Εισηγητής:	ο κ. Andrés BARCELÓ DELGADO
Συνεισηγήτρια:	η κ. Monika SITÁROVÁ

Αίτηση γνωμοδότησης της ισπανικής Προεδρίας του Συμβουλίου	Επιστολή της 8ης Δεκεμβρίου 2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Διερευνητική γνωμοδότηση
Απόφαση του Προεδρείου	13.12.2022
Αρμόδιο τμήμα	Συμβουλευτική Επιτροπή Βιομηχανικών Μεταλλαγών
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	22.6.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	12.7.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	580
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	185/3/7

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η απαλλαγή της ενωσιακής βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές πρέπει να συνδυαστεί με ενισχυμένη ψηφιοποίηση.

1.2.

Η καινοτομία αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την πλήρη απαλλαγή της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθώς πολυάριθμες τεχνολογίες βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της ανάπτυξης.

1.3.

Η ΕΕ δεν μπορεί να επιτύχει την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές χωρίς την ισχυρή συμμετοχή των εργαζομένων και τον κοινωνικό διάλογο, και τα προγράμματα επανειδίκευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων πρέπει να αποτελούν κορυφαία προτεραιότητα για την επίτευξη των στόχων. Ο κοινωνικός διάλογος και η συμμετοχή εκπροσώπων των εργαζομένων πρέπει να συμβάλλουν στα προγράμματα επανειδίκευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων που θα αποτελέσουν προϋπόθεση για την επιτυχία των νέων τεχνολογιών και εργασιακών μεθόδων.

1.4.

Η ΕΕ πρέπει να προσδιορίσει τις τεχνολογίες που απαιτούν ειδική στήριξη για την ανάπτυξη μεταποιητικών δραστηριοτήτων και να προτείνει πρόσθετα μέτρα.

1.5.

Πρέπει να αναπτυχθούν τεχνικές δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα για τη μείωση των εκπομπών που είναι δύσκολο να μειωθούν σε κλάδους όπως η τσιμεντοβιομηχανία και τα διυλιστήρια· το ίδιο το διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη για τα συνθετικά καύσιμα.

1.6.

Ο νόμος των ΗΠΑ περί μείωσης του πληθωρισμού (IRA) αποτελεί σοβαρή πρόκληση για την ΕΕ και τη βιομηχανία της. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών θα μπορούσε να αποτελέσει αποτελεσματική απάντηση στην απειλή της μαζικής μετεγκατάστασης βιομηχανικών δραστηριοτήτων από την ΕΕ σε τρίτες χώρες. Οι προτάσεις της ΕΕ δεν πρέπει να παραβλέπουν την κοινωνική αιρεσιμότητα του IRA.

1.7.

Οι βιομηχανικές επιχειρήσεις χρειάζονται δημόσια στήριξη κατά τη διαδικασία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές (π.χ. αύξηση του ελάχιστου ορίου, αναθεώρηση των φορολογικών πολιτικών), αλλά πρέπει επίσης να συμμορφώνονται με τις αρχές της ενιαίας αγοράς.

1.8.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι τα σημερινά παραδείγματα ψηφιακών διδύμων στη βιομηχανία, όπως επισημαίνεται στη γνωμοδότηση CCMI/206, είναι ενθαρρυντικά όσον αφορά τη βελτίωση των βιομηχανικών επιδόσεων.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί τις ευρωπαϊκές αρχές και τα κράτη μέλη να επιταχύνουν τις διαδικασίες αδειοδότησης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βιομηχανικές δραστηριότητες. Τόσο η σημερινή χρονοβόρα διαδικασία αδειοδότησης όσο και η υπερβολική γραφειοκρατία αποθαρρύνουν τις νέες επενδύσεις.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία για την Τράπεζα Υδρογόνου και ελπίζει ότι θα συμβάλει στην ανάπτυξη της τεχνολογίας υδρογόνου, ιδίως στους κλάδους όπου είναι δύσκολο να μειωθούν οι εκπομπές.

1.11.

Οι υφιστάμενες υποδομές πρέπει να συντηρούνται σωστά προκειμένου να αναπτυχθούν νέες βιομηχανικές διεργασίες. Πρέπει να αναπτυχθούν ειδικά προγράμματα υποδομών που θα συνοδεύουν την απαλλαγή της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η επερχόμενη ισπανική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ ζήτησε από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα την απαλλαγή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές και τον ρόλο της ψηφιοποίησης και της καινοτομίας σε αυτήν τη διαδικασία.

2.2.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδώσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας σχετικά με τις τεχνολογίες απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, με έμφαση στις βιομηχανίες που υπόκεινται στο ΣΕΔΕ (1).

2.3.

Η ευρωπαϊκή κοινωνία έχει λάβει την αναγκαία και ριζική απόφαση για επίτευξη πλήρους απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050. Αυτή η απόφαση θα επηρεάσει περισσότερο τη βιομηχανία και θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη η προσαρμογή ορισμένων βιομηχανικών δραστηριοτήτων.

2.4.

Ορισμένες βιομηχανίες έχουν πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια και θα αναγκαστούν να προβούν σε ακόμη ριζικότερες αλλαγές για την επίτευξη του στόχου μηδενικών καθαρών εκπομπών. Ως εκ τούτου, η ευρωπαϊκή κοινωνία πρέπει να τις στηρίξει καθώς μεταβαίνουν από τα ορυκτά καύσιμα στην κλιματικά ουδέτερη παραγωγή.

2.5.

Σε ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες στις οποίες είναι δύσκολο να μειωθούν οι εκπομπές πρέπει να υιοθετηθούν τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Στο μέλλον, οι εκπομπές CO2 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή αγαθών υψηλής προστιθέμενης αξίας.

2.6.

Ο βαθμός εξάρτησης της ΕΕ από τρίτες χώρες για την προμήθεια ορισμένων καθαρών τεχνολογιών καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για αυτή να επιτύχει τον στόχο της για 40 % ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030. Η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές όσον αφορά τις καθαρές τεχνολογίες· ταυτόχρονα, η διάδοση των καθαρών τεχνολογιών στην ΕΕ θα πρέπει να επιταχυνθεί δραματικά προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 %. Η ΕΕ πρέπει να προσδιορίσει τις τεχνολογίες που απαιτούν ειδική στήριξη για την ανάπτυξη μεταποιητικών δραστηριοτήτων και να προτείνει πρόσθετα μέτρα.

2.7.

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία υφίσταται συνεχή πίεση από τον διεθνή ανταγωνισμό, γεγονός που απαιτεί ταχεία αντίδραση και συνεχή ανάπτυξη και προσαρμογή των επιχειρήσεων, ώστε να συνεχίσει να είναι επικερδής η παραγωγή στην ΕΕ. Αυτό αποτελεί ήδη σημαντικό παράγοντα στη σύγχρονη παραγωγή, αλλά, με τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες, οι μεταποιητικές επιχειρήσεις μπορούν να επιτύχουν σημαντικές βελτιώσεις όσον αφορά την αποδοτικότητα και να αξιοποιήσουν πλήρως νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη προϊόντων, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων.

2.8.

Η ψηφιακή μετάβαση που προβλέπεται στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

2.9.

Τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς ανθρώπους. Το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό διαθέτει υψηλές δεξιότητες όσον αφορά την τρέχουσα τεχνολογία, αλλά πρέπει να επανεκπαιδευτεί ώστε να αξιοποιήσει την ευκαιρία των νέων τεχνολογιών που θα αναπτυχθούν και θα εφαρμόζονται στο εγγύς μέλλον.

2.10.

Σύμφωνα με τη γενικά αποδεκτή αρχή σύμφωνα με την οποία κανείς δεν πρέπει να μείνει στο περιθώριο, χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις τοπικές κοινότητες στις οποίες εγκαθίστανται βιομηχανικές εγκαταστάσεις, δεδομένων των αλλαγών που θα επέλθουν τα επόμενα έτη και των επιπτώσεων που θα έχουν, βραχυπρόθεσμα, οι αλλαγές αυτές στην απασχόληση στις εν λόγω περιοχές.

3.   Νέο τοπίο στην ΕΕ και παγκοσμίως

3.1.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις που θέτει η εφαρμογή του νέου νόμου IRA των ΗΠΑ (2), ο οποίος μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για τη μετεγκατάσταση μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής βιομηχανικής αλυσίδας αξίας στις ΗΠΑ, ιδίως εκείνου που σχετίζεται με τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ο IRA προβλέπει συνδυασμό επιχορηγήσεων, φορολογικών κινήτρων και εγγυήσεων δανείων, που συνοδεύονται από διάφορες κοινωνικές και οικονομικές προϋποθέσεις. Οι εκπτώσεις φόρου εταιρειών αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας, που ανέρχεται σε περίπου 216 δισ. δολάρια ΗΠΑ.

3.2.

Είναι επίσης διαθέσιμες εκπτώσεις φόρου για την παραγωγή όσον αφορά έργα αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Οι επιχειρήσεις που επιθυμούν πρόσβαση σε αυτές τις πιστώσεις παραγωγής πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις εγχώριου περιεχομένου: ο σίδηρος, ο χάλυβας και τα μεταποιημένα προϊόντα των εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής πρέπει να παράγονται στην εγχώρια αγορά. Όλες οι διαδικασίες παραγωγής σιδήρου και χάλυβα πρέπει να πραγματοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ τα μεταποιημένα προϊόντα θεωρούνται εγχώρια εάν ένα κατώτατο ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής των προϊόντων προέρχεται από εξορυκτικές, παραγωγικές ή μεταποιητικές διαδικασίες που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ. Το όριο αυτό ανέρχεται σε 40 % και θα αυξηθεί σε 55 % το 2026.

3.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει νέα νομοθεσία για την αντιμετώπιση της πρόκλησης του αμερικανικού και κινεζικού ανταγωνισμού προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΟΚΕ καταρτίζει γνωμοδότηση για το θέμα αυτό.

3.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η πρόταση κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση· ωστόσο, δεν επαρκεί για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου και απαιτούνται βελτιώσεις στη νομοθετική διαδικασία.

3.5.

Το χάσμα μεταξύ των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι τεράστιο, ακόμη και με την πρόσφατη πτώση των ευρωπαϊκών τιμών. Ορισμένοι προμηθευτές που έχουν εναρμονίσει τις στρατηγικές τους χρησιμοποιούν την προσέγγιση του «κόστους ευκαιρίας» όσον αφορά τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο και τις τιμές του, και η ΕΕ, η οποία έχει τώρα σχεδόν απαλλαγεί από την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, αντιμετωπίζει πλέον ακόμη πιο υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό υπονομεύει τόσο την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ όσο και τη διάδοση του εξηλεκτρισμού.

3.6.

Η διαδικασία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές θα αυξήσει τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας· η ΕΟΚΕ ζητεί κλιματικά ουδέτερη τεχνολογία που θα δίνει προτεραιότητα στον οικονομικά προσιτό εφοδιασμό ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς ανθρακούχες εκπομπές και στην ενεργειακή ασφάλεια.

3.7.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να αγοράζουν πιστοποιητικά άνθρακα στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ. Οι τιμές των πιστοποιητικών άνθρακα υπερβαίνουν τα 80 ευρώ και η προσαύξηση στις τιμές άμεσης παράδοσης ηλεκτρικής ενέργειας λόγω του αυξανόμενου κόστους των πιστοποιητικών άνθρακα είναι 40 ευρώ περίπου. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι άλλοι κύριοι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ δεν εφαρμόζουν αυτού του είδους την τιμολόγηση του άνθρακα και, ως εκ τούτου, στο μέλλον θα είναι δύσκολο για τη βιομηχανία της ΕΕ να παραμείνει ανταγωνιστική στις διεθνείς αγορές, ακόμη και με την προστασία του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) για την ενιαία αγορά.

3.8.

Η παροχή οικονομικά προσιτής ενέργειας απαλλαγμένης από ανθρακούχες εκπομπές είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη νέων βιομηχανικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη. Ο αντίκτυπος της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών στις τιμές της ενέργειας θα είναι περιορισμένος βραχυπρόθεσμα ενώ ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπός της παραμένει αβέβαιος. Η φιλοδοξία να καταστεί η Ευρώπη λιγότερο εξαρτημένη από τις εισαγωγές ενέργειας και λιγότερο εκτεθειμένη στην αστάθεια της παγκόσμιας αγοράς δεν θα υλοποιηθεί εν μία νυκτί. Ωστόσο, η βιομηχανία χρειάζεται άμεσες λύσεις για να αντιμετωπίσει τις τιμές της ενέργειας που εξακολουθούν να είναι υψηλότερες στην Ευρώπη από ό,τι σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Το ενωσιακό βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας θα στεφθεί με επιτυχία μόνο εάν η ΕΕ μεταρρυθμίσει επίσης την ενεργειακή της πολιτική, ιδίως με μια αναθεωρημένη οδηγία για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που διασφαλίζει άμεσα τον εφοδιασμό με οικονομικά προσιτή ηλεκτρική ενέργεια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών η οποία ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη ανάγκη για εξηλεκτρισμό.

3.9.

Η ΕΕ φαίνεται να είναι παγιδευμένη μεταξύ δύο προσεγγίσεων: αφενός, προσπαθεί να συγκλίνει με τις ΗΠΑ και να διατηρήσει έντονο βιομηχανικό αποτύπωμα στην Ευρώπη, ενώ, αφετέρου, συμμορφώνεται με τους κανόνες του ΠΟΕ, οι οποίοι ενίοτε έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με την αμερικανική προσέγγιση.

3.10.

Μια ακόμη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΕ είναι να διατηρήσει ζωντανή την ενιαία αγορά. Όπως επισήμανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ευελιξία όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις συγκεντρώθηκε σε δύο κράτη μέλη τα οποία αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70 % των συνολικών εξουσιοδοτήσεων που χορήγησε η Επιτροπή βάσει της μεταβατικής εξαίρεσης (στο πλαίσιο της νόσου COVID-19 και του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας).

3.11.

Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη πρέπει να αποφεύγουν τη χορήγηση υπερβολικών κρατικών ενισχύσεων στις επιχειρήσεις προκειμένου να διαφυλαχθεί η ενιαία αγορά, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, για να μπορέσουν να ψηφιοποιηθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να προωθηθεί η καινοτομία, θα μπορούσε να αυξηθεί το ελάχιστο όριο, καθώς ελάχιστα παρεμποδίζει τον ανταγωνισμό. Η εμπειρία του κόμβου ψηφιακής καινοτομίας (3) πρέπει να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την ΕΕ.

4.   Ο ρόλος της καινοτομίας

4.1.

Η καινοτομία είναι καίριας σημασίας για να μπορέσει η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους μηδενικών καθαρών εκπομπών, ενώ στην αγορά πρέπει να κυκλοφορήσουν περισσότερες εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες. Ο ρόλος της καινοτομίας στις επιχειρήσεις είναι το βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη νέων και πράσινων τεχνολογιών που είναι βιώσιμες τόσο από τεχνική όσο και από οικονομική άποψη.

4.2.

Από την άλλη πλευρά, η ανάγκη ενθάρρυνσης μιας δίκαιης αγοράς για «πραγματικά και αξιόπιστα πράσινα αγαθά», με κύρια κινητήρια δύναμη τις δημόσιες συμβάσεις, πρέπει να συμβάλει στην επέκταση της χρήσης νέων πράσινων τεχνολογιών.

4.3.

H Ευρώπη δεν διαθέτει πρώτες ύλες, αλλά ο προτεινόμενος κανονισμός για τις κρίσιμες πρώτες ύλες θα προωθήσει τις εγχώριες ανακυκλωμένες πρώτες ύλες για τη βιομηχανία. Το κύριο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της βιομηχανίας της ΕΕ είναι οι τεχνολογικές της δυνατότητες και το εργατικό δυναμικό υψηλής ειδίκευσης, που της επιτρέπουν να κατέχει ηγετική θέση στις παγκόσμιες αγορές.

4.4.

Αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απειλείται πλέον από τρίτες χώρες, δεδομένου ότι το μόνο εργαλείο για τη διατήρηση του ηγετικού ρόλου είναι η προστασία της καινοτομίας, η επίτευξη της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος, των ανθρώπων και της καινοτομίας, και η επιτάχυνση των κανονιστικών αδειών, όχι μόνο σε «ειδικούς τομείς» όπως στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και αλλού. Υπάρχουν προφανή παραδείγματα αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στην παροχή εξουσιοδοτήσεων για την ανάπτυξη νέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

4.5.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής μεταποίησης και, προκειμένου να δοθεί ώθηση στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε αυτές, με ειδικά προγράμματα για την προώθηση της αποτελεσματικής καινοτομίας και ψηφιοποίησης.

4.6.

Δεδομένου ότι η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές θα απαιτήσει τεράστιες επενδύσεις, η ΕΟΚΕ προτείνει στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να χρησιμοποιήσουν τόσο το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης όσο και το NextGeneration EU για την παροχή κατάλληλης στήριξης στη διαδικασία απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

4.7.

Οι υφιστάμενες υποδομές είναι ανεπαρκείς για τις αναγκαίες αλλαγές στη βιομηχανία και την κοινωνία, και η ΕΟΚΕ καλεί μετ’ επιτάσεως τις δημόσιες αρχές να δρομολογήσουν ένα πρόγραμμα με σκοπό τη διατήρηση και τη βελτίωση των υποδομών που απαιτούνται για την ομαλή ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών.

4.8.

Το υδρογόνο φαίνεται να είναι η καλύτερη επιλογή για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές των κλάδων που είναι δύσκολο να μειώσουν τις εκπομπές τους και οι οποίοι δεν είναι επιλέξιμοι για πλήρη εξηλεκτρισμό. Η πρόσφατη πρωτοβουλία της ΕΕ για την Τράπεζα Υδρογόνου θα συμβάλει στην ορθή διάδοση αυτής της τεχνολογίας, από άποψη ποσότητας και τιμής. Ορισμένες περιφερειακές εμπειρίες καινοτομίας με το υδρογόνο είναι πολύ χρήσιμες, καθώς φέρνουν σε επαφή μεγάλες εταιρείες, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

5.   Ο ρόλος της ψηφιοποίησης

5.1.

Η ψηφιοποίηση και η καινοτομία συμβάλλουν σημαντικά στην απαλλαγή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές. Μάλιστα, η βιομηχανία, στην οποία συγκλίνουν η ψηφιακή τεχνολογία και η φυσική παραγωγή αγαθών, μπορεί να θεωρηθεί βασικός παράγοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό και την απαλλαγή της βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές, καθώς ευνοεί τον εκσυγχρονισμό των βιομηχανικών διαδικασιών, προϊόντων και επιχειρηματικών μοντέλων, με θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα.

5.2.

Τεχνολογίες όπως οι αισθητήρες, η επικοινωνία μηχανής προς μηχανή, η ανάλυση δεδομένων και η ρομποτική δημιουργούν ευκαιρίες για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Μέσω της βελτιστοποίησης της παραγωγής και της αυτοματοποίησης, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να επιτρέψουν στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν χώρες με παραδοσιακά χαμηλότερο κόστος παραγωγής.

5.3.

Πολλοί τομείς έχουν ήδη αυτοματοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό και επηρεάζονται περαιτέρω από τις ψηφιακές τεχνολογίες, για παράδειγμα η έξυπνη ρομποτική για συναρμολόγηση, οι υπολογιστές ελέγχου διαδικασιών στον τομέα των χημικών προϊόντων και η τρισδιάστατη εκτύπωση για την παραγωγή εξαρτημάτων και ανταλλακτικών. Το δεύτερο κύμα ψηφιακού μετασχηματισμού που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, το βιομηχανικό διαδίκτυο των πραγμάτων και τα μαζικά δεδομένα είναι πιθανό να είναι πιο ανατρεπτικό και μπορεί να προκαλέσει ανισότητες μεταξύ των εταιρειών και μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ.

5.4.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας αισθητήρων, η παραγωγή μπορεί να παρακολουθείται και να βελτιστοποιείται, για παράδειγμα με τη συνεχή παρακολούθηση της χρήσης του εξοπλισμού παραγωγής, της εισροής ενέργειας, της ανάγκης για πρώτες ύλες και ανταλλακτικά, της ποιότητας των προϊόντων και των εκπομπών. Η ανάλυση των συλλεγόμενων δεδομένων μπορεί να παράσχει στην εταιρεία πληροφορίες σχετικά με το ποιες διαδικασίες λειτουργούν με τον βέλτιστο τρόπο και ποιες μπορούν να βελτιωθούν, καθώς και το κλιματικό αποτύπωμα.

5.5.

Η ψηφιοποίηση παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά τη μείωση των επιπτώσεων της βιομηχανίας στο κλίμα, αλλά η ψηφιοποίηση και ο χειρισμός των δεδομένων πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την κλιματική σκοπιά.

6.   Επανειδίκευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων

6.1.

Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση πρέπει να θεωρηθούν ως ευκαιρία για τη δημιουργία και την προώθηση θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, με παράλληλη προσέλκυση της πολυμορφίας στη βιομηχανία, και ιδίως με την αναζήτηση γυναικείων ταλέντων, την προώθηση του ανοίγματος σε ειδικευμένους εργαζομένους από τρίτες χώρες και την εντατική προσπάθεια να καταστεί η βιομηχανία ελκυστική για τους νέους.

6.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε έναν ευρύ κατάλογο πρωτοβουλιών που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεματολογίου δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του ευρωπαϊκού συμφώνου για τις δεξιότητες και του ευρωπαϊκού έτους Δεξιοτήτων 2023. Θα δημιουργηθούν ή θα επεκταθούν συμπράξεις δεξιοτήτων. Θα συσταθούν ακαδημίες της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών για τη στήριξη προγραμμάτων αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης σε στρατηγικούς κλάδους για την πράσινη μετάβαση. Οι κρατικές ενισχύσεις και τα σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος θα πρέπει επίσης να παρέχουν πρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους για τη στήριξη των στόχων για τις δεξιότητες, ενώ ο προϋπολογισμός της ΕΕ και το NextGenerationEU παρέχουν ήδη 64,8 δισ. ευρώ για τη στήριξη του θεματολογίου δεξιοτήτων της ΕΕ. Ορισμένα τρέχοντα έργα, στο πλαίσιο του Erasmus+, όπως το ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων στον τομέα του χάλυβα (European Steel Skills Agenda — ESSA (4)), είναι πολύ ελπιδοφόρα.

6.3.

Ο κοινωνικός διάλογος είναι καίριας σημασίας για την ορθή διάδοση των νέων τεχνολογιών και τη διευκόλυνση της αποδοχής από την κοινωνία και τους εργαζομένους των μελλοντικών αλλαγών στις εργασιακές διαδικασίες.

6.4.

Ωστόσο, προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως οι ψηφιακές τεχνολογίες στην παραγωγή, είναι σημαντικό να μην εστιάζουμε μόνο στην τεχνολογία, αλλά μάλλον να εξετάζουμε τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς στο σύνολό τους. Για να καταστεί διαχειρίσιμη η ψηφιοποίηση απαιτούνται ψηφιακή στρατηγική και σχέδια δράσης.

6.5.

Η πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη κοινωνική πρόοδο και ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο. Οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι σε θέση να προβλέπουν τις συνέπειες των νέων τεχνολογικών εξελίξεων και να επηρεάζουν τις αποφάσεις των εργοδοτών μέσω βελτιωμένου δικαιώματος συμμετοχής. Οι συνέπειες των ψηφιακών τεχνολογιών πρέπει να συζητούνται και να καταλήγουν σε λύσεις κατόπιν διαπραγματεύσεων σε κάθε επίπεδο (εταιρικό, τομεακό, εθνικό και ευρωπαϊκό).

6.6.

Το εργατικό δυναμικό της ΕΕ πρέπει να επανειδικευτεί και να αναβαθμίσει τις δεξιότητές του με κατάλληλο τρόπο, προκειμένου να αποκτήσει τις νέες δεξιότητες που απαιτούνται για την κάλυψη των νέων απαιτήσεων των θέσεων εργασίας. Οι τρέχουσες δεξιότητες πρέπει να αξιολογηθούν, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου, ως προς το κατά πόσον είναι πολύτιμες για τις μελλοντικές εξελίξεις.

6.7.

Η διατήρηση ενός ζωντανού και αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου θα συμβάλει σίγουρα στην καλύτερη διάδοση και αποδοχή των νέων τεχνολογιών, ελαχιστοποιώντας το κοινωνικό κόστος.

---

(1)  Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο ρόλος των τεχνολογιών απορρόφησης άνθρακα στην απαλλαγή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τις ανθρακούχες εκπομπές» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας) (EE C 486 της 21.12.2022, σ. 53).

(2)  Νόμος του 2022 περί μείωσης του πληθωρισμού.

(3)  https://european-digital-innovation-hubs.ec.europa.eu/

(4)  https://www.estep.eu/essa/