Δελτίο συνοπτικής παρουσίασης

Εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με την οδηγία για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων

Α. Ανάγκη ανάληψης δράσης

Ποιο είναι το πρόβλημα και γιατί αποτελεί πρόβλημα σε επίπεδο ΕΕ;

Τα χημικά φυτοφάρμακα συμβάλλουν στη μείωση της βιοποικιλότητας. Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι η μείωση τόσο της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων όσο και του κινδύνου που αυτά παρουσιάζουν. Στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» καθορίζονται οι στόχοι της ΕΕ για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και του κινδύνου που προέρχεται από αυτά κατά 50 % έως το 2030. Η υφιστάμενη οδηγία για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων δεν αντικατοπτρίζει αυτές τις φιλοδοξίες. Δεν συμβαδίζει με την τεχνολογική πρόοδο και δεν επιτυγχάνει την αποτελεσματική ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων. Επιπλέον, η εφαρμογή της οδηγίας είναι άνιση και ελλιπής. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για να προωθήσουν εναλλακτικές, μη χημικές μεθόδους ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών. Πολλά κράτη μέλη δεν έχουν θέσει εθνικούς στόχους για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και του κινδύνου που προέρχεται από αυτά.

Τι θα πρέπει να επιτευχθεί;

Ο ειδικός στόχος της πρότασης της Επιτροπής είναι η προστασία της βιοποικιλότητας, του περιβάλλοντος και της υγείας μέσω της μείωσης της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων —και του κινδύνου από τα εν λόγω φυτοφάρμακα— σε ολόκληρη την ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να συμμεριστούν τη φιλοδοξία των στόχων που ορίζονται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Η πρόταση της Επιτροπής αποσκοπεί στη βελτίωση της συλλογής δεδομένων σχετικά με τη χρήση φυτοφαρμάκων και στη στήριξη εναλλακτικών λύσεων αντί των χημικών φυτοφαρμάκων.

Ποια είναι η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ (επικουρικότητα); 

Οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στη βιοποικιλότητα, την ποιότητα των υδάτων και άλλες περιβαλλοντικές παραμέτρους υπερβαίνουν τα σύνορα. Για τον λόγο αυτόν χρειαζόμαστε συντονισμένη δράση σε επίπεδο ΕΕ για τη συμπλήρωση και την ενίσχυση των εθνικών και τοπικών δράσεων. Οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη των σχετικών στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη.

Β. Λύσεις

Ποιες είναι οι επιλογές για την επίτευξη των στόχων; Υπάρχει προτιμώμενη επιλογή ή όχι; Αν όχι, για ποιον λόγο;

Επιλογή 1: Οι στόχοι της ΕΕ για μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50 % —καθώς και μείωση του κινδύνου από τα φυτοφάρμακα κατά 50 %— θα παραμείνουν νομικά μη δεσμευτικοί. Θα βελτιωθούν τα συστήματα παροχής συμβουλών και καθοδήγησης για τους χρήστες φυτοφαρμάκων. Θα προωθηθούν οι τεχνικές γεωργίας ακριβείας ώστε να μειωθεί η χρήση χημικών φυτοφαρμάκων —και ο κίνδυνος από αυτά.

Επιλογή 2: Οι στόχοι μείωσης κατά 50 % θα καταστούν νομικά δεσμευτικοί σε επίπεδο ΕΕ. Τα κράτη μέλη θα θέτουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους μείωσης χρησιμοποιώντας καθορισμένα κριτήρια. Οι εν λόγω εθνικοί στόχοι θα καθίστανται στη συνέχεια νομικά δεσμευτικοί και εφαρμοστέοι. Η χρήση των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων θα απαγορεύεται σε ευαίσθητες περιοχές. Οι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων θα πρέπει να τηρούν ηλεκτρονικά αρχεία σχετικά με τη χρήση φυτοφαρμάκων και την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Οι εθνικές αρχές θα αναλύουν τα εν λόγω αρχεία για την παρακολούθηση της προόδου. Ανεξάρτητες συμβουλευτικές υπηρεσίες θα συμβουλεύουν τους χρήστες φυτοφαρμάκων σχετικά με τις εναλλακτικές τεχνικές και την ολοκληρωμένη φυτοπροστασία.

Η επιλογή 3 θα ήταν παρόμοια με την επιλογή 2. Ωστόσο, βάσει της επιλογής 3οι στόχοι μείωσης κατά 50 % θα καταστούν νομικά δεσμευτικοί τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η χρήση όλων των χημικών φυτοφαρμάκων θα απαγορεύεται σε ευαίσθητες περιοχές.

Η προτιμώμενη επιλογή είναι η επιλογή 3, εκτός από τους στόχους, όπου προτιμάται η επιλογή 2. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με την προτιμώμενη επιλογή, οι στόχοι μείωσης κατά 50 % θα καταστούν νομικά δεσμευτικοί σε επίπεδο ΕΕ και τα κράτη μέλη θα καθορίσουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους μείωσης. Οι επιλογές αξιολογήθηκαν έναντι ενός πιθανού βασικού σεναρίου στο πλαίσιο του οποίου η οδηγία παραμένει αμετάβλητη.

Ποιες απόψεις διατύπωσαν τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη; Ποιος υποστηρίζει την κάθε επιλογή;

Οι απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών ποικίλλουν. Πολλά μέλη του κοινού, περιβαλλοντικές οργανώσεις και ο κλάδος των υδάτων απαιτούν ισχυρές δράσεις και νομικά δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και του κινδύνου από τα φυτοφάρμακα. Αντιθέτως, ορισμένοι χρήστες φυτοφαρμάκων και μέλη της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων δεν θεωρούν αναγκαία τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων. Οι χρήστες φυτοφαρμάκων ανησυχούν για την έλλειψη αποτελεσματικών εναλλακτικών λύσεων αντί των χημικών φυτοφαρμάκων

Γ. Επιπτώσεις της προτιμώμενης επιλογής

Ποια είναι τα οφέλη της προτιμώμενης επιλογής (εάν υπάρχει, ειδάλλως των κυριότερων επιλογών); 

Η προτιμώμενη επιλογή μειώνει τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τη χρήση φυτοφαρμάκων. Οι χρήστες φυτοφαρμάκων θα ενημερώνονται καλύτερα σχετικά με αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις αντί των χημικών φυτοφαρμάκων. Οι εθνικές αρχές θα διαθέτουν επίσης καλύτερα εργαλεία για την παρακολούθηση της χρήσης των φυτοφαρμάκων και την εφαρμογή ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.

Ποιο είναι το κόστος της προτιμώμενης επιλογής (εάν υπάρχει, ειδάλλως των κυριότερων επιλογών); 

Οι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων θα επιβαρυνθούν με πρόσθετες δαπάνες για την τήρηση αρχείων και τη χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών. Η απαγόρευση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερες αποδόσεις καλλιεργειών από αυτές τις περιοχές. Η ζήτηση για τα προϊόντα της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων μπορεί να μειωθεί. Το υψηλότερο κόστος παραγωγής μπορεί επίσης να προκαλέσει αύξηση των τιμών των τροφίμων για τους καταναλωτές της ΕΕ. Η εξάρτηση της ΕΕ από εισαγωγές όπως τα σιτηρά μπορεί να αυξηθεί. Ωστόσο, μελλοντικές προσαρμογές, δράσεις στήριξης και δράσεις μετριασμού αναμένεται να μειώσουν το κόστος αυτό με την πάροδο του χρόνου.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στις ΜΜΕ και στην ανταγωνιστικότητα;

Η κερδοφορία κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής θα επηρεαστεί με διάφορους τρόπους. Αυτό θα επηρεάσει τις ΜΜΕ, όπως οι γεωργοί και άλλοι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων. Θα επηρεαστούν επίσης οι επιχειρήσεις που στηρίζουν τις εν λόγω ΜΜΕ, όπως οι προμηθευτές φυτοφαρμάκων και εξοπλισμού, οι προμηθευτές γεωργικών προϊόντων, οι ανάδοχοι και οι σύμβουλοι. Η κοινή γεωργική πολιτική της ΕΕ παρέχει στα κράτη μέλη μέσα για τον μετριασμό ορισμένων αρνητικών επιπτώσεων. Επιπλέον, η συνεπέστερη εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου θα μειώσει τις ανταγωνιστικές διαφορές μεταξύ των ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται επί του παρόντος σε διαφορετικά κράτη μέλη.

Θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς και στις εθνικές διοικητικές αρχές; 

Οι εθνικές αρχές θα επιβαρυνθούν με ελεγκτικό και διοικητικό κόστος για τη συλλογή δεδομένων και τη διενέργεια επίσημων ελέγχων.

Θα υπάρξουν άλλες σημαντικές επιπτώσεις; 

Η επιβολή υψηλότερων προτύπων της ΕΕ για τη χρήση φυτοφαρμάκων είναι πιθανό να έχει αντίκτυπο στις μορφές του παγκόσμιου εμπορίου γεωργικών προϊόντων.

Αναλογικότητα; 

Οι προτεινόμενες δράσεις είναι ανάλογες προς τον γενικό στόχο της αντιμετώπισης της ανομοιόμορφης και ελλιπούς εφαρμογής της ισχύουσας οδηγίας με σκοπό: i) την καλύτερη προστασία της υγείας, της βιοποικιλότητας και του περιβάλλοντος· και ii) τη μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και του κινδύνου που συνδέεται με αυτά.

Δ. Παρακολούθηση

Πότε θα επανεξεταστεί η πολιτική;

Κάθε χρόνο, η Επιτροπή θα επανεξετάζει την πρόοδο της ΕΕ και των κρατών μελών όσον αφορά την επίτευξη των στόχων για τη χρήση φυτοφαρμάκων και τη μείωση του κινδύνου που συνδέεται με αυτά. Η νομική πράξη θα επανεξεταστεί σε εύθετο χρόνο, με βάση τις εξελίξεις όσον αφορά τα επιστημονικά στοιχεία και τις νέες τεχνολογίες για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και των κινδύνων από αυτά.