θετικής αξιολόγησης των οροσήμων και των στόχων που καλύπτονται από το αντίστοιχο αίτημα καταβολής.

Πίνακας 1: Διεκπεραίωση αιτημάτων καταβολής 8

Σημείωση: Τα δεδομένα παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά της ημερομηνίας υποβολής του αιτήματος καταβολής και μετά την αφαίρεση της προχρηματοδότησης.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πίνακας 2: Τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση των αιτημάτων καταβολής στο πλαίσιο του ΜΑΑ

Σημείωση: *Η Ιρλανδία δεν ζήτησε προχρηματοδότηση. ▲ Ως προϋπόθεση για την προχρηματοδότηση, η ΕΑΣ έπρεπε να εγκριθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Μολονότι η υλοποίηση των ΣΑΑ βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό εντός χρονοδιαγράμματος, ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη διαχείριση των κονδυλίων, εν μέρει λόγω περιορισμένων διοικητικών ικανοτήτων ή εμποδίων στις επενδύσεις εντός των αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων του μηχανισμού. Οι αναθεωρήσεις των ΣΑΑ και η προσθήκη κεφαλαίων για το REPowerEU επηρέασαν επίσης το χρονοδιάγραμμα εκταμίευσης των κονδυλίων του ΜΑΑ, καθώς κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 σημειώθηκε επιβράδυνση στην υποβολή αιτημάτων καταβολής, με τα κράτη μέλη να εστιάζουν τις προσπάθειές τους στην αναθεώρηση των σχεδίων και στην προσθήκη κεφαλαίων για το REPowerEU. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο στην υλοποίηση των οροσήμων και των στόχων, με βάση την εξαμηνιαία υποβολή εκθέσεων, περιγράφονται λεπτομερώς στην επόμενη ενότητα.

Η Επιτροπή εξακολουθεί να υπογραμμίζει ότι πρώτη προτεραιότητα παραμένει η ταχεία υλοποίηση των ΣΑΑ, όπως καταδεικνύεται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2023, και είναι έτοιμη να στηρίξει τα κράτη μέλη στην εκπλήρωση των συμφωνηθέντων μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δεσμεύσεών τους. Η επιτυχής αναθεώρηση των σχεδίων το 2023 αποτελεί ευκαιρία για τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν ζητήματα που σχετίζονται με τη διοικητική ικανότητα, να αυξήσουν την ικανότητα απορρόφησης των κονδυλίων του ΜΑΑ και να καλύψουν την υστέρηση όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα εκταμίευσης. Αυτό συνεπάγεται την εισαγωγή πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε τροποποιημένα ΣΑΑ που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων κανονιστικών εμποδίων και σημείων συμφόρησης στις επενδύσεις που έχουν εντοπιστεί κατά την υλοποίηση μέχρι στιγμής. Αυτό περιλαμβάνει επίσης μέτρα για τη βελτίωση της οργάνωσης, της ικανότητας και των μέσων των εθνικών διοικήσεων που συμμετέχουν άμεσα στην υλοποίηση των σχεδίων. Τα μέτρα αυτά μπορούν να βασίζονται στην τεχνική συνδρομή που παρέχει η Επιτροπή μέσω του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης (TSI). 23 κράτη μέλη έχουν λάβει ή λαμβάνουν επί του παρόντος γενική στήριξη για τις οριζόντιες πτυχές της υλοποίησης των ΣΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης για την αναθεώρηση των σχεδίων, ενώ και τα 27 κράτη μέλη επωφελούνται από τη θεματική στήριξη που συνδέεται με την εφαρμογή των μέτρων του ΜΑΑ 9 .

Πρόοδος στην υλοποίηση των οροσήμων και των στόχων

Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού ΜΑΑ, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλλουν δύο φορές ετησίως, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται στην υλοποίηση των οικείων ΣΑΑ. Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2021/2106 της Επιτροπής διευκρινίζει περαιτέρω την υποχρέωση αυτή, ορίζοντας τις προθεσμίες για την εξαμηνιαία υποβολή εκθέσεων το αργότερο έως τις 30 Απριλίου και τις 15 Οκτωβρίου. Τα κράτη μέλη αναφέρουν την πρόοδό τους όσον αφορά την επίτευξη των οροσήμων και των στόχων τους που έπρεπε να επιτευχθούν κατά το παρελθόν και που πρέπει να επιτευχθούν δώδεκα μήνες με ορίζοντα το μέλλον. Μολονότι τα δεδομένα υποβάλλονται από τα ίδια τα κράτη μέλη και δεν επαληθεύονται από την Επιτροπή, παρέχουν συνολικό απολογισμό της υλοποίησης όλων των σχεδίων και καθιστούν δυνατή την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΑΑ.

Τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αναφέρουν ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΑΑ, με ελάχιστα ορόσημα και στόχους που αναφέρθηκαν ότι δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί ή ότι παρουσιάζουν καθυστέρηση. Από τον εξαμηνιαίο κύκλο υποβολής εκθέσεων προκύπτει ότι η συντριπτική πλειονότητα των οροσήμων και των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν έως τον Απρίλιο του 2023 είτε έχουν εκπληρωθεί 10 είτε αναφέρεται ότι έχουν ολοκληρωθεί 11 (διάγραμμα 1). Η πρόοδος των επικείμενων οροσήμων και στόχων είναι επίσης ενθαρρυντική, καθώς σημαντικός αριθμός οροσήμων και στόχων αναφέρεται ότι βρίσκεται εντός χρονοδιαγράμματος 12 ή ότι έχει ήδη ολοκληρωθεί (διάγραμμα 2).

Υπάρχει αυξανόμενη ισορροπία μεταξύ του αριθμού των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που αναφέρονται ως υλοποιηθείσες ή ολοκληρωθείσες. Η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων —ιδίως η έγκριση νομικών κειμένων και η χάραξη σχετικών πολιτικών— ήταν πιο εμφανής σε προηγούμενους κύκλους υποβολής εκθέσεων, καθώς οι μεταρρυθμίσεις είχαν συχνά εμπροσθοβαρή χρηματοδότηση στα ΣΑΑ των κρατών μελών για τη δημιουργία του πλαισίου ώστε τα επακόλουθα επενδυτικά έργα να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο. Επιπλέον, η ολοκλήρωση των στόχων που σχετίζονται με τις επενδύσεις, όπως για παράδειγμα η κατασκευή υποδομών, απαιτεί κάποιο χρόνο, και οι εν λόγω στόχοι αντιπροσωπεύονται συνήθως λιγότερο στα πρώτα χρονοδιαγράμματα των αιτημάτων καταβολής, ακόμη και αν η υλοποίησή τους μπορεί να έχει ήδη ξεκινήσει. Ωστόσο, η πρόοδος όσον αφορά τις επενδύσεις είναι πλέον πιο ορατή, καθώς υπάρχουν περισσότερα ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με τις επενδύσεις παρά με τη μεταρρύθμιση και βρίσκονται εντός χρονοδιαγράμματος για να ολοκληρωθούν τους επόμενους 12 μήνες (διάγραμμα 3). Πρόκειται για αναμενόμενη εξέλιξη στον ΜΑΑ, καθώς η υλοποίηση προχωρά σταδιακά από ορόσημα και στόχους που επικεντρώνονται περισσότερο στις μεταρρυθμίσεις σε ορόσημα και στόχους που επικεντρώνονται περισσότερο στις επενδύσεις.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Διάγραμμα 3: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων που σχετίζονται με τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τα ορόσημα και οι στόχοι φαίνεται να υλοποιούνται συγκριτικά και στους έξι πυλώνες πολιτικής του ΜΑΑ 13 , σύμφωνα με τα δεδομένα της εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων. Η μεγαλύτερη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τα μέτρα που συμβάλλουν στον πυλώνα 3 σχετικά με την «έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», στον πυλώνα 5 σχετικά με την «υγεία και οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα» και στον πυλώνα 4 σχετικά με την «κοινωνική και εδαφική συνοχή» (διάγραμμα 4). Οι πυλώνες αυτοί —μαζί με τον πυλώνα 1 σχετικά με την «πράσινη μετάβαση»— υποστηρίζονται από τον μεγαλύτερο αριθμό μέτρων και, ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι σημειώνουν τη μεγαλύτερη πρόοδο. 

Διάγραμμα 4: Πρόοδος των οροσήμων και των στόχων ανά πυλώνα του ΜΑΑ 

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παρότι ο αριθμός των Ο&Σ που αναφέρθηκαν ότι παρουσιάζουν καθυστέρηση είναι συνολικά μικρός, οι τομείς 14 της χάραξης πολιτικών, των νέων δημόσιων υπηρεσιών και διαδικασιών, καθώς και των αναβαθμίσεων των υποδομών, φαίνεται να παρουσιάζουν περισσότερες καθυστερήσεις στην υλοποίηση (διάγραμμα 5), με βάση την εξαμηνιαία υποβολή εκθέσεων. Δεδομένου ότι οι τρεις αυτοί τομείς καλύπτουν μεγάλο αριθμό οροσήμων και στόχων κατά την παρούσα περίοδο υποβολής εκθέσεων, οι καθυστερήσεις ενδέχεται να μην είναι σημαντικές ή δυσανάλογες σε σύγκριση με τους άλλους τομείς.

Κατά την παροχή εξηγήσεων για τις καθυστερήσεις, τα κράτη μέλη ανέφεραν δυσκολίες στην τήρηση της προθεσμίας για την υπογραφή των συμβάσεων και απρόβλεπτες χρονικές καθυστερήσεις στις κατασκευαστικές εργασίες. Συνολικά, τα κράτη μέλη δεν παρείχαν με συνέπεια λεπτομερείς εξηγήσεις για τις καθυστερήσεις και γενικά δεν τις θεώρησαν σημαντικές.

Μολονότι οι ενδεικτικές ημερομηνίες-στόχοι ορισμένων οροσήμων και στόχων παρουσίασαν καθυστέρηση, άλλοι επισπεύσθηκαν. Σύμφωνα με τον τελευταίο κύκλο των δεδομένων της εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων, οι καθυστερήσεις στην ημερομηνία-στόχο για την υλοποίηση που ανέφεραν τα κράτη μέλη επηρεάζουν κυρίως τα ορόσημα και τους στόχους που θα έπρεπε να είχαν υλοποιηθεί αρχικά το 2022 (πινάκας 3), με διάμεση περίοδο 181 ημερών αναφερόμενων καθυστερήσεων. Τα ορόσημα και οι στόχοι που είχαν αρχικά προγραμματιστεί να υλοποιηθούν το 2023 φαίνεται, επί του παρόντος, να παρουσιάζουν λιγότερες καθυστερήσεις. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, για διάφορα ορόσημα και στόχους, η ημερομηνία-στόχος υλοποίησης επισπεύσθηκε 15 .

Διάγραμμα 5: Είδος οροσήμων και στόχων που παρουσιάζουν καθυστέρηση

Σημείωση: Η ταξινόμηση των οροσήμων και των στόχων στο ανωτέρω διάγραμμα αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δεν αναφέρεται ως τέτοια από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Πίνακας 3: Αριθμός και διάμεση περίοδος των Ο&Σ με καθυστερημένη ή πρώιμη αναφερόμενη ημερομηνία-στόχο υλοποίησης, για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις

Σημείωση: Ο πίνακας αυτός βασίζεται σε δεδομένα που υποβάλλονται από τα ίδια τα κράτη μέλη και παρέχονται στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων, στην οποία τα κράτη μέλη αναφέρουν την πρόοδο των μελλοντοστρεφών οροσήμων και στόχων έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με πιθανές καθυστερήσεις όσον αφορά τα ορόσημα και τους στόχους που πρέπει να υλοποιηθούν το 2025 και το 2026. Τα ορόσημα και οι στόχοι θεωρείται ότι υλοποιούνται εκ των προτέρων όταν υλοποιούνται κατά το τρίμηνο που προηγείται εκείνου που είχε αρχικά τεθεί ως στόχος.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επιδόσεις του μηχανισμού με βάση τους κοινούς δείκτες

Οι κοινοί δείκτες δείχνουν την πρόοδο στην υλοποίηση των ΣΑΑ προς την επίτευξη κοινών στόχων και τις συνολικές επιδόσεις του ΜΑΑ. Μολονότι, στο πλαίσιο του ΜΑΑ, η εκπλήρωση των οροσήμων και των στόχων αποτελεί το βασικό μετρικό μέγεθος για την υλοποίηση κάθε ΣΑΑ, οι κοινοί δείκτες αντιπροσωπεύουν ένα σύνολο 14 δεικτών που καθορίστηκαν με τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2106 της Επιτροπής 16 στις 28 Σεπτεμβρίου 2021 για την απεικόνιση των συνολικών επιδόσεων και της προόδου του μηχανισμού ως προς την επίτευξη των στόχων του 17 .

Τα κράτη μέλη υποβάλλουν ανά εξάμηνο εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους ως προς την επίτευξη των κοινών δεικτών. Σύμφωνα με τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2106, τα κράτη μέλη υποβάλλουν έκθεση έως τις 28 Φεβρουαρίου (που καλύπτει την περίοδο υποβολής εκθέσεων του Ιουλίου και του Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους) και έως τις 31 Αυγούστου (που καλύπτει την περίοδο υποβολής εκθέσεων από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του ίδιου έτους). Η Επιτροπή δημοσιεύει τα δεδομένα των κοινών δεικτών σχετικά με τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας 18 , αφού διενεργήσει ορισμένους ελέγχους δεδομένων για τη διασφάλιση της συγκρισιμότητας των δεδομένων 19 . Σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού της Επιτροπής, όταν τα δεδομένα δημοσιεύονται σε επίπεδο κάθε κράτους μέλους, αυτά παρουσιάζονται με σχετικούς όρους.

Τα δεδομένα που έχουν υποβάλει τα κράτη μέλη μέχρι στιγμής δείχνουν ότι ο ΜΑΑ έχει ήδη σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τους κοινούς δείκτες και σε όλους τους πυλώνες πολιτικής. Μέχρι σήμερα, τα δεδομένα των τριών κύκλων υποβολής εκθέσεων έχουν επανεξεταστεί και δημοσιευτεί στον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ο οποίος καλύπτει την πρόοδο που επιτεύχθηκε κατά την περίοδο από τον Φεβρουάριο του 2020 έως τον Δεκέμβριο του 2022. Δεδομένου ότι οι κοινοί δείκτες έχουν σχεδιαστεί για να αποτυπώνουν την πρόοδο που επιτυγχάνεται στην πράξη, τα προγενέστερα στάδια εφαρμογής των μέτρων των ΣΑΑ συχνά δεν αντικατοπτρίζονται στα δεδομένα. Το διάγραμμα 6 παρουσιάζει την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την πρόοδο προς την επίτευξη των κοινών δεικτών και αποτυπώνει σημαντικά επιτεύγματα ως προς την επίτευξη των στόχων του μηχανισμού και των βασικών προτεραιοτήτων της ΕΕ.

Για παράδειγμα, περίπου 22 εκατομμύρια μεγαβάτ (στο εξής: MWh) εξοικονόμησης στην ετήσια κατανάλωση ενέργειας έχουν ήδη επιτευχθεί έως τον Δεκέμβριο του 2022 χάρη στη στήριξη από τον ΜΑΑ (διάγραμμα 7). Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης συγκαταλέγονται στις κορυφαίες προτεραιότητες της ΕΕ και αποτελεί προϋπόθεση για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, ενώ ο κοινός δείκτης (1) αποτυπώνει τη μείωση της ετήσιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας που επιτυγχάνεται με τη στήριξη του ΜΑΑ. Στο πλαίσιο αυτό, η εξοικονόμηση ενέργειας που έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής αντιστοιχεί κατά προσέγγιση στην εγκατεστημένη δυναμικότητα ηλεκτροπαραγωγής στο Βέλγιο. Παραδείγματα αποτελούν οι μειώσεις της κατανάλωσης ενέργειας σε κτίρια, σχολεία, νοσοκομεία ή επιχειρήσεις.

Έως τον Δεκέμβριο του 2022 ο ΜΑΑ είχε βοηθήσει 1,43 εκατομμύρια επιχειρήσεις είτε μέσω χρηματικής στήριξης είτε μέσω στήριξης σε είδος (διάγραμμα 8). Η κρίση που προκάλεσε η COVID-19 είχε σοβαρό αντίκτυπο σε ολόκληρη την οικονομία της ΕΕ και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) έχουν ιδιαίτερα πληγεί από την κρίση. Όσον αφορά τη στήριξη που παρέχεται για την τόνωση των οικονομιών της ΕΕ και την παροχή βοήθειας στις επιχειρήσεις, ο κοινός δείκτης (9) δείχνει τον αριθμό των επιχειρήσεων που υποστηρίζονται από μέτρα στο πλαίσιο του ΜΑΑ.

Διάγραμμα 6: Κατάσταση όσον αφορά την πρόοδο προς την επίτευξη των κοινών δεικτών 20

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Διάγραμμα 7: Εξέλιξη της εξοικονόμησης στην ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας σε MWh ανά έτος

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Διάγραμμα 8: Εξέλιξη του αριθμού των υποστηριζόμενων επιχειρήσεων

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Το δεύτερο εξάμηνο του 2022, πάνω από 4 εκατομμύρια άτομα εκπαιδεύτηκαν με τη στήριξη του ΜΑΑ (διάγραμμα 9). Η κρίση λόγω της νόσου COVID-19 διατάραξε επίσης σε μεγάλο βαθμό τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης της ΕΕ, και ο κοινός δείκτης (10) αντικατοπτρίζει τη συμβολή του ΜΑΑ στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, καθώς και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, με την παρουσίαση του αριθμού των συμμετεχόντων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση λόγω της στήριξης που έλαβε μέσω μέτρων του ΜΑΑ. Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση είναι ζωτικής σημασίας για την προετοιμασία των πολιτών για τις σημερινές προκλήσεις, ιδίως την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση, και για να διασφαλιστεί ότι έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τις δεξιότητες που χρειάζονται. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε προγράμματα κατάρτισης που αποσκοπούν στη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων, υπό το πρίσμα της διαρκώς αυξανόμενης σημασίας τους στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία.

Διάγραμμα 9: Εξέλιξη συμμετεχόντων σε εκπαίδευση ή κατάρτιση

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

2.2. Αυξημένη διαφάνεια κατά την αξιολόγηση των αιτημάτων καταβολής

Τα κονδύλια του ΜΑΑ μπορούν να εκταμιευθούν μόνο υπό την προϋπόθεση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των σχετικών οροσήμων και στόχων που καλύπτονται από το αίτημα καταβολής, σύμφωνα με το άρθρο 24 του κανονισμού ΜΑΑ. Η αξιολόγηση από την Επιτροπή των οροσήμων και των στόχων αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ΜΑΑ και απαιτεί λεπτομερή ανάλυση, ώστε να διαπιστωθεί αν τα κράτη μέλη έχουν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους με ικανοποιητικό τρόπο.

Στην ανακοίνωσή της σχετικά με τη διετή επέτειο του ΜΑΑ που δημοσιεύτηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2023 21 , η Επιτροπή αύξησε την προβλεψιμότητα και τη διαφάνεια παρουσιάζοντας τα εργαλεία υλοποίησης που χρησιμοποιούνται κατά την αξιολόγηση των αιτημάτων καταβολής. Η ανακοίνωση και τα παραρτήματά της παρέχουν λεπτομερή περιγραφή τόσο του πλαισίου που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των οροσήμων και των στόχων όσο και της μεθοδολογίας αναστολής πληρωμών.

Πλαίσιο για την αξιολόγηση των οροσήμων και των στόχων στο πλαίσιο του κανονισμού ΜΑΑ

Τον Φεβρουάριο του 2023, η Επιτροπή δημοσίευσε το πλαίσιό της για την αξιολόγηση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των οροσήμων και των στόχων, με σκοπό την υποστήριξη των εθνικών αρχών, των ενδιαφερόμενων μερών και του ευρύτερου κοινού, όσον αφορά την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αξιολογείται η εφαρμογή των μέτρων που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ πριν από κάθε εκταμίευση.

Η ικανοποιητική εκπλήρωση των οροσήμων και των στόχων αξιολογείται βάσει των ΕΑΣ που εγκρίνουν τα ΣΑΑ. Η Επιτροπή βασίζεται στην περιγραφή κάθε οροσήμου και στόχου υπό το πρίσμα του πλαισίου και του σκοπού του για να καθορίσει τις απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα κράτη μέλη. Στη συνέχεια, καθορίζει, με βάση τη δέουσα αιτιολόγηση που παρέχουν τα κράτη μέλη, κατά πόσον έχει εκπληρωθεί ικανοποιητικά ένα συγκεκριμένο ορόσημο ή ένας συγκεκριμένος στόχος. Σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και σύμφωνα με την εφαρμογή της αρχής de minimis, μπορούν να γίνουν δεκτές ελάχιστες αποκλίσεις που συνδέονται με τα ποσά, τις τυπικές απαιτήσεις, το χρονοδιάγραμμα ή την ουσία. Η πλήρης μεθοδολογία που αντιπροσωπεύει το πλαίσιο στο οποίο βασίζεται η Επιτροπή για τη διενέργεια της αξιολόγησης του αιτήματος καταβολής παρουσιάζεται στο παράρτημα I της ανακοίνωσης που δημοσιεύθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2023 22 .

Διαδικασία αναστολής καταβολής

Τον Φεβρουάριο του 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης τη μεθοδολογία της για τον καθορισμό του ποσού που πρέπει να ανασταλεί σε περίπτωση μη ικανοποιητικής εκπλήρωσης ενός οροσήμου ή στόχου, με πλήρη σεβασμό των αρχών της ίσης μεταχείρισης και της αναλογικότητας. Ο κανονισμός ΜΑΑ προβλέπει εξαιρετικές περιστάσεις κατά τις οποίες τα κράτη μέλη ενδέχεται να αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μέτρων, οι οποίες επηρεάζουν την έγκαιρη εκπλήρωση ορισμένων οροσήμων και στόχων. Οι καταστάσεις αυτές δεν θα πρέπει να εμποδίζουν την πραγματοποίηση καταβολών για ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά 23 . Ως εκ τούτου, ο κανονισμός προβλέπει μηχανισμό για να δοθεί στα κράτη μέλη πρόσθετος χρόνος (έως έξι μήνες) για την υλοποίηση του σχετικού οροσήμου ή στόχου. Στην περίπτωση αυτή, ο κανονισμός ΜΑΑ παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να αναστείλει εν μέρει ή πλήρως τις καταβολές, διασφαλίζοντας έτσι επίσης τη συμμόρφωση με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.

Η αναστολή καταβολής επιτρέπει στα κράτη μέλη να υποβάλουν αίτημα καταβολής, ακόμη και αν δεν έχουν εκπληρωθεί ακόμη όλα τα ορόσημα και οι στόχοι. Η διαδικασία αναστολής (διάγραμμα 10) παρέχει χρόνο στα κράτη μέλη για να εκπληρώσουν τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που θεωρείται ότι δεν έχουν εκπληρωθεί εντός έξι μηνών από την έκδοση απόφασης αναστολής. Τέλος, εάν το κράτος μέλος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει το σχετικό ορόσημο ή στόχο εντός της εν λόγω εξάμηνης περιόδου, η χρηματοδοτική συνεισφορά του ή η δανειακή στήριξη θα μειωθεί μόνιμα, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 6 του κανονισμού ΜΑΑ. Η πλήρης μεθοδολογία που περιγράφει λεπτομερώς τον υπολογισμό του προς αναστολή ποσού παρουσιάζεται στο παράρτημα II της ανακοίνωσης που δημοσιεύθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2023.

Το 2023 η Επιτροπή αντιμετώπισε τις πρώτες περιπτώσεις μη ικανοποιητικής εκπλήρωσης 24 . Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή περιέγραψε σε επιστολή προς το οικείο κράτος μέλος τον λόγο για τον οποίο τα ορόσημα ή οι στόχοι θεωρήθηκαν ότι δεν έχουν εκπληρωθεί και το σχετικό ποσό που πρέπει να ανασταλεί σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται στον κανονισμό ΜΑΑ. Είναι προνόμιο του οικείου κράτους μέλους να κοινοποιεί τις πληροφορίες αυτές στην Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ). Μέχρι στιγμής, τα οικεία κράτη μέλη έχουν κοινοποιήσει την επιστολή τους στην ΟΔΕ.

Διάγραμμα 10: Διαδικασία για την αναστολή καταβολής

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

2.3. Αναίρεση των οροσήμων και των στόχων στο πλαίσιο του ΜΑΑ

Σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 3 του κανονισμού ΜΑΑ, «[η] ικανοποιητική εκπλήρωση των οροσήμων και των στόχων προϋποθέτει ότι τα μέτρα που σχετίζονται με ορόσημα και στόχους που είχαν εκπληρωθεί ικανοποιητικά στο παρελθόν δεν έχουν αναιρεθεί από το οικείο κράτος μέλος».

Σήμερα, από κοινού με την παρούσα έκθεση, η Επιτροπή δημοσιεύει το πλαίσιο για την εφαρμογή της εν λόγω διάταξης (βλ. παράρτημα II). Το πλαίσιο ανταποκρίνεται σε σύσταση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου 25 και παρέχει νομική σαφήνεια και διαφάνεια σχετικά με τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται σε περίπτωση αναίρεσης, με αποτέλεσμα να διασφαλίζεται η συνέχιση της υλοποίησης του ΜΑΑ και η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Η Επιτροπή μπορεί να επανεξετάσει και να τροποποιήσει την παρούσα μεθοδολογία, καθώς αποκτά περισσότερη πείρα από την εφαρμογή της. 

2.4. Αναθεώρηση των ΣΑΑ

Το σχέδιο REPowerEU αναγνωρίζει ότι ο ΜΑΑ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη ασφαλούς, οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας και ότι ο τροποποιημένος κανονισμός ΜΑΑ άρχισε να ισχύει τον Φεβρουάριο του 2023, στο πλαίσιο της απάντησης της Επιτροπής στις πρόσφατες ενεργειακές και γεωπολιτικές εξελίξεις. Ως εκ τούτου, ο κανονισμός ΜΑΑ τροποποιήθηκε ώστε να στηρίξει νέες ή κλιμακούμενες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που προορίζονται για τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού (ιδίως των ορυκτών καυσίμων), την αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας, την επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας και, τελικά, την αύξηση της ανθεκτικότητας, της ασφάλειας και της βιωσιμότητας του ενεργειακού συστήματος της Ένωσης. Για να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τα πρόσθετα κονδύλια, ο τροποποιημένος κανονισμός ΜΑΑ καλεί τα κράτη μέλη να αναθεωρήσουν τα οικεία ΣΑΑ για να προσθέσουν νέες ή «κλιμακούμενες» μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια μέσω ειδικού «κεφαλαίου για το REPowerEU». Ο τροποποιημένος κανονισμός εισάγει επίσης ένα σύνολο στόχων του REPowerEU τους οποίους θα πρέπει να επιτύχουν τα εν λόγω πρόσθετα μέτρα (βλ. άρθρο 21γ του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ).

Η ταχεία υλοποίηση των ΣΑΑ παραμένει η πρώτη προτεραιότητα και οι αναθεωρήσεις των ΣΑΑ και η υποβολή των κεφαλαίων για το REPowerEU δεν θα πρέπει να εμποδίζουν τα κράτη μέλη από την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων που προβλέπονται στις ΕΑΣ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να πραγματοποιούν κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποβάλλουν έγκαιρα τα αιτήματα καταβολής και να διασφαλίζουν την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων, ώστε να καθίσταται δυνατή η έγκαιρη εκταμίευση των κονδυλίων.

Από την έναρξη ισχύος του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ τον Φεβρουάριο του 2023, 20 κράτη μέλη υπέβαλαν τα οικεία τροποποιημένα ΣΑΑ μαζί με τα κεφάλαια για το REPowerEU, τα οποία θα συμβάλουν στη μετάβαση των κρατών μελών προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και θα μειώσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.

Τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την τροποποίηση των ΣΑΑ και την υποβολή κεφαλαίων για το REPowerEU

Τα κράτη μέλη μπορούν να υποβάλουν αιτιολογημένο αίτημα στην Επιτροπή για την υποβολή πρότασης τροποποίησης ή αντικατάστασης των οικείων υφιστάμενων ΣΑΑ για τέσσερις λόγους αναθεώρησης 26 . Πρώτον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προτείνουν νέες ή «κλιμακούμενες» μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια μέσω ειδικού «κεφαλαίου για το REPowerEU». Δεύτερον, τα κράτη μέλη μπορούν, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2, να προτείνουν την προσαρμογή —προς τα πάνω ή προς τα κάτω— των μέτρων τους ώστε να ληφθεί υπόψη η επικαιροποιημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά που δημοσιεύθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. Τρίτον, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν τροποποίηση του σχεδίου τους εάν η επίτευξη ενός ή περισσοτέρων οροσήμων και στόχων στο οικείο ΣΑΑ πάψει να είναι εφικτή λόγω αντικειμενικών περιστάσεων, σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ. Τέλος, τα κράτη μέλη είχαν προθεσμία έως τις 31 Αυγούστου 2023 για να ζητήσουν στήριξη στο πλαίσιο της συνιστώσας του δανείου του ΜΑΑ και να αναθεωρήσουν αναλόγως τα σχέδιά τους, τα οποία θα υποβάλλονταν προς αξιολόγηση από την Επιτροπή. Περισσότερες πληροφορίες για κάθε συνιστώσα δανείου παρέχονται στην ενότητα που ακολουθεί.

Έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023, η Επιτροπή έχει λάβει 25 τροποποιημένα ΣΑΑ και 20 κεφάλαια για το REPowerEU (πίνακας 4). Το Συμβούλιο ενέκρινε οκτώ τροποποιημένα ΣΑΑ (Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Σλοβακία και Φινλανδία), τέσσερα από τα οποία περιλαμβάνουν κεφάλαια για το REPowerEU (Εσθονία, Γαλλία, Μάλτα και Σλοβακία). Κατά τον χρόνο εκπόνησης της παρούσας ετήσιας έκθεσης, η Επιτροπή αξιολόγησε τις τροποποιήσεις που πρότειναν 16 κράτη μέλη. Ο πίνακας 5 περιγράφει τις νομικές βάσεις που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για την τροποποίηση των οικείων ΣΑΑ, σύμφωνα με τον κανονισμό ΜΑΑ.

Πίνακας 4: Πίνακας επισκόπησης της υποβολής των τροποποιημένων ΣΑΑ και των κεφαλαίων για το REPowerEU 27

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πίνακας 5: Νομική βάση που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για την τροποποίηση των οικείων ΣΑΑ

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Αναθεωρημένη μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ

Σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, τα κράτη μέλη μπορούν να επικαιροποιούν τα οικεία ΣΑΑ ώστε να ληφθεί υπόψη η επικαιροποιημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά που δημοσιεύτηκε στις 30 Ιουνίου 2022. Τα κράτη μέλη που έχουν μειωμένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά μπορούν να αναθεωρήσουν αναλόγως τα οικεία σχέδια. Τα κράτη μέλη που έχουν αυξημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους πρόσθετους πόρους για τη χρηματοδότηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στα αναθεωρημένα σχέδιά τους ή στο κεφάλαιο για το REPowerEU. Ο πίνακας 6 κατωτέρω παρέχει επισκόπηση της μεταβολής των κρατών μελών όσον αφορά τη μη επιστρεπτέα χρηματοδοτική στήριξη βάσει του άρθρου 18.

Πίνακας 6: Μεταβολή της μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού ΜΑΑ

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Δάνεια στο πλαίσιο του ΜΑΑ

Για τη χρηματοδότηση νέων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο για το REPowerEU, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τους εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης των δανείων στο πλαίσιο του ΜΑΑ, τους οποίους έπρεπε να ζητήσουν έως τις 31 Αυγούστου 2023. Ο πίνακας 7 κατωτέρω παρέχει επισκόπηση των αιτημάτων (συμπεριλαμβανομένου του ποσού των δανείων) που υποβλήθηκαν ανά κράτος μέλος εντός της νόμιμης προθεσμίας. Οι πληροφορίες αυτές κοινοποιήθηκαν επίσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο την 1η Σεπτεμβρίου 2023.

Πίνακας 7: Δάνεια που ζητήθηκαν από τα κράτη μέλη έως τις 31 Αυγούστου 2023 

Σημείωση: *Τα αιτήματα δανείων που υποβλήθηκαν έως τις 31 Αυγούστου 2023 δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί από την Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 19 του κανονισμού ΜΑΑ και τα αναθεωρημένα σχέδια θα πρέπει να εγκριθούν από το Συμβούλιο. Ως εκ τούτου, ο παρών πίνακας παρέχει μόνο μια προκαταρκτική εκτίμηση του συνολικού ποσού των δανείων που δεσμεύτηκαν στο πλαίσιο του ΜΑΑ.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Στο πλαίσιο του REPowerEU, τα κράτη μέλη θα μπορούν να λάβουν προχρηματοδότηση σε δύο δόσεις, μεταξύ 2023 και 2024. Αυτό θα είναι δυνατό μετά την υποβολή του κεφαλαίου για το REPowerEU, υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές ΕΑΣ θα εγκριθούν από το Συμβούλιο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Για τα μέτρα που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια για το REPowerEU, τα κράτη μέλη θα μπορούν να ζητούν προχρηματοδότηση ύψους έως και 20 % των πρόσθετων πηγών χρηματοδότησης του REPowerEU από τα δικαιώματα του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (στο εξής: ΣΕΔΕ) και τις μεταφορές από το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit (στο εξής: BAR), την αυξημένη κατανομή στο πλαίσιο του ΜΑΑ, όπως επικαιροποιήθηκε έως τον Ιούνιο του 2022, και στο πλαίσιο της εναπομένουσας συνιστώσας του δανείου του ΜΑΑ.

2.5. Η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τη χρηματοδότηση του ΜΑΑ

Τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τη χρηματοδότηση του NextGenerationEU

Στο πλαίσιο του NextGenerationEU, η Επιτροπή μπορεί να συγκεντρώσει έως και 806,9 δισ. EUR από τα μέσα του 2021 έως το 2026 μέσω της έκδοσης ομολόγων της ΕΕ, γεγονός που καθιστά την ΕΕ έναν από τους μεγαλύτερους εκδότες χρεωστικών τίτλων σε ευρώ κατά την περίοδο αυτή. Παρά την αστάθεια της αγοράς κατά το προηγούμενο έτος, η Επιτροπή μπόρεσε να εκπληρώσει έγκαιρα όλες τις δεσμεύσεις εκταμίευσης στο πλαίσιο του NextGenerationEU και να συνεχίσει να επιδιώκει τους στόχους της για άντληση κεφαλαίων στις αγορές με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο.

Τον Ιούνιο του 2022 η Επιτροπή ανακοίνωσε το σχέδιο χρηματοδότησής της για την περίοδο από τον Ιούνιο έως τα τέλη Δεκεμβρίου 2022. Σύμφωνα με το εν λόγω σχέδιο χρηματοδότησης, η Επιτροπή συγκέντρωσε πρόσθετη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση ύψους 50 δισ. EUR για το NextGenerationEU, η οποία συμπληρώνεται με την έκδοση βραχυπρόθεσμων γραμματίων της ΕΕ. Τα ομόλογα που εκδόθηκαν ήταν συνδυασμός συμβατικών και πράσινων ομολόγων, με πλήρη σεβασμό του πλαισίου πράσινων ομολόγων του NextGenerationEU. Οι συναλλαγές αυτές έχουν αυξήσει το συνολικό ανεξόφλητο ποσό των ομολόγων NextGenerationEU σε 171 δισ. EUR, εκ των οποίων 36,5 δισ. EUR είχαν συγκεντρωθεί με την έκδοση πράσινων ομολόγων. Το συνολικό ποσό των ανεξόφλητων γραμματίων της ΕΕ στα τέλη Δεκεμβρίου ανερχόταν σε 17 δισ. EUR 28 . 

Τον Δεκέμβριο του 2022 η Επιτροπή ανακοίνωσε το σχέδιο χρηματοδότησής της για την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Ιουνίου 2023, το οποίο περιλάμβανε πράξεις μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης ύψους έως 80 δισ. EUR. Τελικά, εκδόθηκαν ομόλογα της ΕΕ ύψους 78 δισ. EUR, με μέση ληκτότητα περίπου 14 ετών. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 η Επιτροπή εξέδωσε επίσης τριμηνιαία και εξαμηνιαία γραμμάτια της ΕΕ μέσω διμηνιαίων δημοπρασιών για την κάλυψη βραχυπρόθεσμων χρηματοδοτικών αναγκών, με 17,9 δισ. EUR σε ανεξόφλητα γραμμάτια της ΕΕ στα τέλη Ιουνίου 2023. Χρησιμοποιήθηκαν δώδεκα δημοπρασίες για την έκδοση 24 γραμματίων της ΕΕ, με μέσο μέγεθος περίπου 1 δισ. EUR το καθένα.

Χάρη σ’ αυτές τις επιτυχείς εκδόσεις, η ΕΕ μπόρεσε να συνεχίσει την ομαλή χρηματοδότηση των ΣΑΑ των κρατών μελών μέσω των έγκαιρων εκταμιεύσεων των εσόδων. Η Επιτροπή πραγματοποίησε όλες τις εκταμιεύσεις προς τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του ΜΑΑ μόλις κατέστησαν απαιτητές, κατά μέσο όρο εντός έξι εργάσιμων ημερών από την έγκριση της εκταμίευσης. Δεν σημειώθηκαν καθυστερήσεις.

Πλαίσιο για τα πράσινα ομόλογα

Το 2020 η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι το 30 % των ομολόγων NextGenerationEU (NGEU) θα εκδοθούν ως πράσινα ομόλογα. Αυτό καταδεικνύει τη δέσμευση της Επιτροπής για βιώσιμη χρηματοδότηση, καθώς εισάγει στην αγορά ένα νέο πράσινο στοιχείο ενεργητικού που χαρακτηρίζεται από υψηλή πιστοληπτική διαβάθμιση και ρευστότητα, που παρέχει πρόσβαση σε πράσινες επενδύσεις για ευρύ φάσμα επενδυτών, και ενισχύει τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρώ στις αγορές βιώσιμης χρηματοδότησης.

Τα έσοδα του πράσινου ομολόγου NextGenerationEU χρηματοδοτούν το μερίδιο των σχετικών με το κλίμα δαπανών στον ΜΑΑ. Κάθε κράτος μέλος πρέπει να αφιερώνει τουλάχιστον το 37 % της συνολικής αξίας του οικείου εθνικού ΣΑΑ σε επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με το κλίμα. Τα κράτη μέλη έχουν υπερβεί αυτόν τον στόχο, με τις εκτιμώμενες δαπάνες για το κλίμα να ανέρχονται πλέον σε περίπου 40 %.

Η Επιτροπή εξέδωσε το πρώτο πράσινο ομόλογο NextGenerationEU τον Οκτώβριο του 2021. Μέσω αυτού του 15ετούς ομολόγου, η Επιτροπή άντλησε 12 δισ. EUR, γεγονός που την καθιστά τη μεγαλύτερη συναλλαγή πράσινων ομολόγων στον κόσμο μέχρι σήμερα.

Οι δαπάνες για πράσινα ομόλογα NextGenerationEU αφορούν μέχρι στιγμής κυρίως την ενεργειακή απόδοση (47,6 % των κατανεμημένων δαπανών) και τις καθαρές μεταφορές και υποδομές (42 %). Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι η τρίτη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών (με το 5,6 % των δαπανών) μεταξύ εννέα κατηγοριών δαπανών στις οποίες μπορούν να διατεθούν έσοδα από τα πράσινα ομόλογα NextGenerationEU.

2.6. Λογιστικοί και άλλοι έλεγχοι κατά την υλοποίηση του ΜΑΑ

Ο ΜΑΑ αποτελεί μέσο που βασίζεται στις επιδόσεις. Οι πληρωμές από την Επιτροπή προς τα κράτη μέλη βασίζονται στην ικανοποιητική εκπλήρωση των προκαθορισμένων οροσήμων και στόχων που αναφέρονται στα ΣΑΑ. Για κάθε ΣΑΑ, η ΕΑΣ καθορίζει το σχετικό σύνολο οροσήμων και στόχων και το ανάλογο ποσό για κάθε δόση. Ως εκ τούτου, η νομιμότητα και η κανονικότητα των πληρωμών στο πλαίσιο του ΜΑΑ βασίζεται αποκλειστικά στην ικανοποιητική εκπλήρωση των οροσήμων και των στόχων. Δικαιούχοι των κονδυλίων του ΜΑΑ είναι τα κράτη μέλη, μόλις δε αυτά εκταμιευθούν, εγγράφονται στον εθνικό προϋπολογισμό.

Το πλαίσιο ελέγχου του ΜΑΑ είναι προσαρμοσμένο στον μοναδικό χαρακτήρα του ΜΑΑ ως προγράμματος δαπανών της ΕΕ και βασίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: αφενός, τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων, που αποτελούν την κύρια αρμοδιότητα της Επιτροπής, και, αφετέρου, την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, για την οποία είναι υπεύθυνα κυρίως τα κράτη μέλη, αλλά για την οποία η Επιτροπή διενεργεί επίσης ειδικούς ελέγχους.

Η Επιτροπή ενίσχυσε περαιτέρω την ευρωστία του πλαισίου ελέγχου του ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένων των ελεγκτικών εργασιών της. Τα αποτελέσματα του ελέγχου και οι παρατηρήσεις δεν εντοπίζουν κρίσιμους ή υψηλούς κινδύνους που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν τη δήλωση αξιοπιστίας που παρέχεται από τον γενικό διευθυντή της ΓΔ ECFIN στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων της 29 , η οποία καλύπτει τον ΜΑΑ.

Έλεγχοι της νομιμότητας και κανονικότητας των αναλήψεων υποχρεώσεων και των πληρωμών

Το περιβάλλον ελέγχου της Επιτροπής περιλαμβάνει δύο επίπεδα: τους εκ των προτέρων ελέγχους πριν από την καταβολή της πληρωμής και τους εκ των υστέρων λογιστικούς ελέγχους στη συνέχεια.

Όταν υποβάλλεται αίτημα καταβολής από κράτος μέλος, η Επιτροπή αξιολογεί κατά τον εκ των προτέρων έλεγχο την ικανοποιητική εκπλήρωση κάθε οροσήμου και στόχου που το κράτος μέλος αναφέρει ότι έχει ολοκληρώσει. Για να επαληθευτεί αν τα ορόσημα και οι στόχοι έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά, τα αποδεικτικά στοιχεία που παρέχονται από το κράτος μέλος αξιολογούνται από ειδικές ομάδες χώρας σε επίπεδο Επιτροπής. Η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει πρόσθετες πληροφορίες και μπορεί να αποφασίσει να διενεργήσει πρόσθετους ελέγχους προκειμένου να λάβει τις αναγκαίες συμπληρωματικές δηλώσεις αξιοπιστίας όσον αφορά την επίτευξη των οροσήμων και των στόχων πριν από την καταβολή της πληρωμής. Εάν ορισμένα από τα ορόσημα και τους στόχους δεν έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά, η καταβολή μπορεί να ανασταλεί εν μέρει.

Το 2022 η Επιτροπή αξιολόγησε 13 αιτήματα καταβολής συμπεριλαμβανομένων 366 οροσήμων και στόχων, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλα τα ορόσημα και οι στόχοι είχαν εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Ως εκ τούτου, το 2022 δεν χρειάστηκε αναστολή ή μείωση των καταβολών.

Η Επιτροπή διενεργεί επίσης εκ των υστέρων ελέγχους βάσει κινδύνου σχετικά με τα ορόσημα και τους στόχους, ώστε να λάβει πρόσθετη διασφάλιση ότι οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν από το κράτος μέλος ήταν ορθές. Σύμφωνα με τη στρατηγική ελέγχου της, για το 2022 η Επιτροπή διενήργησε επτά εκ των υστέρων ελέγχους σε ορόσημα και στόχους σχετικά με τα πρώτα αιτήματα καταβολής που υποβλήθηκαν από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Κροατία και τη Ρουμανία, καθώς και το δεύτερο αίτημα καταβολής που υπέβαλαν η Κροατία και η Ισπανία. Βάσει αξιολόγησης κινδύνου, οι ελεγκτικές εργασίες κάλυψαν και τα 15 ορόσημα και στόχους που προσδιορίστηκαν ως «υψηλού κινδύνου» και τα 12 που προσδιορίστηκαν ως «μεσαίου κινδύνου». Το 2023 διενεργούνται άλλοι επτά έλεγχοι για τα αιτήματα καταβολής από την Αυστρία, τη Δανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, το Λουξεμβούργο, τη Σλοβακία και την Τσεχία. Με βάση τις τελικές εκθέσεις ελέγχου που έχουν εκδοθεί μέχρι στιγμής, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ορόσημα και οι στόχοι που υποβλήθηκαν σε έλεγχο έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Εάν η Επιτροπή είχε θεωρήσει εκ των υστέρων ότι ένα ορόσημο ή ένας στόχος δεν έχει επιτευχθεί ικανοποιητικά, θα είχε προβεί σε δημοσιονομικές διορθώσεις για την ανάκτηση του αχρεωστήτως καταβληθέντος μέρους της καταβολής.

Έλεγχοι για τη διασφάλιση επαρκούς προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, με τον τρόπο που ορίζεται στο άρθρο 22 του κανονισμού ΜΑΑ

Κάθε κράτος μέλος πρέπει να θέτει σε εφαρμογή και να διατηρεί αποτελεσματικά και αποδοτικά συστήματα ελέγχου και να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Κάθε κράτος μέλος όφειλε να περιγράφει λεπτομερώς το οικείο εθνικό σύστημα ελέγχου στο οικείο εθνικό ΣΑΑ, και τα συστήματα αυτά μπορούσαν να αξιολογούνται από την Επιτροπή είτε ως «επαρκή» (A) είτε ως «ανεπαρκή» (C). Εάν οι ρυθμίσεις που προτείνει το κράτος μέλος αξιολογηθούν ως ανεπαρκείς, το σχέδιο δεν θα εγκριθεί. Κατά την αξιολόγηση των πέντε ΣΑΑ που εγκρίθηκαν το 2022, μετά την έγκριση της προηγούμενης ετήσιας έκθεσης, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι διέθεταν επαρκές σύστημα ελέγχου, όπως και τα υπόλοιπα 22 ΣΑΑ. Όπως συνέβη και σε προηγούμενες αξιολογήσεις, η Επιτροπή εντόπισε επίσης ορισμένες ελλείψεις σε καθένα από τα πέντε ΣΑΑ που αξιολογήθηκαν θετικά το 2022 και ζήτησε από τα οικεία κράτη μέλη να λάβουν πρόσθετα διορθωτικά μέτρα, με την προσθήκη συγκεκριμένων οροσήμων για τους λογιστικούς και άλλους ελέγχους στα αντίστοιχα ΣΑΑ τους. Τα αντίστοιχα ορόσημα και στόχοι περιλαμβάνονται στο παράρτημα της ΕΑΣ και πρέπει να εκπληρώνονται πριν από την πραγματοποίηση οποιασδήποτε τακτικής καταβολής. Μετά την παραλαβή του αντίστοιχου αιτήματος καταβολής, η Επιτροπή αξιολογεί την ικανοποιητική εκπλήρωση αυτών των ειδικών οροσήμων όσον αφορά τους λογιστικούς και άλλους ελέγχους και αναλύει τις υποβληθείσες διαχειριστικές δηλώσεις και τις συνόψεις των λογιστικών ελέγχων.

Επιπλέον, και σύμφωνα με τη στρατηγική ελέγχου της, η Επιτροπή διενεργεί ελέγχους συστημάτων με βάση τις πληροφορίες που διαθέτει η Επιτροπή και τις συνόψεις των λογιστικών ελέγχων και τις διαχειριστικές δηλώσεις που υποβάλλουν τα κράτη μέλη, μαζί με τα αιτήματα καταβολών τους. Στο πλαίσιο των ελέγχων συστημάτων, η Επιτροπή ελέγχει τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της απάτης, της διαφθοράς και της σύγκρουσης συμφερόντων, καθώς και της διπλής χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται επίσης έλεγχοι βάσει κινδύνου στα συστήματα συλλογής και αποθήκευσης δεδομένων που αφορούν δικαιούχους, εργολάβους, υπεργολάβους και πραγματικούς δικαιούχους. Η Επιτροπή έχει την εξουσία να ανακτά κονδύλια ή να προβαίνει σε δημοσιονομικές διορθώσεις εάν εντοπιστεί απάτη, διαφθορά ή σύγκρουση συμφερόντων και δεν διορθωθεί από τα κράτη μέλη ή σε περίπτωση που τα κράτη μέλη διαπράττουν σοβαρές παραβιάσεις των υποχρεώσεων που περιλαμβάνονται στις συμβάσεις χρηματοδότησης και στις δανειακές συμβάσεις.

Η Επιτροπή διενήργησε 16 ελέγχους συστημάτων το 2022 30 και άλλους 11 το 2023 μέχρι στιγμής 31 , εκδίδοντας κατά περίπτωση συστάσεις με αυστηρές προθεσμίες εφαρμογής, και θα έχει ελέγξει όλα τα κράτη μέλη τουλάχιστον μία φορά έως τα τέλη του 2023. Στο πλαίσιο αυτών των ελέγχων, η Επιτροπή ελέγχει επίσης αν τα συστήματα των κρατών μελών προβλέπουν γενικά και ελέγχουν τη συμμόρφωση με τους ενωσιακούς και εθνικούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένων ειδικών στοιχείων της διαδικασίας σύναψης δημόσιων συμβάσεων και των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων. Σε συνέχεια των συστάσεων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Επιτροπή ενέτεινε περαιτέρω τις ελεγκτικές εργασίες της ώστε να συμπεριλάβει, για παράδειγμα, πιο στοχευμένους ελέγχους συστημάτων όταν και όπου εντοπίζονται αδυναμίες ή κίνδυνοι.

Επιπλέον, η Επιτροπή διενεργεί επίσης ελέγχους σχετικά με τις εργασίες των εθνικών ελεγκτικών αρχών στα κράτη μέλη. Στόχος αυτών των ελέγχων συμμόρφωσης είναι η αξιολόγηση της αξιοπιστίας των εργασιών που εκτελούνται σε εθνικό επίπεδο, τόσο όσον αφορά τους ελέγχους σχετικά με τα ορόσημα και τους στόχους όσο και τους ελέγχους που διενεργούνται στα εθνικά συστήματα ελέγχου για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους ενωσιακούς και εθνικούς κανόνες και την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

2.7. Προβολή σχετικά με την υλοποίηση και τη διαφάνεια των ΣΑΑ

Διοργανικός διάλογος και ανταλλαγές

Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο από την έναρξη της υλοποίησης του ΜΑΑ. Η Επιτροπή εξακολουθεί να κοινοποιεί χωρίς καθυστέρηση όλα τα ΣΑΑ και τα τροποποιημένα σχέδια που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη, καθώς και όλες τις προκαταρκτικές αξιολογήσεις των αιτημάτων καταβολής, τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και στο Συμβούλιο επί ίσοις όροις. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η διαφανής ροή πληροφοριών με υψηλό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων καθ’ όλη τη διάρκεια της φάσης υλοποίησης.

Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή πραγματοποιεί τακτικές ανταλλαγές απόψεων για να συζητήσει οριζόντια θέματα που αφορούν τον ΜΑΑ. Από τη θέσπιση του ΜΑΑ, η Επιτροπή έχει προσκληθεί και έχει συμμετάσχει σε έντεκα διαλόγους υψηλού επιπέδου για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα. Επιπλέον, η Επιτροπή συνεργάζεται τακτικά με τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη μόνιμη ομάδα εργασίας των μεικτών επιτροπών ECON-BUDG και συμμετείχε συνολικά σε 32 συνεδριάσεις. Επιπρόσθετα, η Επιτροπή καλείται σε τακτική βάση σε διάφορες άλλες επιτροπές να ανταλλάξει απόψεις σχετικά με θέματα που αφορούν τον ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένων των επιτροπών REGI, CONT και ENVI. Η Επιτροπή δημοσιεύει όλες τις παρουσιάσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της μόνιμης ομάδας εργασίας, σε ειδικό ιστότοπο 32 .

Η Επιτροπή έχει επίσης συστήσει άτυπη ομάδα εμπειρογνωμόνων για την ανταλλαγή απόψεων με τα κράτη μέλη σχετικά με την υλοποίηση του ΜΑΑ και διοργανώνει συχνά ανταλλαγές απόψεων και ορθών πρακτικών. Η ομάδα αυτή αποτελεί σημαντικό φόρουμ συζήτησης μεταξύ των εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών καθώς και της Επιτροπής για τις οριζόντιες πτυχές του ΜΑΑ. Τα θέματα που συζητούνται σ’ αυτήν τη μορφή παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, από δημοσιονομικά θέματα έως τη διακυβέρνηση και τον λογιστικό και άλλο έλεγχο, καθώς και θέματα που σχετίζονται με συγκεκριμένους τομείς πολιτικής. Για παράδειγμα, η 19η συνεδρίαση τον Μάρτιο του 2023 αφορούσε την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη για τη συμπερίληψη και την ενσωμάτωση των θεμάτων ισότητας στο κεφάλαιο για το REPowerEU και στα αναθεωρημένα ΣΑΑ. Τα ζητήματα διοικητικής ικανότητας εξετάστηκαν επίσης κατά την 20ή συνεδρίαση του Μαΐου 2023 και θα συζητηθούν περαιτέρω σε άλλη συνεδρίαση που έχει προγραμματιστεί για το φθινόπωρο του 2023. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων διευκολύνει και προωθεί την ανταλλαγή ορθών πρακτικών όσον αφορά πολλά στοιχεία της υλοποίησης του ΜΑΑ. Η Επιτροπή δημοσιεύει όλα τα σχετικά έγγραφα, όπως ημερήσιες διατάξεις, πρακτικά, εκθέσεις, γνώμες, συστάσεις και άλλα, σε ειδικό ιστότοπο 33 .

Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει διοργανώσει 21 συνεδριάσεις της άτυπης ομάδας εμπειρογνωμόνων του ΜΑΑ. Τον Δεκέμβριο του 2022 η Επιτροπή διοργάνωσε την πρώτη ολοήμερη συνεδρίαση με φυσική παρουσία όλων των εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη. Σ’ αυτήν την 16η συνεδρίαση της ομάδας, τα κράτη μέλη παρουσίασαν τις ορθές πρακτικές τους για τρία θέματα: 1) τον ρόλο της συντονιστικής αρχής και τη διακυβέρνηση της υλοποίησης του ΜΑΑ, 2) τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στην κατάρτιση και την υλοποίηση των ΣΑΑ και 3) τις πτυχές επικοινωνίας και προβολής του ΜΑΑ. Μια άλλη συνεδρίαση της ομάδας εμπειρογνωμόνων με φυσική παρουσία αναμένεται το φθινόπωρο του 2023.

Απαιτήσεις επικοινωνίας και προβολής

Όπως και για άλλα κονδύλια της Ένωσης, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι οι αποδέκτες ενωσιακής χρηματοδότησης στο πλαίσιο του ΜΑΑ αναγνωρίζουν την προέλευση και διασφαλίζουν την προβολή της χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 34 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, όπως τέθηκε σε εφαρμογή με το άρθρο 10 των συμφωνιών χρηματοδότησης μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, θέτει ορισμένες απαιτήσεις επικοινωνίας και προβολής. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται η χάραξη στρατηγικής επικοινωνίας, η εμφάνιση, κατά περίπτωση, του εμβλήματος της ΕΕ με την κατάλληλη δήλωση χρηματοδότησης και η δημιουργία και διατήρηση ενιαίου διαδικτυακού χώρου. Παρά τις εν λόγω υποχρεώσεις επικοινωνίας και προβολής, τα αποτελέσματα έρευνας του Ευρωβαρόμετρου του 2022 34 δείχνουν ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν μεν καλά την ύπαρξη των ΣΑΑ για τις χώρες τους (με διαφορές μεταξύ των κρατών μελών), όμως δεν γνωρίζουν επαρκώς ότι τα ΣΑΑ χρηματοδοτούνται (πλήρως ή εν μέρει) από την ΕΕ. Αυτό δείχνει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους. Η Επιτροπή εξακολουθεί να βρίσκεται σε συζητήσεις με τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις τους. Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις επικοινωνίας αποτελεί επίσης συστηματικά μέρος των εκ των υστέρων ελέγχων των οροσήμων και των στόχων που διενεργεί η Επιτροπή. Η Επιτροπή παρέχει κατευθυντήριες γραμμές στα κράτη μέλη μέσω διμερών ανταλλαγών και μέσω του δικτύου INFORM EU, φέρνοντας σε επαφή υπευθύνους επικοινωνίας από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή για όλα τα κονδύλια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ΜΑΑ. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή εξακολουθεί επίσης να παρέχει στήριξη στα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή των στρατηγικών επικοινωνίας που περιλαμβάνονται στα ΣΑΑ. Οκτώ κράτη μέλη συμμετέχουν επί του παρόντος σε πολυκρατικό έργο υποστηριζόμενο από το TSI σχετικά με την ανάπτυξη ικανοτήτων αποτελεσματικής κοινοποίησης των πλεονεκτημάτων των ΣΑΑ.

Διαδραστικός χάρτης των έργων που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ

Η επιτάχυνση της υλοποίησης του ΜΑΑ και η αποτελεσματική επίτευξη των στόχων του απαιτούν ολοένα και υψηλότερο επίπεδο διαφάνειας όσον αφορά τη λειτουργία του και τη συγκεκριμένη χρήση της χρηματοδότησης του ΜΑΑ από τα κράτη μέλη. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή δημοσιεύει τακτικά πληροφορίες στον ειδικό ιστότοπο για τον ΜΑΑ 35 (συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους ΣΑΑ στις ειδικές ανά χώρα σελίδες 36 ) και έχει καταρτίσει τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας 37 , ο οποίος παρέχει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τις εκταμιεύσεις και την πρόοδο που έχουν σημειώσει τα κράτη μέλη, καθώς και πρόσθετα δεδομένα, δείκτες και θεματικές αναλύσεις.

Για την περαιτέρω αύξηση της προβολής και της διαφάνειας του ΜΑΑ, η Επιτροπή δρομολόγησε διαδραστικό χάρτη των έργων 38  που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ σε κάθε κράτος μέλος. Ο χάρτης παρέχει επισκόπηση επιλεγμένων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, υποδεικνύει τη γεωγραφική τους θέση και παρέχει πληροφορίες σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση. Ο χάρτης περιλαμβάνει επίσης συνδέσμους προς διαδικτυακούς πόρους που παρέχουν λεπτομερέστερες πληροφορίες, όπως οι εθνικοί ιστότοποι του ΜΑΑ και, κατά περίπτωση, οι ιστότοποι των συγκεκριμένων έργων που χρηματοδοτούνται από τον ΜΑΑ. Ο χάρτης εγκαινιάστηκε επίσημα στις 31 Μαρτίου 2023. Θα επικαιροποιείται τακτικά και θα συμπληρώνεται με πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση. Η πρώτη επικαιροποίηση πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαΐου 2023, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των έργων που παρουσιάστηκαν εκείνη τη στιγμή να υπερβαίνει τα 430 σε όλα τα κράτη μέλη.

Χάρτης των έργων που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ

Τελικοί αποδέκτες στο πλαίσιο του ΜΑΑ

Ο κανονισμός REPowerEU ενίσχυσε τη διαφάνεια όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων του ΜΑΑ μέσω της συμπερίληψης νέας υποχρέωσης των κρατών μελών να δημοσιεύουν δεδομένα σχετικά με τους τελικούς αποδέκτες. Στο πλαίσιο του ΜΑΑ, ως τελικός αποδέκτης νοείται η τελευταία οντότητα που λαμβάνει κονδύλια στο πλαίσιο του ΜΑΑ, η οποία δεν είναι εργολάβος ή υπεργολάβος, για παράδειγμα, πολίτες, περιφερειακές ή τοπικές αρχές ή ΜΜΕ και ως τέτοια μπορεί να είναι είτε νομικό είτε φυσικό πρόσωπο. Το νέο άρθρο 25α του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ απαιτεί από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν μια δημόσια διαθέσιμη και εύχρηστη πύλη στην οποία θα δημοσιεύουν δεδομένα σχετικά με τους 100 τελικούς αποδέκτες που λαμβάνουν το υψηλότερο ποσό χρηματοδότησης για την εφαρμογή των μέτρων στο πλαίσιο του ΜΑΑ, και να επικαιροποιούν τα εν λόγω δεδομένα δύο φορές ετησίως 39 . Στη συνέχεια, η Επιτροπή είναι επιφορτισμένη με τη συγκέντρωση και τη δημοσίευση των δεδομένων μαζί με τους συνδέσμους προς τις εθνικές πύλες των κρατών μελών σχετικά με τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή παρείχε κατευθυντήριες γραμμές στα κράτη μέλη ώστε να διευκολύνει τη δημοσίευση δεδομένων σχετικά με τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες και να διασφαλίσει τη συγκρισιμότητα, τη συνέπεια και την ίση μεταχείριση, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της 20ής και 21ης συνεδρίασης της άτυπης ομάδας εμπειρογνωμόνων για την υλοποίηση του ΜΑΑ. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με κάθε μέτρο που περιλαμβάνεται στο ΣΑΑ για το οποίο έχει ήδη πραγματοποιηθεί εκταμίευση σε τελικό αποδέκτη, ανεξάρτητα από το αν το κράτος μέλος έχει ήδη υποβάλει αίτημα καταβολής και έχει λάβει χρηματοδότηση στο πλαίσιο του μηχανισμού, δεδομένου ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τακτικές εκ των υστέρων καταβολές μόλις η Επιτροπή αξιολογήσει ότι τα σχετικά ορόσημα και οι στόχοι έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Για να διασφαλιστεί η συνέπεια και η συνοχή στην παρουσίαση των δεδομένων σχετικά με τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Επιτροπή ζήτησε επίσης από τα κράτη μέλη να παράσχουν δομημένα δεδομένα μέσω του εργαλείου ΤΠ της για τον ΜΑΑ, το FENIX, καθώς και ειδικό υπόδειγμα.

Μέχρι σήμερα, 15 κράτη μέλη έχουν παράσχει δεδομένα σχετικά με τους 100 τελικούς αποδέκτες που λαμβάνουν το υψηλότερο ποσό χρηματοδότησης για την εφαρμογή των μέτρων στα οικεία ΣΑΑ, τα οποία έχουν επίσης δημοσιευθεί στον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας 40 . Στις κατευθυντήριες γραμμές της σχετικά με τα ΣΑΑ στο πλαίσιο του REPowerEU που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2023, η Επιτροπή πρότεινε να πραγματοποιηθεί η πρώτη διαδικασία υποβολής πληροφοριών παράλληλα με την εξαμηνιαία υποβολή εκθέσεων του Απριλίου του 2023. Πολλά κράτη μέλη ακολούθησαν τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές και έχουν ήδη δημοσιεύσει δεδομένα σχετικά με τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες στις εθνικές τους πύλες. Από τα 16 κράτη μέλη που υπέβαλαν δεδομένα, η πλειονότητα (12 κράτη μέλη, δηλαδή η Αυστρία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Κροατία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Σουηδία, η Τσεχία) δημοσίευσαν τα δεδομένα στις εθνικές τους πύλες και υπέβαλαν δομημένα δεδομένα στην Επιτροπή, ενώ τρία κράτη μέλη (Εσθονία, Πολωνία και Φινλανδία) δημοσίευσαν τα δεδομένα στην εθνική τους πύλη. Δεδομένου ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να δημοσιεύουν και να επικαιροποιούν τα δεδομένα δύο φορές ετησίως, αρχής γενομένης από την έναρξη ισχύος του κανονισμού REPowerEU την 1η Μαρτίου 2023, αναμένεται ότι τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα ακολουθήσουν και θα δημοσιεύσουν δεδομένα σχετικά με τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες στο πλαίσιο του οικείου ΣΑΑ το 2023.

Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη υποβάλει τα δεδομένα σχετικά με τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες να το πράξουν χωρίς καθυστέρηση, ώστε να συμμορφωθούν με τις νομικές απαιτήσεις του κανονισμού και να διασφαλίσουν την αναγκαία διαφάνεια όσον αφορά τους αποδέκτες των κονδυλίων του ΜΑΑ.

Η ανάλυση των δεδομένων σχετικά με τους μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες σε κάθε κράτος μέλος μπορεί να παράσχει πολύτιμες πληροφορίες και διδάγματα για την υλοποίηση του ΜΑΑ. Τα δεδομένα καθιστούν δυνατή την ενίσχυση της διαφάνειας όσον αφορά τις πηγές ροής της χρηματοδότησης του ΜΑΑ και τον αντίκτυπο του ΜΑΑ στην πράξη, και συμπληρώνουν περαιτέρω τα ήδη διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την υλοποίηση των ΣΑΑ, για παράδειγμα, όσον αφορά τα ορόσημα και τους στόχους που έχουν εκπληρωθεί και τις εκταμιεύσεις ανά πυλώνα.

Το μέγεθος των καταβολών προς τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών στα οποία υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα. Αυτό εξηγείται από την κατανομή των διαφόρων κρατών μελών και τον ετερογενή χαρακτήρα των ΣΑΑ. Το υψηλότερο ποσό που έλαβε ένας τελικός αποδέκτης που περιλαμβάνεται στον κατάλογο υπερβαίνει τα 20 δισ. EUR, ενώ το χαμηλότερο ποσό είναι 2 450 EUR. Η μέση αξία όλων των ποσών που ελήφθησαν είναι σχεδόν 49 εκατ. EUR και η διάμεση αξία είναι σημαντικά χαμηλότερη, περίπου 3 εκατ. EUR. Σε κάθε κράτος μέλος, παρατηρείται παρόμοια ποικιλία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο η χρηματοδότηση του ΜΑΑ κατανέμεται στους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες και στα αντίστοιχα υψηλότερα και χαμηλότερα ποσά που ελήφθησαν (βλ. διάγραμμα 11).

Διάγραμμα 11: Κατανομή των μεγαλύτερων τελικών αποδεκτών ανά κράτος μέλος 41 42

Πηγή: Υπολογισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με βάση τα δεδομένα των τελικών αποδεκτών που παρείχαν τα κράτη μέλη

Η πλειονότητα των δέκα μεγαλύτερων τελικών αποδεκτών είναι δημόσιες οντότητες και τα μέτρα για τα οποία έχουν λάβει χρηματοδότηση από τον ΜΑΑ κατανέμονται σχετικά ομοιόμορφα μεταξύ των πυλώνων πολιτικής του ΜΑΑ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Επιτροπής, κατά μέσο όρο σχεδόν τα δύο τρίτα των δέκα μεγαλύτερων τελικών αποδεκτών είναι δημόσιες οντότητες και περίπου το 27 % είναι ιδιωτικές οντότητες (η μορφή των υπόλοιπων τελικών αποδεκτών είναι μεικτή) 43 . Συνολικά, το μερίδιο των κονδυλίων που έλαβαν οι δέκα μεγαλύτεροι τελικοί αποδέκτες σε κάθε κράτος μέλος (στα 16 κράτη μέλη όπου υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα) αντιπροσωπεύει το 12,7 % του συνόλου των κονδυλίων του ΜΑΑ που έλαβαν τα εν λόγω 16 κράτη μέλη. Αν ληφθούν ειδικά υπόψη οι ιδιωτικές οντότητες μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων αποδεκτών, το μερίδιο των κονδυλίων που έλαβαν αντιπροσωπεύει περίπου το 1,9 % του συνόλου των κονδυλίων του ΜΑΑ των εν λόγω 16 κρατών μελών. Εκτός από αυτούς τους αποδέκτες, υπάρχουν πολύ περισσότερες επενδύσεις και προγράμματα που στοχεύουν πιο συγκεκριμένα στις ΜΜΕ σε όλα τα ΣΑΑ. Η ανάλυση των συναφών μέτρων για τα οποία οι τελικοί αποδέκτες έχουν λάβει χρηματοδότηση μπορεί επίσης να παράσχει μια σαφή ένδειξη σχετικά με τους στόχους πολιτικής και τους ευρείς τομείς που έχει στηρίξει η χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΜΑΑ. Τα διαθέσιμα δεδομένα 44 για τους 100 μεγαλύτερους τελικούς αποδέκτες δείχνουν ότι τα συναφή μέτρα είναι κατανεμημένα μεταξύ των έξι πυλώνων πολιτικής κατά τρόπο γενικά ισορροπημένο (βλ. διάγραμμα 12), στοιχείο που ενισχύει την άποψη ότι ο ΜΑΑ παρέχει στήριξη στα κράτη μέλη, η οποία αντιπροσωπεύει μια ολοκληρωμένη και ισορροπημένη απάντηση στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση. Τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα μέχρι στιγμής δείχνουν επίσης ότι οι μεγαλύτεροι τελικοί αποδέκτες στο πλαίσιο του ΜΑΑ συμμετείχαν κυρίως στην εφαρμογή μέτρων που συμβάλλουν στην ψηφιακή μετάβαση, ακολουθούμενα, με μικρή διαφορά, από επενδύσεις στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, στην κοινωνική και εδαφική συνοχή και στις πράσινες επενδύσεις, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδουν τα κράτη μέλη στην τόνωση της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης μετά την κρίση που προκάλεσε η COVID-19, καθώς και στην προετοιμασία των οικονομιών, των κοινωνιών και των δημόσιων διοικήσεων της ΕΕ για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, συμπληρωματικά προς τα ταμεία της πολιτικής συνοχής 45 .

Διάγραμμα 12: Συνεισφορά των ποσών που ελήφθησαν και των συναφών μέτρων για τα οποία οι 100 μεγαλύτεροι τελικοί αποδέκτες λαμβάνουν στήριξη για τους έξι πυλώνες πολιτικής 46

Πηγή: Υπολογισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με βάση τα δεδομένα των τελικών αποδεκτών που παρείχαν τα κράτη μέλη

Οι μεγαλύτερες καταβολές συνδέονται με έργα υποδομής, την ψηφιοποίηση και την κινητικότητα, ενώ οι τελικοί αποδέκτες έχουν λάβει συχνότερα χρηματοδοτική στήριξη για μέτρα στον τομέα της εκπαίδευσης και άλλες επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Τα μεγαλύτερα ποσά χρηματοδότησης που έχουν λάβει οι τελικοί αποδέκτες στα κράτη μέλη όπου υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σχετίζονται με επενδύσεις σε εδαφικές υποδομές και υπηρεσίες, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και στη βιώσιμη κινητικότητα, που αντιπροσωπεύουν τομείς πολιτικής στους οποίους οι επενδύσεις είναι συνήθως μεγάλες και πιο δαπανηρές. Κατά την εξέταση του αριθμού των συναφών μέτρων αντί των ποσών που ελήφθησαν, προκύπτει ότι οι 100 μεγαλύτεροι τελικοί αποδέκτες έλαβαν συχνότερα χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΜΑΑ για την εφαρμογή μέτρων στους τομείς της γενικής, επαγγελματικής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών, του ανθρώπινου κεφαλαίου στην ψηφιοποίηση και της ενεργειακής απόδοσης. Αυτό αντικατοπτρίζει την έμφαση που έχουν δώσει πολλά κράτη μέλη στα σχέδιά τους σε μέτρα εκπαίδευσης και κατάρτισης και στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των εργαζομένων, των ανέργων και του ευρύτερου πληθυσμού για την ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.

Όσον αφορά το μέλλον, η Επιτροπή θα συνεχίσει να επανεξετάζει τα διαθέσιμα δεδομένα ώστε να είναι σε θέση να αντλήσει διδάγματα από την υλοποίηση του μηχανισμού. Τα δεδομένα από τους 100 μεγαλύτερους αποδέκτες θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την τροφοδότηση του προαναφερθέντος διαδραστικού χάρτη σχετικά με τα έργα του ΜΑΑ.

Ετήσιες εκδηλώσεις ΜΑΑ

Οι ετήσιες εκδηλώσεις αποτελούν τη βασική στιγμή επικοινωνίας σχετικά με την υλοποίηση του ΜΑΑ σε εθνικό επίπεδο. Η απαίτηση για την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διεξάγουν κοινές δραστηριότητες επικοινωνίας σχετικά με τη χρηματοδότηση του ΜΑΑ κατοχυρώνεται στο άρθρο 34 του κανονισμού ΜΑΑ και στο άρθρο 10 των συμφωνιών χρηματοδότησης. Στις εκδηλώσεις αυτές συμμετέχουν βασικά θεσμικά όργανα, ενδιαφερόμενα μέρη (συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών) και αποδέκτες της στήριξης του ΜΑΑ, μεταξύ άλλων, για να συζητήσουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην υλοποίηση των διαφόρων έργων που προτείνονται από τα κράτη μέλη στα οικεία εθνικά ΣΑΑ. Τα Γραφεία Συνδέσμου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPLO) στα κράτη μέλη, οι εθνικοί εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) και η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) καλούνται επίσης να συμμετάσχουν σ’ αυτές τις εκδηλώσεις.

Έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023 είχαν πραγματοποιηθεί 22 ετήσιες εκδηλώσεις σε ισάριθμα κράτη μέλη. Η συνεργασία για την επικοινωνία στο πλαίσιο του ΜΑΑ είναι εδραιωμένη μεταξύ των αρμόδιων για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο υπαλλήλων στις αντιπροσωπείες της Επιτροπής και των εθνικών διοικήσεων. Οι κοινές προσπάθειες για τη διοργάνωση των ετήσιων εκδηλώσεων με εκπροσώπους υψηλού επιπέδου των κρατών μελών και της Επιτροπής αυξάνουν την προβολή του ΜΑΑ. Οι εκδηλώσεις αυτές παρέχουν εξαιρετικές ευκαιρίες για τη συμμετοχή του Τύπου, με αποτέλεσμα να διευρύνεται το κοινό πέρα από τα τακτικά ενδιαφερόμενα μέρη και να επιτυγχάνεται πολύ μεγαλύτερη προβολή. Πράγματι, οι περισσότερες εκδηλώσεις μεταδίδονται σε ζωντανή ροή, με εγγραφή των εκδηλώσεων, καθώς και άλλο επικοινωνιακό υλικό, το οποίο είναι διαθέσιμο στις επιμέρους ανά χώρα σελίδες στον ειδικό ιστότοπο για τον ΜΑΑ και στον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Περισσότερες εκδηλώσεις προβλέπεται να πραγματοποιηθούν αργότερα εντός του 2023 και του επόμενου έτους, καθώς προχωρά η υλοποίηση των ΣΑΑ, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων για το REPowerEU που εγκρίθηκαν πρόσφατα.

Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς τη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της εκπόνησης και της υλοποίησης των αντίστοιχων ΣΑΑ. Ο κανονισμός ΜΑΑ απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρέχουν, στο πλαίσιο των οικείων ΣΑΑ, σύνοψη των διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Ο αναθεωρημένος κανονισμός ΜΑΑ απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρέχουν περαιτέρω σύνοψη του αποτελέσματος της διαδικασίας διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών, σχετικά με τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο για το REPowerEU. Η σύνοψη θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ο σχεδιασμός των μέτρων στο πλαίσιο του REPowerEU έλαβε υπόψη τις παρατηρήσεις που ελήφθησαν, καθώς και ένδειξη του τρόπου με τον οποίο αυτές θα συνεχίσουν να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια της υλοποίησης. Συνολικά, τα ενδιαφερόμενα μέρη κοινοποίησαν στην Επιτροπή ετερογενείς παρατηρήσεις σχετικά με τις διαδικασίες διαβούλευσης σε εθνικό επίπεδο, από τακτικές και λεπτομερείς διαβουλεύσεις έως πιο περιορισμένες. Συχνά, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαπιστώνουν ότι η συμμετοχή τους στα πολυάριθμα μέτρα πολιτικής που περιλαμβάνονται στα προγράμματα είναι άνιση. Αυτό οφείλεται εν μέρει στον διαφορετικό ρυθμό υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων, καθώς και στην πολυπλοκότητα και την ποικιλομορφία των μέτρων που περιλαμβάνονται στα ΣΑΑ σε ορισμένα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, η συμπερίληψη του κεφαλαίου για το REPowerEU αποτελεί πράγματι ευκαιρία για να ανοίξει ο δρόμος για μεγαλύτερη συμμετοχή όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

Κατά τη φάση της υλοποίησης, η Επιτροπή κάλεσε και εξακολουθεί να καλεί όλα τα κράτη μέλη να συνεργαστούν ενεργά και αποτελεσματικά με τους κοινωνικούς εταίρους, τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως με εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, μέσω τακτικών ανταλλαγών. Η υλοποίηση των ΣΑΑ αποτελεί ευκαιρία συμμετοχής και στο ευρύτερο θεματολόγιο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής, της πολιτικής για την απασχόληση, της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής βιωσιμότητας και θα συμβάλει στον κοινό εντοπισμό των προκλήσεων και στον καθορισμό λύσεων. Η αποτελεσματική συμμετοχή είναι πράγματι ζωτικής σημασίας, καθώς η συμβολή και η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών θα συμβάλουν στη διασφάλιση της ορθότητας, της επιτυχίας και της έγκαιρης υλοποίησης των προγραμματισμένων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Επιπλέον, οι σχετικοί εμπλεκόμενοι φορείς χρησιμεύουν ως οριζόντια πλατφόρμα για την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την υλοποίηση και τη διασφάλιση στενής συνεργασίας. Τον Ιανουάριο του 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην ΕΕ 47 , καθώς και πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τον ρόλο του κοινωνικού διαλόγου, η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 12 Ιουνίου 2023. Η σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τους κοινωνικούς εταίρους με συστηματικό, ουσιαστικό και έγκαιρο τρόπο που συμμετέχουν στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή της πολιτικής για την απασχόληση και της κοινωνικής πολιτικής και, κατά περίπτωση, της οικονομικής πολιτικής και άλλων δημόσιων πολιτικών, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Προβολή στον Τύπο

Αφότου θεσπίστηκε ο ΜΑΑ, η Επιτροπή επικοινωνεί εκτενώς με τον Τύπο σχετικά με την υλοποίηση του ΜΑΑ. Η Επιτροπή φρόντισε να προσεγγίσει εθνικούς ανταποκριτές και εξειδικευμένους δημοσιογράφους για να διασφαλίσει μεγάλη κάλυψη και ευρεία κατανόηση από το ευρύ κοινό των κύριων ζητημάτων που αφορούν τον ΜΑΑ και την επιτόπια υλοποίησή του, εκδίδοντας πάνω από 200 δελτία Τύπου και υλικό Τύπου και διοργανώνοντας πολυάριθμες συνεντεύξεις Τύπου και τεχνικές ενημερώσεις τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στα κράτη μέλη, με την υποστήριξη των αντιπροσωπειών της Επιτροπής. Η Επιτροπή παρείχε επίσης εκτενή και έγκαιρη ανατροφοδότηση τόσο γραπτώς όσο και προφορικά σε εθνικούς και διεθνείς δημοσιογράφους, ανταποκρινόμενη στο συνεχές υψηλό ενδιαφέρον τους για το μέσο.

Πρόσθετες δραστηριότητες επικοινωνίας του ΜΑΑ από τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα κράτη μέλη

Η επικοινωνία σχετικά με τα οφέλη των εθνικών ΣΑΑ αποτελεί επίσης βασικό καθήκον επικοινωνίας όλων των αντιπροσωπειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα κράτη μέλη. Εκτός από τις «ετήσιες εκδηλώσεις», πολλές άλλες δραστηριότητες προβολής υλοποιούνται σε στενή συνεργασία με τους αρμόδιους για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο υπαλλήλους και άλλες ομάδες στο πλαίσιο των αντιπροσωπειών. Σε πολλές περιπτώσεις, ενδιαφερόμενα μέρη, εθνικές και περιφερειακές αρχές και άλλοι εξωτερικοί εταίροι συμμετέχουν επίσης στις επικοινωνιακές προσπάθειες. Με την ευκαιρία δημόσιων συζητήσεων και εκδηλώσεων στα μέσα ενημέρωσης, συζητείται ευρέως ο αντίκτυπος των εθνικών ΣΑΑ στην οικονομία και στην ποιότητα ζωής των πολιτών.

3.Συμβολή του μηχανισμού στους στόχους του ΜΑΑ

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του κανονισμού ΜΑΑ, οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που περιλαμβάνονται στα ΣΑΑ θα πρέπει να συμβάλλουν στους έξι πυλώνες πολιτικής 48 που καθορίζουν το πεδίο εφαρμογής του μηχανισμού, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες και προκλήσεις των κρατών μελών. Ο κανονισμός ΜΑΑ προβλέπει επίσης ότι κάθε κράτος μέλος οφείλει να αφιερώσει τουλάχιστον το 37 % των συνολικών πιστώσεων του οικείου ΣΑΑ σε μέτρα που συμβάλλουν σε στόχους για το κλίμα και τουλάχιστον το 20 % των συνολικών πιστώσεων σε στόχους για την ψηφιακή μετάβαση, με βάση την εκ των προτέρων εκτίμηση του κόστους των εν λόγω μέτρων.

Η Επιτροπή ανέπτυξε μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη συμβολή κάθε σχεδίου στους έξι πυλώνες του μηχανισμού, στο πλαίσιο της οποίας κάθε (επιμέρους) μέτρο σημάνθηκε ως εμπίπτον σε έναν πρωταρχικό και έναν δευτερεύοντα τομέα πολιτικής (σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Επιτροπή) οι οποίοι συνδέονται με έναν από τους έξι πυλώνες, δεδομένου ότι μια μεταρρύθμιση ή επένδυση μπορεί να σχετίζεται με πολλούς πυλώνες. Στο μέτρο του δυνατού, η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τους πυλώνες είναι συνεπής με άλλες διαδικασίες σήμανσης (δαπάνες για το κλίμα, δαπάνες για την ψηφιακή μετάβαση, κοινωνικές δαπάνες). Το ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που συμβάλλουν σε κάθε πυλώνα πολιτικής απεικονίζεται στο διάγραμμα 13.

Διάγραμμα 13: Ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που συμβάλλουν σε κάθε πυλώνα πολιτικής

Σημείωση: Κάθε μέτρο συμβάλλει σε δύο από τους έξι πυλώνες πολιτικής, επομένως, η συνολική συμβολή σε όλους τους πυλώνες που παρατίθενται σ’ αυτό το διάγραμμα ανέρχεται στο 200 % των κονδυλίων του ΜΑΑ που κατανέμονται στα κράτη μέλη. Τα ποσοστά που παρουσιάζονται για τη συνεισφορά στους πυλώνες της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού διαφέρουν από τα ποσοστά που παρουσιάζονται για τη συνεισφορά στους κλιματικούς και ψηφιακούς στόχους· τα τελευταία υπολογίζονται σύμφωνα με διαφορετική μεθοδολογία (που περιγράφεται λεπτομερώς στα παραρτήματα VI και VII του κανονισμού ΜΑΑ). Τα τμήματα με μπλε χρώμα (κάτω) αντιπροσωπεύουν τα μέτρα εκείνα που έχουν σημανθεί και αντιστοιχιστεί στον πυλώνα ως πρωταρχικός τομέας πολιτικής, ενώ τα τμήματα με κόκκινο χρώμα (πάνω) αντιπροσωπεύουν μέτρα που έχουν σημανθεί ως δευτερεύων τομέας πολιτικής.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα

3.1. Συμβολή του μηχανισμού στην πράσινη μετάβαση (δηλ. πυλώνας 1)

Ο ΜΑΑ θα βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 και για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Τα μέτρα που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ συμβάλλουν στην επίτευξη της φιλοδοξίας της ΕΕ για το κλίμα με την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και την προώθηση της επιτάχυνσης της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Θα διασφαλίσουν επίσης την πρόοδο προς την κατεύθυνση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και άλλων περιβαλλοντικών στόχων, όπως η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η προώθηση της κυκλικής οικονομίας ή η αποκατάσταση και η προστασία της βιοποικιλότητας. Συνολικά 254 δισ. EUR 49 —ή το 50 % των συνολικών πιστώσεων των κρατών μελών μέχρι σήμερα— έχουν διατεθεί σε μέτρα που συμβάλλουν στον πυλώνα της πράσινης μετάβασης, τα οποία μπορούν να κατανεμηθούν σε 11 τομείς πολιτικής (βλ. διάγραμμα 14) 50 .

Διάγραμμα 14: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της πράσινης μετάβασης ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που στηρίζουν τους κλιματικούς στόχους στα ΣΑΑ των κρατών μελών έχουν υπερβεί τον στόχο του 37 % των συνολικών πιστώσεων που ορίζεται στον κανονισμό ΜΑΑ (διάγραμμα 15). Οι συνολικές εκτιμώμενες κλιματικές δαπάνες στα εγκεκριμένα σχέδια ανέρχονται σε 204 δισ. EUR, 40 % περίπου των συνολικών πιστώσεων των σχεδίων, όπως υπολογίζεται σύμφωνα με τη μεθοδολογία κλιματικής σήμανσης 51 . 

Διάγραμμα 15: Συμβολή στην επίτευξη των κλιματικών στόχων ως ποσοστό των κονδυλίων του ΣΑΑ

Σημείωση: Τα ΣΑΑ έπρεπε να προσδιορίζουν και να αιτιολογούν σε ποιον βαθμό κάθε μέτρο συμβάλλει πλήρως (100 %), εν μέρει (40 %) ή δεν έχει καμία επίδραση (0 %) στους κλιματικούς στόχους. Η συμβολή στους κλιματικούς στόχους έχει υπολογιστεί με βάση τα παραρτήματα VI και VII του κανονισμού ΜΑΑ, αντίστοιχα. Ο συνδυασμός των συντελεστών με τις εκτιμήσεις κόστους κάθε μέτρου καθιστά δυνατό τον υπολογισμό του βαθμού στον οποίο τα σχέδια συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Από τα 705 ορόσημα και τους στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά 52 μέχρι στιγμής, τα 261 συμβάλλουν στον πυλώνα 1, εκ των οποίων 246 ορόσημα και στόχοι που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022, δηλαδή μετά την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ. Από την 1η Μαρτίου 2022, η μεγαλύτερη πρόοδος έχει σημειωθεί στους τομείς πολιτικής της ενεργειακής απόδοσης (63 ορόσημα και στόχοι που επιτεύχθηκαν σε 52 μέτρα από την 1η Μαρτίου 2022), της βιώσιμης κινητικότητας (60 Ο&Σ σε 47 μέτρα) και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και δικτύων (40 Ο&Σ σε 30 μέτρα) κατά την εξέταση των πρωταρχικών και δευτερευόντων τομέων πολιτικής (διάγραμμα 16). Τα περισσότερα ορόσημα και στόχοι αποτελούν το πρώτο στάδιο για την υλοποίηση των μέτρων που συμβάλλουν στην πράσινη μετάβαση. Ορισμένα παραδείγματα μέτρων του πυλώνα πράσινης μετάβασης που εφαρμόζονται από την 1η Μαρτίου 2022 παρουσιάζονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Διάγραμμα 16: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 1 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Βιώσιμη κινητικότητα

Τα μέτρα για τη στήριξη της βιώσιμης κινητικότητας αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο των δαπανών για το κλίμα που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό, αποτελώντας έτσι τον πλέον υποστηριζόμενο πυλώνα πράσινης μετάβασης (31 % των κονδυλίων ή 79,4 δισ. EUR). Τα μέτρα αυτά συνίστανται, μεταξύ άλλων, σε επενδύσεις σε οχήματα μηδενικών ή χαμηλών εκπομπών, σε επενδύσεις στην ανάπτυξη των αστικών δημόσιων μεταφορών και σε επενδύσεις σε υποδομές επαναφόρτισης. Οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρομικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς σύγχρονου σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού, αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης με 42 δισ. EUR. Ορισμένα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη θέσπιση φορολογικών καθεστώτων ή στην αλλαγή του κανονιστικού περιβάλλοντος με σκοπό να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη της κινητικότητας μηδενικών εκπομπών. Οι μεταρρυθμίσεις αφορούν το συνολικό κανονιστικό πλαίσιο και περιλαμβάνουν στρατηγικές για τη στήριξη της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και των συλλογικών μεταφορών. Τα σχέδια περιλαμβάνουν επίσης μεταρρυθμίσεις που εισάγουν τον ανταγωνισμό στις λιμενικές υπηρεσίες και μεταρρυθμίζουν τον τομέα της ναυτιλίας και της εσωτερικής ναυσιπλοΐας.

Ενεργειακή απόδοση

Η ενεργειακή απόδοση αντιπροσωπεύει το 29 % των συνολικών δαπανών στο πλαίσιο του πυλώνα της πράσινης μετάβασης (με συνολικό κόστος 72,8 δισ. EUR). Τα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει στα σχέδιά τους μεγάλες επενδύσεις σε ενεργειακές ανακαινίσεις ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων και επενδύσεις στην κατασκευή νέων κτιρίων υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Η πλειονότητα των επενδύσεων αφορά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων κατοικιών (31 δισ. EUR), με στόχο συνήθως τη μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 30 % ή περισσότερο. Πέρα από τα κτίρια, οι επενδύσεις σε άλλους τομείς θα συμβάλλουν στην απανθρακοποίηση των διαδικασιών παραγωγής στις ΜΜΕ, στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις και στα συστήματα τηλεθέρμανσης, π.χ. με την προώθηση της ενσωμάτωσης καθαρότερων και ενεργειακά αποδοτικότερων τεχνολογιών στις διαδικασίες παραγωγής και στην παραγωγή κεντρικής θέρμανσης (7 δισ. EUR). Για τον σκοπό αυτό, ορισμένα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των φραγμών για την ενεργειακή απόδοση, όπως τροποποιήσεις του κανονιστικού πλαισίου ή εναρμόνιση των μηχανισμών στήριξης μέσω υπηρεσιών μίας στάσης.

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δίκτυα

Εν γένει, οι συνολικές εκτιμώμενες δαπάνες για καθαρή ενέργεια —ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δίκτυα— αντιπροσωπεύουν το 14 % των συνολικών δαπανών στο πλαίσιο του πυλώνα της πράσινης μετάβασης (με συνολικό κόστος 35,3 δισ. EUR). Πολλά ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα ειδικά για την καθαρή ενέργεια, όπως επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, τόσο σε ήδη ώριμες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όσο και σε καινοτόμες λύσεις. Περίπου τα δύο τρίτα της συνολικής επένδυσης σ’ αυτόν τον τομέα θα δαπανηθούν σε τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (24 δισ. EUR), με το υπόλοιπο ποσό να διατίθεται σε επενδύσεις σε ενεργειακά δίκτυα και υποδομές (11 δισ. EUR). Η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί επίσης ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Για τον σκοπό αυτόν, οι μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στα σχέδια αποσκοπούν στη δημιουργία σταθερού κανονιστικού περιβάλλοντος και κατάλληλων συνεργειών μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, στην απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών και στην έγκριση νέων ή στην παράταση των υφιστάμενων καθεστώτων στήριξης.

3.2. Συμβολή του μηχανισμού στον ψηφιακό μετασχηματισμό (δηλ. πυλώνας 2)

Ο ΜΑΑ συμβάλλει σημαντικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό στην Ένωση. Τα σχέδια καλύπτουν σειρά μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ψηφιακών υποδομών επόμενης γενιάς και προηγμένων τεχνολογιών, της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων για τον πληθυσμό και το εργατικό δυναμικό και της στήριξης της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων, καθώς και των δημόσιων υπηρεσιών. Συνολικά 144 δισ. EUR θα συμβάλουν στον πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού και θα κατανεμηθούν σε τομείς ψηφιακής πολιτικής, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 17 53 .

Διάγραμμα 17: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που στηρίζουν τους ψηφιακούς στόχους στα ΣΑΑ των κρατών μελών έχουν υπερβεί τον στόχο του 20 % των συνολικών πιστώσεων που ορίζεται στον ΜΑΑ (διάγραμμα 18). Μέχρι σήμερα, οι συνολικές εκτιμώμενες ψηφιακές δαπάνες στα σχέδια ανέρχονται σε 130 δισ. EUR, δηλαδή περίπου το 26 % των συνολικών πιστώσεων των σχεδίων, όπως υπολογίζεται σύμφωνα με τη μεθοδολογία ψηφιακής σήμανσης 54 .

Μεταξύ των 705 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά μέχρι στιγμής, 184 ορόσημα και στόχοι συμβάλλουν στον πυλώνα 2, συμπεριλαμβανομένων 178 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022. Η μεγαλύτερη πρόοδος σημειώθηκε στους τομείς πολιτικής της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών και των τοπικών ψηφιακών οικοσυστημάτων (85 ορόσημα και στόχοι που επιτεύχθηκαν σε 72 μέτρα από την 1η Μαρτίου 2022), του ανθρώπινου κεφαλαίου στην ψηφιοποίηση (40 Ο&Σ σε 30 μέτρα) και της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων (29 Ο&Σ σε 20 μέτρα) (διάγραμμα 19). Στο πλαίσιο που ακολουθεί παρουσιάζονται ορισμένα παραδείγματα που βασίζονται σε αιτήματα καταβολής τα οποία αξιολογήθηκαν θετικά. Επικεντρώνονται σε βασικούς τομείς που συνδέονται με την ψηφιακή πολιτική, αλλά και άλλοι τομείς, όπως η συνδεσιμότητα, είναι επίσης σημαντικοί.

Διάγραμμα 18: Συμβολή στην επίτευξη των ψηφιακών στόχων ως ποσοστό των κονδυλίων του ΣΑΑ

Σημείωση: Τα ΣΑΑ έπρεπε να προσδιορίζουν και να αιτιολογούν σε ποιον βαθμό κάθε μέτρο συμβάλλει πλήρως (100 %), εν μέρει (40 %) ή δεν έχει καμία επίδραση (0 %) στους ψηφιακούς στόχους. Η συμβολή στους ψηφιακούς στόχους έχει υπολογιστεί με βάση τα παραρτήματα VI και VII του κανονισμού ΜΑΑ, αντίστοιχα. Ο συνδυασμός των συντελεστών με τις εκτιμήσεις κόστους κάθε μέτρου καθιστά δυνατό τον υπολογισμό του βαθμού στον οποίο τα σχέδια συμβάλλουν στην επίτευξη των ψηφιακών στόχων.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Διάγραμμα 19: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 2 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Παραδείγματα συναφών μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί στο πλαίσιο του πυλώνα του πράσινου μετασχηματισμού Μεταρρυθμίσεις ØΗ Ρουμανία ενέκρινε μεταρρύθμιση για την επιτάχυνση της εθνικής ανάπτυξης των δικτύων 5G, σύμφωνα με τους κανονισμούς ασφαλείας, και για την παροχή ευρυζωνικής κάλυψης για τις λευκές περιοχές (μικροί αγροτικοί δήμοι, απομονωμένες περιοχές, μειονεκτούσες κατοικημένες περιοχές), ώστε να αντιμετωπιστεί το ψηφιακό χάσμα μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών, να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος και να εξορθολογιστούν οι διαδικασίες και τα τέλη, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ισότιμη πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες και πρόσβαση στο διαδίκτυο. ØΗ Σλοβακία ενέκρινε την Εθνική Έννοια για την Ενημέρωση της Δημόσιας Διοίκησης, η οποία καθορίζει το πλαίσιο για τις ψηφιακές μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με το ΣΑΑ. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της κυβερνοασφάλειας, η Εθνική Έννοια θα θέσει το πλαίσιο για την τυποποίηση των απαιτήσεων κυβερνοασφάλειας, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι θα χρειαστούν περαιτέρω ειδικές δράσεις για τον καθορισμό των τεχνικών και διαδικαστικών προτύπων κυβερνοασφάλειας. ØΗ Σλοβενία συγκρότησε το Συμβούλιο Ανάπτυξης Πληροφορικής, το οποίο λειτουργεί ως κεντρικό φόρουμ για τη δημόσια διοίκηση για τον συντονισμό σε επιχειρησιακό επίπεδο όσον αφορά τις επενδύσεις στην τεχνολογία των πληροφοριών, τα πρότυπα και άλλες τεχνολογικές εξελίξεις, ιδίως όταν η συμβατότητα των συστημάτων είναι ουσιώδης για την αποτελεσματική λειτουργία και συντήρησή τους. Επενδύσεις ØΗ Αυστρία θέσπισε μέτρα για τη στήριξη της ψηφιοποίησης των σχολείων και της εκπαίδευσης με σκοπό την παροχή δίκαιης και ισότιμης πρόσβασης σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Ο ΜΑΑ χρηματοδοτεί επένδυση ύψους 171,7 εκατ. EUR για την παροχή φορητών υπολογιστών και ταμπλετών σε μαθητές της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η επένδυση αυτή συνοδεύεται από μεταρρύθμιση που αποσκοπεί στη βελτίωση των υποδομών στα διάφορα σχολικά κτίρια, ώστε να διασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση των ψηφιακών συσκευών που παρέχονται στους μαθητές.

Σχολείο στο Ίνσμπρουκ (Τιρόλο, Αυστρία) με υπολογιστές που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ Πνευματική ιδιοκτησία: Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αυστρία / APA-Fotoservice / Hetfleisch ØΗ Δανία ανέπτυξε και κατέστησε διαθέσιμες νέες ψηφιακές λύσεις για να καταστήσει το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πιο συνδεδεμένο μετά την πανδημία της COVID-19. Οι λύσεις περιλαμβάνουν τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και την εξέταση μέσω βίντεο. ØΗ Ισπανία επένδυσε στην ψηφιοποίηση σημαντικών πολιτιστικών ιδρυμάτων, όπως το Εθνικό Μουσείο του Prado, το Εθνικό Μουσείο της Arte Reina Sofía, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, καθώς και άλλα περιουσιακά στοιχεία βιβλιοθήκης από τις κρατικές διοικήσεις ή ιδιωτικούς φορείς, συστήματα αρχειοθέτησης, κατάλογοι και αρχεία ιστορικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της οπτικοακουστικής κληρονομιάς. ØΗ Ιταλία ανέθεσε δημόσιες συμβάσεις και για τα πέντε έργα συνδεσιμότητας που αποτελούν μέρος της επένδυσης «ταχείες συνδέσεις διαδικτύου». Οι εν λόγω δημόσιες συμβάσεις αποσκοπούν στην εξασφάλιση της ολοκλήρωσης του εθνικού υπερταχέος δικτύου τηλεπικοινωνιών και του δικτύου τηλεπικοινωνιών 5G σε ολόκληρη την ιταλική επικράτεια. ØΗ Μάλτα ξεκίνησε την εφαρμογή ασφαλών ψηφιακών λύσεων και εργαλείων για τη στήριξη των χρηστών του τομέα της δικαιοσύνης με την απλούστευση των διαδικασιών, την αύξηση της προσβασιμότητας στη δικαιοσύνη (όσον αφορά την τεκμηρίωση αλλά και τις εξ αποστάσεως μαρτυρικές καταθέσεις) και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος απονομής δικαιοσύνης σύμφωνα με τη στρατηγική για την ψηφιακή δικαιοσύνη. ØΗ Πορτογαλία εγκαινίασε την Ακαδημία Πορτογαλίας Digital, μια διαδικτυακή πλατφόρμα που παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να αξιολογούν τις ψηφιακές τους δεξιότητες και να λαμβάνουν εξατομικευμένα μαθήματα ψηφιακής κατάρτισης.

Ηλεκτρονική διακυβέρνηση και ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες

Τα μέτρα για τη στήριξη της ψηφιοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τρίτο των ψηφιακών δαπανών που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό, καθώς πρόκειται για τον πλέον υποστηριζόμενο τομέα ψηφιακής πολιτικής (37 % του πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού ή 53 δισ. EUR). Με τα μέτρα αυτά επιδιώκεται ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση των διαδικασιών της δημόσιας διοίκησης προκειμένου να καταστούν πιο φιλικές προς τον χρήστη, προσανατολισμένες στον πολίτη και διαλειτουργικές και να ενισχυθεί η πρόσβαση και υιοθέτηση των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών από τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις. Πολλά ΣΑΑ περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην καθιέρωση ή τη βελτίωση λύσεων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όπως η ανάπτυξη ηλεκτρονικής ταυτότητας, στη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας των ψηφιακών δημόσιων πλατφορμών, καθώς και στη βελτίωση της συλλογής και διαχείρισης δεδομένων. Ορισμένα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης επενδύσεις που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση προηγμένων τεχνολογιών (όπως το κρατικό υπολογιστικό νέφος) στις διαδικασίες δημόσιας διοίκησης, καθώς και στην ενίσχυση της ικανότητας κυβερνοασφάλειας του δημόσιου τομέα. Σε πολλά ΣΑΑ περιλαμβάνονται επίσης μέτρα που αποσκοπούν στην ψηφιοποίηση των εθνικών συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και απονομής δικαιοσύνης. 

Η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών αφορά διάφορους τομείς πολιτικής και εξασφαλίζει συνέργειες με τους άλλους πέντε πυλώνες που στηρίζει ο μηχανισμός. Για παράδειγμα, παρέχοντας στήριξη στον πράσινο πυλώνα, ορισμένες επενδύσεις αποτυπώνουν τον βασικό ρόλο της ψηφιοποίησης στο να καταστούν τα συστήματα μεταφορών της ΕΕ πιο βιώσιμα και ανθεκτικά, για παράδειγμα μέσω τεχνολογιών συστημάτων ευφυών μεταφορών (ITS), εργαλείων διαχείρισης της αστικής κινητικότητας, πολυτροπικών συστημάτων έκδοσης εισιτηρίων και πληροφόρησης επιβατών και της επέκτασης του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας.

Ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων

Όλα τα ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα για τη στήριξη της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων, συνολικού ύψους 27 δισ. EUR ή το 19 % του πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού. Τα μέτρα σ’ αυτόν τον τομέα περιλαμβάνουν βασικές μεταρρυθμίσεις, με τις σημαντικότερες να στοχεύουν στην απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών για τις επιχειρήσεις και στη δημιουργία των θεμελίων για ένα ψηφιακό επιχειρηματικό περιβάλλον, με δράσεις στον τομέα της δημιουργίας και εγγραφής ψηφιακών επιχειρήσεων, της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Τα μέτρα αυτά αναμένεται να αυξήσουν το επίπεδο εμπιστοσύνης στην υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών, με θετική επίδραση τόσο στην αποδοχή τους όσο και στην ένταση χρήσης τους. Οι μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση της τιμολόγησης αναμένεται επίσης να έχουν θετικό αντίκτυπο στην ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων και να αυξήσουν τη διαφάνεια. Ορισμένα σχέδια περιλαμβάνουν επίσης επενδύσεις για την υποστήριξη της ενσωμάτωσης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών στις διαδικασίες παραγωγής των επιχειρήσεων (π.χ. αυτοματοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη).

Ανθρώπινο κεφάλαιο

Τα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης ευρύ φάσμα μέτρων για τη στήριξη της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων, με συνολικό εκτιμώμενο κόστος 29 δισ. EUR, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει το 20 % του πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού. Τα περισσότερα σχέδια περιλαμβάνουν μέτρα για την αύξηση των επιπέδων ψηφιακών δεξιοτήτων στον γενικό πληθυσμό και στο εργατικό δυναμικό. Ορισμένα σχέδια περιλαμβάνουν επίσης μέτρα για την προώθηση προηγμένων ψηφιακών δεξιοτήτων και την κατάρτιση επαγγελματιών ΤΠΕ, με την ανάπτυξη ειδικών ενοτήτων κατάρτισης σε προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση. Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε την ανάγκη για ψηφιοποίηση της εκπαίδευσης και αρκετά ΣΑΑ περιλαμβάνουν σχετικά μέτρα.

3.3. Συμβολή του μηχανισμού στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (δηλ. πυλώνας 3)

Τα 27 ΣΑΑ συμβάλλουν στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (δηλ. πυλώνας 3) με περισσότερα από 1 500 μέτρα ύψους περίπου 214,6 δισ. EUR. Τα μέτρα αυτά αφορούν διάφορους τομείς: από τις μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη του επιχειρηματικού περιβάλλοντος ή της ανταγωνιστικότητας, έως τη στήριξη των ΜΜΕ, την έρευνα και ανάπτυξη και την καινοτομία ή τον πολιτιστικό τομέα (διάγραμμα 20).

Διάγραμμα 20: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα

Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί 350 ορόσημα και στόχοι που συμβάλλουν στον πυλώνα 3, με 321 ορόσημα και στόχους να έχουν εκπληρωθεί από την 1η Μαρτίου 2022. Πρόοδος σημειώθηκε ιδίως στους τομείς πολιτικής των κανονιστικών αλλαγών για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (85 ορόσημα και στόχοι που εκπληρώθηκαν σε 67 μέτρα από την 1η Μαρτίου 2022), της έρευνας και της καινοτομίας (49 Ο&Σ σε 42 μέτρα) και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος / της επιχειρηματικότητας (52 Ο&Σ σε 37 μέτρα) (διάγραμμα 21).

Διάγραμμα 21: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 3 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ε&Α&Κ στο πλαίσιο του πυλώνα 3

25 ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα που σχετίζονται με τον τομέα πολιτικής «έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία» στο πλαίσιο του πυλώνα 3, συνολικού ύψους 38,1 δισ. EUR. Το ποσό των επενδύσεων Ε&Κ στο πλαίσιο του πυλώνα 3 αντιπροσωπεύει συνήθως ποσοστό μεταξύ 4 % και 18 % της μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης του ΜΑΑ ενός κράτους μέλους, με μερικές ακραίες τιμές κάτω ή πάνω από αυτό το εύρος και με μέσο όρο περίπου 8 %.

Τα μέτρα Ε&Κ στο πλαίσιο του πυλώνα 3 έχουν ευρύ φάσμα στόχων. Οι μεταρρυθμίσεις Ε&Κ στο πλαίσιο του πυλώνα 3 αποσκοπούν στη μείωση του κατακερματισμού των συστημάτων επιστημονικής έρευνας, στη μείωση του διοικητικού φόρτου όσον αφορά την πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδότηση για δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας, στη στήριξη της μεταφοράς γνώσης και τεχνολογίας, στην άρση των φραγμών στη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων και στη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης για την Ε&Κ και την εκπαίδευση. Πολλά ΣΑΑ περιλαμβάνουν θεματικές επενδύσεις Ε&Κ στο πλαίσιο του πυλώνα 3 που θα καταστήσουν δυνατή την κινητοποίηση ικανοτήτων Ε&Κ με σκοπό την επιτάχυνση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τα αντίστοιχα θεματολόγια σε επίπεδο ΕΕ (περίπου το 27 % και 23 % του εκτιμώμενου κόστους μέτρων σχετικών με την Ε&Κ έχει όντως σημανθεί ότι συμβάλλει στους πράσινους και τους ψηφιακούς στόχους, αντίστοιχα).

Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί 53 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με τον τομέα πολιτικής «έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία» (σε σύνολο 705 Ο&Σ που έχουν εκπληρωθεί), εκ των οποίων 49 έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ορισμένα μέτρα του πυλώνα 1 και του πυλώνα 2 συμβάλλουν επίσης στην έρευνα και την ανάπτυξη 55 . Οι επενδύσεις Ε&Α&Κ στο σύνολό τους (δηλαδή συμπεριλαμβανομένων των συναφών μέτρων που επισημαίνονται στον πυλώνα 1, τον πυλώνα 2 και τον πυλώνα 3) συμβάλλουν σε εκτιμώμενο συνολικό ποσό 48 δισ. EUR, ποσό που αντιπροσωπεύει κατά μέσο όρο περίπου το 10 % της μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης ενός κράτους μέλους στο πλαίσιο του ΜΑΑ.

Στήριξη επιχειρήσεων (συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, πρόσβαση σε χρηματοδότηση και χρηματοδοτικά μέσα)

Τα περισσότερα ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα που παρέχουν άμεση στήριξη στις ΜΜΕ, συνολικού ύψους 45 δισ. EUR, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει το 22 % περίπου της συνολικής εκτιμώμενης δαπάνης για τον πυλώνα 3. Συνολικά, 159 μέτρα παρέχουν στήριξη στις ΜΜΕ, με 332 ορόσημα και στόχους.

Το πεδίο εφαρμογής των μέτρων για τις ΜΜΕ που περιλαμβάνονται στα ΣΑΑ καλύπτει ευρύ φάσμα τομέων, από τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις, έως την ψηφιοποίηση των ΜΜΕ και τη βελτίωση της περιβαλλοντικής τους βιωσιμότητας. Ορισμένα μέτρα στοχεύουν επίσης στη βελτίωση της ανάπτυξης και ανθεκτικότητας των ΜΜΕ μέσω της βελτιωμένης πρόσβασης σε χρηματοδότηση, της επανειδίκευσης και της αναβάθμισης των δεξιοτήτων των εργαζομένων τους ή της ενίσχυσης των ικανοτήτων τους για έρευνα και ανάπτυξη.

Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί 51 από τα ορόσημα και τους στόχους που σχετίζονται με τα μέτρα στήριξης των ΜΜΕ (σε σύνολο 705 Ο&Σ που έχουν εκπληρωθεί), εκ των οποίων 49 έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022.

3.4. Συμβολή του μηχανισμού στην κοινωνική και εδαφική συνοχή (δηλ. πυλώνας 4)

 Τα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει σημαντικό αριθμό μέτρων για τη στήριξη της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, συμβάλλοντας ιδίως στην υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων,με ειδικά κεφάλαια για τις ίσες ευκαιρίες και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, τις δίκαιες συνθήκες εργασίας, καθώς και την κοινωνική προστασία και ένταξη. Πιο συγκεκριμένα, τα 27 ΣΑΑ που έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο θα στηρίξουν τον πυλώνα 4 με περίπου 220,6 δισ. EUR. Η ανάλυση των δαπανών στο πλαίσιο του πυλώνα παρουσιάζεται στο διάγραμμα 22.

Μεταξύ των 705 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί μέχρι στιγμής, 253 συμβάλλουν στον πυλώνα 4, εκ των οποίων 237 που έχουν εκπληρωθεί από την τελευταία ετήσια έκθεση τον Μάρτιο του 2022). Η μεγαλύτερη πρόοδος σημειώθηκε στους τομείς πολιτικής των εδαφικών υποδομών και υπηρεσιών (106 ορόσημα και στόχοι που επιτεύχθηκαν σε 84 μέτρα από την 1η Μαρτίου 2022), της κοινωνικής προστασίας (58 Ο&Σ σε 52 μέτρα) και της εκπαίδευσης ενηλίκων (41 Ο&Σ σε 27 μέτρα) (διάγραμμα 23). Αξίζει να τονιστεί ότι 149 από τα ορόσημα και τους στόχους που έχουν εκπληρωθεί στο πλαίσιο του πυλώνα 4 από την έναρξη του ΜΑΑ στηρίζουν κοινωνικούς στόχους με την ευρεία έννοια 56 , γεγονός που καταδεικνύει την ισχυρή δέσμευση των κρατών μελών να υλοποιήσουν την κοινωνική διάσταση από τα αρχικά στάδια υλοποίησης των ΣΑΑ. Τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της ΕΕ για το 2030 όσον αφορά την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας.

Διάγραμμα 22: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής. Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Διάγραμμα 23: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 4 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Κοινωνική προστασία, ένταξη, κοινωνική στέγαση και κοινωνικές υποδομές

Όλα τα ΣΑΑ περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις ή επενδύσεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας των κρατών μελών. Περισσότερα από 300 μέτρα αφορούν ευρύ φάσμα προκλήσεων, ιδίως εκείνων που επισημαίνονται στις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Τα μέτρα που υποστηρίζουν την κοινωνική προστασία και την κοινωνική στέγαση αντιπροσωπεύουν περίπου 28,8 δισ. EUR. Ειδικότερα, τα μέτρα επικεντρώνονται στην αποτελεσματικότητα, την ποιότητα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Στην πλειονότητά τους οι επενδύσεις κοινωνικής προστασίας στο πλαίσιο του ΜΑΑ σχετίζονται με την αναβάθμιση, την επέκταση ή τη βελτίωση του δικτύου κοινωνικών υπηρεσιών και των εγκαταστάσεων που παρέχονται από δημόσιους και ιδιωτικούς κοινωνικούς φορείς. Περιλαμβάνουν επίσης ειδικά μέτρα που αφορούν, για παράδειγμα, την ένταξη των ατόμων με αναπηρία, την αύξηση της επάρκειας και βιωσιμότητας των κοινωνικών παροχών και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ηλικιωμένων που χρήζουν φροντίδας. Ορισμένα κράτη μέλη περιλαμβάνουν επίσης σημαντικές επενδύσεις για την αύξηση της προσφοράς κοινωνικής στέγασης και κοινωνικής υποδομής για τις μειονεκτούσες ομάδες, με τη χρήση κυρίως δανείων. Ορισμένα κράτη μέλη περιέλαβαν επίσης στα οικεία ΣΑΑ μέτρα για τη μεταρρύθμιση του ελάχιστου εισοδήματος και των συνταξιοδοτικών συστημάτων ώστε να ενισχυθεί η επάρκεια και η βιωσιμότητά τους.

Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί 72 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με τους τομείς πολιτικής της κοινωνικής προστασίας και της κοινωνικής στέγασης (σε σύνολο 705 Ο&Σ), εκ των οποίων 67 έχουν εκπληρωθεί από την 1η Μαρτίου 2022.

Παραδείγματα συναφών μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί στο πλαίσιο του πυλώνα κοινωνικής και εδαφικής συνοχής (τομείς πολιτικής «κοινωνική προστασία» και «κοινωνική στέγαση») Μεταρρυθμίσεις: ØΗ Σλοβακία ενοποίησε τις εξουσίες εποπτείας της κοινωνικής φροντίδας για τη μείωση του κατακερματισμού και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της κοινωνικής φροντίδας και τη βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας στις κοινωνικές υπηρεσίες και τα νοικοκυριά. ØΗ Ισπανία θέσπισε μεταρρύθμιση του συστήματος εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για τους αυτοαπασχολουμένους με σκοπό τη σταδιακή μετατόπιση του συστήματος εισφορών με βάση το πραγματικό εισόδημα, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι αυτοαπασχολούμενοι θα είναι σε θέση να λαμβάνουν πιο επαρκές συνταξιοδοτικό εισόδημα στο μέλλον. Επενδύσεις: ØΓια τη δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας κοινωνικής καθοδήγησης με στόχο τη διασφάλιση επαρκούς ανθρώπινου δυναμικού για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, η Κροατία κατάρτισε 220 επαγγελματίες κοινωνικής καθοδήγησης, οι οποίοι θα είναι σε θέση να παρέχουν πιο εξατομικευμένη και ενισχυτική υποστήριξη. ØΗ Γαλλία στήριξε την ανακαίνιση της ενεργειακής απόδοσης σε κοινωνικές κατοικίες με τη χορήγηση επιχορηγήσεων σε περισσότερες από 20 000 κοινωνικές κατοικίες.

Στήριξη της απασχόλησης, εκσυγχρονισμός των θεσμών της αγοράς εργασίας και εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων για ομάδες στόχους εκτός της νεολαίας

Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει στα οικεία ΣΑΑ ένα ολοκληρωμένο φάσμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και του εκσυγχρονισμού των αγορών εργασίας τους. Συνολικά, τα μέτρα στήριξης των τομέων πολιτικής «απασχόληση εκτός των νέων» και «εκσυγχρονισμός των θεσμών της αγοράς εργασίας» ανέρχονται σε περίπου 11,2 δισ. EUR. Τα μέτρα αυτά αφορούν άμεσα τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις σχετικά με τη στήριξη της απασχόλησης και την ενίσχυση της αγοράς εργασίας. Οι πολιτικές απασχόλησης και οι ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας κατέχουν εξέχουσα θέση σε όλα σχεδόν τα ΣΑΑ. Τα σχέδια περιλαμβάνουν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών, των νέων και των μειονεκτουσών ομάδων στην αγορά εργασίας, στη στήριξη της δημιουργίας θέσεων εργασίας και τη μετάβαση σε αναδυόμενους τομείς και επαγγέλματα. Τα μέτρα αυτά έχουν επίσης σχεδιαστεί για την τόνωση της απασχόλησης και την ενίσχυση των επιδόσεων, της λειτουργίας και της ανθεκτικότητας των αγορών εργασίας.

Όλα τα εθνικά ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα για τις δεξιότητες και την εκπαίδευση ενηλίκων, τα οποία συχνά συνδέονται με ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, εθνικές στρατηγικές για τις δεξιότητες, μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της συλλογής πληροφοριών για τις δεξιότητες και της διαχείρισης δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης και της επικύρωσης των δεξιοτήτων, καθώς και στοχευμένες επενδύσεις στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των εργαζομένων, των ανέργων και του ευρύτερου πληθυσμού. Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που σχετίζονται με την εκπαίδευση ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης της συνεχούς επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, και την αναγνώριση και επικύρωση των δεξιοτήτων, που περιλαμβάνονται στα εθνικά ΣΑΑ, ανέρχονται σε περίπου 17,7 δισ. EUR.

Μέχρι στιγμής, έχουν εκπληρωθεί 83 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με τους τομείς πολιτικής «απασχόληση εκτός των νέων», «εκσυγχρονισμός των θεσμών της αγοράς εργασίας» και «εκπαίδευση ενηλίκων», εκ των οποίων 73 από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ τον Μάρτιο του 2022. Τα ορόσημα και οι στόχοι που έχουν εκπληρωθεί αφορούν, για παράδειγμα, την εισαγωγή συστήματος κουπονιών για προγράμματα αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης, στοχευμένα προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων για τους ανέργους, επικαιροποιήσεις των προγραμμάτων κατάρτισης, καθώς και την έγκριση εθνικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης για τις δεξιότητες.

Εδαφικές υποδομές και υπηρεσίες, ανάπτυξη αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών (συμπεριλαμβανομένων των νησιών)

Σημαντικός αριθμός μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων αποσκοπεί στη βελτίωση των εδαφικών υποδομών και υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο και στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ αστικών, αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών. Ενισχύουν την τοπική οικονομία, αυξάνουν την περιφερειακή και εθνική ανταγωνιστικότητα και έχουν άμεσο θετικό αντίκτυπο στην ποιότητα της καθημερινής ζωής. Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις αφορούν την προώθηση και τη βελτίωση της βιώσιμης κινητικότητας και των μεταφορών, κυρίως τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων και των λιμένων, και άλλα έργα βιώσιμης κινητικότητας, όπως η ανάπτυξη υπηρεσιών δημόσιων μεταφορών και η κατασκευή ποδηλατοδρόμων. Τα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης διάφορα μέτρα για τη βελτίωση της χρήσης των φυσικών πόρων και τη διατήρηση του περιβάλλοντος σε τοπικό επίπεδο. Αυτό καλύπτει μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για τη βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων και των λυμάτων, μεταξύ άλλων στα νησιά, την επέκταση των συστημάτων επεξεργασίας υδάτων και των δικτύων άρδευσης, την αύξηση της βιωσιμότητας του γεωργικού τομέα και τη στήριξη της δημιουργίας κοινοπραξιών σε λειτουργικές αγροτικές περιοχές. Τα μέτρα στοχεύουν επίσης σε άλλους τύπους εδαφικών υποδομών και υπηρεσιών, όπως η ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών και κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών σε απομακρυσμένες περιοχές. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις συμβάλλουν στη βελτίωση των επιδόσεων της δημόσιας διοίκησης σε τοπικό επίπεδο, με την ενίσχυση της ικανότητας των δήμων να παρέχουν υπηρεσίες καλής ποιότητας.

Τα μέτρα στήριξης των εδαφικών υποδομών και υπηρεσιών ανέρχονται σε περίπου 151,2 δισ. EUR, ενώ τα ειδικά μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης αγροτικών και απομακρυσμένων περιοχών ανέρχονται σε περίπου 16,0 δισ. EUR. Μέχρι στιγμής, έχουν εκπληρωθεί 124 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται μ’ αυτούς τους δύο τομείς πολιτικής, εκ των οποίων 121 από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ τον Μάρτιο του 2022.

3.5. Συμβολή του μηχανισμού στην υγεία και την οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων και της ικανότητας αντίδρασης σε κρίσεις (δηλ. πυλώνας 5)

Τα ΣΑΑ των κρατών μελών συμβάλλουν σημαντικά στην υγεία και την οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων και της ικανότητας αντίδρασης σε κρίσεις. Περισσότερα από 1 100 μέτρα και επιμέρους μέτρα ύψους περίπου 84,1 δισ. EUR, τα οποία περιλαμβάνονται στα 27 ΣΑΑ, συμβάλλουν στον πυλώνα πολιτικής για την υγεία και την οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα. Τα μέτρα αυτά καλύπτουν τομείς πολιτικής που κυμαίνονται από την υγειονομική και τη μακροχρόνια περίθαλψη έως την αποτελεσματικότητα των δικαστικών συστημάτων και την εποπτεία της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Η ανάλυση των δαπανών στους διάφορους τομείς πολιτικής εντός του πυλώνα παρουσιάζεται στο διάγραμμα 24 57 . 

Μεταξύ των 705 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά μέχρι στιγμής, 296 συμβάλλουν στον πυλώνα 5, συμπεριλαμβανομένων 274 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022. Η μεγαλύτερη πρόοδος σημειώθηκε στους τομείς πολιτικής της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης και των εθνικών συστημάτων (141 ορόσημα και στόχοι που εκπληρώθηκαν σε 95 μέτρα από την 1η Μαρτίου 2022), της υγειονομικής περίθαλψης (40 Ο&Σ σε 35 μέτρα) και της πρόληψης της απάτης (36 Ο&Σ σε 22 μέτρα) (διάγραμμα 25).

Διάγραμμα 24: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη της υγείας και της ανθεκτικότητας ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής. Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Υγεία και μακροχρόνια περίθαλψη

Υλοποιείται ευρύ φάσμα επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών έργων στον τομέα της υγείας στο πλαίσιο του ΜΑΑ, μεταξύ άλλων στον τομέα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, της εξωνοσοκομειακής περίθαλψης, της ψηφιακής υγείας, σε συνδυασμό με μέτρα προσανατολισμένα στην αποδοτικότητα για την ενίσχυση της διακυβέρνησης, της οικονομικής αποδοτικότητας, της πρόσβασης και της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που δημιούργησε η πανδημία, όπως η βελτίωση των ικανοτήτων στον τομέα της δημόσιας υγείας. Η πανδημία μετατόπισε επίσης την πολιτική προς την πρόληψη. Αρκετά κράτη μέλη αναλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις ειδικά προσαρμοσμένες στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και μια συνολική αναθεώρηση των εθνικών στρατηγικών για την υγεία. Για παράδειγμα, η Ιταλία, η Λιθουανία και η Πορτογαλία αναδιοργανώνουν τα συστήματα υγείας τους για να βελτιώσουν την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε τοπικό επίπεδο και η Λετονία, το Λουξεμβούργο, η Πολωνία, η Μάλτα και οι Κάτω Χώρες επιδιώκουν την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας. Συνολικά, στα 27 εθνικά ΣΑΑ πάνω από 43,0 δισ. EUR (ή το 8,7 % της συνολικής μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης και των δανείων στο πλαίσιο του ΜΑΑ) προορίζονται για μέτρα που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη. Περίπου το ένα τρίτο του ποσού αυτού προορίζεται για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις με στόχο την προώθηση της ψηφιοποίησης των συστημάτων υγείας, οι οποίες συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας.

Διάγραμμα 25: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 5 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αρκετά κράτη μέλη χρηματοδοτούν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στον τομέα της μακροχρόνιας περίθαλψης στο πλαίσιο του ΜΑΑ. Η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες μακροχρόνιας περίθαλψης είναι σημαντική για την αντιμετώπιση των αναγκών φροντίδας του γηράσκοντος πληθυσμού, καθώς και των αναγκών των ατόμων με αναπηρία. Ο ΜΑΑ συνάδει με τις συνεχιζόμενες εξελίξεις της πολιτικής για τη μακροχρόνια φροντίδα στον εν λόγω τομέα, ιδίως με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τη φροντίδα, τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και τη σύσταση του Συμβουλίου για τη μακροχρόνια φροντίδα 58 . Οι μεταρρυθμίσεις αποσκοπούν στη βελτίωση των κινήτρων για κατ’ οίκον φροντίδα και φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, μεταξύ άλλων με την αποϊδρυματοποίηση της παροχής φροντίδας. Συνολικά 7,3 δισ. EUR διατίθενται σε 18 κράτη μέλη για συνολικά 52 (επιμέρους) μέτρα (22 μεταρρυθμίσεις και 30 επενδύσεις).

Μέχρι σήμερα, έχουν εκπληρωθεί 50 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με τους τομείς πολιτικής της υγειονομικής και της μακροχρόνιας περίθαλψης από την 1η Μαρτίου 2022.

Παραδείγματα συναφών μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί στο πλαίσιο του πυλώνα της υγείας και της οικονομικής, κοινωνικής και θεσμικής ανθεκτικότητας (τομείς πολιτικής «υγειονομική περίθαλψη» και «μακροχρόνια περίθαλψη») Μεταρρυθμίσεις: ØΗ Βουλγαρία ενέκρινε την εθνική στρατηγική για την ψυχική υγεία των πολιτών της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας 2021-2030 και ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή της στρατηγικής. Το βήμα αυτό αποτελεί μέρος μιας μεταρρύθμισης που αποσκοπεί στην παροχή της στρατηγικής στήριξης των μελλοντικών επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης μέσω του προσδιορισμού σχετικών συστάσεων και δράσεων. Ως εκ τούτου, η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει την έγκριση σειράς στρατηγικών και σχεδίων που καλύπτουν σχετικούς τομείς της υγειονομικής περίθαλψης. ØΗ Τσεχία ενέκρινε το εθνικό ογκολογικό πρόγραμμα 2022-2030 σε διαβούλευση με βασικούς παράγοντες και ενδιαφερόμενα μέρη και τη σύσταση του Εθνικού Συμβουλίου Εφαρμογής του προγράμματος. Το ορόσημο συνδέεται με τη μεταρρύθμιση που αποσκοπεί στην αύξηση της ανθεκτικότητας του συστήματος πρόληψης και αγωγής κατά του καρκίνου στην Τσεχία, αντικατοπτρίζοντας τις προτεραιότητες που καθορίζονται στο ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου. ØΗ Δανία εξέδωσε έκθεση σχετικά με την αξιολόγηση των αποθεμάτων φαρμάκων κρίσιμης σημασίας από τον Οργανισμό Φαρμάκων της Δανίας. Το ορόσημο αυτό σχετίζεται με το μέτρο που αποσκοπεί στη διατήρηση και τη διασφάλιση του αποθέματος φαρμάκων κρίσιμης σημασίας στον δευτερογενή τομέα υγείας της Δανίας, ώστε να αποφεύγονται κρίσιμες καταστάσεις με ελλείψεις σημαντικών φαρμάκων. Η Δανία πέτυχε επίσης ένα ακόμη ορόσημο με την προετοιμασία αξιολόγησης σχετικά με τις λύσεις τηλεϊατρικής του άγχους για την υγεία που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19 για την περαιτέρω ανάπτυξη και αύξηση της χρήσης της τηλεϊατρικής και της συμμετοχής των ασθενών. Το ορόσημο αποτελεί μέρος ενός μέτρου που αποσκοπεί στην ανάπτυξη νέων ψηφιακών λύσεων και στην προώθηση της ευρείας χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών, της συμμετοχής των ασθενών και της τηλεϊατρικής. ØΣτην Ιταλία, άρχισε να ισχύει νομοθεσία που προβλέπει τον ορισμό ενός νέου οργανωτικού μοντέλου για δίκτυο εδαφικής υγειονομικής περίθαλψης. Το ορόσημο αυτό συνδέεται με μια μεταρρύθμιση που θεσπίζει ένα νέο μοντέλο εδαφικής υγειονομικής περίθαλψης και δημιουργεί μια νέα θεσμική δομή για την υγεία και το περιβάλλον και την πρόληψη του κλίματος. ØΗ Πορτογαλία εξασφάλισε την έναρξη ισχύος του νέου νομοθετικού διατάγματος για την ψυχική υγεία, το οποίο καθορίζει τις κατευθυντήριες αρχές για την οργάνωση, τη διαχείριση και την αξιολόγηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Το ορόσημο αυτό αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες της μεταρρύθμισης της ψυχικής υγείας, η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της διαχείρισης της ψυχικής υγείας στην Πορτογαλία με τη δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών-πλαισίου για την αποϊδρυματοποίηση των ασθενών με ψυχικές ασθένειες, την επέκταση των τοπικών και υπηρεσιών ολοκληρωμένης συνεχούς περίθαλψης στον τομέα της ψυχικής υγείας, την οργάνωση νοσοκομειακών ψυχιατρικών υπηρεσιών και την εφαρμογή περιφερειακών σχεδίων υγείας για την άνοια. Επενδύσεις ØΗ Αυστρία ενέκρινε και δημοσίευσε τις κατευθυντήριες γραμμές χρηματοδότησης για τη δημιουργία νέων μονάδων πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και για έργα βελτίωσης των ήδη υφιστάμενων μονάδων πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης. Το βήμα αυτό αποτελεί μέρος της επένδυσης που αποσκοπεί στη βελτίωση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας της υγειονομικής περίθαλψης μέσω της ενίσχυσης της δημόσιας υγείας και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης.

Θεσμική ανθεκτικότητα

Η εφαρμογή μέτρων για την ενίσχυση της θεσμικής ανθεκτικότητας βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη. Αρκετά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου, για παράδειγμα, με τη βελτίωση της ποιότητας της νομοθετικής διαδικασίας ή την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Σημαντική πρόοδος έχει επίσης σημειωθεί όσον αφορά την ενίσχυση της αποδοτικότητας των δικαστικών συστημάτων, με ειδικά μέτρα που κυμαίνονται από οργανωτικές αλλαγές των διαδικασιών έως τη μεταρρύθμιση της δομής των δικαστηρίων. Οι προσπάθειες των κρατών μελών κατέστησαν επίσης δυνατή την ενίσχυση της καταπολέμησης της διαφθοράς και τη βελτίωση της εποπτείας της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, ιδίως μέσω της έκδοσης εγγράφων εθνικής πολιτικής, όπως σχεδίων δράσης και στρατηγικών.

Έχουν ήδη εφαρμοστεί πολυάριθμα μέτρα που αποσκοπούν στην επίτευξη σύγχρονων και ευέλικτων δημόσιων διοικήσεων που εξυπηρετούν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Τα μέτρα αυτά εκτείνονται από τις επενδύσεις που προορίζονται για την παρακολούθηση της υλοποίησης, του λογιστικού και άλλου ελέγχου των ΣΑΑ έως τις μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην απλούστευση της δημόσιας διοίκησης και την άρση των διοικητικών φραγμών. Διάφορα μέτρα ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης βρίσκονται σε εξέλιξη, για παράδειγμα στο Λουξεμβούργο και την Κροατία. Ορισμένα κράτη μέλη επικεντρώθηκαν στις ικανότητες της δημόσιας διοίκησης, και πιο συγκεκριμένα στα πιο διαφανή συστήματα πρόσληψης και στη μείωση της προσωρινής απασχόλησης στη δημόσια διοίκηση.

Η πλειονότητα των μέτρων ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων που έχουν ήδη εφαρμοστεί στο πλαίσιο του ΜΑΑ στοχεύουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, στην υγειονομική περίθαλψη και στην ψηφιακή τεχνολογία. Βρίσκονται σε εξέλιξη μέτρα που αποσκοπούν σε αποδοτικές, ασφαλείς και κοινές ψηφιακές υποδομές ζωτικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένου ασφαλούς συστήματος κινητών επικοινωνιών για δημόσιους υπαλλήλους. Σημαντικές προσπάθειες έχουν καταβληθεί για τη διαχείριση των δασών και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και τη μείωση των επιπτώσεών τους. Στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, ενώ η εφαρμογή των συναφών μέτρων βρίσκεται σε εξέλιξη, η χρήση της τηλεϊατρικής έχει αυξηθεί, συμβάλλοντας στον μετριασμό της διαταραχής στην παροχή υπηρεσιών υγείας που προκλήθηκε από την κρίση λόγω της νόσου COVID-19.

Δημοσιονομική ανθεκτικότητα και φορολογία

Αρκετά κράτη μέλη έχουν ήδη εφαρμόσει σημαντικά μέτρα στο πλαίσιο του ΜΑΑ με στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και στο σκέλος των δαπανών. Πολλά μέτρα αποσκοπούν στη βελτίωση της είσπραξης των φόρων και στην αποθάρρυνση της φοροδιαφυγής, μεταξύ άλλων με την προώθηση της ψηφιοποίησης των συναλλαγών, της είσπραξης των φόρων και της επιλογής για ελέγχους. Τα μέτρα αυτά αναμένεται να στηρίξουν τα εθνικά έσοδα, να καταπολεμήσουν την παραοικονομία και να μειώσουν το κόστος συμμόρφωσης για τους φορολογουμένους. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης δρομολογήσει ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις των φορολογικών τους συστημάτων, με στόχο τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και τη βελτίωση της δικαιοσύνης. Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες, έχουν ληφθεί διάφορα μέτρα σε ορισμένα κράτη μέλη για την έναρξη επανεξέτασης των δαπανών, την ενσωμάτωσή τους στην εθνική διαδικασία προϋπολογισμού ή, όπου αυτό έχει ήδη επιτευχθεί, τη βελτίωση του σχεδιασμού τους και την ενίσχυση της διακυβέρνησής τους. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης λάβει μέτρα με στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης των κρατικών επιχειρήσεων, την ενίσχυση των εργαλείων πρόβλεψης του προϋπολογισμού και τη βελτίωση του λογιστικού πλαισίου.

3.6. Συμβολή του μηχανισμού σε πολιτικές για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, όπως η εκπαίδευση και οι δεξιότητες (δηλ. πυλώνας 6)

Τα μέτρα στο πλαίσιο των πολιτικών για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους επικεντρώνονται κυρίως στην εκπαίδευση, την κατάρτιση, την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, καθώς και σε μέτρα για τη στήριξη της απασχόλησης των νέων. Τα 27 ΣΑΑ που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο στηρίζουν τον πυλώνα 6 με περίπου 54,9 δισ. EUR. Περίπου τα τρία τέταρτα των συνολικών δαπανών που σχετίζονται με τον έκτο πυλώνα συμβάλλουν στη γενική, επαγγελματική και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το υπόλοιπο 25 % κατανέμεται σχεδόν εξίσου μεταξύ της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας και της στήριξης της απασχόλησης των νέων. Η ανάλυση των δαπανών στο πλαίσιο του πυλώνα παρουσιάζεται στο διάγραμμα 26.

Από τα 705 ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά μέχρι στιγμής, 64 συμβάλλουν στον πυλώνα 6, συμπεριλαμβανομένων 61 οροσήμων και στόχων που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την 1η Μαρτίου 2022. 56 ορόσημα και στόχοι σε 45 μέτρα στον τομέα πολιτικής της γενικής, επαγγελματικής και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν εκπληρωθεί από την 1η Μαρτίου 2022 (διάγραμμα 27). Τα ορόσημα και οι στόχοι του πυλώνα 6 συνδέονται με μέτρα για την προώθηση της ποιότητας, τη βελτίωση της πρόσβασης και της συμπεριληπτικότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων, την ενίσχυση των ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας, τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού στην εκπαίδευση, την παροχή κατάρτισης και στήριξης στις/στους εκπαιδευτικούς, την προώθηση του εκσυγχρονισμού της επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και την παροχή στήριξης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη συνεργασία με τη δημόσια διοίκηση και τις επιχειρήσεις.

Διάγραμμα 26: Ανάλυση των δαπανών για τη στήριξη πολιτικών για την επόμενη γενιά, ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό αναλύεται η εκτιμώμενη συμβολή στον πυλώνα πολιτικής σύμφωνα με τον κατάλογο τομέων πολιτικής που κατάρτισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το ποσοστό αφορά το συνολικό μερίδιο του σχεδίου που επισημαίνεται σ’ αυτόν τον πυλώνα πολιτικής. Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Διάγραμμα 27: Αριθμός μέτρων στον πυλώνα 6 με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ, ανά τομέα πολιτικής

Σημείωση: Η μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, ευθυγραμμίζεται πλήρως και ενσωματώνεται στη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις δαπάνες στο πλαίσιο των έξι πυλώνων. Στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα, οι τομείς πολιτικής που σημειώνονται με αστερίσκο (*) χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Γενική, επαγγελματική και τριτοβάθμια εκπαίδευση: προσβασιμότητα, οικονομική προσιτότητα, ποιότητα και συμπεριληπτικότητα, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιοποίησης και των υποδομών

Επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις συνολικού ύψους άνω των 43,2 δισ. EUR στη γενική σχολική εκπαίδευση θα στηρίξουν τη βελτίωση της ποιότητας και της συμπεριληπτικότητας. Ορισμένα κράτη μέλη θα προσφέρουν εξατομικευμένη υποστήριξη σε μειονεκτούντα σχολεία και μαθητές, όπως καθοδήγηση, μεταξύ άλλων με στόχο να ξεπεραστούν τα μαθησιακά κενά και να προληφθεί η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου. Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν επενδύσεις για την αύξηση του αριθμού των ωρών διδασκαλίας και τη δυνατότητα ολοήμερης εκπαίδευσης. Πολλά μέτρα αφορούν ζητήματα όπως η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων των σχολικών προγραμμάτων, η μεταρρύθμιση των μηχανισμών πρόσληψης εκπαιδευτικών, η βελτίωση της εκπαίδευσης παιδιών με ειδικές ανάγκες, η στήριξη μαθητών με χαμηλή επίδοση, η βελτίωση της εξωτερικής αξιολόγησης των σχολείων ή η στήριξη της εξάλειψης των διαχωρισμών.

Οι περισσότερες χώρες σχεδιάζουν να επενδύσουν στις ψηφιακές υποδομές και στη συνδεσιμότητα των σχολείων, εστιάζοντας συχνά στα μειονεκτούντα σχολεία και τα σχολεία των αγροτικών περιοχών. Στις επενδύσεις αυτές περιλαμβάνεται η μετατροπή των αιθουσών διδασκαλίας σε ευέλικτα και συνδεδεμένα μαθησιακά περιβάλλοντα και ο εφοδιασμός των εκπαιδευομένων και εκπαιδευτικών με ψηφιακές συσκευές για τη μείωση του ψηφιακού χάσματος. Οι ψηφιακές ικανότητες των μαθητών θα βελτιωθούν μέσω της προσαρμογής των σχολικών προγραμμάτων και της ανάπτυξης ψηφιακών πόρων και ψηφιακού περιεχομένου. Πολλά κράτη μέλη περιλαμβάνουν στα σχέδιά τους κατάρτιση εκπαιδευτικών στην ψηφιακή εκπαίδευση.

Ορισμένα κράτη μέλη θα χρησιμοποιήσουν τον ΜΑΑ για να στηρίξουν τον μετασχηματισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους με ευρύ φάσμα μέτρων. Τα μέτρα περιλαμβάνουν τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών, την επέκταση των θέσεων φοίτησης, την έναρξη νέων μαθημάτων σπουδών, την επανεξέταση των μοντέλων χρηματοδότησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την ανάπτυξη μηχανισμών διασφάλισης της ποιότητας και διακυβέρνησης, την καθιέρωση συστημάτων παρακολούθησης των αποφοίτων και τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επιπλέον, η βελτίωση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα χρηματοδοτηθεί από ορισμένα κράτη μέλη όπως, για παράδειγμα, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Φινλανδία και η Σουηδία.

Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα: προσβασιμότητα, οικονομική προσιτότητα, ποιότητα και συμπεριληπτικότητα, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιοποίησης και των υποδομών

Επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις ύψους άνω των 8 δισ. EUR σε ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα χωρίς αποκλεισμούς αναμένεται να αυξήσουν τα ποσοστά συμμετοχής, ιδίως μεταξύ των μειονεκτουσών ομάδων, και, ως εκ τούτου, να μειώσουν τις ανισότητες και να συμβάλουν στην υλοποίηση της ευρωπαϊκής εγγύησης για τα παιδιά 59 . Περισσότερα από τα μισά από τα κράτη μέλη περιλαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ΠΕΦ) μέσω της επέκτασης των δυνατοτήτων, της συμπεριληπτικότητας και/ή της ποιότητάς της. Η παροχή ποιοτικής και οικονομικά προσιτής προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας διευκολύνει, αφενός, τις ίσες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο και, αφετέρου, την ένταξη στην αγορά εργασίας των φροντιστών, συνήθως γυναικών, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Οι επενδύσεις στην κατασκευή και την ανακαίνιση υποδομών συνοδεύονται συχνά από μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, οι χώρες σχεδιάζουν να μειώσουν την ηλικία της υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης, να θεσπίσουν νόμιμο δικαίωμα για μια θέση, να αναθεωρήσουν το μοντέλο χρηματοδότησης, να μειώσουν τα τέλη προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, να βελτιώσουν την έγκαιρη διάγνωση και υποστήριξη των παιδιών με αναπηρία, να επανεξετάσουν το σύστημα πρόσληψης προσωπικού προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, και να εγκρίνουν το νομικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε κατάρτιση και ευκαιρίες για την περαιτέρω επαγγελματοποίηση του προσωπικού.

Στήριξη της απασχόλησης των νέων και δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους, συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων πρόσληψης και επαγγελματικής μετάβασης και της στήριξης της αυτοαπασχόλησης

Στα μέτρα για τη στήριξη της απασχόλησης των νέων περιλαμβάνονται επιδοτήσεις για πρακτική άσκηση, επενδύσεις για την προσαρμογή της δημόσιας υπηρεσίας απασχόλησης στους νέους, βελτίωση της καθοδήγησης των νέων και του ατομικού προσανατολισμού προς την κατεύθυνση της απασχόλησης και της αυτονομίας και προγράμματα για την παροχή κινήτρων για την πρόσληψη νέων από τον ιδιωτικό τομέα ύψους περίπου 6,1 δισ. EUR.

3.7. Συμβολή του μηχανισμού στην κοινωνική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, καθώς και των παιδιών και των νέων

Κοινωνική πολιτική

Τα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει σημαντικό αριθμό μέτρων στα οικεία ΣΑΑ που προωθούν την κοινωνική πολιτική, μεταξύ άλλων σε σχέση με την ισότητα των φύλων, καθώς και τα παιδιά και τους νέους, υποστηρίζοντας έτσι την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Από τα 2 042 ορόσημα και τους στόχους που προωθούν την κοινωνική πολιτική, έχουν εκπληρωθεί 213 ορόσημα ή στόχοι, εκ των οποίων 199 έχουν εκπληρωθεί από την 1η Μαρτίου 2022 (βλ. ενότητες 3.4, 3.5 και 3.6 για στοχευμένη ανάλυση των μέτρων που συμβάλλουν στην απασχόληση και τις δεξιότητες, την εκπαίδευση και την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, την υγεία και τη μακροχρόνια περίθαλψη, καθώς και τις κοινωνικές πολιτικές).

Συνολικά περίπου 139,8 δισ. EUR που διατίθενται από τα κράτη μέλη συμβάλλουν στις κοινωνικές δαπάνες 60 , ποσό που αντιπροσωπεύει περίπου το 28 % των συνολικών εκτιμώμενων δαπανών. Περίπου το ένα τρίτο του ποσού αυτού προορίζεται για δαπάνες για την εκπαίδευση και την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, άλλο ένα τρίτο για την υγεία και τη μακροχρόνια περίθαλψη, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται μεταξύ των δαπανών για την απασχόληση και τις δεξιότητες και τις κοινωνικές πολιτικές (διάγραμμα 28).

Διάγραμμα 28: Ποσοστό των κοινωνικών δαπανών του ΜΑΑ ανά κύρια κοινωνική κατηγορία

Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό δείχνει την κατανομή των εκτιμώμενων κοινωνικών δαπανών σε όλα τα εγκριθέντα ΣΑΑ. Οι κοινωνικές κατηγορίες ορίζονται και εφαρμόζονται με βάση τη μεθοδολογία που έχει εγκρίνει η Επιτροπή σε διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα

Ισότητα των φύλων

Τα ΣΑΑ των κρατών μελών συμβάλλουν στην ισότητα των φύλων με διάφορους τρόπους. Τα 27 σχέδια που εγκρίθηκαν περιλαμβάνουν (επιμέρους) 134 μέτρα με έμφαση στην ισότητα των φύλων, καθώς και πολλές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που αποσκοπούν ρητά στη συμβολή στην ισότητα των ευκαιριών εν γένει. Η κατανομή των μέτρων που σχετίζονται με την ισότητα των φύλων ανά κράτος μέλος παρέχεται στο διάγραμμα 29 61 62 .

Διάγραμμα 29: Ποσοστό (σε %) των μέτρων που εστιάζουν στην ισότητα των φύλων στα εγκεκριμένα ΣΑΑ 

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα

Εκτός από τα μέτρα που συμβάλλουν ρητά στην ισότητα των ευκαιριών, τα κράτη μέλη συμπεριέλαβαν στα σχέδιά τους και άλλες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που ενσωματώνουν ζητήματα ισότητας. Αυτό μερικές φορές συνεπάγεται ρητούς επιμέρους στόχους ή άλλες διατάξεις που διασφαλίζουν ότι οι ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων λαμβάνονται υπόψη σε άλλους τομείς πολιτικής. Ταυτόχρονα, ακόμη και αν τα μέτρα στους τομείς της αγοράς εργασίας, της στέγασης, της ενέργειας, των μεταφορών και της ψηφιοποίησης δεν μπορούν αρχικά να θεωρηθούν πολιτικές που συμβάλλουν στην ισότητα, η αποτελεσματική εφαρμογή τους μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην προώθηση των ίσων ευκαιριών. Για παράδειγμα, οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις σε υποδομές, δημόσιες μεταφορές ή ψηφιακή συνδεσιμότητα μπορεί να μην έχουν σχεδιαστεί για τον σκοπό των ίσων ευκαιριών, αλλά μπορεί να έχουν θετικό αντίκτυπο όσον αφορά την πρόσβαση σε εξ αποστάσεως εκπαίδευση, βασικές υπηρεσίες (υγείας) και υπηρεσίες κοινής ωφελείας, ή με το να παρέχουν τη δυνατότητα σε άτομα με περιορισμένη κινητικότητα ή που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές να συμμετέχουν σε οικονομικές δραστηριότητες και στην κοινωνική ζωή.

Τα κράτη μέλη σημειώνουν πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή μέτρων με έμφαση στην ισότητα των φύλων. Από τα 134 (επιμέρους) μέτρα με έμφαση στην ισότητα των φύλων στα 27 ΣΑΑ, 25 (επιμέρους) μέτρα περιλαμβάνουν ορόσημα ή στόχους που έχουν εκπληρωθεί, συμπεριλαμβανομένων 20 από την 1η Μαρτίου 2023. Παραδείγματα μέτρων με έμφαση στην ισότητα των φύλων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί παρουσιάζονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Παιδιά και νέοι

Τα 425 (επιμέρους) μέτρα με έμφαση στα παιδιά και τους νέους κατανέμονται σε διάφορους τομείς πολιτικής, κυρίως στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Ειδική ανάλυση των πολιτικών για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, για παράδειγμα στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, παρατίθεται στην ενότητα 3.6. 

Από τα μέτρα με έμφαση στα παιδιά και τους νέους στα 27 ΣΑΑ, 83 (επιμέρους) μέτρα περιλαμβάνουν ορόσημα ή στόχους που έχουν εκπληρωθεί, εκ των οποίων 79 (επιμέρους) μέτρα με Ο&Σ που έχουν εκπληρωθεί από την 1η Μαρτίου 2022. Πολλά κράτη μέλη ξεκίνησαν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για τη στήριξη των παιδιών και των νέων. Παραδείγματα μέτρων στήριξης των παιδιών και των νέων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί παρουσιάζονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Μειονεκτούσες ομάδες

Τα ΣΑΑ αρκετών κρατών μελών περιλαμβάνουν επίσης μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία, καθώς και για την προστασία και την ένταξη άλλων μειονεκτουσών ομάδων, όπως τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή οι Ρομά. Εκτός από διάφορα μέτρα που απευθύνονται στους νέους με έμφαση στις μειονεκτούσες ομάδες, όπως περιγράφονται ανωτέρω, τα κράτη μέλη θεσπίζουν, για παράδειγμα, κίνητρα για τους εργοδότες ώστε να προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρία και να στηρίζουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας ή να καταβάλλουν στοχευμένες προσπάθειες για την άρση των εμποδίων σε δημόσια κτίρια και για τη διευκόλυνση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση και την ένταξή τους στην κοινωνία.

Από την 1η Μαρτίου 2022 αρκετά κράτη μέλη (π.χ. Αυστρία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Πορτογαλία και Σλοβακία) ολοκλήρωσαν ή δρομολόγησαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις και/ή επενδύσεις για την προώθηση της ένταξης μειονεκτουσών ομάδων, όπως τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή εθνοτικές μειονότητες. Τα μέτρα αυτά μερικές φορές απευθύνονται ρητά στον πληθυσμό των Ρομά. Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη ανέλαβαν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για τη βελτίωση και/ή την ψηφιοποίηση του συστήματος υποδοχής μεταναστών και προσφύγων. Παραδείγματα μέτρων στήριξης της ένταξης των μειονεκτουσών ομάδων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί παρουσιάζονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Έργο που εγκαινιάστηκε στην Casa Vitinia, στη Ρώμη στα τέλη του 2022, το οποίο συνίσταται στην παράδοση ανακαινισμένης οικίας και στην παροχή ευκαιριών κατάρτισης σχετικά με τις ψηφιακές δεξιότητες σε 12 άτομα με αναπηρία Πνευματική ιδιοκτησία: Ιταλική κυβέρνηση Επενδύσεις: ØΗ Λετονία παρείχε πρόσβαση σε μαθησιακό περιεχόμενο και έδωσε τη δυνατότητα σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες να συμμετάσχουν στην εξ αποστάσεως μάθηση. Το 2021 εγκρίθηκε πλαίσιο για την οργάνωση και την εφαρμογή της εξ αποστάσεως μάθησης στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η επένδυση στο ΣΑΑ συνίσταται στην αγορά εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών για τα ιδρύματα γενικής εκπαίδευσης, με στοχευμένη στήριξη σε μαθητές από κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, εκπαιδευτικούς και στη δημιουργία «βιβλιοθήκης ηλεκτρονικών υπολογιστών» στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

3.8. Συμβολή σε διασυνοριακά και διακρατικά έργα

Ο ΜΑΑ στηρίζει τη συμμετοχή των κρατών μελών σε διασυνοριακά έργα, με τον προγραμματισμό μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων να πραγματοποιείται ταυτόχρονα και κατά τρόπο συντονισμένο. Ενώ κάθε ΣΑΑ αντικατοπτρίζει την ειδική κατάσταση κάθε κράτους μέλους, ορισμένες κοινές προκλήσεις απαιτούν συντονισμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Η διακρατική συνεργασία μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στήριξης μεγάλων έργων που ένα κράτος μέλος δεν θα μπορούσε να αναπτύξει από μόνο του και να καταστήσει δυνατή τη συγκέντρωση πόρων, με αποτέλεσμα την αύξηση του αντικτύπου και την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και συνεργειών.

Κατά την εκπόνηση των σχεδίων, η Επιτροπή ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε νευραλγικά διακρατικά έργα, κάτι το οποίο αναμένεται να ενισχύσει τον συντονισμό όσον αφορά κρίσιμης σημασίας επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς και να προσφέρει απτά οφέλη στην ενιαία αγορά. Η σημασία των διακρατικών έργων ενισχύθηκε περαιτέρω με την τροποποίηση του κανονισμού ΜΑΑ, η οποία απαιτεί, μέσω πρόσθετου κριτηρίου αξιολόγησης, να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε όλα τα μέτρα που θεσπίζονται στο πλαίσιο του κεφαλαίου για το REPowerEU με σκοπό τη συμβολή σε διασυνοριακά ή διακρατικά έργα.

Πράσινη μετάβαση

Πάνω από το ήμισυ των ΣΑΑ περιλαμβάνουν μέτρα που συμβάλλουν σε διακρατικά έργα ή διασυνοριακές πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τα μέτρα στο πλαίσιο του πυλώνα της πράσινης μετάβασης (βλ. πίνακα8 παρακάτω): Συνολικά, περισσότερα από 38 μέτρα αφορούν πράσινα πολυκρατικά ή διασυνοριακά έργα.

·Τα πολυκρατικά έργα με τη μεγαλύτερη απορρόφηση στα ΣΑΑ είναι τα «σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος» (ΣΕΚΕΕ) για το υδρογόνο (που περιλαμβάνονται σε εννέα μέτρα έξι κρατών μελών). Τα διακρατικά έργα που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση περιλαμβάνουν επίσης δύο ηλεκτρικές διασυνδέσεις (0,3 δισ. EUR) και τη σιδηροδρομική γραμμή διασύνδεσης μεταξύ Βερόνας και Μπρένερ (0,9 δισ. EUR).

·Αρκετά διασυνοριακά έργα θα ενισχύσουν τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρόμων στην ΕΕ, με σημαντική διασυνοριακή διάσταση. Ορισμένα από αυτά τα έργα αφορούν την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS) (πέντε ΣΑΑ, οκτώ έργα, 3,4 δισ. EUR). Το ERTMS αφορά τη διαλειτουργικότητα, την ψηφιοποίηση και την ασφάλεια των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και είναι κομβικής σημασίας για τη μετατόπιση του μεταφορικού όγκου από τις οδικές αρτηρίες στους σιδηροδρόμους όσον αφορά τις σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές σε διασυνοριακές διαδρομές. Οι επενδυτικές ανάγκες όσον αφορά τη σιδηροδρομική σηματοδότηση σε ολόκληρη την ΕΕ είναι σημαντικές, δεδομένου ότι μόνο το 11 % των διαδρόμων του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) είναι επαρκώς εξοπλισμένο. Επιπλέον, ο ΜΑΑ θα παράσχει χρηματοδότηση για την ανάπτυξη σιδηροδρομικών διαδρόμων ΔΕΔ-Μ [(π.χ. RailBaltica, Μεσόγειος (Ισπανία-Γαλλία), Σκανδιναβία-Μεσόγειος (ιταλικό τμήμα) Βόρεια Θάλασσα-Μεσόγειος (Βέλγιο-Λουξεμβούργο)] η οποία θα υπερβεί τα 24,9 δισ. EUR (ποσό που αντιπροσωπεύει 11 ΣΑΑ, 17 μέτρα και περισσότερα 40 ορόσημα και στόχους). 

Από την τελευταία ετήσια έκθεση του ΜΑΑ τον Μάρτιο του 2022, πέντε ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με πράσινα διασυνοριακά και/ή διακρατικά έργα, από τα συνολικά 10, έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Επιπλέον, λόγω της αναθεώρησης των ΣΑΑ, ένα μέτρο για τους διαδρόμους ΔΕΔ-Μ καταργήθηκε βάσει του άρθρου 18 του κανονισμού ΜΑΑ, ενώ ένα άλλο μέτρο προστέθηκε για τη σιδηροδρομική διασύνδεση βάσει του άρθρου 21. Επιπλέον, η Επιτροπή ενέκρινε κεφάλαια για το REPowerEU που περιλαμβάνουν μέτρα διασυνοριακού χαρακτήρα από τα ακόλουθα κράτη μέλη: Εσθονία, Γαλλία, Σλοβακία και Μάλτα (για περισσότερες πληροφορίες, βλ. ενότητα 4.2: REPowerEU).

Πίνακας 8: Πολυκρατικά έργα που αφορούν μέτρα στο πλαίσιο του πυλώνα της πράσινης μετάβασης

Πηγή: Σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των 27 κρατών μελών

Ψηφιακή μετάβαση

Τα περισσότερα ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης μέτρα που συμβάλλουν σε πολυκρατικά έργα ή διασυνοριακές πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ψηφιακή μετάβαση, με 21 από τα 27 σχέδια να περιλαμβάνουν τέτοια έργα. Συνολικά, περισσότερα από 50 (επιμέρους) μέτρα αφορούν πράσινα πολυκρατικά ή διασυνοριακά έργα.

Τα ΣΑΑ θα συμβάλουν, μέσω των ψηφιακών πολυκρατικών έργων, στις προτεραιότητες της ΕΕ. 12 ΣΑΑ περιλαμβάνουν συνεισφορές στο πολυκρατικό έργο για τη μικροηλεκτρονική, το οποίο αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ στις τεχνολογίες ημιαγωγών. Οκτώ κράτη μέλη περιλαμβάνουν στα οικεία ΣΑΑ τη στήριξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο κόμβων ψηφιακής καινοτομίας, η οποία θα συμβάλει στην προώθηση της ψηφιοποίησης στις ΜΜΕ. Τα πολλαπλά ΣΑΑ περιλαμβάνουν επίσης στήριξη σε πολυκρατικά έργα που στηρίζουν την ανάπτυξη και την εγκατάσταση διασυνοριακών διαδρόμων 5G, υποδομών και υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, ικανοτήτων στον τομέα της μικροηλεκτρονικής, υποδομών κβαντικής επικοινωνίας και υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων, μεταξύ άλλων. Στον πίνακα 9 συνοψίζεται η κατανομή διακρατικών ψηφιακών έργων στα 27 ΣΑΑ.

Από την έναρξη του ΜΑΑ, 13 ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με διασυνοριακά και/ή διακρατικά ψηφιακά έργα έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά. (Επιπλέον, λόγω της αναθεώρησης των ΣΑΑ, ορισμένα μέτρα καταργήθηκαν, με βάση είτε το άρθρο 18 είτε το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ).

Πίνακας 9: Ψηφιακά διακρατικά έργα

Πηγή: Σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των 27 κρατών μελών

3.9. Συμβολή στην εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων

Έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων, με τουλάχιστον κάποια πρόοδο να έχει σημειωθεί για το 68 % των ειδικών ανά χώρα συστάσεων για την περίοδο 2019-2020 (διάγραμμα 30). Η αξιολόγηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο της εαρινής δέσμης μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2023 καταδεικνύει σταθερή αύξηση της εφαρμογής τόσο των ειδικών ανά χώρα συστάσεων του 2019 διαρθρωτικού χαρακτήρα όσο και των ειδικών ανά χώρα συστάσεων του 2020 που προσανατολίζονται περισσότερο στην κρίση. Αυτό δείχνει σαφώς τα κίνητρα που παρέχει ο ΜΑΑ από το 2021, του οποίου η προσέγγιση βάσει επιδόσεων και η έμφαση στις μεταρρυθμίσεις αναμένεται να συνεχίσει να ενισχύει την εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων κατά τα επόμενα έτη. Τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο από το 2019 και μετά όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, την οποία ακολουθούν η λειτουργία της αγοράς εργασίας, η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και το επιχειρηματικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, η πρόοδος ήταν λιγότερο ορατή στους τομείς της ενιαίας αγοράς, του ανταγωνισμού και των κρατικών ενισχύσεων, της στέγασης, της μακροχρόνιας περίθαλψης και των συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Η πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων που εκδόθηκαν το 2022 ήταν επίσης σημαντική, με τουλάχιστον κάποια πρόοδο στο σχεδόν στο 52 % των συστάσεων που απευθύνθηκαν στα κράτη μέλη τον Ιούλιο του 2022 (διάγραμμα 31). Η μεγαλύτερη πρόοδος έχει επιτευχθεί συνολικά όσον αφορά το δημοσιονομικό πλαίσιο και τη δημοσιονομική διακυβέρνηση, ακολουθούμενη από τις μεταφορές, το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ενεργειακή απόδοση. Αντιθέτως, μικρότερη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων σχετικά με τη φορολογική πολιτική.

4.REPowerEU

Από τη θέσπιση του κανονισμού ΜΑΑ τον Φεβρουάριο του 2021, άνευ προηγουμένου γεωπολιτικά γεγονότα έχουν διαταράξει τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες οικονομίες και αγορές ενέργειας. Τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν αρκετές νέες προκλήσεις λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας, της υπερβολικής διοικητικής ικανότητας, της διαταραχής στις αλυσίδες εφοδιασμού ή των κοινωνικοοικονομικών συνεπειών της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ανταποκρινόμενη σ’ αυτά τα πρόσφατα γεγονότα, η Επιτροπή θέσπισε το σχέδιο REPowerEU, με στόχο να καταστεί η ΕΕ ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν από το 2030. Το REPowerEU επικεντρώνεται στη διαφοροποίηση των εισαγωγών αερίου και στην ανάληψη των σχετικών προσαρμογών στις ενεργειακές υποδομές, με παράλληλη επιτάχυνση της διείσδυσης της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τη δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας σε ολόκληρη την οικονομία.

Το σχέδιο REPowerEU, το οποίο προτάθηκε τον Μάιο του 2022 ως απάντηση της ΕΕ στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση, αναγνώρισε τον ρόλο του ΜΑΑ, μαζί με άλλα μέσα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ταμείων της πολιτικής συνοχής 63 , για την επίτευξη ασφαλούς, οικονομικά προσιτής και πράσινης ενέργειας. Στο πλαίσιο του REPowerEU, ο ΜΑΑ θα στηρίξει τα κράτη μέλη στην προώθηση πρόσθετων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την επίτευξη των στόχων του REPowerEU, συμπεριλαμβανομένης της ταχείας σταδιακής κατάργησης της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, της επιτάχυνσης της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας, της στήριξης της επανειδίκευσης του εργατικού δυναμικού, της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας και της στήριξης των αλυσίδων αξίας σε κρίσιμες πρώτες ύλες και τεχνολογίες που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση. Αυτά τα νέα ή κλιμακούμενα μέτρα, τα οποία θα συμπεριληφθούν σε ειδικά κεφάλαια για το REPowerEU, θα προστεθούν στο ήδη φιλόδοξο πράσινο θεματολόγιο των υφιστάμενων ΣΑΑ. Τα μέτρα αυτά μπορούν να βασίζονται στην τεχνική συνδρομή που παρέχει η Επιτροπή μέσω του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης (TSI). 17 κράτη μέλη έχουν λάβει ή λαμβάνουν επί του παρόντος στήριξη σχετική με το REPowerEU 64 . Ορισμένα από τα μέτρα αυτά θα έχουν επίσης ψηφιακή διάσταση (όπως η ψηφιοποίηση της ενέργειας).

Όπως αναφέρεται στην ενότητα 2.3, η Επιτροπή έχει λάβει 25 τροποποιημένα ΣΑΑ και 20 κεφάλαια για το REPowerEU. Στην ενότητα που ακολουθεί εξετάζεται λεπτομερέστερα το περιεχόμενο των κεφαλαίων για το REPowerEU που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο της ΕΕ κατά τον χρόνο εκπόνησης της παρούσας έκθεσης.

4.1. Μέτρα που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια για το REPowerEU

Τα εγκριθέντα κεφάλαια για το REPowerEU αφορούν άμεσα τους στόχους του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ. Τα εγκριθέντα κεφάλαια περιλαμβάνουν μέτρα που ανταποκρίνονται άμεσα στους στόχους της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών και της πράξης για τις κρίσιμες πρώτες ύλες υπό την αιγίδα του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση των διαδικασιών αδειοδότησης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη βελτίωση των πράσινων δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και τη στήριξη των αλυσίδων αξίας σε κρίσιμες πρώτες ύλες και τεχνολογίες που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση. Επισκόπηση των κεφαλαίων για το REPowerEU που αξιολογήθηκαν θετικά από την Επιτροπή και εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο παρέχεται στον πίνακα 10.

Πίνακας 10: Επισκόπηση του περιεχομένου των κεφαλαίων για το REPowerEU που εγκρίθηκαν

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Κεφάλαιο για το REPowerEU: Εσθονία 

Το κεφάλαιο της Εσθονίας για το REPowerEU αποτελείται από μία κλιμακούμενη μεταρρύθμιση και δύο νέες επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της παραγωγής, καθώς και της χρήσης βιώσιμου βιομεθανίου, με εκτιμώμενο κόστος ύψους 90 εκατ. EUR. Τόσο οι επενδύσεις όσο και η μεταρρύθμιση έχουν διασυνοριακή διάσταση και το 100 % του εκτιμώμενου κόστους αφορά το κλίμα. Ο ακόλουθος κατάλογος συνοψίζει τη μεταρρύθμιση και τις επενδύσεις του κεφαλαίου:

·Μεταρρύθμιση για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συμπληρωματικά προς την υφιστάμενη μεταρρύθμιση του ΣΑΑ της Εσθονίας, το μέτρο αυτό συμβάλλει στην αύξηση της ανάπτυξης έργων αιολικής ενέργειας μέσω της μείωσης των νομοθετικών εμποδίων για τους φορείς ανάπτυξης αιολικής ενέργειας. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση ενισχύει την ικανότητα των τοπικών αρχών στις διοικητικές διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας.

·Επενδύσεις για την αύξηση της πρόσβασης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Η επένδυση αυτή θα βελτιώσει τη δυναμικότητα των δικτύων διανομής κατά επιπλέον 160 MW και, ως εκ τούτου, θα καταστήσει δυνατή την περαιτέρω πρόσβαση των παραγωγών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο δίκτυο.

·Επενδύσεις για την αύξηση της παραγωγής και της χρήσης βιώσιμου βιοαερίου και βιομεθανίου. Σκοπός του μέτρου αυτού είναι να ενισχύσει τη χρήση βιώσιμου βιοαερίου και βιώσιμου βιομεθανίου σύμφωνα με την οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (στο εξής: RED II) 65 και να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η επένδυση συνίσταται σε επιμέρους επενδύσεις για τη δημιουργία των απαραίτητων κανονιστικών, οργανωτικών και οικονομικών συνθηκών για την αύξηση της χρήσης βιώσιμου βιοαερίου και βιώσιμου βιομεθανίου και σε δεύτερη επιμέρους επένδυση σε κτιριακές εγκαταστάσεις παραγωγής.

Κεφάλαιο για το REPowerEU: Γαλλία

Το γαλλικό κεφάλαιο για το REPowerEU αποτελείται από τρεις νέες μεταρρυθμίσεις, τρεις νέες επενδύσεις και μία κλιμακούμενη επένδυση με εκτιμώμενο κόστος ύψους 2,82 δισ. EUR. Το 91,2 % του εκτιμώμενου κόστους του κεφαλαίου κατανέμεται σε διασυνοριακές επενδύσεις και το 91,6 % του εκτιμώμενου κόστους αφορά το κλίμα. Ο ακόλουθος κατάλογος συνοψίζει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις του κεφαλαίου:

·Στο πλαίσιο του γαλλικού κεφαλαίου για το REPowerEU, θα εφαρμοστεί μεταρρύθμιση σχετικά με την επιτάχυνση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, προκειμένου να απλουστευθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης και να επιταχυνθεί ο σχεδιασμός έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό επιτυγχάνεται με την αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης που εμποδίζουν επί του παρόντος την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

·Μεταρρύθμιση σχετικά με την «ενεργειακή νηφαλιότητα»: η οποία αποσκοπεί στην επίτευξη μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας κατά 10 % σε όλους τους τομείς έως το 2024, σε σύγκριση με τη χειμερινή περίοδο 2018-2019. Η μεταρρύθμιση συνίσταται σε προτάσεις δράσεων για την προώθηση της μείωσης της ενέργειας σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης, των μεταφορών και της βιομηχανίας.

·Μεταρρύθμιση για τη σύσταση Γενικής Γραμματείας Οικολογικού Σχεδιασμού: Πρωταρχικός στόχος της Γενικής Γραμματείας θα είναι η διευκόλυνση του συντονισμού των εθνικών στρατηγικών που αφορούν την οικολογική μετάβαση. Αυτό θα περιλαμβάνει την κινητοποίηση διαφόρων υπουργείων και ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δράσεων που υλοποιούνται στους εν λόγω τομείς.

·Επενδύσεις στην απανθρακοποίηση της βιομηχανίας. Το μέτρο αποσκοπεί στη στήριξη επενδύσεων για την απανθρακοποίηση της βιομηχανικής θερμότητας, την ενεργειακή απόδοση και την αλλαγή διεργασιών στη βιομηχανία με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας από ορυκτά καύσιμα και, ως εκ τούτου, τον μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

·Επενδύσεις στην παραγωγή και στη χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου και υδρογόνου από μη ορυκτές πηγές μέσω της χρηματοδότησης τεσσάρων έργων ΣΕΚΕΕ για το υδρογόνο. Στόχος του μέτρου αυτού είναι η ενίσχυση του βιομηχανικού τομέα με την εξέταση οικολογικών, τεχνολογικών και οικονομικών πτυχών, με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των εκπομπών και βελτίωση των δυνατοτήτων αποθήκευσης ενέργειας για τις βιομηχανίες.

·Επενδύσεις σε ενεργειακές ανακαινίσεις δημόσιων κτιρίων και κλιμακούμενο μέτρο για την ενεργειακή ανακαίνιση ιδιωτικών κατοικιών. Πρωταρχικός στόχος είναι η παροχή χρηματοδοτικής βοήθειας για τις ενεργειακές ανακαινίσεις δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, με αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας εντός του κτιριακού τομέα βραχυπρόθεσμα, καθώς και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.

Κεφάλαιο για το REPowerEU: Μάλτα

Το κεφάλαιο της Μάλτας για το REPowerEU αποτελείται από μία μεταρρύθμιση και μία επένδυση, με εκτιμώμενο κόστος ύψους 70 εκατ. EUR. Το 100 % του εκτιμώμενου κόστους του κεφαλαίου κατανέμεται σε διασυνοριακές επενδύσεις και το 100 % του εκτιμώμενου κόστους αφορά το κλίμα.

·Μεταρρύθμιση των υφιστάμενων συστημάτων αδειοδότησης. Αποσκοπεί στην επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στη θέσπιση της υποχρέωσης εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών στέγης σε ορισμένα νέα κτίρια. Η νέα μεταρρύθμιση συμπληρώνει τις συνιστώσες 1 και 2 από τα ΣΑΑ της Μάλτας, τα οποία επικεντρώνονται στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των μεταφορών και εν μέρει στην αυξημένη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

·Επενδύσεις στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Πρωταρχικός στόχος είναι η ενίσχυση και η διεύρυνση του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας μέσω επενδύσεων στο δίκτυο, η αναβάθμιση των υπηρεσιών διανομής και η αποθήκευση συσσωρευτών.

Κεφάλαιο για το REPowerEU: Σλοβακία 

Το σλοβακικό κεφάλαιο για το REPowerEU αποτελείται από έξι νέες μεταρρυθμίσεις, έξι νέες επενδύσεις και δύο κλιμακούμενες επενδύσεις με εκτιμώμενο κόστος ύψους 402,7 εκατ. EUR. Το 91,2 % του εκτιμώμενου κόστους του κεφαλαίου κατανέμεται σε διασυνοριακές επενδύσεις και το 64,1 % του εκτιμώμενου κόστους αφορά το κλίμα. Ο ακόλουθος κατάλογος συνοψίζει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις στο πλαίσιο των 4 θεματικών τομέων του κεφαλαίου, οι οποίες συνοδεύονται από επένδυση που παρέχει στοχευμένη επικοινωνία και συντονισμό για την υλοποίηση:

·Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δίκτυα και διαδικασίες αδειοδότησης: Τα επιμέρους μέτρα σ’ αυτόν τον τομέα επικεντρώνονται στη βελτιστοποίηση των διαδικασιών έκδοσης περιβαλλοντικών αδειών, στη βελτίωση της χρήσης της γεωθερμικής ενέργειας και στη στήριξη της εγκατάστασης αντλιών θερμότητας. Επιπλέον, υποστηρίζεται η αξιολόγηση της πορείας για βιώσιμη χρήση και προμήθεια βιομάζας και η ανάπτυξη και προώθηση της παραγωγής βιομεθανίου. Θα καθοριστούν περιοχές «πρώτης επιλογής» για την αιολική ενέργεια, μαζί με σχέδιο δράσης για την εθνική στρατηγική για το υδρογόνο και μέτρα για την προώθηση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Οι επενδύσεις αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση των συστημάτων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ενός κέντρου ενεργειακών δεδομένων.

·Ενεργειακή απόδοση των κτιρίων: Περιλαμβάνει τη δημιουργία ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας δεδομένων για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την ενεργειακή απόδοση όλων των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, και τη μεταρρύθμιση για τη βελτίωση της ενεργειακής διαχείρισης των δημόσιων κτιρίων. Οι επενδύσεις θα έχουν ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση ενέργειας των δημόσιων κτιρίων και των νοικοκυριών που διατρέχουν κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας και θα περιλαμβάνουν την παροχή βοήθειας στις ευάλωτες ομάδες όσον αφορά τον καθορισμό της κατάλληλης δέσμης μέτρων και τη διεκπεραίωση μιας αίτησης επιχορήγησης.

·Βιώσιμες μεταφορές: Ο τομέας αυτός κλιμακώνει τα υφιστάμενα μέτρα του σλοβακικού ΣΑΑ για την περαιτέρω ανάπτυξη υποδομών μεταφορών μηδενικών εκπομπών και την προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον επιβατικών μεταφορών.

·Πράσινες δεξιότητες: Οι υποκείμενες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στηρίζουν την ανάπτυξη ενός επικαιροποιημένου προγράμματος σπουδών για τις σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης και ενός νέου προγράμματος κατάρτισης για το διδακτικό προσωπικό. Τα μέτρα στηρίζουν περαιτέρω ένα διαπιστευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την εκπαίδευση ενηλίκων με έμφαση στις πράσινες δεξιότητες και την παροχή φυσικού και τεχνικού εξοπλισμού.

4.2. Χρηματοδότηση του REPowerEU

Ενώ τα αρχικά ΣΑΑ χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από δανεισμό στο πλαίσιο του NGEU, τα κεφάλαια για το REPowerEU μπορούν να χρηματοδοτηθούν από διάφορες πηγές. Με την έναρξη ισχύος του τροποποιημένου κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 για τον ΜΑΑ, κάθε τροποποιημένο ΣΑΑ με κεφάλαιο για το REPowerEU μπορεί να ζητήσει πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη με τη μορφή πόρων από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (στο εξής: ΣΕΔΕ), μεταφορών από το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit (στο εξής: BAR) και διαρθρωτικών ταμείων και/ή δανείων. Επιπλέον, μετά τον επανυπολογισμό των κονδυλίων των κρατών μελών σύμφωνα με το άρθρο 18, ορισμένα κράτη μέλη διαπίστωσαν αύξηση της μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης, η οποία μπορεί επίσης να συμβάλει στη χρηματοδότηση των κεφαλαίων τους για το REPowerEU. Η πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη που σχετίζεται με το κεφάλαιο για το REPowerEU θα εκταμιευθεί μαζί με το υπόλοιπο της χρηματοδοτικής συνεισφοράς του ΜΑΑ και, κατά περίπτωση, τη δανειακή στήριξη σύμφωνα με κοινό χρονοδιάγραμμα δόσεων.

Συνολικά, τα κεφάλαια για το REPowerEU θα χρηματοδοτηθούν με 20 δισ. EUR από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ και με 2,1 δισ. EUR από μεταφορές από το BAR. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στην ενότητα 2.3, η πρόσθετη μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ βάσει του άρθρου 18 του κανονισμού ΜΑΑ και τα πρόσθετα δάνεια του ΜΑΑ βάσει του άρθρου 14 μπορούν επίσης να χρηματοδοτήσουν μέτρα στα κεφάλαια για το REPowerEU.

Έσοδα από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ

Σύμφωνα με το άρθρο 21α του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ, διατίθενται 20 δισ. EUR ως πρόσθετη μη επιστρεπτέα χρηματοδοτική στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ. Αυτά τα εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό συμβάλλουν στην αύξηση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος της Ένωσης μέσω της μείωσης της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και της συμβολής στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού σε επίπεδο Ένωσης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση μέτρων που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια για το REPowerEU και με σαφή εξαίρεση τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση των ενεργειακών υποδομών και εγκαταστάσεων για την κάλυψη των άμεσων αναγκών ασφάλειας του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Το πρόσθετο ποσό των 20 δισ. EUR θα συγκεντρωθεί με πλειστηριασμό δικαιωμάτων στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ), σύμφωνα με την ακόλουθη κατανομή:

·το 60 % (δηλ. 12 δισ. EUR) θα προέλθει από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας· και

·το 40 % (δηλ. 8 δισ. EUR) θα προέλθει από την προκαταβολική πώληση των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ των κρατών μελών.

Ο πλειστηριασμός των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ ξεκίνησε τη Δευτέρα 3 Ιουλίου 2023. Έως την 1η Σεπτεμβρίου 2023, είχαν συγκεντρωθεί 931 εκατ. EUR, με πλειστηριασμό 5,88 εκατ. δικαιωμάτων από το Ταμείο Καινοτομίας και 4,98 εκατ. δικαιωμάτων από τα δικαιώματα του ΣΕΔΕ των κρατών μελών. Η επανειλημμένη επιτυχία αυτών των εκδόσεων δείχνει ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές στηρίζουν τους στόχους του REPowerEU και είναι πρόθυμες να επενδύσουν σε έργα του REPowerEU. Ο ρυθμός και τα έσοδα του πλειστηριασμού βρίσκονται σε ικανοποιητική πορεία για την ομαλή εφαρμογή και χρηματοδότηση των κεφαλαίων για το REPowerEU.

Η πρόσθετη μη επιστρεπτέα χρηματοδοτική στήριξη κατανέμεται μεταξύ των κρατών μελών βάσει επικαιροποιημένης κλείδας κατανομής (πίνακας 11). Η κλείδα λαμβάνει υπόψη την εξάρτηση των κρατών μελών από τα ορυκτά καύσιμα και την αύξηση των τιμών των επενδυτικών αγαθών. Αυτό διευκολύνει την καλύτερη αποτύπωση των συνεπειών της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και, ως εκ τούτου, διευκολύνει τη διάθεση περισσότερων κονδυλίων στα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο.

Πίνακας 11: Πρόσθετη μη επιστρεπτέα στήριξη διαθέσιμη ανά κράτος μέλος

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πόροι που έχουν μεταφερθεί από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής και το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit (BAR)

Στο πλαίσιο των υφιστάμενων δυνατοτήτων βάσει του κανονισμού ΜΑΑ και του κανονισμού περί κοινών διατάξεων, τα κράτη μέλη μπορούν να μεταφέρουν στον ΜΑΑ έως και το 5 % των αρχικών κονδυλίων τους στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής. Έως την 1η Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή δεν έχει λάβει κανένα τέτοιο αίτημα μεταφοράς. Επιπλέον, τα κράτη μέλη, βάσει του κανονισμού REPowerEU, μπορούν να χρησιμοποιούν έως και το 7,5 % των αρχικών εθνικών κονδυλίων τους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ και του Ταμείου Συνοχής για τη στήριξη των στόχων του REPowerEU, σύμφωνα με τους ειδικούς ανά Ταμείο κανόνες.

Εκτός από τη δυνατότητα αυτή, τα κράτη μέλη μπορούν να μεταφέρουν οικειοθελώς το σύνολο ή μέρος της προσωρινής κατανομής τους στο πλαίσιο του BAR στον ΜΑΑ για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο για το REPowerEU. Έως την 1η Μαρτίου 2023, όλα τα κράτη μέλη έχουν κοινοποιήσει στην Επιτροπή την πρόθεσή τους να μεταφέρουν κονδύλια του BAR στον ΜΑΑ. Τα κονδύλια αυτά μεταφέρονται στον ΜΑΑ και δεσμεύονται μόλις εκδοθεί η ΕΑΣ που εγκρίνει το αναθεωρημένο ΣΑΑ με κεφάλαιο για το REPowerEU. Ο πίνακας 12 παρέχει τα συνολικά ποσά που μεταφέρονται από το BAR στον ΜΑΑ για κάθε κράτος μέλος.

Πίνακας 12: \Μεταφορά κονδυλίων στο πλαίσιο του BAR

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

5.Συμπέρασμα

Ο ΜΑΑ θεσπίστηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης λόγω της νόσου COVID-19, αλλά έχει εξελιχθεί σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό πλαίσιο που έχει επηρεάσει την κοινωνία και την οικονομία της Ένωσης. Η παγκόσμια αστάθεια, οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός ασκούν πίεση στις εθνικές αρχές, καθιστώντας δυσκολότερη την υλοποίηση των ΣΑΑ στο πλαίσιο ενός περιορισμένου χρονοδιαγράμματος. Ωστόσο, ταυτόχρονα, καθιστούν επίσης την επιτυχή και έγκαιρη υλοποίηση των εν λόγω σχεδίων ακόμη πιο κρίσιμη στο πλαίσιο της περιορισμένης διάρκειας ζωής του μηχανισμού.

Η αναθεώρηση των σχεδίων και η προσθήκη κεφαλαίων για το REPowerEU αποτελεί ευκαιρία να ληφθεί υπόψη η πείρα που αποκτήθηκε κατά τα πρώτα έτη υλοποίησης του ΜΑΑ. Το σχέδιο REPowerEU που ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 αναγνώρισε ότι ο ΜΑΑ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη ασφαλούς, οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας. Με την παροχή πρόσθετης ενωσιακής χρηματοδότησης και τη διευκόλυνση των αναθεωρήσεων των ΣΑΑ και της συμπερίληψης κεφαλαίων για το REPowerEU, ο ΜΑΑ βοηθά τα κράτη μέλη να πραγματοποιήσουν τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που απαιτούνται για την ταχεία ενίσχυση της ενεργειακής τους ανθεκτικότητας. Ταυτόχρονα, αποτελούν ευκαιρία για τα κράτη μέλη να εξαλείψουν τα σημεία συμφόρησης και τα εμπόδια στην υλοποίησή τους.

Δυόμισι έτη μετά τη θέσπιση του ΜΑΑ, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να υλοποιούν τις μεταρρυθμιστικές και επενδυτικές δεσμεύσεις τους, καθώς προχωρεί η υλοποίηση του ΜΑΑ. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεχίσουν την ταχεία υλοποίηση των οικείων ΣΑΑ και την υποβολή αιτημάτων καταβολής.

Καθώς ο μηχανισμός εισέρχεται στο δεύτερο ήμισυ της διάρκειας ζωής του, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και όλους τους βασικούς εταίρους, θα διατηρήσει την εστίασή της στην υλοποίηση των ΣΑΑ. Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει και θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που παρέχει ο ΜΑΑ για την ταχεία υλοποίηση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων με στόχο την αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων της εποχής μας για την προώθηση της ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη διασφάλιση μιας ανθεκτικής στις μελλοντικές εξελίξεις ανάκαμψης μετά την πανδημία της COVID-19.

(1)

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17).

(2)

Κανονισμός (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Φεβρουαρίου 2023, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 όσον αφορά τα κεφάλαια για το REPowerEU στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 63 της 28.2.2023, σ. 1).

(3)

  https://commission.europa.eu/funding-tenders/find-funding/eu-funding-programmes/technical-support-instrument_el  

(4)

  https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/index.html?lang=el  

(5)

Τα δεδομένα στην ενότητα 3 της παρούσας ετήσιας έκθεσης αντικατοπτρίζουν τα τελευταία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Εσθονίας και της Γαλλίας που εγκρίθηκαν στις 16 Ιουνίου 2023 και στις 14 Ιουλίου 2023 αντίστοιχα, αλλά όχι τα πιο πρόσφατα σχέδια για τη Μάλτα και τη Σλοβακία που εγκρίθηκαν στις 14 Ιουλίου 2023, καθώς τα δεδομένα για τα εν λόγω δύο κράτη μέλη δεν ήταν ακόμη πλήρως διαθέσιμα.

(6)

  https://commission.europa.eu/business-economy-euro/economic-recovery/recovery-and-resilience-facility/country-pages_el  

(7)

Για τη Γερμανία, οι επιχειρησιακές ρυθμίσεις υπογράφηκαν από την Επιτροπή στις 4 Σεπτεμβρίου. Για την Ουγγαρία, η υπογραφή αναμένεται το τρίτο τρίμηνο του 2023. Για τις Κάτω Χώρες, η υπογραφή θα πραγματοποιηθεί μόνο όταν εγκριθεί η αναθεώρηση του σχεδίου.

(8)

Ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης την 1η Σεπτεμβρίου 2023.

(9)

  https://reform-support.ec.europa.eu/what-we-do/recovery-and-resilience-plans_el  

(10)

Τα ορόσημα και οι στόχοι που έχουν ήδη αξιολογηθεί ότι έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά από την Επιτροπή στο πλαίσιο αιτήματος καταβολής έχουν την κατάσταση «εκπληρωθεί».

(11)

Η κατάσταση προόδου κάθε αναδρομικού οροσήμου και στόχου (δηλαδή εκείνων που προβλέπεται να επιτευχθούν έως το τρίμηνο πριν από την ημερομηνία υποβολής της έκθεσης) μπορεί να χαρακτηρίζεται είτε ως «έχει ολοκληρωθεί» είτε ως «δεν έχει ολοκληρωθεί».

(12)

Η κατάσταση των μελλοντοστρεφών οροσήμων και στόχων (δηλαδή εκείνων που προβλέπεται να επιτευχθούν κατά το τρίμηνο της ημερομηνίας υποβολής εκθέσεων και τα τρία επόμενα τρίμηνα) μπορεί να «έχουν ολοκληρωθεί», να βρίσκονται «εντός χρονοδιαγράμματος» ή να «παρουσιάζουν καθυστέρηση».

(13)

Στο διάγραμμα αυτό παρουσιάζεται ο εκτιμώμενος αριθμός οροσήμων και στόχων με βάση τη μεθοδολογία σήμανσης πυλώνων που χρησιμοποιείται για τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Με βάση τη μεθοδολογία της Επιτροπής, κάθε μέτρο επισημαίνεται σε έναν πρωταρχικό και έναν δευτερεύοντα τομέα πολιτικής, βάσει καταλόγου τομέων πολιτικής που συνδέονται με τους έξι πυλώνες. Κατά συνέπεια, κάθε ορόσημο και στόχος σχετίζονται με διάφορους πυλώνες.

(14)

Η ταξινόμηση των οροσήμων και των στόχων στην παρούσα παράγραφο αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δεν αναφέρεται ως τέτοια από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της εξαμηνιαίας υποβολής εκθέσεων.

(15)

Η αναφερόμενη ημερομηνία-στόχος υλοποίησης των εν λόγω Ο&Σ είναι τουλάχιστον ένα τρίμηνο (δηλαδή 91 ημέρες) νωρίτερα απ’ ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί στην ΕΑΣ του κράτους μέλους.

(16)

Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2021/2106 της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου 2021, για τη συμπλήρωση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με τον καθορισμό των κοινών δεικτών και των λεπτομερών στοιχείων του πίνακα αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

(17)

Καλύπτουν στοιχεία που είναι κοινά στα περισσότερα ΣΑΑ, αλλά δεν έχουν σχεδιαστεί για να αποτυπώνουν όλες τις πτυχές των σχεδίων, λόγω της σημαντικής ετερογένειας και του περιορισμένου αριθμού τους.

(18)

Βλ. https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/index.html?lang=el . 

(19)

Η Επιτροπή δεν έχει βάση για να ελέγχει ή να επαληθεύει την ποιότητα των δεδομένων που υποβάλλουν τα κράτη μέλη ούτε να τροποποιεί ή να απορρίπτει την υποβολή συγκεκριμένων εκθέσεων από τα κράτη μέλη.

(20)

Τα δεδομένα του παρακάτω διαγράμματος αντιστοιχούν στα δεδομένα που διαβίβασαν τα κράτη μέλη κατά τον κύκλο υποβολής εκθέσεων του Φεβρουαρίου 2023, τα οποία καλύπτουν την περίοδο από τον Φεβρουάριο του 2020 έως τον Δεκέμβριο του 2022. Για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλευτείτε τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(21)

 Βλ. COM(2023) 99 final .

(22)

 Βλ. COM(2023) 99 final .

(23)

Η μερική αναστολή δεν είναι δυνατή σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των οροσήμων ή των στόχων που σχετίζονται με το σύστημα ελέγχου ενός κράτους μέλους, τα οποία είναι αναγκαία για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Μια τέτοια περίπτωση οδηγεί πάντα στην αναστολή της πλήρους δόσης και όλων των μελλοντικών δόσεων, έως ότου αποκατασταθεί η μη εκπλήρωση.

(24)

Για το λιθουανικό αίτημα καταβολής, βλ. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_23_1286 .

(25)

 Ειδική έκθεση αριθ. 07/2023: Σχεδιασμός του συστήματος δικλίδων της Επιτροπής για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. 

(26)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία τροποποίησης των υφιστάμενων σχεδίων και τις λεπτομέρειες κατάρτισης των κεφαλαίων για το REPowerEU, βλ. ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU» ( 2023/C 80/01 ).

(27)

Ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης την 1η Σεπτεμβρίου 2023.

(28)

 Τα ομόλογα της ΕΕ αποτελούν το κύριο χρηματοδοτικό μέσο της Επιτροπής στο πλαίσιο της ενοποιημένης προσέγγισης χρηματοδότησής της. Έχουν ληκτότητα 3 ετών και άνω. Η Επιτροπή εκδίδει ομόλογα της ΕΕ με ληκτότητες αναφοράς (3, 5, 7, 10, 15, 20, 25, 30 έτη) για την υλοποίηση του σχεδίου χρηματοδότησής της. Η Επιτροπή άρχισε να εκδίδει γραμμάτια της ΕΕ, τίτλους με βραχύτερη ληκτότητα κάτω του ενός έτους, τον Σεπτέμβριο του 2021. Το πρόγραμμα γραμματίων της ΕΕ παρέχει πρόσθετη ευελιξία στην Επιτροπή ως εκδότρια και στηρίζει τη ρευστότητα των τίτλων της. Τα γραμμάτια της ΕΕ έχουν ληκτότητα μεταξύ 3 και 6 μηνών.

(29)

Annual Activity Report 2022 – Economic and Financial Affairs (Ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων 2022 – Οικονομικές και χρηματοδοτικές υποθέσεις), διατίθεται στη διεύθυνση https://commission.europa.eu/publications/annual-activity-report-2022-economic-and-financial-affairs_el . 

(30)

Καλύπτει τη Βουλγαρία, τη Δανία, την Ελλάδα, την Εσθονία, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, τη Λετονία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία, την Τσεχία και τη Φινλανδία.

(31)

Καλύπτει την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Κροατία, το Λουξεμβούργο, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία και τη Σουηδία.

(32)

  Information provided to the European Parliament or to the Council on the Recovery and Resilience Plans (europa.eu) [Πληροφορίες που παρέχονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή στο Συμβούλιο σχετικά με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (europa.eu)].

(33)

  Μητρώο ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και άλλων παρεμφερών οργάνων (europa.eu).

(34)

  https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2653  

(35)

  https://commission.europa.eu/business-economy-euro/economic-recovery/recovery-and-resilience-facility_el  

(36)

Οι ανά χώρα σελίδες ανανεώθηκαν στις 19 Σεπτεμβρίου 2023 ώστε να αντικατοπτρίζουν τον ρόλο που διαδραματίζει ο ΜΑΑ στην υλοποίηση του σχεδίου REPowerEU, καθώς και να λαμβάνουν υπόψη άλλες αλλαγές στα ΣΑΑ των κρατών μελών.

(37)

  https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/index.html?lang=el

(38)

  https://commission.europa.eu/business-economy-euro/economic-recovery/recovery-and-resilience-facility_el#map

(39)

Ο κανονισμός προσδιορίζει επίσης ποιες πληροφορίες θα πρέπει να δημοσιεύονται από τα κράτη μέλη, δηλαδή την πλήρη επωνυμία του αποδέκτη, τον αριθμό φορολογικού μητρώου ΦΠΑ ή τον αριθμό φορολογικού μητρώου του (ή διαφορετικό μοναδικό αναγνωριστικό κωδικό) σε περίπτωση νομικού προσώπου, το ποσό που ελήφθη και τα συναφή μέτρα για τα οποία ο αποδέκτης έχει λάβει χρηματοδότηση.

(40)

  https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/disbursements.html?table=finalRecipientByCountry  

(41)

Το θηκόγραμμα εμφανίζει τη διάμεση τιμή, δύο ράβδους και δύο απολήξεις συνεχούς μεταβλητής κατανομής. Οι κάτω και άνω ράβδοι αντιστοιχούν στο πρώτο και το τρίτο τεταρτημόριο (25ο και 75ο εκατοστημόριο). Οι άνω (κάτω) απολήξεις εκτείνονται από τη ράβδο έως τη μεγαλύτερη τιμή όχι περισσότερο από (το πολύ) 1,5 από το ενδοτεταρτημοριακό εύρος (IQR). Επιπλέον, περιλαμβάνονται μέσοι δείκτες για να δηλωθεί η στρεβλή κατανομή.

(42)

Λόγω της μεγαλύτερης χρηματοδοτικής κατανομής στο πλαίσιο του ΜΑΑ, οι 100 τελικοί αποδέκτες που λαμβάνουν τα υψηλότερα ποσά στο πλαίσιο του ιταλικού ΣΑΑ έχουν λάβει ποσά σημαντικά μεγαλύτερα από εκείνα των άλλων κρατών μελών για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα. Ως εκ τούτου, και για να βελτιωθεί η αναγνωσιμότητα του αριθμητικού στοιχείου, οι τελικοί αποδέκτες στο πλαίσιο του ιταλικού σχεδίου παρουσιάζονται χωριστά.

(43)

Σύμφωνα με το άρθρο 25α του τροποποιημένου κανονισμού ΜΑΑ, τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να παρέχουν δεδομένα που να κάνουν διάκριση μεταξύ των τελικών αποδεκτών που είναι δημόσιες ή ιδιωτικές οντότητες. Τα αριθμητικά στοιχεία που παρουσιάζονται εδώ βασίζονται στις εκτιμήσεις της ίδιας της Επιτροπής.

(44)

Εξαιρούνται τα δεδομένα σχετικά με τους τελικούς αποδέκτες στην Εσθονία, την Πολωνία και τη Φινλανδία, όπου δεν έχουν διατεθεί στην Επιτροπή δομημένα δεδομένα που συνδέονται με τους πυλώνες πολιτικής και τους συναφείς τομείς πολιτικής.

(45)

Η πολιτική συνοχής καλύπτει παρόμοιους τύπους επενδύσεων, καθώς λειτουργεί σε συνέργεια με τον ΜΑΑ. Από την έναρξη της πανδημίας, η πολιτική συνοχής εκταμίευσε 217,3 δισ. EUR για τη στήριξη, μεταξύ άλλων, της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κρατών μελών.

(46)

Τα αριθμητικά αυτά στοιχεία βασίζονται στη μεθοδολογία σήμανσης πυλώνων που αναπτύχθηκε για τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με την οποία κάθε μέτρο των ΣΑΑ αποδίδεται σε έναν πρωταρχικό και έναν δευτερεύοντα τομέα πολιτικής, ώστε να αντικατοπτρίζεται ότι τα μέτρα μπορούν να συμβάλουν σε περισσότερους από έναν στόχους πολιτικής. Οι έξι πυλώνες πολιτικής περιλαμβάνουν: την πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, την κοινωνική και εδαφική συνοχή, την υγεία και την οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα, τις πολιτικές για την επόμενη γενιά.

(47)

Ανακοίνωση με τίτλο Ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού του για τη διαχείριση των δίκαιων μεταβάσεων [COM(2023) 40 final της 25ης Ιανουαρίου 2023] και πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2023) 38 final της 25ης Ιανουαρίου 2023].

(48)

Οι έξι πυλώνες είναι: i) πράσινη μετάβαση, ii) ψηφιακός μετασχηματισμός, iii) η έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, με οικονομική συνοχή, απασχόληση, παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα, έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία, και μια εύρυθμα λειτουργούσα εσωτερική αγορά με ισχυρές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), iv) κοινωνική και εδαφική συνοχή, v) υγεία και οικονομική, κοινωνική και θεσμική ανθεκτικότητα, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων και της ικανότητας αντίδρασης σε κρίσεις, και vi) πολιτικές για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, όπως η εκπαίδευση και οι δεξιότητες.

(49)

Στην ενότητα 3, οι αναφορές σε ποσά σε EUR που προορίζονται για μέτρα που συμβάλλουν στους πυλώνες του ΜΑΑ βασίζονται σε εκ των προτέρων εκτιμώμενες δαπάνες.

(50)

Το διάγραμμα αυτό δείχνει τις εκτιμώμενες δαπάνες με βάση τη μεθοδολογία σήμανσης πυλώνων που χρησιμοποιείται για τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και αντιστοιχεί στα μέτρα που κατανέμονται στον πυλώνα «ψηφιακή μετάβαση» ως πρωταρχικό ή δευτερεύοντα πυλώνα.

(51)

Τα ΣΑΑ έπρεπε να προσδιορίζουν και να αιτιολογούν σε ποιον βαθμό κάθε μέτρο συμβάλλει πλήρως (100 %), εν μέρει (40 %) ή δεν έχει καμία επίδραση (0 %) στους κλιματικούς στόχους με βάση το παράρτημα VI του κανονισμού ΜΑΑ. Ο συνδυασμός των συντελεστών με τις εκτιμήσεις κόστους κάθε μέτρου καθιστά δυνατό τον υπολογισμό του βαθμού στον οποίο τα σχέδια συμβάλλουν στην επίτευξη του κλιματικού στόχου. Επισημαίνεται ότι η συμβολή στον πυλώνα της πράσινης μετάβασης είναι υψηλότερη από τη συμβολή στους κλιματικούς στόχους, όπως ορίζεται στο παράρτημα VI του κανονισμού ΜΑΑ, δεδομένου ότι οι μεθοδολογίες διαφέρουν. Οι διαφορές προκύπτουν κυρίως επειδή όλα τα καλυπτόμενα μέτρα θεωρείται ότι συνεισφέρουν με το 100 % του εκτιμώμενου κόστους τους στον πυλώνα, ενώ ορισμένα συμβάλλουν μόνο με το 40 % του εκτιμώμενου κόστους τους στους κλιματικούς στόχους, όπως ορίζονται στο παράρτημα VI του κανονισμού. Επιπλέον, ο πυλώνας της πράσινης μετάβασης περιλαμβάνει επίσης συντελεστές για περιβαλλοντικούς στόχους που είναι ευρύτεροι από τους κλιματικούς στόχους σύμφωνα με το παράρτημα VI του κανονισμού ΜΑΑ.

(52)

Ένα ορόσημο και ένας στόχος μπορούν να συμβάλουν σε περισσότερους από έναν πυλώνες.

(53)

Το διάγραμμα αυτό δείχνει τις εκτιμώμενες δαπάνες με βάση τη μεθοδολογία σήμανσης πυλώνων που χρησιμοποιείται για τον πίνακα αποτελεσμάτων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και αντιστοιχεί στα μέτρα που κατανέμονται στον πυλώνα «ψηφιακός μετασχηματισμός» ως πρωταρχικό ή δευτερεύοντα πυλώνα.

(54)

Τα ΣΑΑ έπρεπε να προσδιορίζουν και να αιτιολογούν σε ποιον βαθμό κάθε μέτρο συμβάλλει πλήρως (100 %), εν μέρει (40 %) ή δεν έχει καμία επίδραση (0 %) στους ψηφιακούς στόχους με βάση το παράρτημα VII του κανονισμού ΜΑΑ. Ο συνδυασμός των συντελεστών με τις εκτιμήσεις κόστους κάθε μέτρου καθιστά δυνατό τον υπολογισμό του βαθμού στον οποίο τα σχέδια συμβάλλουν στην επίτευξη του ψηφιακού στόχου.

(55)

Ο πυλώνας 1 για την πράσινη μετάβαση περιλαμβάνει ειδικά για τον οικολογικό προσανατολισμό μέτρα Ε&Α&Κ που κατηγοριοποιούνται στον τομέα πολιτικής «Ε&Α&Κ στο πλαίσιο πράσινων δραστηριοτήτων» και ο πυλώνας 2 για τον ψηφιακό μετασχηματισμό περιλαμβάνει ειδικά για τον ψηφιακό τομέα μέτρα Ε&Α&Κ που κατηγοριοποιούνται στον τομέα πολιτικής «ψηφιακά μέτρα στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία».

(56)

Τα ορόσημα και οι στόχοι αυτοί συνδέονται με μέτρα που συμβάλλουν στις κοινωνικές κατηγορίες, όπως ορίζονται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105.

(57)

Επισημαίνεται ότι σε ορισμένους τομείς πολιτικής (όπως η δημοσιονομική πολιτική και η δημοσιονομική διακυβέρνηση ή οι μεταρρυθμίσεις του κράτους δικαίου) τα συναφή μέτρα είναι ως επί το πλείστον μεταρρυθμίσεις χωρίς να συνδέονται με δαπάνες.

(58)

Σύσταση του Συμβουλίου, της 8ης Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και υψηλής ποιότητας μακροχρόνια φροντίδα (2022/C 476/01).

(59)

Σύσταση (ΕΕ) 2021/1004 του Συμβουλίου.

(60)

Δεδομένης της σημασίας των κοινωνικών δαπανών στον απόηχο της πανδημίας της COVID-19, ο κανονισμός ΜΑΑ αναθέτει στην Επιτροπή την εξουσία να εκδώσει κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για τον καθορισμό μεθοδολογίας για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τα παιδιά και τους νέους, στο πλαίσιο του ΜΑΑ [άρθρο 29 παράγραφος 4 στοιχείο β)]. Η μεθοδολογία που εγκρίθηκε από την Επιτροπή κατατάσσει όλες τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό και αφορούν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε εννέα ευρείς τομείς πολιτικής, οι οποίοι στη συνέχεια ομαδοποιούνται σε τέσσερις κοινωνικές κατηγορίες: 1) απασχόληση και δεξιότητες, 2) εκπαίδευση και παιδική φροντίδα, 3) υγεία και μακροχρόνια περίθαλψη και 4) κοινωνικές πολιτικές. Βλ. κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό 2021/2105 .

(61)

Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά, προορίζονται να χρησιμοποιηθούν για ποιοτική ανάλυση και δεν συνιστούν συγκριτική αξιολόγηση των ΣΑΑ των κρατών μελών. Ο αριθμός και η δομή των μέτρων σε κάθε εθνικό σχέδιο ποικίλλουν σημαντικά, καθώς και η προσέγγιση που αντικατοπτρίζει τις δεσμεύσεις για την ισότητα των φύλων. Λεπτομερέστερη ανάλυση διατίθεται στα έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για κάθε εγκεκριμένο σχέδιο, καθώς και στη θεματική ανάλυση για την ισότητα στον πίνακα αποτελεσμάτων του ΜΑΑ .

(62)

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις κοινωνικές δαπάνες όπως ορίζεται στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/2105, η Επιτροπή επισήμανε μέτρα που εστιάζουν στην ισότητα των φύλων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή εφάρμοσε τη μεθοδολογία αυτή όχι μόνο σε μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα, αλλά και σε όλα τα άλλα μέτρα που περιλαμβάνονται στα εγκεκριμένα ΣΑΑ και εστιάζουν στην ισότητα των φύλων, προκειμένου να αποτυπωθούν καλύτερα σε όλα τα σχέδια. Δεν ήταν απαραίτητο να αποτελεί την κύρια εστίαση των σχετικών μέτρων. Τα μέτρα που δεν επισημαίνονται ως τέτοια ενδέχεται επίσης να έχουν αντίκτυπο στην ισότητα των φύλων. Τα αριθμητικά στοιχεία που παρουσιάζονται εδώ αποτελούν τον αριθμό και το ποσοστό των συνολικών μέτρων με τέτοια εστίαση και όχι το κόστος που συνδέεται μ’ αυτά.

(63)

Τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής συμβάλλουν στη στήριξη της μετάβασης προς ένα ασφαλέστερο και πιο βιώσιμο ενεργειακό σύστημα. Επιπλέον, η πρωτοβουλία SAFE (Supporting Affordable Energy – Στήριξη της Οικονομικά Προσιτής Ενέργειας) επιτρέπει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν τα μη δαπανηθέντα κονδύλια συνοχής για την περίοδο 2014-2020 με στόχο τη στήριξη των νοικοκυριών και των ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν αυξημένο ενεργειακό κόστος.

(64)

  https://reform-support.ec.europa.eu/what-we-do/green-transition/supporting-repowereu-affordable-secure-and-sustainable-energy-europe_el . 

(65)

Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 19.9.2023

COM(2023) 545 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την υλοποίηση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας: τα επόμενα στάδια

1 Παράρτημα 1 — Σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στα κράτη μέλη της ΕΕ

Βέλγιο

Το Βέλγιο υπέβαλε το τρέχον σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς του (ΣΑΑ) στις 30 Απριλίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 23 Ιουνίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 13 Ιουλίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 5,9 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για το Βέλγιο επικαιροποιήθηκε επίσης στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 4,5 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.

Στο πλαίσιο των τρεχουσών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, στις 20 Ιουλίου 2023 το Βέλγιο υπέβαλε τροποποιημένο ΣΑΑ στην Επιτροπή, ώστε να ληφθεί υπόψη η αναθεωρημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού ΜΑΑ, να ληφθούν υπόψη οι αντικειμενικές περιστάσεις που καθιστούν πλέον αδύνατη την επίτευξη ορισμένων οροσήμων και στόχων στο ΣΑΑ σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ, και να ζητηθούν πρόσθετα δάνεια σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού ΜΑΑ. Το αναθεωρημένο ΣΑΑ περιλαμβάνει επίσης ένα νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και τη βιώσιμη κινητικότητα. Η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την υποβολή του Βελγίου βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας ετήσιας έκθεσης.

Το αρχικό (και ακόμη τρέχον) ΣΑΑ του Βελγίου αποσκοπεί στην αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με την κινητικότητα και τα δημόσια έργα, την παραγωγικότητα, τη βιωσιμότητα και την καινοτομία, καθώς και την ψηφιακή και κοινωνική ένταξη. Αποτελείται από 35 μεταρρυθμίσεις και 105 επενδύσεις που υποστηρίζονται από 5,9 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχεί στο 1,2 % του ΑΕΠ. Συμπληρωματικά σχέδια ανάκαμψης εγκρίθηκαν σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης. Η Επιτροπή εκταμίευσε 770 εκατ. EUR στο Βέλγιο στο πλαίσιο προχρηματοδότησης στις 3 Αυγούστου 2021, ποσό που ισοδυναμεί με το 13 % της χρηματοδοτικής κατανομής.

Η υλοποίηση του ΣΑΑ του Βελγίου βρίσκεται σε εξέλιξη, με αυξημένο κίνδυνο ωστόσο να υπάρξουν καθυστερήσεις. Το Βέλγιο δεν έχει ακόμη υποβάλει αίτηση πληρωμής. Θα χρειαστεί αποτελεσματική διακυβέρνηση, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία και σταθερή εφαρμογή.

Τα ακόλουθα διαγράμματα δείχνουν το ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής στο βελγικό ΣΑΑ.

Το χρηματιστήριο των Βρυξελλών έλαβε στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ για την ανακαίνιση που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, γεγονός που θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας.

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: Βελγική ομοσπονδιακή κυβέρνηση 

Διάγραμμα 1: Ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής — Βέλγιο

Σημείωση: Κάθε μέτρο συμβάλλει σε δύο τομείς πολιτικής από τους έξι πυλώνες. Ως εκ τούτου, η συνολική κατανομή σε όλους τους πυλώνες που εμφανίζονται εδώ ανέρχεται στο 200 % του εκτιμώμενου κόστους του ΣΑΑ. Το κάτω μέρος αντιστοιχεί στο ποσό του κύριου πυλώνα, ενώ το πάνω μέρος στο ποσό του δευτερεύοντος πυλώνα.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Διάγραμμα 2: Συνολική μη επιστρεπτέα στήριξη που εκταμιεύθηκε στο πλαίσιο του ΜΑΑ — Βέλγιο

Βουλγαρία

Η Βουλγαρία υπέβαλε το τρέχον σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) στις 15 Οκτωβρίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 7 Απριλίου 2022 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 28 Απριλίου 2022 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 6,3 δισ. EUR σε μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για τη Βουλγαρία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 5,7 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης. Κατά την κατάρτιση της παρούσας ετήσιας έκθεσης δεν είχε υποβληθεί καμία αναθεώρηση του σχεδίου.

Το αρχικό (και ακόμη τρέχον) ΣΑΑ της Βουλγαρίας αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, το επιχειρηματικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του κράτους δικαίου, την κοινωνική ένταξη, την πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, κατάρτιση και υγειονομική περίθαλψη. Αποτελείται από 47 μεταρρυθμίσεις και 56 επενδύσεις που υποστηρίζονται από 6,3 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχούσε περίπου στο 10,2 % του ΑΕΠ το 2019.

Το ΣΑΑ της Βουλγαρίας βρίσκεται σε εξέλιξη, με αυξημένο κίνδυνο ωστόσο να υπάρξουν καθυστερήσεις. Η Βουλγαρία υπέβαλε ένα αίτημα καταβολής, το οποίο αντιστοιχούσε σε 22 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 1,37 δισ. EUR στις 16 Δεκεμβρίου 2022. Τα σχετικά 22 ορόσημα καλύπτουν σημαντικά πρώτα βήματα σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, την προώθηση της ανάπτυξης ψηφιακών υποδομών μεγάλης κλίμακας, τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, την ενίσχυση του πλαισίου για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, την ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα, την ενίσχυση της επάρκειας και της κάλυψης του συστήματος ελάχιστου εισοδήματος. Συμπεριλήφθηκαν επίσης μέτρα για να διασφαλιστεί ότι το σύστημα λογιστικών και άλλων ελέγχων για την υλοποίηση του ΜΑΑ είναι σύμφωνο με τα πρότυπα. Το υψηλό επίπεδο κυβερνητικής αστάθειας είχε ως αποτέλεσμα καθυστερήσεις σε βασικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, όπως αυτές που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη λογοδοσία του γενικού εισαγγελέα. Η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας και διοικητικής ικανότητας οδήγησε επίσης σε επιβράδυνση των εργασιών υλοποίησης αρκετών σημαντικών επενδύσεων στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, καθώς και στην αμφισβήτηση βασικών πτυχών του σχεδίου, συγκεκριμένα όσον αφορά την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα. Η νέα κυβέρνηση έθεσε ως προτεραιότητα την υλοποίηση του σχεδίου. Το δεύτερο αίτημα καταβολής έχει καθυστερήσει και προβλέπεται πλέον για το φθινόπωρο του 2023. Ωστόσο, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να μην έχουν εκπληρωθεί κατά τον χρόνο υποβολής αρκετά ορόσημα και στόχοι που σχετίζονται με βασικές μεταρρυθμίσεις. Οι εργασίες σχετικά με την προσθήκη του σχεδίου και το κεφάλαιο για το REPowerEU βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά θα πρέπει να επιταχυνθούν, με παράλληλη διατήρηση της εστίασης στην υλοποίηση. Εξακολουθεί να είναι ασαφές πότε οι εργασίες αυτές μπορούν να ολοκληρωθούν λόγω της πολιτικής κατάστασης.

Τα διαγράμματα που ακολουθούν δείχνουν την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τα ορόσημα και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν από τη Βουλγαρία και, στη συνέχεια να αξιολογηθούν από την Επιτροπή ως ικανοποιητικά επιτευχθέντα, ενώ παραδείγματα μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί περιλαμβάνονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Παραδείγματα συναφών μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί για τη Βουλγαρία ØΜεταρρύθμιση Η Βουλγαρία δρομολόγησε μεταρρύθμιση, η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της επάρκειας και της κάλυψης του οικείου συστήματος ελάχιστου εισοδήματος. Με την έγκριση των σχετικών νομοθετικών τροποποιήσεων, η Βουλγαρία εισήγαγε σταδιακή αύξηση, από το 2022 έως το 2024, των κατώτατων ορίων εισοδήματος για όλους τους δυνητικούς δικαιούχους του συστήματος ελάχιστου εισοδήματος. Πρόκειται για σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων κοινωνικών προκλήσεων στη χώρα. ØΕπενδύσεις Η Βουλγαρία ξεκίνησε την κατασκευή τμήματος της γραμμής 3 του μετρό της Σόφιας συνολικού μήκους 3 χλμ. που καλύπτει 3 σταθμούς. Θα παρέχει καθαρή, ταχεία και αποτελεσματική υπηρεσία δημόσιων μεταφορών στους επιβάτες με διατροπικές συνδέσεις. Η επένδυση αναμένεται να καταστήσει δυνατή τη μεταφορά 7,6 εκατομμυρίων επιβατών ετησίως κατά μέσο όρο από το 2026. Με την ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών για τους κατοίκους της πόλης, το έργο αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς και σε μείωση του αριθμού των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στην πόλη. Οι συμβάσεις για τις κατασκευαστικές εργασίες έχουν υπογραφεί και η υλοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη.  Σταθμός Medical University στη γραμμή 3 του μετρό Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: Βουλγαρική κυβέρνηση

Διάγραμμα 3: Εκταμίευση ανά πυλώνα — Βουλγαρία

Σημείωση: Κάθε εκταμίευση αντικατοπτρίζει την πρόοδο στην εφαρμογή του ΜΑΑ, στους έξι πυλώνες πολιτικής. Στο διάγραμμα αυτό παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο οι εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ (εξαιρουμένης της προχρηματοδότησης) σχετίζονται με τους πυλώνες. Τα ποσά υπολογίστηκαν με τη σύνδεση των οροσήμων και των στόχων που καλύπτονται από δεδομένη εκταμίευση με τη σήμανση του πυλώνα (πρωτογενής και δευτερογενής) των αντίστοιχων μέτρων τους.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Διάγραμμα 4: Συνολική μη επιστρεπτέα στήριξη που εκταμιεύθηκε στο πλαίσιο του ΜΑΑ — Βουλγαρία Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει το ποσό της μη επιστρεπτέας στήριξης που έχει εκταμιευθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της προχρηματοδότησης. Το συνολικό ποσό της μη επιστρεπτέας στήριξης που χορηγείται σε κάθε κράτος μέλος καθορίζεται από μια κλείδα κατανομής και το συνολικό εκτιμώμενο κόστος του αντίστοιχου ΣΑΑ. Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el

Διάγραμμα 5: Κατάσταση εκπλήρωσης των οροσήμων και των στόχων — Βουλγαρία Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει το ποσοστό των οροσήμων και των στόχων που έχουν επιτευχθεί ικανοποιητικά. Ένα ορόσημο ή ένας στόχος εκπληρώνεται ικανοποιητικά μόλις ένα κράτος μέλος υποβάλει στην Επιτροπή στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχει επιτύχει το ορόσημο ή τον στόχο και η Επιτροπή αξιολογήσει θετικά την εκπλήρωση σε εκτελεστική απόφαση. Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el

Τσεχία

Η Τσεχία υπέβαλε το τρέχον σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) την 1η Ιουνίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 19 Ιουλίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 7 δισ. EUR σε μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για την Τσεχία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 7,7 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.

Στο πλαίσιο των τρεχουσών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, στις 30 Ιουνίου 2023 η Τσεχία υπέβαλε τροποποιημένο ΣΑΑ στην Επιτροπή, ώστε να ληφθεί υπόψη η αναθεωρημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού ΜΑΑ, να ληφθούν υπόψη οι αντικειμενικές περιστάσεις που καθιστούν πλέον αδύνατη την επίτευξη ορισμένων οροσήμων και στόχων στο ΣΑΑ σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ, και να ζητηθούν πρόσθετα δάνεια σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού ΜΑΑ. Το αναθεωρημένο ΣΑΑ περιλαμβάνει επίσης ένα νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και τη βιώσιμη κινητικότητα. Η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την υποβολή της Τσεχίας βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας ετήσιας έκθεσης.

Το αρχικό (και ακόμη τρέχον) ΣΑΑ της Τσεχίας αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πράσινη μετάβαση, την εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, τη δημόσια διοίκηση, την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και την υγειονομική περίθαλψη. Αποτελείται από 37 μεταρρυθμίσεις και 85 επενδύσεις που υποστηρίζονται από περισσότερα από 7 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχούσε πάνω από το 3 % του ΑΕΠ το 2021, ώστε να βοηθήσουν τη χώρα να αντιμετωπίσει πιεστικές κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Η Επιτροπή εκταμίευσε 915 εκατ. EUR στην Τσεχία στο πλαίσιο προχρηματοδότησης στις 28 Σεπτεμβρίου 2021, ποσό που ισοδυναμεί με το 13 % της χρηματοδοτικής κατανομής.

Η υλοποίηση του ΣΑΑ της Τσεχίας βρίσκεται σε εξέλιξη, με αυξημένο κίνδυνο ωστόσο να υπάρξουν ορισμένες καθυστερήσεις. Η Τσεχία υπέβαλε ένα αίτημα καταβολής, το οποίο αντιστοιχούσε σε 37 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 928 εκατ. EUR στις 22 Μαρτίου 2023. Τα σχετικά 37 ορόσημα και στόχοι καλύπτουν μεταρρυθμίσεις των σχολικών προγραμμάτων σπουδών για την προώθηση του ψηφιακού γραμματισμού και των ψηφιακών δεξιοτήτων, την ηλεκτρονική υγεία, το σύστημα λογιστικών και άλλων ελέγχων της χώρας για την υλοποίηση του ΜΑΑ και τον νόμο για την καταχώριση των πραγματικών δικαιούχων, καθώς και επενδύσεις για την ανακατασκευή τριών σιδηροδρομικών γεφυρών, 45 ασφαλέστερες ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις και ψηφιακά εργαλεία για την εκπαίδευση. Απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις της διοικητικής ικανότητας και ιεράρχηση των βασικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδίου.

Τα διαγράμματα που ακολουθούν δείχνουν την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τα ορόσημα και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν από την Τσεχία και, στη συνέχεια να αξιολογηθούν από την Επιτροπή ως ικανοποιητικά επιτευχθέντα, ενώ παραδείγματα μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί περιλαμβάνονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Παραδείγματα συναφών μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί για την Τσεχία ØΜεταρρύθμιση Ένας νέος νόμος περί κατασκευών άρχισε να ισχύει στην Τσεχία στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2021. Αυτό το ορόσημο αποτελεί μέρος μεταρρύθμισης που αποσκοπεί στην επίτευξη υψηλού βαθμού ψηφιοποίησης στη συνολική διαδικασία οικοδομικών αδειών. Μέσω της ψηφιοποίησης, ο νόμος επιτάχυνε τη διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών και μείωσε τον αριθμό των εμπλεκόμενων ρυθμιστικών αρχών. Ως εκ τούτου, είναι λιγότερο πιθανό οι κατασκευαστικές επιχειρήσεις να χρειαστεί να επενδύσουν δυσανάλογο χρόνο και πόρους προκειμένου να λάβουν άδεια. Ο μειωμένος αριθμός ρυθμιστικών αρχών συμβάλλει επίσης στη δημιουργία βάσεων για την εφαρμογή νέων συστημάτων πληροφοριών και ψηφιακών εργαλείων στο έργο τους. ØΕπενδύσεις Η Τσεχία πραγματοποιεί μεγάλες επενδύσεις με στόχο την πρόληψη του ψηφιακού αποκλεισμού, εξασφαλίζοντας την προσβασιμότητα του ψηφιακού εξοπλισμού σε όλους τους μαθητές. Έχει παράσχει χρηματοδότηση για εξοπλισμό ΤΠΕ (πληροφορίες και επικοινωνία) για την εξ αποστάσεως μάθηση στα σχολεία, προκειμένου να καταστεί δυνατή η εξ αποστάσεως μάθηση. Ένας άλλος σημαντικός στόχος αυτής της επένδυσης είναι ο εφοδιασμός των σχολείων με βασικές και προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες για τη στήριξη του ψηφιακού γραμματισμού και της σύγχρονης μάθησης. Τα σχολεία θα λάβουν επίσης τεχνική βοήθεια μέσω ειδικού δικτυακού τόπου, διαδικτυακών σεμιναρίων και νέου δικτύου αναφορών ΤΠ. Σχεδόν 10 000 νηπιαγωγεία και σχολεία θα εξοπλιστούν με τεχνολογίες όπως εργαλεία επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας, εξοπλισμό ρομποτικής και εκτυπωτές 3D

Διάγραμμα 6: Εκταμίευση ανά πυλώνα — Τσεχία

Σημείωση: Κάθε εκταμίευση αντικατοπτρίζει την πρόοδο στην εφαρμογή του ΜΑΑ, στους έξι πυλώνες πολιτικής. Στο διάγραμμα αυτό παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο οι εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ (εξαιρουμένης της προχρηματοδότησης) σχετίζονται με τους πυλώνες. Τα ποσά υπολογίστηκαν με τη σύνδεση των οροσήμων και των στόχων που καλύπτονται από δεδομένη εκταμίευση με τη σήμανση του πυλώνα (πρωτογενής και δευτερογενής) των αντίστοιχων μέτρων τους.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Διάγραμμα 7: Συνολική μη επιστρεπτέα στήριξη που εκταμιεύθηκε στο πλαίσιο του ΜΑΑ — Τσεχία Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει το ποσό των επιχορηγήσεων που έχει εκταμιευθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της προχρηματοδότησης. Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει το ποσό της μη επιστρεπτέας στήριξης που έχει εκταμιευθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο του ΜΑΑ, συμπεριλαμβανομένης της προχρηματοδότησης. Το συνολικό ποσό των επιχορηγήσεων που χορηγούνται σε κάθε κράτος μέλος καθορίζεται από μια κλείδα κατανομής και το συνολικό εκτιμώμενο κόστος του αντίστοιχου ΣΑΑ. Το συνολικό ποσό της μη επιστρεπτέας στήριξης που χορηγείται σε κάθε κράτος μέλος καθορίζεται από μια κλείδα κατανομής και το συνολικό εκτιμώμενο κόστος του αντίστοιχου ΣΑΑ. Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el

Διάγραμμα 8: Κατάσταση εκπλήρωσης των οροσήμων και των στόχων — Τσεχία Σημείωση: Το διάγραμμα αυτό απεικονίζει το ποσοστό των οροσήμων και των στόχων που έχουν επιτευχθεί ικανοποιητικά. Ένα ορόσημο ή ένας στόχος εκπληρώνεται ικανοποιητικά μόλις ένα κράτος μέλος υποβάλει στην Επιτροπή στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχει επιτύχει το ορόσημο ή τον στόχο και η Επιτροπή αξιολογήσει θετικά την εκπλήρωση σε εκτελεστική απόφαση. Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el

Δανία

Η Δανία υπέβαλε το τρέχον σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) στις 30 Απριλίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 17 Ιουνίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 13 Ιουλίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 1,55 δισ. EUR σε μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για τη Δανία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 1,43 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.

Στο πλαίσιο των τρεχουσών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, η Δανία υπέβαλε το αίτημά της για προσθήκη κεφαλαίου για το REPowerEU στο οικείο ΣΑΑ στις 31 Μαΐου 2023, με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ανάπτυξη πράσινων δεξιοτήτων, τη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και την περαιτέρω αντικατάσταση των καυστήρων πετρελαίου και των καμίνων αερίου. Η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την υποβολή της Δανίας βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας ετήσιας έκθεσης.

Το αρχικό (και ακόμη τρέχον) ΣΑΑ της Δανίας αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Αποτελείται από 10 μεταρρυθμίσεις και 42 επενδύσεις που υποστηρίζονται από 1,43 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,46 % του ΑΕΠ.  Η Επιτροπή εκταμίευσε 202 εκατ. EUR στη Δανία στο πλαίσιο προχρηματοδότησης στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, ποσό που ισοδυναμεί με το 13 % της χρηματοδοτικής κατανομής.

Η υλοποίηση του ΣΑΑ της Δανίας έχει προχωρήσει ικανοποιητικά. Η Δανία υπέβαλε ένα αίτημα καταβολής, το οποίο αντιστοιχούσε σε 25 ορόσημα και στόχους του σχεδίου και είχε ως αποτέλεσμα συνολική εκταμίευση ύψους 301 εκατ. EUR στις 27 Απριλίου 2023. Τα συναφή 23 ορόσημα και οι 2 στόχοι καλύπτουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στην απανθρακοποίηση της γεωργίας, στην ψηφιοποίηση του τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στη μεταρρύθμιση της πράσινης φορολογίας, στους φόρους εκπομπών στη βιομηχανία, στη φορολογία των οχημάτων, στη βιώσιμη κινητικότητα, καθώς και στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία. Πέραν του πρώτου αιτήματος καταβολής, η υλοποίηση του σχεδίου βρίσκεται εντός χρονοδιαγράμματος, καθώς η υποβολή του δεύτερου αιτήματος καταβολής που έχει προγραμματιστεί για τα τέλη του 2023.

Τα διαγράμματα που ακολουθούν δείχνουν την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τα ορόσημα και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν από τη Δανία και, στη συνέχεια να αξιολογηθούν από την Επιτροπή ως ικανοποιητικά επιτευχθέντα, ενώ παραδείγματα μέτρων με ορόσημα και στόχους που έχουν εκπληρωθεί περιλαμβάνονται στο πλαίσιο που ακολουθεί.

Διάγραμμα 9: Εκταμίευση ανά πυλώνα — Δανία

Σημείωση: Κάθε εκταμίευση αντικατοπτρίζει την πρόοδο στην εφαρμογή του ΜΑΑ, στους έξι πυλώνες πολιτικής. Στο διάγραμμα αυτό παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο οι εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ (εξαιρουμένης της προχρηματοδότησης) σχετίζονται με τους πυλώνες. Τα ποσά υπολογίστηκαν με τη σύνδεση των οροσήμων και των στόχων που καλύπτονται από δεδομένη εκταμίευση με τη σήμανση του πυλώνα (πρωτογενής και δευτερογενής) των αντίστοιχων μέτρων τους.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Γερμανία

Η Γερμανία υπέβαλε το αρχικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) στις 28 Απριλίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 22 Ιουνίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 13 Ιουλίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 25,6 δισ. EUR σε μη επιστρεπτέα στήριξη στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για τη Γερμανία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 28 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.

Στο πλαίσιο των τρεχουσών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, στις 9 Δεκεμβρίου 2022 η Γερμανία υπέβαλε τροποποιημένο ΣΑΑ στην Επιτροπή, ώστε να ληφθούν υπόψη οι αντικειμενικές περιστάσεις που καθιστούσαν πλέον αδύνατη την επίτευξη ορισμένων οροσήμων και στόχων στο ΣΑΑ σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ. Η επικαιροποίηση του σχεδίου της Γερμανίας ήταν τεχνικού χαρακτήρα. Αφορούσε δύο μέτρα στο σχέδιο της Γερμανίας, το ένα αφορούσε την ψηφιοποίηση των σιδηροδρόμων (λόγω έκτακτων καθυστερήσεων στην κατασκευή, η ημερομηνία ολοκλήρωσής της έπρεπε να αναβληθεί) και το άλλο αφορούσε την έρευνα και την ανάπτυξη εμβολίων κατά του SARS-CoV-2 (τροποποίηση των οροσήμων λόγω αβεβαιότητας στα αποτελέσματα της Ε&Α). Το αναθεωρημένο ΣΑΑ εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 14 Φεβρουαρίου 2023 για συνολική κατανομή ύψους 26,4 δισ. EUR. Κατά την κατάρτιση της παρούσας ετήσιας έκθεσης δεν είχε υποβληθεί κανένα κεφάλαιο για το REPowerEU.

Το τρέχον ΣΑΑ της Γερμανίας αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, στη βελτίωση του εκπαιδευτικού της συστήματος, της υγειονομικής περίθαλψης και της δημόσιας διοίκησης. Αποτελείται από 15 μεταρρυθμίσεις και 25 επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από 26,4 δισ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,8 % του ΑΕΠ. Η Επιτροπή εκταμίευσε 2,25 δισ. EUR στη Γερμανία στο πλαίσιο προχρηματοδότησης στις 26 Αυγούστου 2021, ποσό που ισοδυναμεί με το 9 % της (αρχικής) χρηματοδοτικής κατανομής.

Το γερμανικό ΣΑΑ θα βοηθήσει τους πολίτες να στραφούν στα καθαρά ηλεκτρικά οχήματα, μέσω της παροχής χρηματοδοτικής στήριξης για την αγορά 560 000 οχημάτων απαλλαγμένων από τον άνθρακα.

Η υλοποίηση του ΣΑΑ της Γερμανίας βρίσκεται σε εξέλιξη, ωστόσο με σημαντικές καθυστερήσεις. Οι περιορισμένοι πόροι που συνδέονται με την υλοποίηση του σχεδίου και η ανεπαρκής ιεράρχηση προτεραιοτήτων είχαν ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της διαδικασίας υλοποίησης στη Γερμανία. Η Γερμανία μόλις υπέγραψε τις επιχειρησιακές της ρυθμίσεις και πρόκειται να υποβάλει το πρώτο της αίτημα καταβολής. Το αίτημα αυτό θα καλύπτει 36 ορόσημα και στόχους που παρακολουθούν την πρόοδο σε όλες τις συνιστώσες του ΣΑΑ, με αποτέλεσμα να οδηγήσει δυνητικά σε εκταμίευση έως και 4 δισ. EUR.

Τα ακόλουθα διαγράμματα δείχνουν το ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής στο γερμανικό ΣΑΑ.

Διάγραμμα 12: Ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής — Γερμανία

Σημείωση: Κάθε μέτρο συμβάλλει σε δύο τομείς πολιτικής από τους έξι πυλώνες. Ως εκ τούτου, η συνολική κατανομή σε όλους τους πυλώνες που εμφανίζονται εδώ ανέρχεται στο 200 % του εκτιμώμενου κόστους του ΣΑΑ. Το κάτω μέρος αντιστοιχεί στο ποσό του κύριου πυλώνα, ενώ το πάνω μέρος στο ποσό του δευτερεύοντος πυλώνα.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Διάγραμμα 13: Συνολική μη επιστρεπτέα στήριξη που εκταμιεύθηκε στο πλαίσιο του ΜΑΑ — Γερμανία

Εσθονία

Η Εσθονία υπέβαλε το αρχικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) στις 18 Ιουνίου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 5 Οκτωβρίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 29 Οκτωβρίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 969,3 εκατ. EUR στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για την Εσθονία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 863,5 εκατ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.

Στο πλαίσιο των τρεχουσών γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, στις 9 Μαρτίου 2023 η Εσθονία υπέβαλε τροποποιημένο ΣΑΑ στην Επιτροπή, ώστε να ληφθεί υπόψη η αναθεωρημένη μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού ΜΑΑ και να ληφθούν υπόψη οι αντικειμενικές περιστάσεις που κατέστησαν πλέον αδύνατη την επίτευξη ορισμένων οροσήμων και στόχων στο ΣΑΑ σύμφωνα με το άρθρο 21 του κανονισμού ΜΑΑ. Το τροποποιημένο ΣΑΑ περιλάμβανε επίσης ένα νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με μία πρόσθετη μεταρρύθμιση του συστήματος αδειοδότησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και δύο νέες επενδύσεις για την ενίσχυση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και την αύξηση της παραγωγής και της χρήσης βιώσιμου βιοαερίου και βιομεθανίου. Το αναθεωρημένο ΣΑΑ εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 12 Μαΐου 2023 και από το Συμβούλιο στις 16 Ιουνίου 2023.

Το τρέχον ΣΑΑ της Εσθονίας αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής απόδοσης και των βιώσιμων μεταφορών, την ψηφιακή μετάβαση στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και την υγεία και την κοινωνική προστασία. Αποτελείται από 28 επενδύσεις και 17 μεταρρυθμίσεις που υποστηρίζονται από 953 εκατ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 3,03 % του ΑΕΠ. Μέχρι στιγμής, 126,01 εκατ. EUR έχουν εκταμιευθεί στην Εσθονία στο πλαίσιο του ΜΑΑ με τη μορφή προχρηματοδότησης στις 17 Δεκεμβρίου 2021, ποσό που ισοδυναμεί με το 13 % της αρχικής χρηματοδοτικής κατανομής.

Υπό κατασκευή γραμμή τραμ στον παλαιό λιμένα του Τάλιν, η οποία χρηματοδοτείται από τον ΜΑΑ

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η υλοποίηση του ΣΑΑ της Εσθονίας βρίσκεται σε εξέλιξη. Λόγω του υψηλού πληθωρισμού και των διαταραχών στις αλυσίδες εφοδιασμού που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ορισμένες επενδύσεις καθυστέρησαν ή διακόπηκαν, με αποτέλεσμα την αναθεώρηση του αρχικού σχεδίου. Στις 30 Ιουνίου 2023 η Εσθονία υπέβαλε το πρώτο αίτημα καταβολής που αποτελείται από την πρώτη και τη δεύτερη δόση και αντιστοιχεί σε 29 ορόσημα και έναν στόχο στο σχέδιο. Η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με το αίτημα καταβολής βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας ετήσιας έκθεσης.

Τα ακόλουθα διαγράμματα δείχνουν το ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής στο εσθονικό ΣΑΑ.

Διάγραμμα 14: Ποσοστό των κονδυλίων του ΜΑΑ που διατίθενται σε κάθε πυλώνα πολιτικής — Εσθονία

Σημείωση: Κάθε μέτρο συμβάλλει σε δύο τομείς πολιτικής από τους έξι πυλώνες. Ως εκ τούτου, η συνολική κατανομή σε όλους τους πυλώνες που εμφανίζονται εδώ ανέρχεται στο 200 % του εκτιμώμενου κόστους του ΣΑΑ. Το κάτω μέρος αντιστοιχεί στο ποσό του κύριου πυλώνα, ενώ το πάνω μέρος στο ποσό του δευτερεύοντος πυλώνα.

Πηγή: Πίνακας αποτελεσμάτων του ΜΑΑ, https://ec.europa.eu/economy_finance/recovery-and-resilience-scoreboard/country_overview.html?lang=el  

Διάγραμμα 15: Συνολική μη επιστρεπτέα στήριξη που εκταμιεύθηκε στο πλαίσιο του ΜΑΑ — Εσθονία

Ιρλανδία

Η Ιρλανδία υπέβαλε το αρχικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς της (ΣΑΑ) στις 25 Μαΐου 2021. Η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής στις 16 Ιουλίου 2021 και η έγκριση του Συμβουλίου στις 8 Σεπτεμβρίου 2021 άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση 989 εκατ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης στο πλαίσιο του ΜΑΑ την περίοδο 2021-2026. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού ΜΑΑ, η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά για την Ιρλανδία επικαιροποιήθηκε επιπλέον στις 30 Ιουνίου 2022 σε ποσό ύψους 914 εκατ. EUR με τη μορφή μη επιστρεπτέας στήριξης.