ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 30.5.2023

COM(2023) 297 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την παρακολούθηση των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Επί του παρόντος, η ΕΕ εφαρμόζει καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για 61 τρίτες χώρες 1 . Βάσει αυτού του καθεστώτος, οι υπήκοοι των χωρών αυτών μπορούν να εισέλθουν στον χώρο Σένγκεν για βραχεία διαμονή έως 90 ημερών εντός οποιασδήποτε περιόδου 180 ημερών χωρίς θεώρηση. Η πολιτική της ΕΕ για την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης βασίζεται στην αρχή της αμοιβαιότητας των θεωρήσεων. Η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης συνεπάγεται βασικά οφέλη για τους πολίτες και των δύο πλευρών, ενισχύοντας περαιτέρω τις σχέσεις της ΕΕ με τους εταίρους της.

Από τις 60 τρίτες χώρες με καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, 25 χώρες 2 έχουν συνάψει συμφωνίες απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με την ΕΕ και 8 χώρες έχουν επιτύχει απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης ως αποτέλεσμα της επιτυχούς ολοκλήρωσης του διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Γεωργία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Ουκρανία και Σερβία). Οι υπόλοιπες χώρες έχουν επιτύχει την απαλλαγή τους από την υποχρέωση θεώρησης σύμφωνα με την πρώτη εναρμόνιση των κανόνων της ΕΕ [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 539/2001 του Συμβουλίου] 3 . Επιπλέον, στις 19 Απριλίου 2023 το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν να χορηγήσουν απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης στο Κόσοβο 4 , μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, η οποία θα αρχίσει να ισχύει το αργότερο από την 1η Ιανουαρίου 2024 54.

Συνολικά, η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης εξακολουθεί να αποφέρει σημαντικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη στα κράτη μέλη της ΕΕ και σε τρίτες χώρες και αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την προώθηση του τουρισμού και των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, μόνο ο τομέας των ταξιδιών και του τουρισμού αντιπροσώπευε περίπου το 7 % των παγκόσμιων εξαγωγών το 2019 και συνεισέφερε περίπου το 4,4 % του ΑΕΠ των χωρών του ΟΟΣΑ 6 .

Ταυτόχρονα, η κοινή πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κεκτημένου του Σένγκεν και ένας από τους βασικούς στόχους της είναι η αντιμετώπιση των κινδύνων που συνδέονται με την ασφάλεια και την αντικανονική μετανάστευση για τον χώρο Σένγκεν.

Ωστόσο, η παρακολούθηση από την Επιτροπή των ενωσιακών καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεών της στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης 7 , κατέδειξε ότι η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης μπορεί να προκαλέσει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της μετανάστευσης και της ασφάλειας.

Ειδικότερα, η ανεπαρκής ευθυγράμμιση των θεωρήσεων με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ μπορεί να μετατρέψει μια χώρα που έχει απαλλαγεί από την υποχρέωση θεώρησης σε κόμβο διέλευσης για την αντικανονική είσοδο ατόμων στην ΕΕ, ιδίως για τις χώρες που γειτνιάζουν άμεσα με την ΕΕ. Η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης μπορεί επίσης να προκαλέσει αύξηση της αντικανονικής μετανάστευσης λόγω υπέρβασης της επιτρεπόμενης διάρκειας διαμονής από ταξιδιώτες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης ή μέσω υποβολής μεγάλου αριθμού αιτήσεων ασύλου από υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης για τις οποίες τα ποσοστά αναγνώρισης είναι χαμηλά (αβάσιμες αιτήσεις ασύλου).

Επιπλέον, τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές που εφαρμόζονται από τρίτες χώρες με πρόσβαση στην ΕΕ χωρίς υποχρέωση θεώρησης μπορούν να οδηγήσουν σε κινδύνους ή απειλές για την ασφάλεια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που σχετίζονται με τη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος, τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά 8 , και να επιτρέψουν την άνευ θεώρησης πρόσβαση στην ΕΕ σε υπηκόους τρίτων χωρών για την οποία διαφορετικά θα απαιτούνταν θεώρηση.

Επιπλέον, η ασφάλεια της ΕΕ και των εξωτερικών της συνόρων έχει επηρεαστεί σοβαρά από τα πρόσφατα γεωπολιτικά γεγονότα, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι ενέργειες ορισμένων ξένων παραγόντων ενδέχεται να συνιστούν σοβαρές απειλές για τα συμφέροντα ασφάλειας της Ένωσης. Η ΕΕ θα πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένη προκειμένου να αντιδρά ταχύτατα σε ευρύ φάσμα δυνητικών μελλοντικών κινδύνων για την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των υβριδικών απειλών.

Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και την πρόληψη αυτών των κινδύνων με αποτελεσματικό τρόπο, θα πρέπει να επαναξιολογηθούν και να βελτιωθούν οι υφιστάμενοι κανόνες που περιλαμβάνονται στο άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806 («κανονισμός για τις θεωρήσεις»), όσον αφορά την παρακολούθηση της λειτουργίας των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που ισχύουν για τρίτες χώρες και την αναστολή των απαλλαγών από την υποχρέωση θεώρησης σε περιπτώσεις αυξημένων κινδύνων που συνδέονται με την αντικανονική μετανάστευση ή την ασφάλεια («μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης»). Τα κριτήρια για την ενεργοποίηση του μηχανισμού πρέπει να είναι ολοκληρωμένα και σαφή, αλλά και αρκετά ευέλικτα ώστε να είναι δυνατή η αποτελεσματική και ταχεία εφαρμογή τους όπου απαιτείται. Αυτό θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των πολυάριθμων προκλήσεων που προκύπτουν από την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο γεωπολιτικό πλαίσιο.

Κατά τους πρώτους μήνες του 2023, με πρωτοβουλία της σουηδικής προεδρίας, το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων συζήτησε την πιθανή αναθεώρηση αυτών των κανόνων, ιδίως δε του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, για την οποία τα κράτη μέλη εξέφρασαν την ευρεία υποστήριξή τους. Η συζήτηση αυτή προέκυψε από την αύξηση του αριθμού των αντικανονικών διελεύσεων των συνόρων προς την ΕΕ που εντοπίστηκαν μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, γεγονός που συνδεόταν εν μέρει με την έλλειψη ευθυγράμμισης της πολιτικής θεωρήσεων από τις γειτονικές χώρες (βλ. σημείο 2α κατωτέρω), η οποία προκάλεσε προβληματισμό σχετικά με την ανάγκη αναθεώρησης του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Στην επιστολή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, της 20ής Μαρτίου 2023, η πρόεδρος von der Leyen αναφέρθηκε σε αυτήν τη συζήτηση και δήλωσε ότι «η Επιτροπή θα ενισχύσει την παρακολούθηση της ευθυγράμμισης της πολιτικής θεωρήσεων και θα υποβάλει αναλυτική έκθεση που θα προετοιμάσει το έδαφος για μια νομοθετική πρόταση για την τροποποίηση του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης».

Ενόψει της υποβολής νομοθετικής πρότασης το φθινόπωρο του 2023, η Επιτροπή προτίθεται να ζητήσει τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον προσδιορισμό των κύριων προκλήσεων στους τομείς της αντικανονικής μετανάστευσης και της ασφάλειας που συνδέονται με τη λειτουργία των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, τις κύριες ελλείψεις του ισχύοντος μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης αυτών των προκλήσεων, ιδίως μέσω αναθεώρησης του άρθρου 8 του κανονισμού για τις θεωρήσεις.

2.ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΑΘΕΣΤΩΤΩΝ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΘΕΩΡΗΣΗΣ

a.Ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων

Το 2022 ο Frontex ανέφερε 144 118 αντικανονικές διελεύσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων 9 , αριθμός υπερδιπλάσιος σε σύγκριση με το 2021. Η αύξηση οφειλόταν εν μέρει στο γεγονός ότι οι υπήκοοι τρίτων χωρών έφταναν χωρίς θεώρηση στα Δυτικά Βαλκάνια και στη συνέχεια ταξίδευαν προς την ΕΕ 10 . 

Η είσοδος χωρίς θεώρηση στα Δυτικά Βαλκάνια από υπηκόους χωρών που υπόκεινται σε υποχρέωση θεώρησης για την ΕΕ επηρέασε την αύξηση του αριθμού αντικανονικών αφίξεων στην ΕΕ το 2022. Το γεγονός αυτό αύξησε τον φόρτο ορισμένων κρατών μελών για τα συστήματα ασύλου, σε μια εποχή συνολικής αύξησης των αιτήσεων ασύλου.

Στο πλαίσιο αυτό, στις 5 Δεκεμβρίου 2022 η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια, ένας από τους κύριους πυλώνες του οποίου ήταν η ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων, και στις 6 Δεκεμβρίου η Επιτροπή εξέδωσε την πέμπτη έκθεση στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης 11 , επαναλαμβάνοντας ότι η μη ευθυγράμμιση με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά προτεραιότητα σε όλους τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων.

Παρότι οι διάλογοι για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων περιλάμβαναν τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης της μετανάστευσης και των συνόρων ως βασική απαίτηση, δεν εξετάστηκε συγκεκριμένα η ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων. Έκτοτε η εν λόγω διασφάλιση έχει αναδειχθεί ως βασικός παράγοντας για τη βιώσιμη λειτουργία αυτών των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Το μήνυμα αυτό επιβεβαιώθηκε στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Φεβρουαρίου 2023 12 , στα οποία τονίστηκε ότι η ευθυγράμμιση των γειτονικών χωρών με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ είναι επείγον ζήτημα κρίσιμης σημασίας για τη διαχείριση της μετανάστευσης, καθώς και για την εν γένει καλή λειτουργία και βιωσιμότητα των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, κατά περίπτωση, και ζητήθηκε η ενίσχυση της παρακολούθησης των πολιτικών των γειτονικών χωρών για τις θεωρήσεις.

Όλοι οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων έχουν τηρήσει μέχρι στιγμής τις δεσμεύσεις τους για την ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων. Η Επιτροπή χαιρετίζει την απόφαση της Σερβίας να επαναφέρει τις προαναφερθείσες απαιτήσεις θεώρησης, καθώς και την απόφαση του Μαυροβουνίου να επαναφέρει το καθεστώς θεωρήσεων με την Κούβα και να εφαρμόσει και πάλι το καθεστώς θεωρήσεων για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο του 2023 αντίστοιχα). Η Επιτροπή χαιρετίζει επίσης την απόφαση της Αλβανίας να μην ανανεώσει την εποχική απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους της Αιγύπτου, της Ινδίας και της Ρωσίας, καθώς και την απόφαση της Βόρειας Μακεδονίας να εφαρμόσει και πάλι την υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους της Μποτσουάνα, της Κούβας και του Αζερμπαϊτζάν.

Οι αποφάσεις αυτές αποτελούν σημαντικά και ευπρόσδεκτα βήματα για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των αντικανονικών αφίξεων στην ΕΕ μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, παρότι εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις.

Η Επιτροπή αναμένει από όλες τις γειτονικές χώρες της ΕΕ με απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για περαιτέρω ευθυγράμμιση 14 των πολιτικών τους στον τομέα των θεωρήσεων με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ, ιδίως όταν πρόκειται για τρίτες χώρες που παρουσιάζουν υψηλή μεταναστευτική πίεση ή κινδύνους για την ασφάλεια της ΕΕ. Η Επιτροπή θα ενισχύσει την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων (βλ. ενότητα 3 κατωτέρω) και θα εξετάσει, με βάση τις επικείμενες διαβουλεύσεις, το ενδεχόμενο να προσθέσει την έλλειψη ευθυγράμμισης της πολιτικής θεωρήσεων ως ρητό λόγο αναστολής στο άρθρο 8 του κανονισμού για τις θεωρήσεις.

b.Αιτήσεις ασύλου που υποβάλλονται από υπηκόους χωρών οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης

Τα οφέλη της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης συνεπάγονται επίσης ευθύνες και δέσμευση για τις τρίτες χώρες, προκειμένου να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Οι αβάσιμες αιτήσεις ασύλου συμβάλλουν στη δημιουργία συμφόρησης στα συστήματα ασύλου των κρατών μελών και μπορούν να επηρεάσουν τη διαδικασία ασύλου των υπηκόων τρίτων χωρών που έχουν υποβάλει βάσιμες αιτήσεις ασύλου. Το 2022, το 22 % (περίπου 215 000 αιτήσεις) του συνόλου των αιτήσεων ασύλου (περίπου 962 000) υποβλήθηκαν από υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης για ταξίδια στην ΕΕ. Οι αιτήσεις αυτές έχουν πολύ χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης (περίπου 5 %). Πρόκειται σχεδόν για αριθμό ρεκόρ όσον αφορά τις αιτήσεις ασύλου, δηλαδή για αριθμό υπερδιπλάσιο σε σχέση με το 2021 και αυξημένο κατά 15 % σε σχέση με το 2019.

Το 2022 υποβλήθηκαν στην ΕΕ αιτήσεις ασύλου με ποσοστά αναγνώρισης 15 που κυμαίνονταν μεταξύ 4 % και 6 % από υπηκόους διαφόρων χωρών οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης όπως η Κολομβία (43 020 αιτούντες), η Γεωργία (28 385 αιτούντες), η Αλβανία (13 100 αιτούντες) και το Περού (12 845 αιτούντες). Στην περίπτωση της Βενεζουέλας (50 730 αιτούντες το 2022), το 72 % των πρωτοβάθμιων αποφάσεων είχαν ως αποτέλεσμα τη χορήγηση εθνικής προστασίας.

  
Πηγή: Στοιχεία της Eurostat για το 2022.

Συνολικά, οι χώρες εταίροι που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης και βρίσκονται στη γειτονία της ΕΕ έχουν κάνει σημαντικές προσπάθειες για την καλύτερη ενημέρωση των υπηκόων τους σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης στην ΕΕ, καθώς και για την αποτροπή καταχρήσεων της εν λόγω απαλλαγής, προκειμένου να συνεχίσουν να πληρούν τα κριτήρια αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων και τις συστάσεις των εκθέσεων στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

c.Προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές

Τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές (ή προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας ανά επένδυση, τα οποία αναφέρονται και ως «χρυσά διαβατήρια») που εφαρμόζονται από χώρες οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης, παρουσιάζουν ορισμένους κινδύνους για την ασφάλεια της ΕΕ. Ειδικότερα, τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές σε χώρες οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παράκαμψη της κανονικής ενωσιακής διαδικασίας θεώρησης βραχείας διαμονής και της εμπεριστατωμένης εκτίμησης των ατομικών μεταναστευτικών κινδύνων και των κινδύνων για την ασφάλεια που αυτή συνεπάγεται, συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης αποφυγής των μέτρων καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας 17 . Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό όταν τα διαβατήρια που χορηγούνται στους δικαιούχους τέτοιων προγραμμάτων δεν μπορούν να διαφοροποιηθούν από άλλα κοινά διαβατήρια.  

Η Επιτροπή συνεργάζεται με όλες τις χώρες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης και εφαρμόζουν προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές με σκοπό την πρόληψη και τον μετριασμό πιθανών κινδύνων για την ασφάλεια της ΕΕ. Επί του παρόντος ορισμένες τρίτες χώρες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο λόγω των δυνητικών κινδύνων που ενέχουν τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας ανά επένδυση που εφαρμόζουν ή τα σχέδιά τους για τη θέσπιση τέτοιων προγραμμάτων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Αλβανία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία, καθώς και το Βανουάτου και ορισμένες χώρες της Καραϊβικής.

Οι χώρες που έχουν επιτύχει την απαλλαγή τους από την υποχρέωση θεώρησης μέσω διαλόγων για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο ως μέρος της τακτικής υποβολής εκθέσεων στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, καθώς και μέσω των εκθέσεων για τη διεύρυνση, κατά περίπτωση. Στη δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση του 2022 18 και στην πέμπτη έκθεση στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, η Επιτροπή διατύπωσε ρητές συστάσεις για την αποτελεσματική σταδιακή κατάργηση ή τη μη θέσπιση προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές. Επιπλέον το ζήτημα αυτό εξετάζεται επίσης στο πλαίσιο του τακτικού πολιτικού διαλόγου, καθώς και στις συνεδριάσεις της υποεπιτροπής για τη δικαιοσύνη, τις εσωτερικές υποθέσεις και την ασφάλεια που διοργανώνονται στο πλαίσιο των συμφωνιών σταθεροποίησης και σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και των ενδιαφερόμενων χωρών.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την απόφαση της Αλβανίας να αναστείλει πρωτοβουλίες που αφορούν τη θέσπιση προγράμματος χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές, καθώς και τη σταδιακή κατάργηση από το Μαυροβούνιο του προγράμματος χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές.

Ορισμένες χώρες της Καραϊβικής εφαρμόζουν προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές. Τον Ιούνιο του 2022 οι υπηρεσίες της Επιτροπής απευθύνθηκαν στις αρμόδιες αρχές τους ζητώντας να παράσχουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία για τα εν λόγω προγράμματα.

Μια προκαταρκτική αξιολόγηση κατέδειξε ότι τα εν λόγω προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές παρουσιάζουν συχνά πολλές ομοιότητες με τα προγράμματα του Βανουάτου για τη χορήγηση ιθαγένειας σε επενδυτές. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι εξής: η επιλεξιμότητα υπηκόων χωρών που χρειάζονται θεώρηση για να ταξιδέψουν στην ΕΕ, η έλλειψη απαιτήσεων επιτόπιας αίτησης ή διαμονής, οι σύντομοι χρόνοι διεκπεραίωσης που δεν καθιστούν δυνατό τον επιμελή έλεγχο των αιτούντων, τα χαμηλά τέλη (100 000-200 000 USD) και ο μεγάλος αριθμός επιτυχόντων αιτούντων (οι οικείες χώρες έχουν εκδώσει τουλάχιστον 81 000 διαβατήρια μέχρι σήμερα). Όλα αυτά τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές προωθούνται εμπορικά ως τρόπος απόκτησης πρόσβασης στην ΕΕ χωρίς την υποχρέωση θεώρησης. Άλλες περιοχές δικαιοδοσίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς, δεν έχουν θεσπίσει καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τις χώρες της Καραϊβικής οι οποίες εφαρμόζουν προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές.

Ενώ η ΕΕ σέβεται το κυριαρχικό δικαίωμα των τρίτων χωρών να αποφασίζουν σχετικά με τις οικείες διαδικασίες πολιτογράφησης, η Επιτροπή θεωρεί ότι η πώληση της πρόσβασης χωρίς θεώρηση στην ΕΕ σε υπηκόους που διαφορετικά θα χρειάζονταν θεώρηση δεν συνάδει με το πνεύμα των ισχυουσών διμερών συμφωνιών απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Ταυτόχρονα η Επιτροπή εξέφρασε την ικανοποίησή της για την απόφαση των εν λόγω χωρών της Καραϊβικής να αναστείλουν την εξέταση των αιτήσεων από Ρώσους και Λευκορώσους υπηκόους ως αντίδραση στην επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Η αξιολόγηση των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές που εφαρμόζονται από τις οικείες χώρες βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και, στο πλαίσιο αυτό, τον Φεβρουάριο του 2023 η Επιτροπή απέστειλε αίτημα για επακόλουθες ενέργειες στις ενδιαφερόμενες χώρες.

Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης αυτής, η Επιτροπή θα αποφασίσει σχετικά με τις κατάλληλες επακόλουθες ενέργειες σύμφωνα με τους κανόνες του κανονισμού για τις θεωρήσεις και τις αντίστοιχες συμφωνίες απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης 26 . Ειδικότερα η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τις εν λόγω τρίτες χώρες για την εξεύρεση μακροπρόθεσμων λύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο σύγκλησης της μεικτής επιτροπής εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε με τις διμερείς συμφωνίες απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, στόχος της οποίας είναι η παρακολούθηση και η τροποποίηση των συμφωνιών, καθώς και η επίλυση διαφορών που σχετίζονται με την εφαρμογή τους.

Γενικά, η Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο τροποποίησης του άρθρου 8 του κανονισμού για τις θεωρήσεις, ώστε να συμπεριληφθούν οι κίνδυνοι ασφάλειας που σχετίζονται με τη λειτουργία των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές ως ρητός λόγος για την αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης (βλ. ενότητα 3 κατωτέρω).

3.ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΝΕΧΕΙ Η ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΙΟ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΘΕΩΡΗΣΗΣ

Ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης ορίζεται στο άρθρο 8 του κανονισμού για τις θεωρήσεις. Κύριος σκοπός του είναι να καταστήσει δυνατή την προσωρινή αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης σε περίπτωση αιφνίδιας και σημαντικής αύξησης των κινδύνων που συνδέονται με την αντικανονική μετανάστευση ή την ασφάλεια.

Με βάση την ανωτέρω παρουσίαση των προκλήσεων και λαμβάνοντας υπόψη τις συζητήσεις στο Συμβούλιο 27 , η Επιτροπή θεωρεί ότι, μολονότι ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης αποτελεί διασφάλιση έναντι της κατάχρησης των απαλλαγών από την υποχρέωση θεώρησης, θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω, ιδίως όσον αφορά τα ακόλουθα στοιχεία:

·τους λόγους της αναστολής·

·τα κατώτατα όρια για την ενεργοποίηση του μηχανισμού·

·τη διαδικασία αναστολής·

·τις διατάξεις περί παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης θα πρέπει να βελτιωθεί ώστε να καθιστά δυνατή την ταχεία και αποφασιστική αντίδραση στις αναδυόμενες προκλήσεις που συνδέονται με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης. Ταυτόχρονα, ο μηχανισμός αναστολής θα πρέπει να εξακολουθήσει να λειτουργεί ως μηχανισμός έσχατης ανάγκης, χωρίς αυτοματισμούς, και κάθε σχετική απόφαση θα πρέπει να συνεχίσει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις συνολικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των ενδιαφερόμενων τρίτων χωρών, καθώς και το συνολικό πολιτικό πλαίσιο. Οι ακόλουθες ενότητες παρουσιάζουν τις πτυχές του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τις οποίες η Επιτροπή θα ζητήσει περαιτέρω τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με σκοπό την υποβολή της νομοθετικής της πρότασης.

1.Οι λόγοι της αναστολής

Επί του παρόντος (άρθρο 8 παράγραφοι 2, 3 και 4 του κανονισμού για τις θεωρήσεις), ο μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περίπτωση:

·σημαντικής αύξησης του αριθμού των υπηκόων της εν λόγω τρίτης χώρας των οποίων απερρίφθη αίτημα εισόδου ή οι οποίοι διαπιστώνεται ότι διαμένουν στο έδαφος του κράτους μέλους χωρίς να έχουν ανάλογο δικαίωμα·

·σημαντικής αύξησης του αριθμού των αιτήσεων ασύλου από υπηκόους της εν λόγω τρίτης χώρας για τις οποίες το μέσο ποσοστό αναγνώρισης είναι χαμηλό·

·μείωσης της συνεργασίας για την επανεισδοχή με την εν λόγω τρίτη χώρα·

·αυξημένου κινδύνου ή άμεσης απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια των κρατών μελών, και ιδίως ουσιαστικής αύξησης των σοβαρών αξιόποινων πράξεων που συνδέονται με υπηκόους της εν λόγω τρίτης χώρας·

·όσον αφορά τις τρίτες χώρες που έχουν επιτύχει την απαλλαγή τους από την υποχρέωση θεώρησης ως αποτέλεσμα διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, μη συμμόρφωσης με τις ειδικές απαιτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της καταλληλότητας της ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων.

Οι ανωτέρω λόγοι αναστολής θεωρούνται από αρκετά κράτη μέλη υπερβολικά περιορισμένοι για να αποτυπώσουν την πληθώρα των καταστάσεων στις οποίες το καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο κατάχρησης και/ή να οδηγήσει σε αντικανονική μετανάστευση ή σε κινδύνους για την ασφάλεια της ΕΕ.

Όσον αφορά την αντικανονική μετανάστευση, η έλλειψη ευθυγράμμισης της πολιτικής θεωρήσεων δεν αποτελεί επί του παρόντος λόγο αναστολής. Κατά συνέπεια, ενδέχεται να παρεμποδίζεται η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού αναστολής για την αντιμετώπιση καταστάσεων στις οποίες αντικανονικοί μετανάστες έχουν διέλθει από γειτονικές τρίτες χώρες οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης, όπως παρατηρήθηκε πρόσφατα στα Δυτικά Βαλκάνια.

Όσον αφορά τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια, ο υφιστάμενος λόγος αναστολής [άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο δ)] δίνει τη δυνατότητα ενεργοποίησης του μηχανισμού αναστολής σε περίπτωση αυξημένου κινδύνου για την εσωτερική ασφάλεια των κρατών μελών που συνδέεται με υπηκόους χώρας η οποία απαλλάσσεται από την υποχρέωση θεώρησης. Ωστόσο, δεν αντιμετωπίζει ρητά τους κινδύνους για την ασφάλεια που απορρέουν από την εφαρμογή των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές από χώρες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης ούτε τις υβριδικές απειλές.

Τέλος, ο ισχύων μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης δεν εξετάζει τη δυνατότητα να προβλέπονται στις συμφωνίες απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών λόγοι αναστολής που δεν περιλαμβάνονται στον κανονισμό για τις θεωρήσεις, για παράδειγμα για την αντιμετώπιση περιστάσεων που αφορούν ειδικά τις σχέσεις μεταξύ των διαπραγματευόμενων μερών. Όταν η ΕΕ αποφασίζει να αναστείλει την εφαρμογή μιας συμφωνίας απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με τρίτη χώρα (σε επίπεδο διεθνούς δικαίου), πρέπει επίσης να υπάρχει η δυνατότητα να προβλεφθεί η αναστολή σε επίπεδο ενωσιακού δικαίου.

2.Τα κατώτατα όρια για την ενεργοποίηση του μηχανισμού

Ο μηχανισμός αναστολής μπορεί να ενεργοποιηθεί έπειτα από σημαντική αύξηση των ατόμων που διαμένουν αντικανονικά, των αιτήσεων ασύλου από χώρες με χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης και των σοβαρών αξιόποινων πράξεων ή έπειτα από μείωση της συνεργασίας για την επανεισδοχή σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος ή το έτος πριν από τη χορήγηση της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Επί του παρόντος, η «σημαντική αύξηση» ερμηνεύεται ως υπέρβαση κατά 50 % 28  και το «χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης» ως ανερχόμενο σε 3 ή 4 %. 29 Οι πρόσφατες εμπειρίες καταδεικνύουν ότι τα εν λόγω κατώτατα όρια ίσως δεν επαρκούν πάντοτε για την αντιμετώπιση των καταστάσεων αντικανονικής μετανάστευσης που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη, όπως αναφέρθηκε στις σχετικές συζητήσεις του Συμβουλίου. Το παράδειγμα της κοινοποίησης προς την Επιτροπή που υπέβαλε ένα κράτος μέλος τον Μάιο του 2019 30 κατέδειξε ότι τα κατώτατα όρια για την ενεργοποίηση του μηχανισμού αναστολής δεν μπορούσαν να επιτευχθούν παρά την αναφερόμενη αύξηση των αβάσιμων αιτήσεων ασύλου και των σοβαρών αξιόποινων πράξεων από υπηκόους χώρας η οποία απαλλάσσεται από την υποχρέωση θεώρησης που καταγράφονται στο εν λόγω κράτος μέλος. Στις συζητήσεις του Συμβουλίου αρκετά κράτη μέλη διατύπωσαν την άποψη ότι τα εν λόγω κατώτατα όρια θα πρέπει να καθοριστούν σε χαμηλότερο επίπεδο.

3.Η διαδικασία αναστολής

Η διαδικασία αναστολής ακολουθεί προσέγγιση δύο σταδίων: μια πρώτη 9μηνη αναστολή μέσω εκτελεστικής πράξης, η οποία μπορεί να παραταθεί με πρόσθετη 18μηνη αναστολή μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης 31 . Κατά τη διάρκεια της προσωρινής αναστολής, η Επιτροπή θα πρέπει να ξεκινήσει ενισχυμένο διάλογο με την οικεία τρίτη χώρα με σκοπό την εξεύρεση κατάλληλης λύσης για την διόρθωση των περιστάσεων που οδήγησαν στην αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος μετάβασης στο τρίτο στάδιο της διαδικασίας, δηλαδή στον τερματισμό της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης και στη μεταφορά της τρίτης χώρας στον κατάλογο των χωρών που έχουν υποχρέωση θεώρησης, η διαδικασία θα μπορούσε να εξορθολογιστεί κατά τρόπο που να παρέχει στην οικεία χώρα καλύτερες ευκαιρίες για τη λήψη ικανοποιητικών διορθωτικών μέτρων. Επιπλέον, για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στις οποίες απαιτείται επείγουσα αντίδραση, θα πρέπει να είναι δυνατόν να προβλεφθεί επείγουσα διαδικασία για την ενεργοποίηση του μηχανισμού αναστολής.

4.Υποχρεώσεις παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων

Για να είναι αποδοτικός ο μηχανισμός αναστολής πρέπει να βασίζεται στην αποτελεσματική και στοχευμένη παρακολούθηση των χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης. Ωστόσο, οι ισχύουσες διατάξεις του κανονισμού για τις θεωρήσεις απαιτούν από την Επιτροπή να παρακολουθεί και να υποβάλει εκθέσεις μόνο σχετικά με τις χώρες που έχουν αποκτήσει πρόσβαση χωρίς θεώρηση έπειτα από διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, και για περίοδο επτά ετών μετά την επιτυχή ολοκλήρωσή του 35 .

Προκειμένου να ανταποκριθεί στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 9ης Φεβρουαρίου 2023, για ενισχυμένη παρακολούθηση των χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης 36 , σύμφωνα με την επιστολή της προέδρου von der Leyen προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, της 20ής Μαρτίου 2023, η Επιτροπή θα υποβάλει από το 2023 νέα στρατηγική και ολοκληρωμένη έκθεση για τον μηχανισμό αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Στην έκθεση για τον νέο μηχανισμό αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης θα εξακολουθήσει να αξιολογείται πλήρως η συνεχής συμμόρφωση με τις απαιτήσεις ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων από τις χώρες που ολοκλήρωσαν τον διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων εντός της τελευταίας επταετίας. Θα συνεχιστεί επίσης η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις χώρες που ολοκλήρωσαν τον διάλογο για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων πριν από την τελευταία επταετία, σύμφωνα με τις εκθέσεις ανά χώρα στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση, αλλά θα εστιάζει σε συγκεκριμένες προκλήσεις και προτεραιότητες, όπως η ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων, τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές και οι αβάσιμες αιτήσεις ασύλου.

Τέλος, η έκθεση θα καλύπτει και άλλες γεωγραφικές περιοχές πέραν της γειτονίας της ΕΕ, εστιάζοντας σε συγκεκριμένες χώρες όπου ενδέχεται να ανακύψουν ζητήματα και όπου ίσως απαιτηθεί περαιτέρω συνεργασία για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων στον τομέα της μετανάστευσης και/ή της ασφάλειας οι οποίες θα μπορούσαν να αξιολογηθούν στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ αποτελεί ουσιαστικό τμήμα του κεκτημένου του Σένγκεν και ένα από τα πλέον αξιόλογα επιτεύγματα της ολοκλήρωσης της ΕΕ. Η πολιτική θεωρήσεων αποτελεί, και θα πρέπει να παραμείνει, εργαλείο για τη διευκόλυνση των διαπροσωπικών επαφών, του τουρισμού και των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην πρόληψη των κινδύνων για την ασφάλεια και του κινδύνου αντικανονικής μετανάστευσης προς την ΕΕ. Ταυτόχρονα, η πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ εξελίσσεται συνεχώς, και πρέπει να συνεχίσει να εξελίσσεται προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις νέες προκλήσεις.

Τα τελευταία έτη η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σειρά νέων και αναδυόμενων προκλήσεων που συνδέονται με τη λειτουργία της πολιτικής της για τις θεωρήσεις, συμπεριλαμβανομένων της αύξησης της αντικανονικής μετανάστευσης μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, της κατάχρησης του συστήματος ασύλου από υπηκόους ορισμένων χωρών οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης σε διάφορα μέρη του κόσμου και των κινδύνων για την ασφάλεια που προκύπτουν από τη λειτουργία των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές από τρίτες χώρες οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης.

Αυτές και άλλες εξελίξεις έχουν αποδείξει την ανάγκη έναρξης προβληματισμού σχετικά με πιθανούς τρόπους ενίσχυσης της εργαλειοθήκης για την πολιτική θεωρήσεων με αναθεώρηση του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Η Επιτροπή προσβλέπει στη συζήτηση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου. Ειδικότερα, η συζήτηση θα πρέπει να καλύπτει τα εξής σημεία:

·την ανάγκη να προστεθούν νέοι λόγοι αναστολής για την αντιμετώπιση νέων αναδυόμενων καταστάσεων στις οποίες το καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο κατάχρησης και/ή να οδηγήσει σε κινδύνους που συνδέονται με την αντικανονική μετανάστευση ή την ασφάλεια της ΕΕ·

·εάν και πώς μπορούν να προσαρμοστούν καλύτερα τα κατώτατα όρια ώστε να ενεργοποιείται ο μηχανισμός με βάση τους πραγματικούς κινδύνους για τη μετανάστευση και την ασφάλεια που αναφέρουν τα κράτη μέλη, δημιουργώντας έτσι μεγαλύτερο αποτρεπτικό αποτέλεσμα, και να αντιμετωπίζεται ταχύτατα ένα ευρύτερο φάσμα κινδύνων που συνδέονται με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης·

·τον τρόπο με τον οποίο η διαδικασία αναστολής θα μπορούσε να καταστεί πιο αποδοτική και ευέλικτη·

·την ενίσχυση των υποχρεώσεων παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων.

Βάσει διεξοδικής διαβούλευσης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, το φθινόπωρο του 2023 η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που προβλέπεται στο άρθρο 8 του κανονισμού για τις θεωρήσεις.

(1)

     Συμπεριλαμβανομένων δύο ειδικών διοικητικών περιοχών της Κίνας (Χονγκ Κονγκ και Μακάο) και μιας εδαφικής αρχής που δεν αναγνωρίζεται ως κράτος τουλάχιστον από ένα κράτος μέλος της ΕΕ (Ταϊβάν) και, το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2024, του Κοσόβου*. Όπως παρατίθενται στο παράρτημα ΙI του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Νοεμβρίου 2018, περί του καταλόγου τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης για τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών, και του καταλόγου των τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή (ΕΕ L 303 της 28.11.2018, σ. 39).

(2)

     Αγία Λουκία, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, Ανατολικό Τιμόρ, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Βανουάτου, Βραζιλία, Γρενάδα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κιριμπάτι, Κολομβία, Μαυρίκιος, Μικρονησία, Μπαρμπέιντος, Μπαχάμες, Νήσοι Μάρσαλ, Νήσοι Σολομώντος, Ντομίνικα, Παλάου, Περού, Σαμόα, Σεϋχέλλες, Τόνγκα, Τουβαλού, Τρίνινταντ και Τομπέιγκο.

(3)

     Αγία Έδρα, Άγιος Μαρίνος, Ανδόρα, Αργεντινή, Αυστραλία, Βενεζουέλα, Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ιαπωνία, Ισραήλ, Καναδάς, Κόστα Ρίκα, Μαλαισία, Μεξικό, Μονακό, Μπρουνέι, Νέα Ζηλανδία, Νικαράγουα, Νότια Κορέα, Ονδούρα, Ουρουγουάη, Παναμάς, Παραγουάη, Σινγκαπούρη, Χιλή. Το Ηνωμένο Βασίλειο προστέθηκε το 2019 μετά την αποχώρησή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση [Κανονισμός (ΕΕ) 2019/592 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Απριλίου 2019, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806 περί του καταλόγου τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης για τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών, και του καταλόγου των τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή, όσον αφορά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση (ΕΕ L 103I της 12.4.2019, σ. 1).

*    Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου.

(4)

4     Κανονισμός (ΕΕ) 2023/850 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Απριλίου 2023, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806 περί του καταλόγου τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης για τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών, και του καταλόγου των τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή [Κόσοβο (Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου)] (ΕΕ L 110 της 25.4.2023, σ. 1).

(5)

5      Safe-and-seamless-travel-and-improved-traveller-experience-OECDReport-for-the-G20-TWG_merged.pdf .

(6)

6     Δυνάμει του άρθρου 8 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806, η Επιτροπή απαιτείται να παρακολουθεί τη συνεχή εκπλήρωση των ειδικών απαιτήσεων που βασίζονται στο άρθρο 1 και χρησιμοποιήθηκαν για να αξιολογηθεί η καταλληλότητα της ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων από τις τρίτες χώρες των οποίων οι υπήκοοι έχουν απαλλαγεί από την υποχρέωση θεώρησης όταν ταξιδεύουν στο έδαφος κρατών μελών ως αποτέλεσμα της επιτυχούς ολοκλήρωσης του διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων μεταξύ της Ένωσης και της εν λόγω τρίτης χώρας. Για τον σκοπό αυτόν, από το 2017 η Επιτροπή έχει εκδώσει πέντε εκθέσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, οι οποίες καλύπτουν τους απαλλαγμένους από την υποχρέωση θεώρησης εταίρους στα Δυτικά Βαλκάνια (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και Σερβία) και στην Ανατολική Εταιρική Σχέση (Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία). Επιπλέον, η Επιτροπή παρακολουθεί τακτικά τα καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που ισχύουν για άλλες τρίτες χώρες, στο πλαίσιο της δυνατότητας ενεργοποίησης του μηχανισμού αναστολής με δική της πρωτοβουλία, σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806.

(7)

7     Βλ., επίσης, έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, της 23ης Ιανουαρίου 2019, με τίτλο «Προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής σε επενδυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση» [COM(2019) 12 final].

(8)

8    Ο όρος «οδός των Δυτικών Βαλκανίων» αναφέρεται στις αντικανονικές αφίξεις στην ΕΕ μέσω της περιοχής: Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία.

(9)

9     Επρόκειτο κυρίως για αφίξεις υπηκόων της Τυνησίας, της Κούβας και του Μπουρούντι μέσω Σερβίας, υπηκόων της Ινδίας μέσω Σερβίας και Αλβανίας και υπηκόων τρίτων χωρών που διέμεναν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μέσω Αλβανίας και Μαυροβουνίου, όπως αναφέρεται στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια https://home-affairs.ec.europa.eu/system/files/2022-12/Western%20Balkans_en.pdf . 

(10)

10     Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με τίτλο «Πέμπτη έκθεση στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης» [COM(2022) 715 final, σ. 2].

(11)

11     Έκτακτη σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (9 Φεβρουαρίου 2023) — Συμπεράσματα, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-1-2023-INIT/el/pdf . 

(12)

12     Στις 21 Οκτωβρίου η Σερβία ανακοίνωσε τον τερματισμό των συμφωνιών απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με το Μπουρούντι και την Τυνησία, ενώ στις 22 Νοεμβρίου 2022 επανήλθε σε ισχύ η υποχρέωση θεώρησης. Ακολούθησε η λήξη της συμφωνίας απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με τη Γουινέα Μπισάου την 1η Δεκεμβρίου, ενώ επανήλθε σε ισχύ η υποχρέωση θεώρησης πέντε ημέρες αργότερα. Στις 6 Δεκεμβρίου 2022 η Επιτροπή εξέδωσε την 5η έκθεση στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, στην οποία επανέλαβε το αίτημα προς τη Σερβία να ευθυγραμμίσει κατά προτεραιότητα την πολιτική θεωρήσεων που εφαρμόζει με τον ενωσιακό κατάλογο των τρίτων χωρών που υπόκεινται σε υποχρέωση θεώρησης. Τρεις ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης, στις 9 Δεκεμβρίου, η Σερβία ανακοίνωσε τον τερματισμό της συμφωνίας απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με την Ινδία, ο οποίος άρχισε να ισχύει την 1η Ιανουαρίου 2023. Στις 27 Δεκεμβρίου τερματίστηκαν επίσης οι συμφωνίες απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με τη Βολιβία και την Κούβα, με ημερομηνία έναρξης ισχύος του τερματισμού στις 10 Φεβρουαρίου και στις 13 Απριλίου 2023 αντίστοιχα.

(13)

13     Οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει να εξασφαλίσουν την πλήρη ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ, μεταξύ άλλων και όσον αφορά την πολιτική θεωρήσεων, στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης.

(14)

14     Στο ποσοστό αναγνώρισης περιλαμβάνονται οι μορφές προστασίας που ρυθμίζονται από την ΕΕ (καθεστώς πρόσφυγα και επικουρική προστασία), εξαιρουμένων των εθνικών καθεστώτων προστασίας (ανθρωπιστικοί λόγοι). Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται διαιρώντας τον αριθμό των θετικών πρωτοβάθμιων αποφάσεων (χορήγηση καθεστώτος πρόσφυγα ή επικουρικής προστασίας) διά του συνολικού αριθμού των αποφάσεων που εκδόθηκαν.

(15)

     Συμφωνία σχετικά με την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Δημοκρατίας της Αλβανίας για την επανεισδοχή προσώπων που διαμένουν χωρίς άδεια (ΕΕ L 124 της 17.5.2005, σ. 22)· Συμφωνία για τη σύναψη της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Γεωργίας για την επανεισδοχή προσώπων που διαμένουν χωρίς άδεια (ΕΕ L 52 της 25.2.2011, σ. 47).

(16)

     Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, της 23ης Ιανουαρίου 2019, με τίτλο «Προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής σε επενδυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση» [COM(2019) 12 final, σ. 23].

(17)

      https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_22_6082  

(18)

     Απόφαση (ΕΕ) 2022/366 του Συμβουλίου, της 3ης Μαρτίου 2022, για τη μερική αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή· απόφαση (ΕΕ) 2022/2198 του Συμβουλίου, της 8ης Νοεμβρίου 2022, για την εν όλω αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή.

(19)

     Συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή (EE L 173 της 3.7.2015, σ. 48).

(20)

     Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη μερική αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή [COM(2022) 6 final].

(21)

     Απόφαση (ΕΕ) 2022/366 του Συμβουλίου, της 3ης Μαρτίου 2022, για τη μερική αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή.

(22)

     Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για την εν όλω αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή [COM(2022) 531 final].

(23)

     Απόφαση (ΕΕ) 2022/2198 του Συμβουλίου, της 8ης Νοεμβρίου 2022, για την εν όλω αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή.

(24)

     Άρθρο 8 παράγραφος 6 στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1806.

(25)

     Βλ. κατάλογο των συμφωνιών απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης στη διεύθυνση https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/visa-waiver-agreements.html#:~:text=The%20visa%20waiver%20agreements%20referred,during%20a%20180%2Dday%20period . 

(26)

     Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, 9-10 Μαρτίου 2023,

      https://www.consilium.europa.eu/el/meetings/jha/2023/03/09-10/  

(27)

     Επί δίμηνο, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους ή σε σύγκριση με το τελευταίο δίμηνο πριν από την εφαρμογή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους τρίτης χώρας που περιλαμβάνεται στον κατάλογο του παραρτήματος II.

(28)

     Τα όρια αυτά καθορίζονται στις αιτιολογικές σκέψεις 23 και 24 του κανονισμού για τις θεωρήσεις.

(29)

   Το κράτος μέλος ανέφερε αύξηση των κάτωθι περιστάσεων που αφορούν υπηκόους τρίτης χώρας η οποία απαλλάσσεται από την υποχρέωση θεώρησης: αύξηση του αριθμού των απορριπτόμενων αιτήσεων εισόδου, των αβάσιμων αιτήσεων ασύλου και των αξιόποινων πράξεων. Η αξιολόγηση της Επιτροπής οδήγησε στο συμπέρασμα ότι στην περίπτωση αυτή δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση του μηχανισμού.

(30)

     Επιπλέον, όταν η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνία απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με την οικεία τρίτη χώρα, η εφαρμογή της εν λόγω συμφωνίας θα πρέπει επίσης να αναστέλλεται σύμφωνα με το άρθρο 218 παράγραφος 9 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

(31)

     Σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Φεβρουαρίου 2011, για τη θέσπιση κανόνων και γενικών αρχών σχετικά με τους τρόπους ελέγχου από τα κράτη μέλη της άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή.

(32)

     Στις περιπτώσεις αυτές, η πράξη θα υποβάλλεται για γνωμοδότηση στην αρμόδια επιτροπή αμοιβαιότητας των θεωρήσεων και αναστολής των θεωρήσεων, το αργότερο 14 ημέρες μετά την έκδοση της εκτελεστικής πράξης.

(33)

     Η επείγουσα διαδικασία θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις διαδικασίες αναστολής των συμφωνιών απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, κατά περίπτωση.

(34)

     Αφότου θεσπίστηκε αυτή η υποχρέωση παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων το 2017, η Επιτροπή έχει εκδώσει πέντε εκθέσεις: COM(2017) 815 final (πρώτη έκθεση)· COM(2018) 856 final (δεύτερη έκθεση)· COM(2020) 325 final (τρίτη έκθεση)· COM(2021) 602 final (τέταρτη έκθεση)· COM(2022) 715 final/2 (τέταρτη έκθεση).

(35)

     Έκτακτη σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (9 Φεβρουαρίου 2023) — Συμπεράσματα, https :// data . consilium . europa . eu / doc / document / ST -1-2023- INIT / el / pdf .