ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

της 1ης Φεβρουαρίου 2023

σχετικά με πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 260/2012 και (ΕΕ) 2021/1230 όσον αφορά τις άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ

(CON/2023/4)

(2023/C 106/02)

Εισαγωγή και νομική βάση

Στις 16 και 24 Νοεμβρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έλαβε, αντίστοιχα, από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αιτήματα για τη διατύπωση γνώμης σχετικά με πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 260/2012 και του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1230 όσον αφορά τις άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ (1) (εφεξής ο «προτεινόμενος κανονισμός»).

Η γνωμοδοτική αρμοδιότητα της ΕΚΤ βασίζεται στα άρθρα 127 παράγραφος 4 και 282 παράγραφος 5 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι ο προτεινόμενος κανονισμός περιέχει διατάξεις που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της ΕΚΤ σύμφωνα με το άρθρο 127 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ και το άρθρο 3.1 του καταστατικού του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ιδίως σε σχέση με το βασικό καθήκον του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών να προωθεί την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών. Η παρούσα γνώμη εκδόθηκε από το διοικητικό συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 17.5 πρώτη πρόταση του εσωτερικού κανονισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

1.   Γενικές παρατηρήσεις

1.1

Η ΕΚΤ χαιρετίζει θερμά την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για προώθηση της παροχής και υιοθέτησης άμεσων πληρωμών, οι οποίες ορίζονται ως μεταφορές χρηματικών ποσών σε ευρώ στην ΕΕ με πίστωση του λογαριασμού πληρωμών του δικαιούχου εντός δέκα δευτερολέπτων από τη λήψη της εντολής πληρωμής. Η πρωτοβουλία αυτή συνδέεται στενά με τη στρατηγική πληρωμών λιανικής του Ευρωσυστήματος, (2) τα κύρια στοιχεία της οποίας είναι: α) η ανάπτυξη πανευρωπαϊκής λύσης για τις πληρωμές λιανικής στο σημείο αλληλεπίδρασης· β) η πλήρης ανάπτυξη των άμεσων πληρωμών· γ) η βελτίωση των διασυνοριακών πληρωμών πέραν της ΕΕ· και δ) η στήριξη της καινοτομίας, της ψηφιοποίησης και ενός ευρωπαϊκού οικοσυστήματος πληρωμών.

1.2

Για να προωθηθεί η ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα κατακερματισμού σε επίπεδο Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA). Επί του παρόντος οι άμεσες πληρωμές στις χώρες του SEPA δεν διατίθενται σε ισότιμη βάση. Ενόψει τούτου, η θέσπιση μέτρων περαιτέρω εναρμόνισης της παροχής άμεσων πληρωμών στις χώρες του SEPA θα ενισχύσει τις επιλογές των καταναλωτών και θα προαγάγει την καινοτομία, την ασφάλεια και την ανοικτή στρατηγική αυτονομία όσον αφορά τις ευρωπαϊκές πληρωμές. Στο ίδιο πνεύμα θα πρέπει εξάλλου να υποστηριχθεί η θέσπιση μέτρων ικανών να προωθήσουν την αποτελεσματικότητα σε επίπεδο SEPA κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων. Όσον αφορά τους ελέγχους αποκλίσεων θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα θέσπισης τυποποιημένων λύσεων, και/ή ενδεχομένως κεντρικών λύσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, τις οποίες θα προσφέρουν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών (ΥΠ) πριν από την έγκριση άμεσων πληρωμών ή από την πίστωση των μεταφερόμενων κεφαλαίων στον λογαριασμό του δικαιούχου, για παράδειγμα μέσω της αξιοποίησης από το ίδιο το Ευρωσύστημα της κεντρικής θέσης που αυτό κατέχει στο τοπίο των άμεσων πληρωμών, δυνάμενο να απευθύνεται στο σύνολο των εκάστοτε αντισυμβαλλομένων.

1.3

Η παροχή και η υιοθέτηση άμεσων πληρωμών στην Ένωση δεν συνιστούν ακόμη τη νέα κανονικότητα, όπως θα αναμενόταν, παρόλο που έχουν αυξηθεί από το 2017, οπότε και εγκαινιάστηκε το σύστημα άμεσης μεταφοράς πίστωσης SEPA (SCT Inst). Η ΕΚΤ εξακολουθεί να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες στην αγορά να εφαρμόσουν τις άμεσες πληρωμές σε πανευρωπαϊκή βάση και να στηρίξουν την υιοθέτησή τους από τους τελικούς χρήστες το συντομότερο δυνατόν. Τον Νοέμβριο του 2018 η ΕΚΤ εγκαινίασε την υπηρεσία διακανονισμού άμεσων πληρωμών του TARGET (TIPS), διευκολύνοντας τους παρόχους ΥΠ να προσφέρουν άμεσες πληρωμές και δίνοντάς τους τη δυνατότητα να τις διακανονίζουν ανά πάσα στιγμή, άμεσα και με ασφάλεια. Από το 2022 όλοι οι πάροχοι ΥΠ που προσχωρούν στο σύστημα SCT Inst και είναι προσβάσιμοι στο TARGET2 πρέπει να είναι προσβάσιμοι και μέσω του TIPS, συμβάλλοντας στην πανευρωπαϊκή προσβασιμότητα (ή διαλειτουργικότητα) των παρόχων ΥΠ που προσφέρουν άμεσες πληρωμές σε τεχνικό επίπεδο υποδομής της αγοράς.

1.4

Η ΕΚΤ επισημαίνει την εξαίρεση των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος και των ιδρυμάτων πληρωμών, τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα ήταν υποχρεωμένα να παρέχουν στο σύνολο των χρηστών ΥΠ υπηρεσία πληρωμών για την αποστολή και λήψη άμεσων πληρωμών, καθώς δεν θα μπορούσαν τα ίδια να συμμετέχουν στα συστήματα διακανονισμού που ορίζονται βάσει της οδηγίας 98/26/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) (εφεξής η «οδηγία για το αμετάκλητο του διακανονισμού») (4). Σε περίπτωση που το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για το αμετάκλητο του διακανονισμού διευρυνθεί και συμπεριλάβει τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και τα ιδρύματα πληρωμών, η ΕΚΤ αντιλαμβάνεται ότι θα πρέπει και οι πάροχοι ΥΠ να συμμορφώνονται με την απαίτηση παροχής υπηρεσίας πληρωμών για την αποστολή και λήψη άμεσων πληρωμών σε όλους τους παρόχους ΥΠ, καθώς τότε θα συμμετείχαν και αυτά άμεσα στα συστήματα διακανονισμού που ορίζονται βάσει της εν λόγω οδηγίας. Η ΕΚΤ υποστηρίζει την απαίτηση βάσει της οποίας οι επηρεαζόμενοι πάροχοι ΥΠ θα προσφέρουν άμεσες πληρωμές με το ίδιο κόστος όπως και για τις τακτικές πληρωμές. Η ΕΚΤ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για την εισαγωγή απλουστευμένης διαδικασίας ελέγχου των κυρώσεων, προκειμένου να ξεπεραστεί το τρέχον μοντέλο που βασίζεται στις συναλλαγές, χωρίς να μειωθεί η αποτελεσματικότητα του ελέγχου. Επιπλέον, η ΕΚΤ υποστηρίζει την προτεινόμενη εισαγωγή υπηρεσίας εντοπισμού αποκλίσεων μεταξύ του διεθνούς αριθμού τραπεζικού λογαριασμού (IBAN) και του ονόματος του δικαιούχου πληρωμής. Μια τέτοια υπηρεσία μπορεί να μειώσει τα σφάλματα και την απάτη στις άμεσες πληρωμές. Ωστόσο, η θέσπιση προμήθειας για την παροχή της εν λόγω υπηρεσίας μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά και, συνδυαζόμενη με τη διάταξη που θεσπίζει δικαίωμα επιλογής, να οδηγήσει σε χαμηλό βαθμό υιοθέτησης αυτής της πρόσθετης προστασίας για τους πληρωτές, συνεπαγόμενη πάντως επενδυτικό κόστος για την ανάπτυξη της υπηρεσίας από τους παρόχους ΥΠ. Οι απαιτήσεις σχετικά με τον τρόπο που θα πρέπει να εφαρμόζεται η υπηρεσία ελέγχου των αποκλίσεων δεν είναι υπερβολικά περιοριστικές, γεγονός που παρέχει στην αγορά την αναγκαία ευελιξία για την ανάπτυξη λύσεων. Ωστόσο, η ύπαρξη εναρμονισμένης προσέγγισης θα απέτρεπε πιθανά ζητήματα κατακερματισμού. Είναι επίσης σημαντικό να δοθεί επαρκής χρόνος στην αγορά για να αναπτύξει και να εφαρμόσει κατάλληλα μέτρα που δεν θα υπονομεύουν την ταχύτητα των άμεσων πληρωμών, καθώς αυτό θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση την ανάπτυξή τους στο σημείο πώλησης.

2.   Ειδικές παρατηρήσεις

2.1   Ορισμοί

Κάποιοι από τους ορισμούς του προτεινόμενου κανονισμού ενδέχεται να απαιτούν α) ευθυγράμμιση με την οδηγία (EΕ) 2015/2366 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) (εφεξής η «οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών» ή «PSD2») και β) τροποποίηση της οδηγίας 2014/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) (εφεξής η «οδηγία για τον λογαριασμό πληρωμής» ή «PAD») και της οδηγίας (ΕΕ) 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) (εφεξής η «ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα» ή «EΠΠ»). Ειδικότερα, ο ορισμός του «κωδικού αναγνώρισης λογαριασμού πληρωμών» που εισάγεται με τον προτεινόμενο κανονισμό πρόκειται να ταυτίζεται εννοιολογικά με το «αποκλειστικό μέσο ταυτοποίησης» που ορίζεται στην PSD2 (8). Ενόψει τούτου, η ΕΚΤ προτείνει στον νομοθέτη της Ένωσης να εξετάσει τη δυνατότητα χρήσης της ίδιας ορολογίας στον προτεινόμενο κανονισμό. Επιπλέον, η «μεταφορά πίστωσης» είναι έννοια που ορίζεται ήδη στην PAD (9). Για λόγους συνέπειας η ΕΚΤ προτείνει να ευθυγραμμιστεί με τον ορισμό της «άμεσης μεταφοράς πίστωσης» που εισάγει ο προτεινόμενος κανονισμός. Συναφώς, η PAD (10) τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η ευθυγράμμιση των ορισμών της με εκείνους της PSD2 και του κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 260/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11). Επιπλέον, η ΕΠΠ περιέχει ορισμό του «τερματικού πληρωμών» εννοιολογικά παρεμφερή της «διεπαφής χρήστη ΥΠ» που εισάγεται με τον προτεινόμενο κανονισμό. Η ΕΚΤ προτείνει στον νομοθέτη της Ένωσης να εξετάσει τη δυνατότητα τροποποίησης της ΕΠΠ με σκοπό την ευθυγράμμιση του ορισμού του «τερματικού πληρωμών» με τον ορισμό της «διεπαφής χρήστη ΥΠ». Τέλος, για να εξασφαλιστεί η συστηματική συνοχή είναι σημαντικό οι ορισμοί του προτεινόμενου κανονισμού να εξεταστούν υπό το πρίσμα των επικείμενων τροποποιήσεων της PSD2.

2.2   Διαφορές μεταξύ του ονόματος και του κωδικού αναγνώρισης λογαριασμού πληρωμών του δικαιούχου

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του προτεινόμενου κανονισμού, οι πάροχοι ΥΠ μπορούν να χρεώνουν πρόσθετη προμήθεια για τη χρήση της υπηρεσίας εντοπισμού αποκλίσεων μεταξύ του ονόματος και του κωδικού αναγνώρισης λογαριασμού πληρωμών του δικαιούχου (12). Η θέσπιση μιας τέτοιας πρόσθετης προμήθειας για τον εντοπισμό αποκλίσεων θα μπορούσε, αφενός, να λειτουργεί αποτρεπτικά για τους χρήστες ΥΠ, μη ευνοώντας ενδεχομένως την παροχή και χρήση των άμεσων πληρωμών. Από την άλλη πλευρά, η εν λόγω υπηρεσία ελέγχου των αποκλίσεων είναι ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο των άμεσων πληρωμών. Για τον λόγο αυτό ο προτεινόμενος κανονισμός θα πρέπει να τροποποιηθεί, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο οι χρήστες ΥΠ είτε να μην χρησιμοποιούν άμεσες πληρωμές είτε να επιλέγουν να εξαιρούνται από την υπηρεσία ελέγχου των αποκλίσεων λόγω των προμηθειών που θα συνεπάγεται η χρήση της. Ανεξάρτητα από την υιοθέτηση της υπηρεσίας από τους χρήστες ΥΠ, ο προτεινόμενος κανονισμός υποχρεώνει τους παρόχους ΥΠ να προσφέρουν την υπηρεσία, γεγονός που απαιτεί επενδυτικό κόστος. Σε ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Κάτω Χώρες) υπάρχει ήδη υποχρεωτικός έλεγχος IBAN με βάση το όνομα του δικαιούχου, τον οποίο προσφέρουν χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση όλοι οι πάροχοι ΥΠ όσον αφορά τα IBAN εγχώριων λογαριασμών. Μια εναρμονισμένη προσέγγιση των εν λόγω ελέγχων IBAN σε επίπεδο SEPA μπορεί να είναι επωφελής και οικονομικά αποδοτικότερη, δυνάμενη, ενδεικτικά, να οδηγήσει στην εισαγωγή κοινού συστήματος και/ή στην παροχή της υπηρεσίας σε κεντρικό επίπεδο.

2.3   Έλεγχος άμεσων πληρωμών σε σχέση με ενωσιακές κυρώσεις

Οι επηρεαζόμενοι πάροχοι ΥΠ υποχρεούνται να διενεργούν ελέγχους σε σχέση με ενωσιακές κυρώσεις αμέσως μετά την έναρξη ισχύος τυχόν περιοριστικών μέτρων που λαμβάνονται βάσει του άρθρου 215 της ΣΛΕΕ (13). Εν προκειμένω η ΕΚΤ επιθυμεί να επισημάνει τρία σημεία.

Πρώτον, ο προτεινόμενος κανονισμός δεν απαλλάσσει τον εκάστοτε πάροχο ΥΠ από την υποχρέωση συμμόρφωσης με τις οικείες εθνικές κυρώσεις που επιβάλλονται σε βάρος αρμόδιου προσώπου, φορέα ή οντότητας.

Δεύτερον, τα περιοριστικά μέτρα που λαμβάνονται βάσει του άρθρου 215 ΣΛΕΕ μπορούν να τίθενται σε ισχύ την ημέρα της δημοσίευσής τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή την επομένη της δημοσίευσής τους. Προκειμένου να διασφαλίζεται η άμεση εφαρμογή των μέτρων από τους επηρεαζόμενους παρόχους ΥΠ, η ΕΚΤ προτείνει αυτοί να υποχρεούνται να διενεργούν τις σχετικές επαληθεύσεις αμέσως μετά τη δημοσίευση των μέτρων στην Επίσημη Εφημερίδα (και όχι αμέσως μετά την έναρξη ισχύος τους), διευκολύνοντας τη συμμόρφωση σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες η ημερομηνία έναρξης ισχύος έπεται της ημερομηνίας δημοσίευσης.

Τρίτον, και για λόγους ασφάλειας δικαίου, η ΕΚΤ έχει επίγνωση του εν δυνάμει ωφέλιμου ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν οι αναγνωριστικοί κωδικοί νομικής οντότητας (LEI) στο πλαίσιο των ελέγχων για ενωσιακές κυρώσεις και/ή ως παγκόσμιο πρότυπο ταυτοποίησης όσον αφορά την υπηρεσία ελέγχου αποκλίσεων. Οι πιο πρόσφατες κατευθύνσεις που παρείχε το ΕΣΠ αναφορικά με την προγραμματισμένη μετάβαση των εγχειριδίων κανόνων του συστήματος πληρωμών του ΕΣΠ στην έκδοση του 2019 του προτύπου ανταλλαγής μηνυμάτων ISO 20022 έως τον Νοέμβριο του 2023 προβλέπουν τους LEI ως εναλλακτικούς αναγνωριστικούς κωδικούς «μη ιδιωτικού» συναλλασσόμενου (14). Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπιστούν τα τεχνικά εμπόδια σε επίπεδο συστήματος πληρωμών ΕΣΠ. Ενώ η εξάρτηση από τους LEI εξαρτάται από την ευρύτερη εφαρμογή τους, η προσθήκη αναφοράς στην πιθανή χρήση των LEI στην προτεινόμενη διάταξη για τον έλεγχο των κυρώσεων θα καταδείκνυε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τη χρήση και προώθηση αυτού του παγκόσμιου προτύπου.

2.4   Διαδικασίες σε περίπτωση παραβάσεων

Για να αποτραπεί το ενδεχόμενο, προγραμματισμένες διακοπές λειτουργίας του συστήματος SCT Inst να οδηγήσουν παρόχους ΥΠ ακούσια σε παραβίαση του δικαίου της Ένωσης, η ΕΚΤ προτείνει να συμπεριληφθεί σχετική επιφύλαξη στον προτεινόμενο κανονισμό. Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ προτείνει να εξαιρεθούν οι πάροχοι ΥΠ από τις διαδικασίες επί παραβάσει στην άκρως εξαιρετική περίπτωση που το σύστημα SCT Inst παύει να είναι διαθέσιμο για σύντομο χρονικό διάστημα, υπό τους όρους που έχει εγκρίνει το οικείο όργανο διακυβέρνησης, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η επεξεργασία άμεσων πληρωμών.

Συγκεκριμένες προτάσεις αναδιατύπωσης του προτεινόμενου κανονισμού από την ΕΚΤ παρατίθενται σε ξεχωριστό τεχνικό έγγραφο εργασίας και συνοδεύονται από τη σχετική αιτιολογία. Το τεχνικό έγγραφο εργασίας διατίθεται στην αγγλική γλώσσα στο EUR-Lex.

---

(1)  COM(2022) 546 final.

(2)  Βλ. «Eurosystem’s retail payments strategy» στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ, στη διεύθυνση www.ecb.europa.eu.

(3)  Οδηγία 98/26/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Μαΐου 1998 σχετικά με το αμετάκλητο του διακανονισμού στα συστήματα πληρωμών και στα συστήματα διακανονισμού αξιογράφων (ΕΕ L 166 της 11.6.1998, σ. 45).

(4)  Άρθρο 1 σημείο 2) του προτεινόμενου κανονισμού.

(5)  Οδηγία (ΕΕ) 2015/2366 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2015, σχετικά με υπηρεσίες πληρωμών στην εσωτερική αγορά, την τροποποίηση των οδηγιών 2002/65/ΕΚ, 2009/110/ΕΚ και 2013/36/ΕΕ και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1093/2010 και την κατάργηση της οδηγίας 2007/64/ΕΚ (ΕΕ L 337 της 23.12.2015, σ. 35).

(6)  Οδηγία 2014/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Ιουλίου 2014, για τη συγκρισιμότητα των τελών που συνδέονται με λογαριασμούς πληρωμών, την αλλαγή λογαριασμού πληρωμών και την πρόσβαση σε λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά (ΕΕ L 257 της 28.8.2014, σ. 214).

(7)  Οδηγία (ΕΕ) 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17 Απριλίου 2019, σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών (ΕΕ L 151 της 7.6.2019, σ. 70).

(8)  Βλ. άρθρο 4 σημείο 33) της PSD2.

(9)  Βλ. άρθρο 2 σημείο 20) της PSD2.

(10)  Βλέπε αιτιολογική σκέψη 14 της PAD.

(11)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 260/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Μαρτίου 2012, σχετικά με την καθιέρωση τεχνικών απαιτήσεων και επιχειρηματικών κανόνων για τις μεταφορές πίστωσης και τις άμεσες χρεώσεις σε ευρώ και με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 924/2009 (ΕΕ L 94 της 30.3.2012, σ. 22).

(12)  Βλ. παράγραφο 10 της αιτιολογικής έκθεσης του προτεινόμενου κανονισμού.

(13)  Βλέπε άρθρο 1 σημείο 2) του προτεινόμενου κανονισμού.

(14)  Βλ. τις κατευθύνσεις στον ιστότοπο του ΕΣΠ, στη διεύθυνση www.europeanpaymentscouncil.eu.