Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «8η έκθεση για την οικονομική, την κοινωνική και την εδαφική συνοχή»

(2022/C 498/09)

Εισηγήτρια:

Nathalie SARRABEZOLLES (FR/PSE), Νομαρχιακή σύμβουλος Φινιστέρ

Έγγραφα αναφοράς:

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή: συνοχή στην Ευρώπη με ορίζοντα το 2050

COM(2022) 34 final

SWD(2022) 24 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (ΕτΠ)

χαιρετίζει την έκδοση της 8ης έκθεσης για τη συνοχή, στην οποία εκτίθενται οι κυριότερες εξελίξεις και οι εδαφικές ανισότητες που παρατηρήθηκαν στις ευρωπαϊκές περιφέρειες κατά την τελευταία δεκαετία, ενώ τίθενται επίσης οι βάσεις του προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της συνοχής μετά το 2027·

συμφωνεί με την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ιστορική συγκυρία που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ): η πανδημία COVID-19 και αυτό που χαρακτηρίζεται στην έκθεση για τη συνοχή ως νέες «μείζονες τάσεις», όπως η κλιματική αλλαγή και η ψηφιακή υπερσυνδεσιμότητα, συνιστούν νέες πηγές εδαφικών ανισοτήτων και τροφοδοτούν τη λεγόμενη «γεωγραφία της δυσαρέσκειας έναντι της ΕΕ»·

σημειώνει ότι η αργή ανάκαμψη της διαδικασίας σύγκλισης τα τελευταία χρόνια κρύβει πολύ διαφορετικές τάσεις: πολλές λιγότερο ανεπτυγμένες ή υπό μετάβαση περιφέρειες της νότιας και της βορειοδυτικής Ευρώπης εμφάνισαν χαμηλή ή και αρνητική οικονομική ανάπτυξη. Παράλληλα, η περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη στα ανατολικά σηματοδοτείται ενίοτε από σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιφερειών πρωτευούσης και των λοιπών περιφερειών·

τονίζει τον αντίκτυπο του Brexit στην ευρωπαϊκή οικονομία, ιδίως δε στη διαπεριφερειακή συνεργασία, στα οικοσυστήματα έρευνας και κατάρτισης και στη δημογραφία πολλών ευρωπαϊκών περιφερειών·

επισημαίνει την ανάγκη συνοχής στην Ευρώπη, η οποία εντείνεται λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στην Ουκρανία, στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

ως εκ τούτου, καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει έναν ανοιχτό και στρατηγικό προβληματισμό σχετικά με τον ρόλο της πολιτικής για τη συνοχή στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών μετά το 2027·

Η πολιτική συνοχής ως μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή πολιτική

εκτιμά ότι οι περιφερειακές ανισότητες που τεκμηριώνονται στην έκθεση για τη συνοχή ενισχύουν πλήρως τη νομιμοποίηση της πολιτικής για τη συνοχή όπως αυτή ορίζεται στις Συνθήκες, ήτοι τη μείωση των αποκλίσεων μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τον πλούτο και την ανάπτυξη·

συνεπώς, θεωρεί θετική την ανάλυση που παρουσιάζεται στην έκθεση για τη συνοχή σχετικά με τον αντίκτυπο της πολιτικής για τη συνοχή της περιόδου 2014-2020 στον τομέα των επενδύσεων ανά τις περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

σημειώνει ότι η πολιτική συνοχής διαδραματίζει συχνά πρωταρχικό ρόλο στη διατήρηση επαρκούς επιπέδου δημόσιων επενδύσεων, έναντι της μείωσης των εθνικών επενδύσεων·

10.

υπενθυμίζει ότι ο θετικός αντίκτυπος των επενδύσεων που στηρίζονται από την πολιτική συνοχής επιβεβαιώνεται σε μακροπρόθεσμη βάση, όπως τονίζεται στο κεφάλαιο 9 της έκθεσης για τη συνοχή·

11.

υπενθυμίζει επίσης ότι οι ειδικές ρυθμίσεις προγραμματισμού της πολιτικής για τη συνοχή επιτρέπουν τη χρηματοδότηση ορισμένων έργων έως και τρία χρόνια μετά τη λήξη μιας περιόδου προγραμματισμού, γεγονός που καθιστά αδύνατη την όποια σύγκριση με τα λοιπά ευρωπαϊκά προγράμματα υπό άμεση διαχείριση·

12.

τονίζει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής για τη συνοχή όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης COVID-19, κυρίως χάρη στα μέτρα ευελιξίας που εφαρμόστηκαν από τον Απρίλιο του 2020 (τις δύο δέσμες της «πρωτοβουλίας επενδύσεων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού»)·

13.

ωστόσο, θεωρεί ότι είναι πρωταρχικής σημασίας να διατηρηθεί το επίκεντρο της πολιτικής συνοχής στην ενίσχυση της εδαφικής, της οικονομικής και της κοινωνικής συνοχής στην Ευρώπη·

Ορισμός της έννοιας της «μη υπονόμευσης της συνοχής»

14.

θεωρεί ευκαιρία την εισαγωγή μιας νέας έννοιας στην έκθεση για τη συνοχή, η οποία επιδιώκει να επεκτείνει μια σφαιρική προσέγγιση της πολιτικής για τη συνοχή σε κάθε ευρωπαϊκή δημόσια πολιτική με εδαφικό αντίκτυπο·

15.

τονίζει ότι η έννοια αυτή υποστηρίζει πλήρως την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών για την απόδειξη του ρόλου της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής ως θεμελιώδους αξίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

16.

θεωρεί ότι η έννοια αυτή ενδέχεται να δώσει τη δυνατότητα σε κάθε ευρωπαϊκή πολιτική να λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των συνθηκών που επικρατούν στις διάφορες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των εν λόγω πολιτικών και να βελτιώσει την προβολή της δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώπιον των πολιτών·

17.

ωστόσο, αντιτίθεται στην υπερβολικά περιοριστική ερμηνεία της έννοιας αυτής, σύμφωνα με την οποία η εν λόγω αρχή εφαρμόζεται αποκλειστικά σε επίπεδο επιχειρησιακών προγραμμάτων και ούτε καν σε επίπεδο συμφωνιών εταιρικής σχέσης· τονίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η αρχή αυτή της «μη υπονόμευσης της συνοχής» πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές, ώστε να περιορίζονται οι αντίθετες προς τη συνοχή συνέπειες ορισμένων ευρωπαϊκών πολιτικών ή προγραμμάτων·

18.

υποστηρίζει όλως ιδιαιτέρως την ανάγκη ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) να στηρίζει τη συνοχή στην Ευρώπη, όπως αναφέρεται στην έκθεση για τη συνοχή·

19.

ζητά από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασφαλίσουν ότι ο ΜΑΑ και ο πιθανός διάδοχός του να ενσωματώσουν την προσέγγιση της πολιτικής για τη συνοχή που στηρίζεται στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και τη σύμπραξη·

20.

εξάλλου, τονίζει ότι απαιτείται καλύτερη ευθυγράμμιση και αύξηση των συνεργειών μεταξύ της πολιτικής για τη συνοχή και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», ώστε να τονωθεί η καινοτομία σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες, προκειμένου να αναπτυχθούν οι ικανότητες έρευνας και καινοτομίας των περιφερειών, πράγμα που επιτρέπει στην ΕΕ να ανταγωνίζεται σε παγκόσμια κλίμακα επενδύοντας στην περιφερειακή αριστεία και θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση στην παγίδα ανάπτυξης των περιφερειών μέσου εισοδήματος·

21.

από την άποψη αυτή, υπενθυμίζει ότι για τις περιφέρειες αυτές, που βρίσκονται εγκλωβισμένες στην παγίδα ανάπτυξης των περιφερειών μέσου εισοδήματος, είναι ενδιαφέρον να τους προσφέρεται ειδική συνδρομή, είτε βάσει της υπαγωγής τους στην κατηγορία των περιφερειών μέσου εισοδήματος είτε μέσω διευκόλυνσης της πρόσβασής τους στα μέσα εδαφικής συνεργασίας στον τομέα της καινοτομίας·

22.

ζητά την εδραίωση της προσέγγισης που βασίζεται σε στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και το οικοσύστημα καινοτομίας, με βάση κατά τόπους προσαρμοσμένες στρατηγικές και ενίσχυση της εδαφικής συνεργασίας·

23.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ορίσει την έννοια της «μη υπονόμευσης της συνοχής» και να την αναγάγει σε αυθεντικό μηχανισμό που θα επιτρέπει να αξιολογείται ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών πολιτικών επί της συνοχής στην Ευρώπη· προτείνει να ενταχθεί στον μηχανισμό αυτό η αγροτική θωράκιση, που προβλέπεται στην ανακοίνωση «Ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ», ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των περιοχών αυτών· ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συγκεκριμένη οργάνωση της έννοιας αυτής, ακόμη και μέσω νομοθετικής πράξης κατόπιν διαβούλευσης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών·

Η πολιτική συνοχής στο επίκεντρο μιας μακροπρόθεσμης ευρωπαϊκής στρατηγικής

24.

υπενθυμίζει ότι η πολιτική συνοχής, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, δεν αποτελεί μέρος μιας κυριολεκτικά μακροπρόθεσμης ευρωπαϊκής στρατηγικής, σε αντίθεση με την πολιτική συνοχής της περιόδου 2014-2020 που εντασσόταν άμεσα στην υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

25.

ως εκ τούτου, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει μια νέα μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή στρατηγική για το 2030, η οποία θα συνδέει τις επιταγές της οικολογικής και της ψηφιακής μετάβασης, ενισχύοντας παράλληλα την οικονομική, την κοινωνική και την εδαφική συνοχή της Ένωσης· τονίζει ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να πλαισιώνει όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τα ευρωπαϊκά ταμεία, υποστηρίζοντας τις επενδύσεις σύμφωνα με την αρχή της «μη υπονόμευσης της συνοχής» που εισάγεται στην έκθεση για τη συνοχή·

26.

εκφράζει τη λύπη της για την απουσία μηχανισμού που να συντονίζει και να συναρθρώνει τον ΜΑΑ με την πολιτική συνοχής, καθώς και για τον κίνδυνο επικαλύψεων και παραγκωνισμού, δεδομένης της απουσίας ενός πραγματικού μηχανισμού που να εξακριβώνει την προσθετικότητα των χρηματοδοτήσεων του ΜΑΑ·

27.

τονίζει ότι απαιτείται να τεθούν σε ισότιμη βάση οι ευρωπαϊκές επενδυτικές πολιτικές, ώστε να αποτραπεί ο ανταγωνισμός στο πεδίο μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών πολιτικών, δεδομένου ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις αποτελούν σήμερα εμπόδιο στην εφαρμογή της πολιτικής συνοχής σε σύγκριση με άλλες πολιτικές·

28.

επί του προκειμένου, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβληματιστεί επί της ουσίας για την εξέλιξη του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου περί κρατικών ενισχύσεων, ώστε τα έργα που στηρίζονται από τα διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα και ταμεία να υπόκεινται στους ίδιους κανόνες·

Καθορισμός καλύτερης ενσωμάτωσης της πολιτικής για τη συνοχή στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο

29.

διαπιστώνει ότι στην έκθεση για τη συνοχή παραλείπεται η οποιαδήποτε αναφορά στον συσχετισμό μεταξύ πολιτικής για τη συνοχή και πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της Ένωσης, παρά τον αυξημένο ρόλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στην κατάρτιση της πολιτικής για τη συνοχή της περιόδου προγραμματισμού 2021-2027·

30.

χαιρετίζει την εισαγωγή νέου τμήματος που αφορά τις κατά τόπους ανισότητες στις εκθέσεις ανά χώρα της εαρινής δέσμης μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2022, υπό τον όρο η εισαγωγή αυτή να αποσκοπεί αποκλειστικά στην ενίσχυση της εδαφικής συνοχής στην Ευρώπη, και όχι στην επιβολή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων πλήρως αποσυνδεδεμένων από τους μακροπρόθεσμους στόχους της πολιτικής για τη συνοχή·

31.

ζητά από την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ενίσχυση της προσοχής που αποδίδεται στις προκλήσεις εδαφικής συνοχής που αφορούν τις ευρωπαϊκές περιοχές και περιφέρειες στις εκθέσεις ανά χώρα, καθώς και στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις·

32.

απευθύνει έκκληση για έναν ευρύτερο προβληματισμό, με στόχο τη μεταρρύθμιση του υφιστάμενου πλαισίου συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, ούτως ώστε οι διάφορες φάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου να μπορέσουν να ενσωματώσουν την αρχή της «μη υπονόμευσης της συνοχής» και να επιτύχουν την καλύτερη συμμετοχή των πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)·

33.

με βάση την 8η έκθεση για τη συνοχή, διαπιστώνει ότι το έλλειμμα δημόσιων επενδύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά ένα κρυφό χρέος· επομένως, επαναλαμβάνει το αίτημα που έχει συχνά διατυπώσει για έναν «χρυσό κανόνα της συγχρηματοδότησης», σύμφωνα με τον οποίο οι δαπάνες που πραγματοποιούν τα κράτη μέλη και οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ως συγχρηματοδότηση των Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, εντός των εκάστοτε εφαρμοστέων ορίων συγχρηματοδότησης της Ένωσης, δεν θα πρέπει να συνυπολογίζονται στις δημόσιες ή συναφείς διαρθρωτικές δαπάνες όπως αυτές ορίζονται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ)· τονίζει ότι οι δημόσιες επενδύσεις, όπως αυτές που αφορούν τη βιώσιμη οικολογική, ψηφιακή και κοινωνική μετάβαση και τη διατήρηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, είναι σημαντικές για τις μελλοντικές γενεές και, συνεπώς, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται καταλλήλως όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες, ακόμη και μέσω τροποποίησης των ευρωπαϊκών λογιστικών κανόνων·

34.

επαναλαμβάνει το αίτημα που διατύπωσε σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1) όσον αφορά τη θέσπιση κώδικα δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Ο κώδικας δεοντολογίας είναι αναγκαίος για να καταστεί το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πιο διαφανές, χωρίς αποκλεισμούς και δημοκρατικότερο, αλλά και αποτελεσματικότερο μέσω της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. Αυτό αυξάνει την ανάληψη ευθύνης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, βελτιώνοντας έτσι την εφαρμογή των επιθυμητών οικονομικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη·

Προς ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων…

35.

διαπιστώνει μια τάση αύξησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο των επενδυτικών ταμείων, εκ των οποίων άλλα λειτουργούν υπό άμεση διαχείριση, άλλα υπό κοινή διαχείριση (όπως τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία — ΕΔΕΤ) και άλλα με προεξέχοντα ρόλο του κράτους στην εφαρμογή τους (τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ)·

36.

εκφράζει την ανησυχία της για την τρέχουσα τάση, που αποσκοπεί να εντείνει τη μεταφορά των ΕΔΕΤ προς άλλες πολιτικές ή προγράμματα, όπως τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ή τα προγράμματα υπό άμεση διαχείριση, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη»· επί του προκειμένου, εκφράζει τη σθεναρή της αντίθεση στη μεταφορά πόρων από την πολιτική συνοχής και από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) προς τον ΜΑΑ: ο ΜΑΑ, ο οποίος έχει ως νομική βάση το άρθρο 175 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), έχει στόχο να συμπληρώνει τις προσπάθειες της πολιτικής για τη συνοχή για την επίτευξη των στόχων του άρθρου 174 της ΣΛΕΕ και όχι το αντίστροφο· επιπροσθέτως, υπενθυμίζει ότι η πολιτική συνοχής αντιπροσωπεύει ήδη μια μείζονα συμβολή στις ευρωπαϊκές πράσινες επενδύσεις και τις επενδύσεις υπέρ της ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ· συμπεραίνει, λοιπόν, ότι δεν δικαιολογείται η επιστροφή στον συγκεντρωτισμό των ευρωπαϊκών ταμείων μέσω της μεταφοράς των προαναφερθέντων πόρων στον ΜΑΑ·

37.

επισημαίνει ότι η τάση αυτή έχει διττό επιβλαβές αποτέλεσμα, δεδομένου ότι συντελεί, αφενός, στη μείωση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής για τη συνοχή ως μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής και, αφετέρου, στην υποβάθμισή της σε απλή γραμμή του προϋπολογισμού εντός του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

38.

ως εκ τούτου, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει νέο στρατηγικό πλαίσιο για την περίοδο μετά το 2027, το οποίο να επικεντρώνεται στη σύμπραξη και στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και να θεσπίζει γενικές διατάξεις για το σύνολο των επενδυτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν εδαφική διάσταση, ήτοι: τα ΕΔΕΤ, το ενδεχόμενο μελλοντικό Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το ΕΓΤΑΑ και, ενδεχομένως, τον μελλοντικό ΜΑΑ·

39.

τονίζει όλως ιδιαιτέρως την αναγκαία επανένταξη του ΕΓΤΑΑ στο νέο αυτό στρατηγικό πλαίσιο·

40.

ζητά επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο μέλλον του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), ώστε να αποκτήσει πιο σημαντική εδαφική διάσταση και να αναβαθμιστεί ο ρόλος των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην εφαρμογή του·

…που θα αποσκοπεί στην πραγματική απλούστευση της εφαρμογής των ΕΔΕΤ…

41.

σημειώνει ότι το νομοθετικό πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή της περιόδου 2021-2027 περιλαμβάνει αξιοσημείωτα μέτρα απλούστευσης, όπως η διεύρυνση των επιλογών απλουστευμένου κόστους, τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν σε αξιολόγηση αφού εφαρμοστούν κατά την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027·

42.

ωστόσο, υπενθυμίζει ότι η αύξηση των ταμείων και των κανόνων, των προθεσμιών και των διαδικασιών εφαρμογής των ταμείων υπό κοινή διαχείριση οδήγησε πρόσφατα σε αύξηση του διοικητικού φόρτου για τις διαχειριστικές αρχές των ταμείων, οι οποίες συχνά ανήκουν στο περιφερειακό επίπεδο·

43.

διαπιστώνει ότι ο εν λόγω διοικητικός φόρτος προξενεί καθυστερήσεις στην αξιοποίηση των ΕΔΕΤ, για τις οποίες συχνά θεωρούνται υπεύθυνες οι περιφέρειες, και οι οποίες υπονομεύουν την εικόνα της πολιτικής για τη συνοχή ως αποτελεσματικής επενδυτικής πολιτικής στα μάτια των Ευρωπαίων πολιτών·

44.

υπενθυμίζει τον πρωταρχικό ρόλο των περιφερειών στην εξάλειψη των στεγανών κατά την εφαρμογή των ΕΔΕΤ και στη σύνδεσή τους με ένα σκεπτικό πεδίου, προκειμένου να στηρίζονται αναπτυξιακές στρατηγικές με τοπική διάσταση·

45.

καλεί την Επιτροπή να κινήσει ήδη μια μακροπρόθεσμη διαδικασία προβληματισμού με τη συμμετοχή των διαχειριστικών αρχών των ΕΔΕΤ σε περιφερειακό επίπεδο, με στόχο την απλούστευση των κανόνων διαχείρισης και λογιστικών και λοιπών ελέγχων, η οποία θα οδηγήσει σε μια αυθεντική μεταρρύθμιση ενόψει της προσεχούς δέσμης νομοθετικών μέτρων της πολιτικής για τη συνοχή της περιόδου μετά το 2027·

46.

προκειμένου να αποκατασταθεί η ελκυστικότητα των ΕΔΕΤ για τους φορείς έργων, επαναλαμβάνει το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών να εφαρμοστεί ένα «συμβόλαιο εμπιστοσύνης» μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των διαχειριστικών αρχών της πολιτικής για τη συνοχή, ώστε τα προγράμματα που είχαν πολύ χαμηλό εναπομένον ποσοστό σφάλματος κατά την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027 να μπορούν να επωφελούνται από απλούστευση των κανόνων διαχείρισης και λογιστικών και λοιπών ελέγχων για την επόμενη περίοδο προγραμματισμού·

…και θα επικεντρώνεται σε μια αυθεντική σύμπραξη εμπιστοσύνης με τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης…

47.

διακρίνει έναν βαθμό συγκεντρωτισμού στην πολιτική συνοχής της περιόδου 2021-2027 και κάποια υπονόμευση της αρχής της σύμπραξης και του ρόλου των περιφερειακών αρχών στον καθορισμό των επενδυτικών αναγκών στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων·

48.

χαιρετίζει την πρόθεση που προβάλλεται στην έκθεση για τη συνοχή να ενισχυθεί η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και η αρχή της σύμπραξης·

49.

υποστηρίζει την πρόσφατη σχετική πρωτοβουλία για μια ευρωπαϊκή κοινότητα πρακτικών σύμπραξης 2021-2027, που αναμένεται να επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στον ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση·

50.

επισημαίνει τη μοναδική προσέγγιση της πολιτικής για τη συνοχή, σύμφωνα με την οποία τα επιχειρησιακά προγράμματα των ΕΔΕΤ βασίζονται σε ανάλυση των κατά τόπους αναγκών που καθορίζονται σε τοπικό επίπεδο και ακολουθούν μια πλήρως συμμετοχική και δημοκρατική διαδικασία, σε αντίθεση με τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης που υποστηρίζονται από τον ΜΑΑ, τα οποία σχεδιάστηκαν σε μεγάλο βαθμό χωρίς τη συμμετοχή των περιφερειών·

51.

ως εκ τούτου, καλεί την Επιτροπή να αναβαθμίσει τον ρόλο των περιφερειών στη διαχείριση των ΕΔΕΤ και να ενισχύσει τις νομοθετικές διατάξεις που συνδέονται με τη σύμπραξη, ιδίως ενόψει της περιόδου μετά το 2027·

Η πολιτική συνοχής ως μέσο αντιστροφής της δημογραφικής παρακμής στην ενδοχώρα και στις αγροτικές και ορεινές περιοχές

52.

εκφράζει την ανησυχία της για τη σταδιακή γήρανση του πληθυσμού, τη μείωση των ποσοστών γεννήσεων και την ερήμωση των περιοχών της ενδοχώρας, ιδίως των αγροτικών και των ορεινών περιοχών·

53.

σημειώνει ότι οι οικονομικές και κοινωνικές αναταραχές, με πιο πρόσφατες αυτές που προκάλεσαν η πανδημία COVID-19 και η σύγκρουση στην Ουκρανία, επηρεάζουν τις μελλοντικές προσδοκίες των νέων·

54.

τονίζει τη σημασία της χάραξης μιας στρατηγικής της ΕΕ για τη δημογραφία, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι νόμιμες μεταναστευτικές ροές εντός της Ένωσής μας, με παράλληλη ενίσχυση του συντονισμού σε θέματα παράνομης μετανάστευσης και παροχή στήριξης και προστασίας στους πρόσφυγες·

Ιδιαίτερη προσοχή στις περιφέρειες που πλήττονται από μόνιμα γεωγραφικά μειονεκτήματα

55.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η έκθεση για τη συνοχή εξετάζει πολύ επιφανειακά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι περιφέρειες με μόνιμα γεωγραφικά μειονεκτήματα και οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες·

56.

ζητά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις περιφέρειες με μόνιμα γεωγραφικά μειονεκτήματα, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 174 της ΣΛΕΕ, δηλαδή κυρίως οι νησιωτικές, οι αραιοκατοικημένες, οι διασυνοριακές και οι ορεινές περιοχές, και στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες σε κάθε σχέδιο μεταρρύθμισης σχετικά με το μέλλον της πολιτικής για τη συνοχή·

57.

τονίζει το σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσον αφορά το ζήτημα της συνοχής των νησιωτικών περιοχών και αναγνωρίζει τη σημασία ενός συμφώνου των ευρωπαϊκών νησιών·

58.

όσον αφορά τις αγροτικές περιοχές, χαιρετίζει το γεγονός ότι η έκθεση για τη συνοχή αναγνωρίζει την ενδεχομένως αρνητική επίδραση των δημογραφικών μεταβολών επί της συνοχής στην Ευρώπη· επί του προκειμένου, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει στο μέλλον την παρέμβαση των χρηματοδοτήσεων και μέσων της πολιτικής για τη συνοχή και των στρατηγικών σχεδίων της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), ιδίως με τη θέσπιση κατώτατων ορίων λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό του πληθυσμού και την έκταση των αγροτικών περιοχών σε ολόκληρη την ΕΕ, για τις περιοχές που αναγνωρίζονται στο άρθρο 174 και τις συνεργασίες μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, καθώς η καθεμιά από αυτές διαθέτει συγκριτικά και συμπληρωματικά πλεονεκτήματα για την αρμονική τοπική ανάπτυξη·

59.

ταυτόχρονα υπογραμμίζει τον θετικό ρόλο που διαδραματίζουν οι μητροπολιτικές περιφέρειες στη διασφάλιση συνεκτικής ανάπτυξης μέσω της διανομής πλούτου και οφελών σε μια δεδομένη περιοχή και της δημιουργίας πιο αποτελεσματικών δεσμών μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Επαναλαμβάνει ότι το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ δεν παρέχει πλήρη εικόνα του επιπέδου ανάπτυξης και συνιστά τη χρήση της μεθοδολογίας του Δείκτη Κοινωνικής Προόδου (SPI) για τον εντοπισμό των πιο επειγουσών προκλήσεων που πρέπει να χρηματοδοτηθούν στις μητροπολιτικές περιφέρειες από τους πόρους της πολιτικής συνοχής (2)·

Ενίσχυση της εδαφικής συνεργασίας

60.

υπενθυμίζει ότι ο προϋπολογισμός που διατίθεται στην πτυχή «εδαφική συνεργασία» της πολιτικής για τη συνοχή της περιόδου 2021-2027 μειώθηκε δραστικά σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο, υπονομεύοντας την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλαμβάνει δράση για την αντιμετώπιση των σημαντικών προκλήσεων σε θέματα συνοχής στις διασυνοριακές περιοχές·

61.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι αναφέρεται στην έκθεση για τη συνοχή η ενίσχυση της διασυνοριακής και διαπεριφερειακής συνεργασίας· ζητά να αντικατοπτρίζεται πλήρως στη μελλοντική πολιτική για τη συνοχή της περιόδου μετά το 2027 η αυξανόμενη ανάγκη ενίσχυσης της συνοχής, μακροπρόθεσμης διατήρησης των υφιστάμενων μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ των περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ανταπόκρισης στις νέες προκλήσεις συνεργασίας που αναδύονται υπό τις παρούσες συνθήκες.

62.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι περιοχές που πλήττονται περισσότερο από αυτή τη μείωση είναι οι περιφέρειες του άρθρου 174 της ΣΛΕΕ, οι οποίες, λόγω των μόνιμων φυσικών τους μειονεκτημάτων, έχουν ιδιαίτερη ανάγκη ενίσχυσης της εδαφικής, οικονομικής και κοινωνικής τους συνοχής με τις λοιπές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βρυξέλλες, 12 Οκτωβρίου 2022.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Vasco ALVES CORDEIRO

(1) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) με θέμα «Σχέδιο ανάκαμψης της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19: Μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης» (ΕΕ C 440 της 18.12.2020, σ. 160).

Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και η πολιτική συνοχής: προσαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις» (ΕΕ C 275 της 14.8.2019, σ. 1).

Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Βελτίωση της διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου: ένας κώδικας δεοντολογίας για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών» (ΕΕ C 306 της 15.9.2017, σ. 24).

(2) Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Οι προκλήσεις των μητροπολιτικών περιφερειών και η θέση τους στη μελλοντική πολιτική συνοχής μετά το 2020» (ΕΕ C 79 της 10.3.2020, σ. 8).