ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 20.3.2023

COM(2023) 173 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

επανεξέταση της λειτουργίας του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 σχετικά με συντονισμένη μείωση της ζήτησης αερίου

{SWD(2023) 63 final}

I.Εισαγωγή

Κατά τη διάρκεια του 2022 η Ρωσία χρησιμοποίησε τον εφοδιασμό με αέριο ως πολιτικό όπλο. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ εξέδωσε τον Αύγουστο του 2022 τον κανονισμό έκτακτης ανάγκης (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου για τη μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15 % με συντονισμένο τρόπο ώστε να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού.

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου, τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15 %, η οποία καθίσταται υποχρεωτική σε περίπτωση κήρυξης κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση. Επιπλέον, τα κράτη μέλη επικαιροποιούν τα οικεία σχέδια έκτακτης ανάγκης, όπως ορίζεται στο άρθρο 8 του κανονισμού, ώστε να αντικατοπτρίζουν τα εφαρμοζόμενα μέτρα, και υποβάλλουν έκθεση στη Eurostat σχετικά με τη μείωση της ζήτησης που επιτεύχθηκε κάθε δύο μήνες. Το άρθρο 9 προβλέπει ότι η Επιτροπή πρέπει να προβεί σε επανεξέταση, βάσει της οποίας μπορεί να προτείνει την παράταση της περιόδου εφαρμογής του κανονισμού. Στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD(2023) 63, η Επιτροπή παρέχει ανάλυση των μειώσεων της ζήτησης αερίου από τον Αύγουστο του 2022, ανάλυση βάσει σεναρίων των προβλέψεων πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης υπό διάφορες πιθανές παρατάσεις της μείωσης της ζήτησης και εις βάθος εξέταση των προηγούμενων μειώσεων και των ανοδικών και καθοδικών κινδύνων για την περίοδο 2023-2024.

Το θέμα συζητήθηκε με τη συντονιστική ομάδα για το φυσικό αέριο 1 , στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των κρατών μελών και ευρωπαϊκές ενώσεις που εκπροσωπούν προμηθευτές, διαχειριστές υποδομών, διαπραγματευτές και τους κύριους καταναλωτές αερίου. Τα μέλη της συντονιστικής ομάδας για το φυσικό αέριο, κατά τη συνεδρίασή της στις 16 Φεβρουαρίου, εξέφρασαν ότι αντιλαμβάνονται τη σημασία της συνεχιζόμενης μείωσης της ζήτησης ως ιδιαίτερα αποδοτικού οικονομικά μέτρου για τη διαφύλαξη και την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού.

II.Ληφθέντα μέτρα και επιτευχθείσα μείωση της ζήτησης

Μετά την έκδοση του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου, η ΕΕ σημειώνει επιτυχία ως προς τη διαφοροποίηση που αποσκοπεί στην απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο 2 και ως προς τη μείωση της ζήτησης αερίου κατά 19 % από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 ετών κατά την ίδια περίοδο, η οποία αντιστοιχεί σε 41,5 bcm. Ο πίνακας 2 (βλ. παράρτημα) δείχνει ότι η μείωση της ζήτησης ποικίλλει από μήνα σε μήνα και από κράτος μέλος σε κράτος μέλος, αντικατοπτρίζοντας τις διαφορετικές εθνικές συνθήκες. Σε περίπτωση κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση, οι απαλλαγές από την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης, όπως ορίζονται στο άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου, αντικατοπτρίζουν επίσης αυτές τις διαφορετικές εθνικές συνθήκες.

Τα σημερινά επίπεδα αποθήκευσης είναι σχετικά υψηλά για την περίοδο του έτους, οι τιμές του αερίου μειώνονται σταθερά μετά την κορύφωση του Αυγούστου (αν και εξακολουθούν να είναι σημαντικά υψηλότερες από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο) και η ασφάλεια του εφοδιασμού είναι κατοχυρωμένη για το υπόλοιπο του τρέχοντος χειμώνα 2022/2023. Ωστόσο, στην ενότητα III θα καταδειχθεί ότι η αγορά αερίου της ΕΕ συνεχίζει να παρουσιάζει στενότητα και ότι, χωρίς μείωση της ζήτησης αερίου πέραν της 31ης Μαρτίου, τα κράτη μέλη είναι απίθανο να εκπληρώσουν την υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % έως τις 31 Οκτωβρίου, κάτι που θα θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα 2023/2024, ενδεχομένως με ελλείψεις αερίου ή επανεμφάνιση πολύ υψηλών τιμών αερίου.

Το διάγραμμα 1 απεικονίζει την κατανάλωση αερίου στην ΕΕ από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023 (πράσινη γραμμή· «Πραγματική») σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση της ίδιας περιόδου κατά τα προηγούμενα 5 έτη (μπλε γραμμή· «Αναφοράς») και τον στόχο μείωσης κατά 15 % (κόκκινη γραμμή· «Στόχος») όπως ορίστηκε για τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, και όπως θα ισχύσει σύμφωνα με την παρούσα πρόταση για τους υπόλοιπους μήνες. Το διάγραμμα 1 δείχνει επίσης ότι η κατανάλωση αερίου τον χειμώνα είναι σημαντικά υψηλότερη απ’ ό,τι το καλοκαίρι. Πράγματι, η ζήτηση κατά το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του έτους αντιστοιχεί περίπου στο ήμισυ της ζήτησης του πρώτου και του τέταρτου τρίμηνου.

Διάγραμμα 1: Κατανάλωση αναφοράς, κατανάλωση-στόχος (δηλ. τιμή αναφοράς -15 %) και πραγματική κατανάλωση (Αυγ. 2022 — Ιαν. 2023)· ΕΕ27 (bcm)

Πηγή: Υπολογισμοί των ENER/CET με βάση τη σειρά NRG_CB_GASM της Eurostat, υποσειρά IC_CAL_MG σε mcm στις 7 Μαρτίου 2023, 11:00.

Τομείς

Για τη διεξοδική ανάλυση της μείωσης της ζήτησης αερίου, είναι απαραίτητη η συχνή δημοσίευση στοιχείων σχετικά με τη ζήτηση αερίου ανά τομέα. Επί του παρόντος, η Eurostat υποβάλλει στοιχεία για την κατανάλωση αερίου ανά τομέα ζήτησης 3 μόνο σε ετήσια βάση, με καθυστέρηση ενός έτους. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατή η αξιόπιστη ανάλυση της εξοικονόμησης αερίου ανά τομέα ή ο διαχωρισμός σε διαρθρωτικές έναντι μη διαρθρωτικών μειώσεων βάσει επίσημου συνόλου δεδομένων που καλύπτει το σύνολο της ΕΕ.

Η Επιτροπή 4 , χρησιμοποιώντας βοηθητικά στοιχεία, εκτιμά ότι κατά την περίοδο από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο του 2022 η μείωση στα νοικοκυριά αντιπροσώπευε περίπου το 50 % και στη βιομηχανία το 43 %, ενώ στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας αντιπροσώπευε μόνο το 7 % της συνολικής μείωσης της ζήτησης αερίου, λόγω της χαμηλής διαθεσιμότητας σε δυναμικότητα υδροηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας 5 . Η βιομηχανία ήταν υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης της ζήτησης το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ενώ τα νοικοκυριά ήταν υπεύθυνα για το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης της ζήτησης (και της κατανάλωσης) τον χειμώνα. Εκτιμούμε ότι περίπου το ένα έκτο της συνολικής μείωσης, το οποίο αντιστοιχεί σε 5 bcm επί συνολικής μείωσης 30 bcm μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου, οφειλόταν στη θερμοκρασία, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να αποδοθεί σε ηπιότερο (στην αρχή) χειμώνα από αυτούς της περιόδου αναφοράς.

Μέτρα των κρατών μελών που αναφέρονται στα σχέδια έκτακτης ανάγκης

Τα άρθρα 7 και 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 του Συμβουλίου ορίζουν ότι τα κράτη μέλη πρέπει να κοινοποιούν τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που εφαρμόζουν, μέσω της επικαιροποίησης των οικείων σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Τα περισσότερα κράτη μέλη κοινοποίησαν στην Επιτροπή τα οικεία επικαιροποιημένα σχέδιά έκτακτης ανάγκης.

Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα σχέδια, με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα καλύπτονται δύο βασικά είδη μέτρων: 1) ενημερωτικές εκστρατείες για την εξοικονόμηση αερίου και 2) μέτρα για τη μείωση της θέρμανσης και της ψύξης.

·Τα περισσότερα κράτη μέλη υλοποίησαν επικοινωνιακές εκστρατείες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, με τις εκστρατείες αυξάνεται επίσης η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα τρέχοντα προγράμματα επιδοτήσεων για την ενεργειακή απόδοση, τα οποία απευθύνονται κυρίως σε νοικοκυριά και ΜΜΕ.

·Περιορισμοί σχετικά με τη θερμοκρασία: τα περισσότερα σχέδια περιλαμβάνουν περιορισμούς όσον αφορά τη θέρμανση και την ψύξη σε δημόσια κτίρια· ορισμένα κράτη μέλη επεκτείνουν τους περιορισμούς αυτούς σε γραφεία και καταστήματα.

·Αρκετά κράτη μέλη επέβαλαν περιορισμούς στον φωτισμό, οι οποίοι αφορούν συνήθως δημόσια κτίρια και μνημεία, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και βιτρίνες καταστημάτων.

Σχετικά με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, τα κράτη μέλη κοινοποίησαν μέτρα μετάβασης σε άλλα είδη καυσίμων, επιδοτήσεις για την ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων ή την αντικατάσταση μη αποδοτικών συσκευών. Ως μακροπρόθεσμα μέτρα, τα κράτη μέλη συχνά παρέχουν άμεση στήριξη σε πελάτες που περιλαμβάνουν επιδοτήσεις ή φορολογικές ελαφρύνσεις για τη διευκόλυνση της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των αντλιών θερμότητας ή της ενεργειακής απόδοσης (επίσης μέσω π.χ. ελέγχων).

III.Προοπτικές για τον επόμενο χειμώνα

Παρότι η ΕΕ μείωσε επιτυχώς τη ζήτηση από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023 και διαφοροποιήθηκε με σκοπό την απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές, στην παρούσα ενότητα διερευνάται αν αυτό επαρκεί για την αποτροπή τυχόν κινδύνου όσον αφορά τον εφοδιασμό τον χειμώνα 2023/2024, αν η ισχύς του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 λήξει στις 31 Μαρτίου 2023. Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τα επίπεδα αποθήκευσης για τον Οκτώβριο του 2023 και τον Μάρτιο του 2024, υπό διάφορες πιθανές παρατάσεις της μείωσης της ζήτησης, βάσει των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων πληροφοριών και στοιχείων για την αγορά 6 . Το διάγραμμα 2 προβάλλει τα επίπεδα πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τα 4 σενάρια. Ο πίνακας 1 δείχνει ότι σε περίπτωση μηδενικής ή περιορισμένης μείωσης της ζήτησης αερίου μετά την 1η Απριλίου (σενάριο Α ή Β), τα κράτη μέλη είναι απίθανο να συμμορφωθούν με την υποχρέωση πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης κατά 90 % έως τις 31 Οκτωβρίου 2023, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032, και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού για τον χειμώνα 2023-24. Αν οι μειώσεις της ζήτησης αερίου κατά -15 % συνεχιστούν μετά την 1η Απριλίου έως τις 31 Οκτωβρίου, είναι πιθανό να εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις αποθήκευσης του 90 % (σενάρια Γ και Δ). Με την παράταση της μείωσης της ζήτησης αερίου έως τις 31 Μαρτίου 2024 μειώνονται αποφασιστικά οι κίνδυνοι για την ασφάλεια του εφοδιασμού για τον χειμώνα 2024/2025.

Στην έκθεσή του της 12ης Δεκεμβρίου 2022 7 , ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (στο εξής: ΔΟΕ) εκτιμά ότι μπορεί να προκύψει κενό εφοδιασμού το 2023, εκτός αν ληφθούν πρόσθετα μέτρα για την εξοικονόμηση αερίου.

Πίνακας 1: Μηνιαία επίπεδα αποθήκευσης ανάλογα με την παράταση της μείωσης της ζήτησης

Παραδοχές σεναρίου Αποθήκευση (bcm) στο τέλος:	Οκτ. 2023	Μαρ. 2024
Α: Χωρίς παράταση	69	0
Β: Παράταση από τον Αύγουστο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024	80	28
Γ: Παράταση από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Οκτώβριο του 2023	95	9
Δ: Μονοετής παράταση από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024	95	43

Πηγή: Υπολογισμοί των ENER/CET.

·Σενάριο A: Χωρίς παράταση: Αν, αντιθέτως, δεν υπάρξει μείωση της ζήτησης, τα επίπεδα αποθήκευσης θα φτάσουν μόλις τα 69 bcm έως το τέλος Οκτωβρίου του 2023, σημαντικά χαμηλότερα από την υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % (89,4 bcm). Επιπλέον, τα επίπεδα αποθήκευσης θα εξαντληθούν πλήρως έως τον Φεβρουάριο του 2024, στοιχείο που συνεπάγεται πολύ σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού για τον χειμώνα 2024/2025.

·Σενάριο Β: Οκτάμηνη παράταση από τον Αύγουστο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024: Στο σενάριο αυτό, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πληρωθούν με πολύ αργούς ρυθμούς και η αποθηκευμένη ποσότητα θα φτάσει μόλις τα 80 bcm έως το τέλος Οκτωβρίου, σημαντικά χαμηλότερη από την υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % (89,4 bcm). Επιπλέον, τα επίπεδα αποθήκευσης θα μειωθούν κάτω από το 30 % (28 bcm) έως το τέλος του επόμενου χειμώνα (28 % στο τέλος Μαρτίου του 2024), προκαλώντας σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού και δυσχεραίνοντας την επαρκή πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα 2024/2025.

·Σενάριο Γ: Επτάμηνη παράταση από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 2023: Στο σενάριο αυτό, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα έχουν πληρωθεί επαρκώς έως το τέλος αυτού του καλοκαιριού, κατά 95 % (95 bcm) έως το τέλος Οκτωβρίου του 2023, και θα επιτευχθεί η υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % (89,4 bcm). Ωστόσο, επειδή η ζήτηση, ακόμη και σε έναν κανονικό χειμώνα, είναι διπλάσια απ’ ό,τι το καλοκαίρι, οι αποθηκευμένες ποσότητες θα εξαντληθούν σχεδόν εντελώς έως το τέλος του επόμενου χειμώνα (9 bcm έως το τέλος Μαρτίου του 2024). Η πρόβλεψη αυτή συνεπάγεται πολύ σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού και βάσει αυτής καθίσταται πολύ δύσκολη η επαρκής πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα 2024/2025.

·Σενάριο Δ: Μονοετής παράταση από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024: Με συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης κατά 15 %, τα επίπεδα αποθήκευσης θα ανέλθουν σε 95 bcm έως το τέλος Οκτωβρίου του 2023 και θα επιτευχθεί η υποχρέωση αποθήκευσης του 90 % (89,4 bcm). Τα επίπεδα αποθήκευσης θα είναι περίπου 43 bcm έως το τέλος Μαρτίου του 2024.

Διάγραμμα 2: Μηνιαία επίπεδα αποθήκευσης ανάλογα με την παράταση της μείωσης της ζήτησης

Πηγή: Υπολογισμοί των ENER/CET.

Επιπλέον, και συμπληρωματικά προς την προηγούμενη ανάλυση που παρουσιάζουν το διάγραμμα 1 και ο πίνακας 1, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες και κίνδυνοι που ενδέχεται να αυξήσουν την κατανάλωση αερίου για το τρέχον έτος και τον επόμενο χειμώνα 8 . Σε αυτούς περιλαμβάνονται η πιθανή ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης ΥΦΑ (περιορισμένη, διότι η ΕΕ παραμένει η κορυφαία αγορά 9 ), η ανάκαμψη της ζήτησης αερίου για βιομηχανική χρήση και η αντιστροφή της μετάβασης από το αέριο στον άνθρακα (και οι δύο λόγω των χαμηλότερων τιμών αερίου το 2023), οι καιρικές συνθήκες που ενδέχεται να επηρεάσουν τη ζήτηση θέρμανσης τον χειμώνα 10 ,, η χαμηλή παραγωγή πυρηνικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας (λόγω ξηρασίας), καθώς και περαιτέρω διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο. Η γαλλική δυναμικότητα πυρηνικής ενέργειας είναι επί του παρόντος χαμηλότερη από τη διαθεσιμότητα του 2022, τα επίπεδα των υδάτων στην Ιταλία είναι στα επίπεδα του 2022, γεγονός που υποδηλώνει παρόμοια χαμηλή παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και οι χαμηλές τιμές του αερίου είχαν ήδη οδηγήσει σε μετάβαση από τον άνθρακα στο αέριο τις πρώτες εβδομάδες του 2023 [βλ. ενότητα IV.3 του SWD(2023) 63]. Αν οι κίνδυνοι αυτοί επαληθευτούν περαιτέρω, θα περιοριστεί η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή αγορά αερίου και αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης που απαιτείται για τον χειμώνα 2023-2024, τα επίπεδα των τιμών του αερίου και την αστάθεια αυτών των τιμών.

IV.Προοπτικές

Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις που σημειώθηκαν από τον Αύγουστο του 2022, η κατάσταση στην παγκόσμια αγορά αερίου συνεχίζει να παρουσιάζει στενότητα το 2023. Διάφοροι παράγοντες (καιρικές συνθήκες, εναπομένουσες ρωσικές εισαγωγές, διαθεσιμότητα εναλλακτικών πηγών ηλεκτρικής ενέργειας και περαιτέρω στενότητα στις παγκόσμιες αγορές ΥΦΑ) θα μπορούσαν να καταστήσουν δύσκολη την περίοδο πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης του 2023. Επισημαίνεται ότι, σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο πλήρωσης, η πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης του 2023 δεν μπορεί να βασιστεί στα 60 bcm ρωσικού αερίου μέσω αγωγών που εξακολουθούσε να εισάγεται στην ΕΕ το 2022. Προκειμένου να περιοριστούν οι κίνδυνοι για την ασφάλεια του εφοδιασμού και οι αντίστοιχες επιπτώσεις στην αγορά, απαιτείται συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης. Για να αποφασιστεί αν και πώς θα διασφαλιστεί η εν λόγω μείωση της ζήτησης αερίου στην Ένωση, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα:

1)Ο παγκόσμιος εφοδιασμός με φυσικό αέριο παραμένει περιορισμένος. Το ποσοστό του ρωσικού αερίου μέσω αγωγών στις συνολικές εισαγωγές της ΕΕ μειώθηκε από 49 % πριν από τον Ιανουάριο του 2022 σε λιγότερο από 10 % τον Ιανουάριο του 2023. Το 2022, κατά την περίοδο επαναπλήρωσης, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου μέσω αγωγών ήταν σημαντικά υψηλότερες από εκείνες που αναμένονται το 2023. Ως εκ τούτου, η μείωση της ζήτησης είναι αναγκαία υπό το πρίσμα αυτού του μειωμένου εφοδιασμού από τη Ρωσία.

2)Η μείωση της ζήτησης θα μείωνε την αστάθεια των τιμών. Μολονότι οι χειρότερες οικονομικές επιπτώσεις αποφεύχθηκαν το 2022, οι παγκόσμιες αγορές αερίου παραμένουν πολύ περιορισμένες το 2023. Οι τιμές του αερίου ανήλθαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2022 με μέγιστη τιμή άνω των 320 EUR/MWh στις 26 Αυγούστου και βρίσκονται πλέον κάτω από τα 45 EUR/MWh, ωστόσο εξακολουθούν να κυμαίνονται σε επίπεδο διπλάσιο από την ιστορική τους τάση. Κατά τη συνεδρίαση της συντονιστικής ομάδας για το φυσικό αέριο στις 16 Φεβρουαρίου 2023, οι εκπρόσωποι των κρατών μελών, καθώς και οι ενώσεις προμηθευτών αερίου, αναγνώρισαν τον θεμελιώδη ρόλο της μείωσης της ζήτησης όσον αφορά τη μείωση της πίεσης σε μια αγορά η οποία παρουσιάζει στενότητα και τον περιορισμό της αστάθειας των τιμών του αερίου.

3)Θα πρέπει να συνεχιστεί η επίδειξη του ίδιου πνεύματος αλληλεγγύης που επικράτησε κατά την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369. Το ισχύον νομικό πλαίσιο για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938, εξακολουθεί να μην αντιμετωπίζει επαρκώς τις διαταραχές εφοδιασμού από σημαντικό προμηθευτή αερίου που διαρκούν περισσότερο από 30 ημέρες. Οι μακροχρόνιες διαταραχές ενέχουν ακόμη τον κίνδυνο μη συντονισμένης δράσης των κρατών μελών, απειλώντας να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού στα γειτονικά κράτη μέλη και να επιβαρύνουν περαιτέρω τη βιομηχανία και τους καταναλωτές της Ένωσης, καθώς και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Παρότι ορισμένα κράτη μέλη είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις διαταραχές από άλλα, τυχόν δυσχέρειες ή ελλείψεις στον εφοδιασμό με αέριο θα μπορούσαν να βλάψουν τις οικονομίες όλων των κρατών μελών.

4)Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα», της 20ής Ιουλίου 2022, είναι πιο οικονομικό για τους πολίτες και τη βιομηχανία να συνεχιστεί η προορατική μείωση της ζήτησης με αναλογικό και ευαπόδεικτα διαχειρίσιμο τρόπο, παρά να αντιμετωπιστούν ασυντόνιστες περικοπές αργότερα.

5)Η μείωση της ζήτησης κατά -15 % συνάδει με την υποχρέωση αποθήκευσης του 90 %: Τα σενάρια Γ και Δ δείχνουν ότι το επίπεδο φιλοδοξίας για μείωση κατά -15 %, αρχής γενομένης από την 1η Απριλίου 2023, είναι κατάλληλο και αναγκαίο και παρέχει στην ΕΕ τη δυνατότητα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις αποθήκευσης του 90 % στο τέλος του Οκτωβρίου, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας εμφάνισης μέτριων καθοδικών κινδύνων (π.χ. λιγότερος εφοδιασμός με ΥΦΑ, χαμηλά επίπεδα υδροηλεκτρικής ενέργειας ή καιρικές συνθήκες κάπως ψυχρότερες από τον μέσο όρο).

6)Η συνέχιση της μείωσης της ζήτησης αερίου είναι επείγουσα για την παροχή ασφάλειας στους συμμετέχοντες στην αγορά. Ο ισχύων κανονισμός λήγει στις 31 Μαρτίου 2023, στο τέλος της χειμερινής περιόδου. Με τη συνέχιση της προσπάθειας μείωσης μετά την 1η Απριλίου παρέχεται σαφήνεια και αποφεύγεται η αποστολή αντιφατικών μηνυμάτων σχετικά με τα κίνητρα.

7)Μόνο με δωδεκάμηνη παράταση της μείωσης της ζήτησης αερίου εξασφαλίζεται επαρκής πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ώστε να επιτευχθεί συμμόρφωση με τον κανονισμό για την αποθήκευση και με την ασφάλεια του εφοδιασμού για τον επόμενο χειμώνα, όπως παρουσιάζεται στην ενότητα III. Αντιθέτως, η παράταση της περιόδου μείωσης από τον Αύγουστο έως τον Μάρτιο θα άφηνε ανεπαρκή χρόνο για την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης στο κατάλληλο επίπεδο του 90 % και θα προκαλούσε ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού προς το τέλος του επόμενου χειμώνα. Λόγω ψυχρών καιρικών συνθηκών και μόνο, οι αποθηκευμένες ποσότητες θα εξαντλούνταν σχεδόν εντελώς έως τις 31 Μαρτίου 2024. Εναλλακτικά, με παράταση από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, οι αποθηκευμένες ποσότητες θα εξαντλούνταν σχεδόν πλήρως έως τις 31 Μαρτίου 2024, ακόμη και χωρίς ψυχρές θερμοκρασίες και χωρίς την πραγμάτωση οποιουδήποτε άλλου καθοδικού κινδύνου. Με άλλα λόγια, παρατάσεις συντομότερες των 12 μηνών μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα αγορές πανικού, πλειοδοσίες μεταξύ των κρατών μελών (χωρίς ενίσχυση του εφοδιασμού της αγοράς της ΕΕ με αέριο), υψηλές τιμές και πιθανές ελλείψεις. Λεπτομερέστερη ανάλυση παρατίθεται στην ενότητα VI του εγγράφου SWD(2023) 63.

8)Με τη μεγαλύτερη περίοδο παρέχεται περισσότερη ευελιξία για τη βελτιστοποίηση της επέκτασης των προσπαθειών μείωσης της ζήτησης σε βάθος χρόνου. Ειδικότερα, θα μειωθούν οι πιθανότητες εκτίναξης των τιμών και, ως εκ τούτου, θα περιοριστεί το κόστος αγορών αερίου για τα κράτη μέλη για τις ίδιες ποσότητες. Ως εκ τούτου, με δωδεκάμηνη παράταση της περιόδου μείωσης παρέχεται μεγαλύτερη ευελιξία για την αντιμετώπιση των διαφορετικών χαρακτηριστικών των κρατών μελών, διότι ορισμένα κράτη μέλη θεωρούν ευκολότερο να μειώσουν τη ζήτηση το καλοκαίρι (εμπροσθοβαρής προγραμματισμός), ενώ άλλα θεωρούν ευκολότερο να μειώσουν τη ζήτηση τον χειμώνα (οπισθοβαρής προγραμματισμός). Επιπλέον, παρέχεται η δυνατότητα ευελιξίας μεταξύ τομέων: δεδομένου ότι η οικιακή ζήτηση είναι χαμηλή το καλοκαίρι, η παράταση από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο θα επιβάρυνε δυσανάλογα τη βιομηχανία και τον λιγότερο ευέλικτο τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

9)Λόγω της διμηνιαίας παρακολούθησης και της έλλειψης πιο τομεακής υποβολής εκθέσεων κατά την περίοδο εφαρμογής από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, η φύση και η τομεακή κατανομή αυτών των μειώσεων της ζήτησης δεν είναι πλήρως κατανοητές. Εξαιτίας αυτού περιορίστηκε η ικανότητα της Επιτροπής και των κρατών μελών να εντοπίζουν τα τρωτά σημεία κάθε τομέα και τις δυνητικές εξοικονομήσεις (ενέργεια, βιομηχανία, κατοικίες και υπηρεσίες) και, ως εκ τούτου, να σχεδιάζουν μέτρα πιο αποδοτικά από οικονομική άποψη.

V.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ο πίνακας 2 συνοψίζει τις μηνιαίες μειώσεις της ζήτησης αερίου σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς. Δείχνει ότι με τα εθελοντικά μέτρα όσον αφορά τη ζήτηση επιτεύχθηκε ο στόχος μείωσης κατά 15 % μεταξύ Αυγούστου 2022 και Ιανουαρίου 2023. Η μείωση κατά 19,2 % της ΕΕ αντιστοιχεί σε περίπου 41,5 bcm, σε σύγκριση με τον στόχο του 15 %, των περίπου 32,5 bcm, για αυτούς τους 6 μήνες και τον στόχο των περίπου 45,3 bcm για την περίοδο από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023.

Πίνακας 2: Μειώσεις της ζήτησης αερίου από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023

Κράτος μέλος	Αυγ.	Σεπ.	Οκτ.	Νοε.	Δεκ.	Ιαν.	Αυγ.-Ιαν.
ΕΕ27	–13,5 %	–14,0 %	–24,4 %	–25,0 %	–12,4 %	–22,2 %	–19,2 %
Αυστρία	–26,7 %	–11,3 %	–24,0 %	–16,9 %	–13,6 %	–23,9 %	–19,2 %
Βέλγιο	–1,0 %	–6,0 %	–20,5 %	–29,7 %	–9,8 %	–18,3 %	–16,0 %
Βουλγαρία	–14,9 %	–17,8 %	–32,7 %	–21,2 %	–21,8 %	–29,4 %	–23,9 %
Κροατία	–21,7 %	–23,1 %	–20,0 %	–25,6 %	–27,6 %	–24,2 %	–24,1 %
Κύπρος	-	-	-	-	-	-	-
Τσεχία	–15,0 %	–9,1 %	–22,9 %	–18,8 %	–10,9 %	–24,0 %	–17,7 %
Δανία	–21,7 %	–23,3 %	–31,1 %	–33,4 %	–13,7 %	–26,5 %	–24,9 %
Εσθονία	–37,1 %	–31,7 %	–46,9 %	–32,3 %	–32,4 %	–38,0 %	–36,2 %
Φινλανδία	–35,7 %	–57,4 %	–62,6 %	–58,3 %	–65,1 %	–63,1 %	–58,5 %
Γαλλία	1,6 %	–2,5 %	–27,8 %	–29,3 %	–8,3 %	–19,2 %	–17,1 %
Γερμανία	–28,0 %	–14,7 %	–28,6 %	–28,3 %	–4,7 %	–18,6 %	–19,4 %
Ελλάδα	4,5 %	–26,3 %	–42,0 %	–23,0 %	–12,6 %	–36,7 %	–22,7 %
Ουγγαρία	–18,7 %	5,0 %	–33,9 %	–19,8 %	–17,5 %	–27,4 %	–21,0 %
Ιρλανδία	11,3 %	2,1 %	–8,8 %	–10,3 %	9,5 %	–4,3 %	–0,3 %
Ιταλία	–5,2 %	–14,0 %	–19,8 %	–22,7 %	–18,5 %	–22,7 %	–18,6 %
Λετονία	–42,6 %	–52,7 %	–72,7 %	–15,2 %	0,9 %	–37,0 %	–31,8 %
Λιθουανία	–43,6 %	–45,0 %	–50,8 %	–46,0 %	–11,9 %	–51,5 %	–40,5 %
Λουξεμβούργο	–36,4 %	–26,1 %	–35,5 %	–33,2 %	–17,5 %	–25,0 %	–27,7 %
Μάλτα	4,6 %	–1,1 %	–11,2 %	43,6 %	27,0 %	21,9 %	+ 12,1 %
Κάτω Χώρες	–29,7 %	–32,6 %	–33,3 %	–35,1 %	–17,5 %	–32,2 %	–29,5 %
Πολωνία	–26,7 %	–25,4 %	–23,7 %	–8,3 %	–5,3 %	–12,0 %	–14,9 %
Πορτογαλία	–10,7 %	–17,0 %	–12,0 %	–8,9 %	–18,6 %	–34,9 %	–17,1 %
Ρουμανία	–25,2 %	–20,7 %	–27,5 %	–21,8 %	–15,9 %	–21,0 %	–21,2 %
Σλοβακία*	10,6 %	5,5 %	2,1 %	–2,7 %	23,6 %	–7,8 %	+ 4,6 %
Σλοβενία	–13,7 %	–10,9 %	–22,2 %	–11,7 %	–12,4 %	–14,7 %	–14,2 %
Ισπανία	2,6 %	0,7 %	–6,2 %	–21,8 %	–24,4 %	–23,9 %	–13,7 %
Σουηδία	–27,3 %	–35,7 %	–41,8 %	–51,0 %	–38,0 %	–41,9 %	–40,2 %

Σημείωση: Μεταβολή της κατανάλωσης αερίου 2022, πρβλ. μέσο όρο 2017-2021. Η Κύπρος δεν χρησιμοποιεί φυσικό αέριο.

Πηγή: Υπολογισμοί των ENER/CET με βάση τη σειρά NRG_CB_GASM της Eurostat, υποσειρά IC_CAL_MG σε TJ (GCV) στις 7 Μαρτίου 2023, 11:00.

* Τα στοιχεία της Eurostat για τη Σλοβακία τελούν επί του παρόντος υπό επανεξέταση.

(1)

Μητρώο ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και άλλων παρεμφερών οργάνων (europa.eu) .

(2)

Το 2022 ο εφοδιασμός της ΕΕ με ρωσικό αέριο μειώθηκε κατά 47 %, από 152 bcm το 2021 σε 80 bcm. Αντικαταστάθηκε κυρίως με εφοδιασμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες, που αύξησαν τις εξαγωγές τους από 21 bcm σε 50 bcm, και το Ηνωμένο Βασίλειο, ο εφοδιασμός από το οποίο αυξήθηκε από 6 σε 24 bcm. Περαιτέρω αυξήσεις στον εφοδιασμό της ΕΕ με αέριο προήλθαν από τη Νορβηγία (+ 10 bcm), το Αζερμπαϊτζάν (+ 3 bcm), το Κατάρ (+ 2 bcm) και το Τρίνινταντ και Τομπέιγκο (+ 1 bcm).

(3)

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι ο μόνος τομέας για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα επίσημα στοιχεία της Eurostat· μείωση κατά 2,1 % σε TJ (GCV) μεταξύ Αυγούστου 2022 και Ιανουαρίου 2023 με βάση τη σειρά NRG_CB_GASM της Eurostat, υποσειρά TI_EHG_MAP της 7ης Μαρτίου 2023, 11:00.

(4)

Κοινό Κέντρο Ερευνών.

(5)

Παρότι χρησιμοποιούνται διαφορετικές περίοδοι αναφοράς στις προκαταρκτικές αναλύσεις του Bruegel (2023) και του ΔΟΕ (2023), με τη χρήση βοηθητικών στοιχείων, οι εκτιμήσεις των μεγεθών είναι παρόμοιες.

(6)

Παραδοχές:

-Επίπεδα αποθήκευσης στις 7 Μαρτίου 2023 (58,5 bcm στο τέλος της 5ης Μαρτίου).

-Εφοδιασμός με μη ρωσικό αέριο μέσω αγωγών ίσος με τον μέσο όρο των τελευταίων επτά μηνών του 2022.

-Εφοδιασμός με ΥΦΑ ίσος με τον μέσο όρο των τελευταίων επτά μηνών του 2022 συν 15 bcm/έτος (1,25 bcm/μήνα) από τον Απρ. 2023.

-Χωρίς αέριο από τη Ρωσία μέσω αγωγών.

-Μέση ζήτηση της περιόδου αναφοράς, με εφαρμογή ποσοστών μείωσης όπως αναφέρονται.

-Εξαγωγές προς την Ελβετία όπως το 2021 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία· 2,2 bcm/έτος, εκ των οποίων 1/3 το καλοκαίρι και 2/3 τον χειμώνα).

-Εξαγωγές προς την Ουκρανία και τη Μολδαβία 0,5 bcm/μήνα.

(7)

ΔΟΕ (2022): How to Avoid Gas Shortages in the European Union in 2023. A practical set of actions to close a potential supply-demand gap (Πώς να αποφευχθούν οι ελλείψεις αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2023 — Πρακτικό σύνολο δράσεων για την κάλυψη δυνητικού κενού προσφοράς–ζήτησης), How to Avoid Gas Shortages in the European Union in 2023 — Ανάλυση — ΔΟΕ

(8)

(9)

Άλλα μέρη στην παγκόσμια αγορά δεν ανταγωνίζονται πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο τιμών φυσικού αερίου, διότι στρέφονται σε άλλα καύσιμα.

(10)

Σύμφωνα με το ΕΔΔΣΜ Αερίου, πιθανότητα 5 % για εμφάνιση πολύ ψυχρού χειμώνα θα αύξανε τη ζήτηση κατά 24 bcm. Βλ. διάγραμμα 1 (με προβλεπόμενη μείωση της ζήτησης κατά 15 %) στις χειμερινές προβλέψεις ως προς τον εφοδιασμό με αέριο 2022/2023 του ΕΔΔΣΜ Αερίου, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://entsog.eu/sites/default/files/2022-10/SO0038-22_Winter%20Supply%20Outlook_2022-23_2.pdf . Αυτό συνάδει με τους υπολογισμούς των ENER/CET για πρόσθετη ζήτηση 28 bcm για ολόκληρο το έτος σε περίπτωση που η μείωση της ζήτησης κατά 15 % δεν εφαρμοστεί στη μέση ζήτηση των τελευταίων 5 ετών, αλλά στην υψηλότερη ζήτηση της περιόδου 2014-2021 για κάθε μήνα (δεν υπάρχουν διαθέσιμα μηνιαία στοιχεία για τα προηγούμενα έτη).