ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 23.5.2022
COM(2022) 622 final
Σύσταση για
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 της Πολωνίας και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σύγκλισης 2022 της Πολωνίας
{SWD(2022) 622 final} - {SWD(2022) 640 final}
Σύσταση για
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 της Πολωνίας και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σύγκλισης 2022 της Πολωνίας
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,
Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 121 παράγραφος 2 και το άρθρο 148 παράγραφος 4,
Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 1997, για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 1 , και ιδίως το άρθρο 9 παράγραφος 2,
Έχοντας υπόψη τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,
Έχοντας υπόψη τα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Απασχόλησης,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής,
Εκτιμώντας τα ακόλουθα:
(1)Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου5, με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, που συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη των οικονομιών των κρατών μελών. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η τελική μέγιστη συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας επικαιροποιήθηκε την/στις [XX] Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.
(2)Στις 24 Νοεμβρίου 2021, η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 2022. Ελήφθη δεόντως υπόψη η επιβεβαιωθείσα κοινή δέσμευση της κοινωνικής συνόδου κορυφής του Πόρτο, του Μαΐου του 2021, για την περαιτέρω υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017. Στις 25 Μαρτίου 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022. Στις 24 Νοεμβρίου 2021, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης, στην οποία η Πολωνία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση 2 . Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2022 όπου αναλύεται η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 14 Μαρτίου 2022.
(3)Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μετά την παγκόσμια πανδημία, μετέβαλε σημαντικά το γεωπολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Ο αντίκτυπος της εισβολής στις οικονομίες των κρατών μελών, για παράδειγμα, έγινε αισθητός με την αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων και τις προοπτικές ασθενέστερης ανάπτυξης. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας, οι οποίες ήδη παρατηρούνται από το 2021, επιβαρύνουν ιδίως τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά που δοκιμάζονται ή κινδυνεύουν από την ενεργειακή φτώχεια. Η ΕΕ διαπιστώνει επίσης μια άνευ προηγουμένου εισροή ανθρώπων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Στο πλαίσιο αυτό, στις 4 Μαρτίου 2022, ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά η οδηγία για την προσωρινή προστασία, η οποία παρέχει στους εκτοπισθέντες από την Ουκρανία το δικαίωμα νόμιμης διαμονής στην ΕΕ, καθώς και πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην αγορά εργασίας, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στη στέγαση και στην κοινωνική πρόνοια. Διατίθεται έκτακτη στήριξη στην Πολωνία στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Δράση συνοχής για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη» (CARE) και μέσω πρόσθετης προχρηματοδότησης στο πλαίσιο του προγράμματος «Συνδρομή στην Ανάκαμψη για τη Συνοχή και τις Περιοχές της Ευρώπης» (REACT-EU) με σκοπό την επείγουσα αντιμετώπιση των αναγκών υποδοχής και ένταξης όσων εγκαταλείπουν την Ουκρανία.
(4)Λαμβανομένης υπόψη της ταχέως μεταβαλλόμενης οικονομικής και γεωπολιτικής κατάστασης, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο συνεχίζει τον εκτεταμένο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης το 2022, ενώ παράλληλα εξελίσσεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις εφαρμογής του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, όπως περιγράφεται στην ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022. Η εφαρμογή των εγκριθέντων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι απαραίτητη για την υλοποίηση προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια αφορούν το σύνολο ή ένα σημαντικό υποσύνολο των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν στους κύκλους των Εξαμήνων του 2019 και του 2020. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2019 και του 2020 παραμένουν εξίσου συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, επιπλέον των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που έχουν εκδοθεί έως την ημερομηνία υποβολής του τροποποιημένου σχεδίου.
(5)Η γενική ρήτρα διαφυγής εφαρμόζεται από τον Μάρτιο του 2020 3 . Στην ανακοίνωσή της τής 3ης Μαρτίου 2021 4 , η Επιτροπή εξέφρασε την άποψη ότι η απόφαση όσον αφορά την απενεργοποίηση ή τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής θα πρέπει να ληφθεί υπό μορφή συνολικής αξιολόγησης της κατάστασης της οικονομίας, με βασικό ποσοτικό κριτήριο το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας στην ΕΕ ή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα (τέλος του 2019). Η αυξημένη αβεβαιότητα και οι έντονοι κίνδυνοι δυσμενέστερων αποτελεσμάτων για τις οικονομικές προοπτικές στο πλαίσιο του πολέμου στην Ευρώπη, οι άνευ προηγουμένου αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και οι συνεχιζόμενες διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού δικαιολογούν την επέκταση της γενικής ρήτρας διαφυγής έως το 2023.
(6)Σύμφωνα με την προσέγγιση που υιοθετήθηκε στη γνώμη του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου 2021 σχετικά με το πρόγραμμα σύγκλισης 2021, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός επί του παρόντος μετράται καλύτερα ως η μεταβολή των πρωτογενών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων) και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση λόγω COVID-19 αλλά συμπεριλαμβανομένων των δαπανών που χρηματοδοτούνται από μη επιστρεπτέα στήριξη (επιχορηγήσεις) στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλων ταμείων της ΕΕ, σε σχέση με τη μεσοπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη 5 . Πέραν του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού, προκειμένου να αξιολογηθεί αν η εθνική δημοσιονομική πολιτική είναι συνετή και αν η σύνθεσή της συμβάλλει σε μια βιώσιμη ανάκαμψη που συνάδει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, δίνεται επίσης προσοχή στην εξέλιξη των εθνικά χρηματοδοτούμενων 6 πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση λόγω COVID-19) και των επενδύσεων.
(7)Στις 2 Μαρτίου 2022, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει ευρεία καθοδήγηση για τη δημοσιονομική πολιτική το 2023, με στόχο τη στήριξη της προετοιμασίας των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, την ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών 7 . Η Επιτροπή επισήμανε ότι, με βάση τη μακροοικονομική προοπτική των χειμερινών προβλέψεων για το 2022, η μετάβαση από έναν συνολικό υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό την περίοδο 2020-2022 σε έναν γενικά ουδέτερο συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό θα φαινόταν πρόσφορη το 2023, ενώ βρίσκεται σε ετοιμότητα ώστε να αντιδρά ανάλογα με την εξελισσόμενη οικονομική κατάσταση. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 θα πρέπει να εξακολουθήσουν να διαφοροποιούνται μεταξύ των κρατών μελών και να λαμβάνουν υπόψη πιθανές δευτερογενείς συνέπειες μεταξύ των χωρών. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αποτυπώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε να παρακολουθεί στενά τις οικονομικές εξελίξεις και να προσαρμόζει τις κατευθύνσεις πολιτικής της ανάλογα με τις ανάγκες και, το αργότερο, στην εαρινή δέσμη μέτρων του Εξαμήνου, στο τέλος Μαΐου 2022.
(8)Όσον αφορά τις δημοσιονομικές κατευθύνσεις που παρασχέθηκαν στις 2 Μαρτίου 2022, οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 λαμβάνουν υπόψη την επιδείνωση των οικονομικών προοπτικών, την αυξημένη αβεβαιότητα και περαιτέρω κινδύνους δυσμενέστερων αποτελεσμάτων, καθώς και τον υψηλότερο πληθωρισμό σε σύγκριση με τις χειμερινές προβλέψεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η δημοσιονομική αντίδραση θα πρέπει να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια, και να διατηρήσει την αγοραστική δύναμη των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών, ώστε να μετριαστεί ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών της ενέργειας και να περιοριστούν οι πληθωριστικές πιέσεις από τις δευτερογενείς επιπτώσεις μέσω στοχευμένων και προσωρινών μέτρων· η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να παραμείνει ευέλικτη ώστε να προσαρμόζεται στις ραγδαία εξελισσόμενες συνθήκες και να διαφοροποιείται μεταξύ των χωρών ανάλογα με τη δημοσιονομική και οικονομική τους κατάσταση, μεταξύ άλλων όσον αφορά την έκθεση στην κρίση και την εισροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία.
(9)Στις 29 Απριλίου 2022, η Πολωνία υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 και, στις 28 Απριλίου 2022, το οικείο πρόγραμμα σύγκλισης 2022, σύμφωνα με την προθεσμία που ορίζεται στο άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Πολωνίας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την υλοποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
(10)Στις 23 Μαΐου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2022 για την Πολωνία 8 . Αξιολόγησε την πρόοδο της Πολωνίας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο το 2019, το 2020 και το 2021. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Πολωνίας όσον αφορά την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της ΕΕ για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.
(11)Στις 23 Μαΐου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ. Στην εν λόγω έκθεση εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Πολωνίας, δεδομένου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2022 σχεδιάζεται να υπερβεί την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούνταν. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 2ας Μαρτίου 2022, η Επιτροπή δεν πρότεινε την κίνηση νέων διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2022 και θα αξιολογήσει εκ νέου τη σημασία της πρότασης για την κίνηση διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος το φθινόπωρο του 2022.
(12)Στις 20 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο συνέστησε στην Πολωνία να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα το 2020 και το 2021, σύμφωνα με τη γενική ρήτρα διαφυγής, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, την ενίσχυση της οικονομίας και τη στήριξη της επακόλουθης ανάκαμψης. Συνέστησε επίσης στην Πολωνία να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών που αποσκοπούν στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, με παράλληλη ενίσχυση των επενδύσεων. Το 2021, με βάση στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Πολωνίας μειώθηκε από 6,9 % του ΑΕΠ το 2020 σε 1,9 % το 2021. Η απόκριση της Πολωνίας σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής στήριξε την οικονομική ανάκαμψη το 2021, ενώ τα προσωρινά έκτακτα μέτρα στήριξης μειώθηκαν από 4,5 % του ΑΕΠ το 2020 σε 2,7 % το 2021. Τα μέτρα που ελήφθησαν από την Πολωνία το 2021 συνάδουν με τη σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020. Τα δημοσιονομικά μέτρα διακριτικής ευχέρειας που εγκρίθηκαν από την κυβέρνηση το 2020 και το 2021 ήταν προσωρινά ή συνοδεύονταν από αντισταθμιστικά μέτρα. Με βάση στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το χρέος της γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 53,8 % του ΑΕΠ το 2021.
(13)Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβλέψεις του προγράμματος σύγκλισης 2022 είναι ρεαλιστικό. Η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,8 % το 2022 και κατά 3,2 % το 2023. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 προβλέπουν χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,7 % το 2022 και κατά 3,0 % το 2023, κυρίως λόγω του υψηλότερου προβλεπόμενου πληθωρισμού, ο οποίος αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις, και της χαμηλότερης συμβολής των καθαρών εξαγωγών. Στο πρόγραμμα σύγκλισης 2022, η κυβέρνηση αναμένει ότι το ονομαστικό έλλειμμα θα αυξηθεί σε 4,3 % του ΑΕΠ το 2022 και θα μειωθεί σε 3,7 % το 2023. Η αύξηση το 2022 αντικατοπτρίζει κυρίως το υψηλό κόστος της βοήθειας προς τους εκτοπισθέντες από την Ουκρανία, μέτρα που σχετίζονται με τις υψηλές τιμές της ενέργειας και μια σημαντική φορολογική μεταρρύθμιση (στο εξής: πολωνική συμφωνία). Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σε 52,1 % το 2022 και σε 51,5 % το 2023. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα 4,0 % του ΑΕΠ και 4,4 % του ΑΕΠ για το 2022 και το 2023, αντίστοιχα. Για το 2022, το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2022, κυρίως λόγω του υψηλότερου προβλεπόμενου ονομαστικού ΑΕΠ. Για το 2023, το εκτιμώμενο έλλειμμα είναι υψηλότερο από ό,τι στο πρόγραμμα σύγκλισης, κυρίως λόγω των χαμηλότερων εσόδων και της εικαζόμενης αύξησης του κόστους της βοήθειας προς τους εκτοπισθέντες από την Ουκρανία. Οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 προβλέπουν χαμηλότερο δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ σε ποσοστό 50,8 % το 2022 και 49,8 % το 2023. Η διαφορά οφείλεται στον υψηλότερο προβλεπόμενο πληθωρισμό και στις διαφορετικές παραδοχές σχετικά με τις προσαρμογές αποθεμάτων-ροών το 2023.
Με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022, η μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος (10ετής μέσος ρυθμός) εκτιμάται σε 3,4 %. Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνει τις επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας οι οποίες μπορούν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη της Πολωνίας.
(14)Το 2022, η κυβέρνηση κατάργησε σταδιακά τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της κρίσης λόγω COVID-19, με αποτέλεσμα τα προσωρινά έκτακτα μέτρα στήριξης να προβλέπεται να μειωθούν από 2,7 % του ΑΕΠ το 2021 σε 0,0 % το 2022. Το δημόσιο έλλειμμα επηρεάζεται από τα μέτρα που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, τα οποία, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022, εκτιμώνται σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2022 και αναμένεται να καταργηθούν σταδιακά το 2023 9 . Τα μέτρα αυτά συνίστανται κυρίως σε περικοπές στους έμμεσους φόρους κατανάλωσης ενέργειας και σε κοινωνικές μεταβιβάσεις σε φτωχότερα νοικοκυριά. Τα μέτρα αυτά ανακοινώθηκαν ως προσωρινά. Ωστόσο, σε περίπτωση που οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν υψηλές και το 2023, ορισμένα από τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να συνεχιστούν. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά δεν είναι στοχευμένα, ιδίως οι γενικές περικοπές στον ΦΠΑ / στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης. Το δημόσιο έλλειμμα επηρεάζεται επίσης από το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία, το οποίο στις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 προβλέπεται να ανέλθει στο 0,6 % του ΑΕΠ το 2022 και στο 0,8 % το 2023 10 .
(15)Στις 18 Ιουνίου 2021, το Συμβούλιο συνέστησε στην Πολωνία 11 να συνεχίσει να επιδιώκει έναν υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2022, μεταξύ άλλων χάρη στην ώθηση που παρέχει ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Συνέστησε επίσης στην Πολωνία να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα, με σκοπό την ενίσχυση των επενδύσεων για την τόνωση του αναπτυξιακού δυναμικού.
(16)Το 2022, με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 και συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που ενσωματώνονται στο πρόγραμμα σύγκλισης 2022 της Πολωνίας, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός προβλέπεται να είναι υποστηρικτικός στο - 3,4 % του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου 12 . Η Πολωνία σχεδιάζει να παράσχει στήριξη για την ανάκαμψη, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για να χρηματοδοτήσει επιπλέον επενδύσεις, σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από άλλα κονδύλια της ΕΕ στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,1 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2021 13 . Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,3 εκατοστιαίων μονάδων το 2022 14 . Ως εκ τούτου, η Πολωνία σχεδιάζει να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) το 2022 προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 2,7 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλαμβάνει τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (1,0 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία (0,6 % του ΑΕΠ), ενώ ένα νέο επίδομα μέριμνας για μικρά παιδιά (το κεφάλαιο οικογενειακής μέριμνας), προβλέπεται επίσης να συμβάλει (0,1 % του ΑΕΠ) στην αύξηση των καθαρών τρεχουσών δαπανών. Όσον αφορά τα έσοδα, η μείωση του φορολογικού συντελεστή ατομικού εισοδήματος σύμφωνα με την πολωνική συμφωνία (0,7 % του ΑΕΠ) και η μείωση των φορολογικών συντελεστών των φόρων εταιρειών (0,1 % του ΑΕΠ) προβλέπεται επίσης να συμβάλουν στον επεκτατικό δημοσιονομικό προσανατολισμό. Η υψηλότερη αύξηση των τιμών καταναλωτή σε σύγκριση με τον αποπληθωριστή ΑΕΠ προβλέπεται να επηρεάσει την επεκτατική συμβολή των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών το 2022, αυξάνοντας τις δαπάνες για τη δημόσια κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.
(17)Το 2023, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός προβλέπεται στις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2022 να ανέλθει στο +1,7 % του ΑΕΠ εφόσον δεν υπάρξει αλλαγή πολιτικής 15 . Το 2023, η Πολωνία προβλέπεται να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για να χρηματοδοτήσει επιπλέον επενδύσεις προς στήριξη της ανάκαμψης. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από άλλα κονδύλια της ΕΕ στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,1 εκατοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2022. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν συσταλτική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,3 εκατοστιαίων μονάδων το 2023 16 . Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 1,4 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Αυτό περιλαμβάνει τον αντίκτυπο από τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων για την αντιμετώπιση των αυξημένων τιμών ενέργειας (0,9 % του ΑΕΠ) και το πρόσθετο κόστος για την παροχή προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία (0,2 % του ΑΕΠ).
(18)Στο πρόγραμμα σύγκλισης 2022, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά στο 3,1 % του ΑΕΠ το 2024 και στο 2,5 % έως το 2025. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να φτάσει σε επίπεδα κάτω του 3 % του ΑΕΠ έως το 2025. Ωστόσο, δεν παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα προβλεπόμενα υποκείμενα μέτρα εξυγίανσης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει έως το 2025, ιδίως με τη μείωσή του σε 51,0 % το 2024 και την περαιτέρω μείωσή του σε 49,7 % το 2025. Με βάση την ανάλυση της Επιτροπής, οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του χρέους φαίνονται μέτριοι μεσοπρόθεσμα.
(19)Η υπό εξέλιξη μεταρρύθμιση του συστήματος του προϋπολογισμού, όταν εφαρμοστεί πλήρως, αναμένεται να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των δαπανών με την αντιμετώπιση μακροχρόνιων αδυναμιών στη διαδικασία του προϋπολογισμού. Σε αυτές περιλαμβάνονται πολύπλοκες και παρωχημένες ταξινομήσεις του προϋπολογισμού· μη βέλτιστη καταγραφή των πληροφοριών· έλλειψη πραγματικού μεσοπρόθεσμου σχεδιασμού και έλλειψη άμεσης μόχλευσης της επανεξέτασης των δαπανών στη διαδικασία του προϋπολογισμού. Τα δημόσια οικονομικά της Πολωνίας αναμένεται να αντιμετωπίσουν πιέσεις για αύξηση των δαπανών μακροπρόθεσμα, ιδίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Οι παράγοντες αυτοί διευρύνουν την ανάγκη νέων εργαλείων για να ενισχυθεί η διαχείριση των δαπανών, συμπεριλαμβανομένης της τακτικής αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών για τα μέτρα κατά της νόσου COVID-19 διοχετεύθηκε μέσω ειδικού ταμείου υπό τη διαχείριση τράπεζας ανάπτυξης και μέσω χρηματοπιστωτικού μέσου εκτός του προϋπολογισμού. Μολονότι αυτό έδωσε στις αρχές μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση των δαπανών που σχετίζονται με την κρίση και επέτρεψε να αποφευχθεί η παραβίαση των συνταγματικών επιπέδων χρέους της κεντρικής κυβέρνησης, περιόρισε επίσης τον κοινοβουλευτικό έλεγχο των δαπανών και την πρόσβαση του κοινού σε έγκαιρες πληροφορίες σχετικά με τις δημόσιες δαπάνες.
(20)Η Πολωνία είναι μία από τις χώρες της ΕΕ με την ταχύτερη γήρανση του πληθυσμού και μακροπρόθεσμα οι δημογραφικές τάσεις θα επηρεάσουν το συνταξιοδοτικό σύστημα. Το ισχύον συνταξιοδοτικό σύστημα καθορισμένων εισφορών καθιστά το σύστημα οικονομικά ισορροπημένο, αλλά δεν λαμβάνει υπόψη την επάρκεια των μελλοντικών παροχών. Ωστόσο, λόγω της χαμηλής πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης, της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και ορισμένων άλλων χαρακτηριστικών του συστήματος, οι μελλοντικές συνταξιοδοτικές παροχές αναμένεται να μειωθούν σημαντικά σε σχέση με τον τελικό μισθό. Αυτό θα σήμαινε ότι μεγάλο μέρος των συνταξιούχων θα διέτρεχε κίνδυνο φτώχειας. Η ανάλυση της Επιτροπής δείχνει ότι μόνο για να διατηρηθεί το επίπεδο των παροχών στο σημερινό επίπεδο, η Πολωνία θα χρειαστεί να δαπανήσει ένα επιπλέον 6,7 % του ΑΕΠ της έως το 2070. Οι κύριες προκλήσεις στο πολωνικό συνταξιοδοτικό σύστημα αφορούν τη χαμηλή πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης και τα ειδικά συνταξιοδοτικά καθεστώτα (π.χ. γεωργοί, ένστολοι), τα οποία είναι δαπανηρά και ευνοούν τα μέλη τους σε σύγκριση με το γενικό σύστημα.
(21)Η Πολωνία υπέβαλε τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής 17 στις 15 Δεκεμβρίου 2021. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 2021, η Πολωνία λαμβάνει υπόψη τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις κατά τον προγραμματισμό των ταμείων της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία της χρηματοδοτικής στήριξης που θα ληφθεί από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής, ενώ παράλληλα θα προωθηθεί ο συντονισμός, η συμπληρωματικότητα και η συνοχή μεταξύ αυτών των ταμείων και άλλων μέσων και ταμείων της Ένωσης. Η επιτυχής εφαρμογή των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής εξαρτάται επίσης από την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις, ώστε να στηριχθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και η ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη.
(22)Το ποσοστό ανεργίας της Πολωνίας βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, αλλά η συμμετοχή ορισμένων ομάδων στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να είναι περιορισμένη. Το ποσοστό εγγραφής παιδιών ηλικίας κάτω των τριών ετών σε επίσημες δομές παιδικής μέριμνας παραμένει ένα από τα χαμηλότερα μεταξύ των χωρών της ΕΕ, ενώ η περιορισμένη πρόσβαση σε παιδική μέριμνα εμποδίζει τις γυναίκες να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η έλλειψη στήριξης για μακροχρόνια φροντίδα και η χαμηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης οδηγούν σε εκροή εργατικού δυναμικού από την αγορά. Οι ανισότητες στην αγορά εργασίας επηρεάζουν επίσης τα άτομα με αναπηρία, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση, όπου καταγράφονται ποσοστά απασχόλησης χαμηλότερα από τους αντίστοιχους μέσους όρους της ΕΕ. Ενώ παρατηρείται σταθερή μείωση των συμβάσεων για άτυπες μορφές εργασίας τα τελευταία χρόνια, η απασχόληση με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και η αυτοαπασχόληση με χαμηλές κοινωνικές εισφορές εξακολουθούν να επηρεάζουν τους νέους και τους εργαζομένους χαμηλής ειδίκευσης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος ανεπάρκειας των μελλοντικών συντάξεων.
(23)Το σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Πολωνίας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά την ποιότητα και τη συμπεριληπτικότητα. Οι προκλήσεις αυτές επιδεινώθηκαν λόγω της πανδημίας, καθώς υπήρξαν παρατεταμένες περίοδοι εξ αποστάσεως μάθησης. Παρατηρείται έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τον γενικό πληθυσμό. Ταυτόχρονα, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη διαθεσιμότητας εξοπλισμού ΤΠΕ και συνδεσιμότητας σε σχολεία και νοικοκυριά με παιδιά. Η ποιότητα της αρχικής εκπαίδευσης που λαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί είναι ανεπαρκής. Επιπλέον, οι μισθοί των εκπαιδευτικών είναι σχετικά χαμηλοί σε σύγκριση με τα πρότυπα του ΟΟΣΑ. Το γεγονός αυτό επηρεάζει την οικονομική ελκυστικότητα του επαγγέλματος ενώ, σε συνδυασμό με την έλλειψη επαγγελματικής εξέλιξης, συμβάλλει σε σημαντικές ελλείψεις προσωπικού. Η μεγάλη εισροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία απαιτεί σημαντικές προσπάθειες για να υπάρξει κατάλληλη ανταπόκριση στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Οι σημαντικές αναντιστοιχίες μεταξύ δεξιοτήτων και αναγκών της αγοράς εργασίας οδηγούν σε έλλειψη εργατικού δυναμικού, όπως καταδεικνύεται από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εργοδότες όσον αφορά την κάλυψη κενών θέσεων.
(24)Οι συνολικές δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη διατηρούνται σε χαμηλό επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ, καθώς ανέρχονται μόλις στο 6,5 % έναντι του μέσου όρου της ΕΕ για το 2019 (9,9 %). Το πολωνικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης βασίζεται υπερβολικά στα νοσοκομεία, τα οποία πλήττονται από την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, την έλλειψη αξιολόγησης της ποιότητας και από αδυναμίες στη διαχείριση. Η πρωτοβάθμια και η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς. Η περιορισμένη ελκυστικότητα των ιατρικών επαγγελμάτων συμβάλλει στο πρόβλημα έλλειψης προσωπικού. Ο αριθμός του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού ανά 1 000 άτομα (2,4 και 5,1 αντίστοιχα) είναι από τους χαμηλότερους στα κράτη μέλη της ΕΕ. Το σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι υποστελεχωμένο και υπερβολικά επιβαρυμένο ως προς τις υπηρεσίες του. Το δυναμικό της παραμένει αναξιοποίητο, με αποτέλεσμα να επιβαρύνει υπερβολικά τις υψηλότερες βαθμίδες περίθαλψης. Παρότι οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το σύστημα υγείας, η ανάπτυξή τους είναι περιορισμένη μέχρι στιγμής.
(25)Σημαντικό μέρος των κοινωνικών δαπανών δεν λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος, αφήνοντας περιθώριο για καλύτερη στόχευση. Ορισμένες κοινωνικές δαπάνες δεν είναι στοχευμένες και εξαρτώμενες από το εισόδημα, για παράδειγμα το πρόσθετο εφάπαξ επίδομα που καταβάλλεται ετησίως στους συνταξιούχους. Ταυτόχρονα, η κάλυψη των κοινωνικών παροχών για τα άτομα που εργάζονται με συμβάσεις αστικού δικαίου είναι περιορισμένη, γεγονός που καθιστά την ομάδα αυτή πιο ευάλωτη. Μολονότι το ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας συνέχισε να μειώνεται από 21 % το 2016 σε 17 % το 2020, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Ειδικότερα, ορισμένοι ηλικιωμένοι θα είναι εκτεθειμένοι σε αυξανόμενο κίνδυνο φτώχειας. Το γεγονός αυτό θα επηρεάσει ιδιαίτερα τις γυναίκες, λόγω της πιο σύντομης επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, με αποτέλεσμα τη μείωση των μελλοντικών συνταξιοδοτικών παροχών. Η καλύτερη στόχευση των παροχών, για παράδειγμα με την πιο κοινή εφαρμογή μιας προσέγγισης που θα εξαρτάται από το εισόδημα, θα οδηγήσει σε πιο αποδοτική χρήση των δημόσιων πόρων για την καταπολέμηση της φτώχειας και τη στήριξη όσων έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
(26)Η Πολωνία θα βασίζεται όλο και περισσότερο στην επιστήμη και την καινοτομία για να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα. Ωστόσο, παρότι σημειώνεται κάποια πρόοδος, η Πολωνία υστερεί όσον αφορά τα καινοτόμα αποτελέσματα. Οι συνολικές δαπάνες στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης αντιστοιχούν σε χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ (1,39 %). Οι επιχειρηματικές δαπάνες στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης εξακολουθούν να υπολείπονται κατά πολύ του μέσου όρου της ΕΕ (0,87 % το 2020), ενώ και το ποσοστό των καινοτόμων εταιρειών εξακολουθεί να είναι χαμηλό, σύμφωνα με την κοινοτική έρευνα για την καινοτομία. Η Πολωνία κατέχει την τέταρτη θέση από το τέλος στον ευρωπαϊκό πίνακα αποτελεσμάτων για την καινοτομία για το 2021, ενώ κατατάσσεται στην τελευταία κατηγορία «αναδυόμενες δυνάμεις στον τομέα της καινοτομίας». Ο αυξανόμενος κατακερματισμός των υφιστάμενων μέσων στήριξης της έρευνας παρεμποδίζει τη συνεργασία επιστήμης-επιχειρήσεων, γεγονός που αποτελεί βασικό εμπόδιο για την ενίσχυση της καινοτομίας. Επιπλέον, οι χαμηλές δεξιότητες διαχείρισης και η υιοθέτηση τεχνολογιών στις επιχειρήσεις συμβάλλουν στη δημιουργία σημαντικού χάσματος παραγωγικότητας μεταξύ των ΜΜΕ και των μεγάλων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η καινοτομία και η αύξηση της παραγωγικότητας.
(27)Η ψηφιοποίηση υστερεί στην Πολωνία. Ειδικότερα, τα χαμηλά επίπεδα ψηφιακών δεξιοτήτων παρεμποδίζουν την ικανότητα των επιχειρήσεων να επενδύουν σε προηγμένες ψηφιοποιημένες λύσεις και να εξελίσσουν την αλυσίδα αξίας, συμβάλλοντας παράλληλα σε προβλήματα έλλειψης εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων. Όσον αφορά τις ψηφιακές υποδομές, ενώ η αφομοίωση των σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων αυξάνεται, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την ανάπτυξη των δικτύων 5G. Ειδικότερα, η τεχνολογία 5G κάλυπτε μόλις το 34 % των νοικοκυριών το 2021, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (65 %), ενώ η ετοιμότητα χρήσης της τεχνολογίας 5G δεν σημειώνει πρόοδο, καθώς το εναρμονισμένο ραδιοφάσμα για την ανάπτυξη του 5G δεν έχει ακόμη εκχωρηθεί. Τέλος, η αύξηση της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών στη δημόσια διοίκηση θα μπορούσε να βελτιώσει την παροχή κρατικών υπηρεσιών και να συμβάλει στη μείωση του περιττού κανονιστικού και διοικητικού φόρτου.
(28)Ένα σταθερό και προβλέψιμο επιχειρηματικό περιβάλλον και ένα φιλικό επενδυτικό κλίμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία όσο και στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η ανεξαρτησία, η αποτελεσματικότητα και η ποιότητα του δικαστικού συστήματος αποτελούν βασικά στοιχεία στο πλαίσιο αυτό. Στην Πολωνία, η κατάσταση του κράτους δικαίου έχει επιδεινωθεί, ενώ και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας, όπως προκύπτει από σειρά αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επιπλέον, το 2021 η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει κατά της Πολωνίας κατόπιν ορισμένων αποφάσεων του πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, οι οποίες αμφισβήτησαν ιδίως την υπεροχή του δικαίου της ΕΕ, με αποτέλεσμα να τεθεί σε κίνδυνο η λειτουργία της έννομης τάξης της Πολωνίας και της Ένωσης.
(29)Ένα υγιές και σταθερό ρυθμιστικό περιβάλλον αποτελεί τη βάση για τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης και των ιδιωτικών επενδύσεων. Ωστόσο, το επενδυτικό κλίμα εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από ένα απρόβλεπτο και επαχθές ρυθμιστικό περιβάλλον. Οι συχνές αλλαγές σε βασικούς νόμους αυξάνουν την αβεβαιότητα και το κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις, κυρίως λόγω της ανεπαρκούς διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας. Οι ιδιωτικές επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνονται από το 2016 και διατηρούνται σε χαμηλό επίπεδο, 18,5 % το 2020, πολύ κάτω από τον μέσο όρο σε επίπεδο ΕΕ και αντίστοιχων περιφερειών. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την περαιτέρω αύξηση της παραγωγικότητας και να παρεμποδίσει την ικανότητα της Πολωνίας να διατηρήσει την οικονομική ανάπτυξη μακροπρόθεσμα, ιδίως δεδομένου ότι το αυξανόμενο κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος επιβαρύνει τη σχέση ανταγωνιστικότητας - κόστους.
(30)Κατόπιν εντολής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ η οποία περιλαμβάνεται στη διακήρυξη των Βερσαλλιών, το σχέδιο REPowerEU αποσκοπεί στη σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν. Για τον σκοπό αυτόν, προσδιορίζονται τα έργα, οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις που είναι τα πλέον κατάλληλα σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, στο πλαίσιο διαλόγου με τα κράτη μέλη. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση της συνολικής εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και στην παύση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.
(31)Το ενεργειακό μείγμα της Πολωνίας εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία παρείχαν το 86 % του ενεργειακού εφοδιασμού της το 2020, με τον άνθρακα να αντιπροσωπεύει μόνος του το 40 % του ενεργειακού εφοδιασμού της. Το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 17 % του ενεργειακού μείγματος, ενώ το πετρέλαιο αντιστοιχεί στο 28,9 %, ποσοστό που αυξάνεται τα τελευταία έτη. Ο ρυθμός απαλλαγής της Πολωνίας από τις ανθρακούχες εκπομπές είναι αργός. Έως το 2020, η πολωνική οικονομία έχει καταγράψει μόλις 8 % μείωση των συνολικών εκπομπών σε σύγκριση με το 2005 18 . Η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην οικονομία υπερβαίνει κατά 54 % τον μέσο όρο της ΕΕ. Μια αναθεωρημένη, πιο φιλόδοξη ενεργειακή πολιτική και στοχευμένη δράση σε τομείς εκτός ΣΕΔΕ είναι αναγκαίες για την προώθηση της μείωσης των εκπομπών σε ολόκληρη την οικονομία. Ενώ η Πολωνία παράγει περίπου το 80 % του άνθρακα που καταναλώνει, η εξάρτησή της από τη Ρωσία —υπολογισμένη ως το ποσοστό των εισαγωγών από τη Ρωσία επί των συνολικών εισαγωγών άνθρακα— έχει αυξηθεί, ενώ μάλιστα ανήλθε στο 74 % το 2020, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (54 %). Όσον αφορά το πετρέλαιο, η Πολωνία εξαρτάται από ξένους προμηθευτές σχεδόν για το σύνολο της ζήτησής της, ενώ οι εισαγωγές από τη Ρωσία αντιπροσωπεύουν το 72 % της συνολικής εξωτερικής προσφοράς, έναντι του 26 % που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ. Η εξάρτηση της Πολωνίας από τη Ρωσία για το φυσικό αέριο ανέρχεται στο 55 %, σε σύγκριση με το 44 % που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ 19 . Τα υπό εξέλιξη και προγραμματισμένα έργα υποδομής εντός της Πολωνίας και με γειτονικές χώρες (συμπεριλαμβανομένης της διασύνδεσης GIPL με τη Λιθουανία που λειτουργεί από την 1η Μαΐου 2022), όταν συνοδεύονται από αντίστοιχες συμβάσεις προμήθειας, αναμένεται να αντικαταστήσουν ουσιαστικά την εξάρτηση της Πολωνίας από το ρωσικό αέριο. Συνιστάται οι νέες επενδύσεις σε υποδομές και δίκτυα που σχετίζονται με το αέριο να είναι μελλοντικά βιώσιμες, όταν αυτό είναι δυνατό, ώστε να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός στη χρήση άνθρακα και σε μη αξιοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού, καθώς και να διευκολυνθεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους μέσω της μελλοντικής αναπροσαρμογής της χρήσης βιώσιμων καυσίμων. Η μακροπρόθεσμη σύμβαση προμήθειας αερίου της Πολωνίας με τη ρωσική Gazprom λήγει στο τέλος του 2022 και η Πολωνία δεν προτίθεται να την ανανεώσει. Ο άμεσος αντίκτυπος της αναστολής της προμήθειας αερίου από την Gazprom από τον Απρίλιο του 2022 στην ενεργειακή ασφάλεια της Πολωνίας μετριάζεται σημαντικά από την πρόσβαση της Πολωνίας σε εναλλακτικές πηγές προμήθειας, εντός και εκτός της ΕΕ. Ωστόσο, η αναστολή απαιτεί επιτάχυνση των υπό εξέλιξη και προγραμματισμένων έργων διαφοροποίησης του εφοδιασμού, καθώς και αυξημένο συντονισμό των περαιτέρω δράσεων εντός της ΕΕ.
(32)Η επιτάχυνση της ανάπτυξης νέας δυναμικότητας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της εξάρτησης της Πολωνίας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι τρέχοντες στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα δεν είναι αρκετά φιλόδοξοι. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί κανονιστικοί, διαδικαστικοί και διοικητικοί φραγμοί οι οποίοι περιορίζουν την ανάπτυξη της δυναμικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και επιβραδύνουν την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στο δίκτυο. Αυτοί περιλαμβάνουν περιοριστικούς κανόνες για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς, περιοριστικούς κανόνες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης για χερσαία έργα αιολικής ενέργειας, πολυπλοκότητα και αστάθεια των φορολογικών κανονισμών ή χρονοβόρες διαδικασίες σύνδεσης με το δίκτυο. Οι φραγμοί στις υποδομές, όπως η ανεπαρκής δυναμικότητα του δικτύου διανομής, επιβραδύνουν επίσης την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με επαρκή κίνητρα. Επιπλέον, η ανακοίνωση REPowerEU αναφέρει ότι η αύξηση της παραγωγής βιώσιμου βιομεθανίου θα συμβάλει στη σταδιακή μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Στο πλαίσιο αυτό, η Πολωνία έχει περιθώριο να αξιοποιήσει το αναξιοποίητο δυναμικό του βιομεθανίου που συμμορφώνεται με τα σχετικά κριτήρια βιωσιμότητας μέσω κατάλληλης στρατηγικής για τη δημιουργία αγοράς βιώσιμου βιομεθανίου και συγκεκριμένων προτάσεων σχετικά με τη δομή της. Το βιώσιμο βιομεθάνιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως στη συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας και ανανεώσιμου υδρογόνου, γεγονός που θα μπορούσε να συμβάλει στην απαλλαγή από ανθρακούχες εκπομπές τομέων στους οποίους είναι δύσκολη η μείωση των εκπομπών. Το εθνικό πρόγραμμα ανακαινίσεων της Πολωνίας αποτελεί σημαντική πρωτοβουλία για την αντικατάσταση των λεβήτων που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Ωστόσο, θα μπορούσε να εξορθολογιστεί περαιτέρω και να στοχεύσει περισσότερο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και τα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις. Επιπλέον, υπάρχει περιθώριο για καλύτερο σχεδιασμό επιδοτήσεων για την αντικατάσταση πηγών θερμότητας, ώστε να αποφεύγεται ο εγκλωβισμός στη χρήση αερίου και να παρέχονται ισχυρότερα κίνητρα για ριζικές ανακαινίσεις και ανάπτυξη αντλιών θερμότητας, σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής για το κύμα ανακαινίσεων και της ανακοίνωσης REPowerEU. Οι σημαντικές δυνατότητες εξοικονόμησης κόστους που παρέχουν οι βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης επιτρέπουν τη χρήση επιστρεπτέων χρηματοδοτικών μέσων, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την αύξηση του ποσοστού ανακαινίσεων σε κατοικίες, δημόσια και εμπορικά κτίρια. Με τον τρόπο αυτόν, θα βελτιωθεί περαιτέρω η ποιότητα του αέρα, θα επιταχυνθεί η εξοικονόμηση ενέργειας και θα μειωθεί η ζήτηση ορυκτών καυσίμων για θέρμανση. Θα χρειαστεί περαιτέρω φιλοδοξία όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης προκειμένου η Πολωνία να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της δέσμης μέτρων «Fit for 55».
(33)Οι μεταφορές είναι ο δεύτερος πλέον ρυπογόνος τομέας μετά την παραγωγή ενέργειας, καθώς αντιπροσωπεύουν περίπου το 70 % της συνολικής κατανάλωσης πετρελαίου. Οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών σε επίπεδο τομέα. Ως εκ τούτου, η άμεση λήψη μέτρων για την απαλλαγή της κινητικότητας από τις ανθρακούχες εκπομπές είναι ζωτικής σημασίας. Τα κίνητρα για συλλογικά μέσα μεταφοράς χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για δραστήριους τρόπους μεταφοράς θα μπορούσαν να συμβάλουν στο πλαίσιο αυτό. Η αύξηση της ελκυστικότητας και της προσβασιμότητας των δημόσιων μεταφορών, μεταξύ άλλων σε αγροτικές περιοχές και με την καλύτερη σύνδεση των προαστίων με τα κέντρα των οικισμών, θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την αντιμετώπιση ζητημάτων αποκλεισμού και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το ποσοστό των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στις νέες άδειες κυκλοφορίας ήταν 0,8 % το 2020, πολύ κάτω του μέσου όρου της ΕΕ (5,3 %). Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο παροχής περαιτέρω στήριξης στη διευκόλυνση της αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων αφενός, και πραγματοποίησης σημαντικών επενδύσεων σε υποδομές φόρτισης αφετέρου.
(34)Οι στόχοι της εθνικής ενεργειακής στρατηγικής της Πολωνίας πρέπει να αναθεωρηθούν προς τα πάνω σύμφωνα με τον πιο φιλόδοξο στόχο της ΕΕ για το κλίμα για το 2030. Ένα ισχυρό, σταθερό και επικαιροποιημένο στρατηγικό πλαίσιο είναι ζωτικής σημασίας για την καθοδήγηση και την τόνωση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στην πράσινη μετάβαση. Η Πολωνία θα πρέπει να εξετάσει αυτό το ενδεχόμενο αύξησης του επιπέδου φιλοδοξίας για την παροχή ασφάλειας στους επενδυτές και την αύξηση της προβλεψιμότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, επιταχύνοντας παράλληλα την ενεργειακή της μετάβαση σύμφωνα με την ανακοίνωση REPowerEU.
(35)Μολονότι η επιτάχυνση της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα θα επιφέρει σημαντικό κόστος αναδιάρθρωσης σε διάφορους τομείς, η Πολωνία μπορεί να κάνει χρήση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο. Επιπλέον, η Πολωνία μπορεί να κάνει χρήση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ για τη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
(36)Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σύγκλισης 2022 και η γνώμη του 20 αποτυπώνεται στη σύσταση 1 κατωτέρω,
ΣΥΝΙΣΤΑ στην Πολωνία να λάβει μέτρα το 2022 και το 2023 προκειμένου:
1.Το 2023, να διασφαλίσει ότι η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών συνάδει με έναν συνολικά ουδέτερο προσανατολισμό πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη των πλέον ευάλωτων στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας νοικοκυριών και επιχειρήσεων και των ατόμων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, μεταξύ άλλων κάνοντας χρήση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του RePowerEU και άλλων ταμείων της ΕΕ. Για την περίοδο μετά το 2023, να επιδιώξει την εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων. Να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών, μεταξύ άλλων με τη συνέχιση της μεταρρύθμισης της διαδικασίας κατάρτισης του προϋπολογισμού. Να διασφαλίσει την επάρκεια των μελλοντικών συνταξιοδοτικών παροχών και τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος με τη λήψη μέτρων για την αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης και με τη μεταρρύθμιση των προτιμησιακών συνταξιοδοτικών καθεστώτων.
2.Να ολοκληρώσει ταχέως τις διαπραγματεύσεις με την Επιτροπή σχετικά με τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027, ώστε να αρχίσει η εφαρμογή τους.
3.Να αυξήσει τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, μεταξύ άλλων με τη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες παιδικής μέριμνας και μακροχρόνιας περίθαλψης, και την άρση των εναπομενόντων εμποδίων για μονιμότερες μορφές απασχόλησης. Να προωθήσει την ποιοτική εκπαίδευση και τις δεξιότητες που σχετίζονται με την αγορά εργασίας, ιδίως μέσω της εκπαίδευσης των ενηλίκων και της βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων. Να εστιάσει καλύτερα τις κοινωνικές παροχές και να διασφαλίσει την πρόσβαση σε όσους τη χρειάζονται.
4.Να βελτιώσει την ανθεκτικότητα, την προσβασιμότητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας, μεταξύ άλλων με την παροχή επαρκών πόρων για την αντιστροφή της πυραμίδας της περίθαλψης, και την επιτάχυνση της ανάπτυξης υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας. Να ενισχύσει την ικανότητα καινοτομίας της οικονομίας, μεταξύ άλλων με την στήριξη των ερευνητικών ιδρυμάτων και τη στενότερη συνεργασία τους με τις επιχειρήσεις. Να ενισχύσει την περαιτέρω ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης υποδομών.
5.Να ενισχύσει το επενδυτικό κλίμα, διασφαλίζοντας ιδίως την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Να διασφαλίσει αποτελεσματικές δημόσιες διαβουλεύσεις και τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία χάραξης πολιτικής.
6.Να μειώσει τη συνολική εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα αίροντας κανονιστικούς και διοικητικούς φραγμούς, καθώς και φραγμούς στις υποδομές, με σκοπό την επιτάχυνση της αδειοδότησης και της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Να προβεί σε μεταρρύθμιση των πολιτικών ανακαίνισης κτιρίων και των καθεστώτων στήριξης για την παροχή κινήτρων για βαθύτερη ενεργειακή απόδοση, προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και ταχύτερη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και επιτάχυνση της ανάπτυξης αντλιών θερμότητας. Να επιταχύνει τη μετάβαση προς τις δημόσιες μεταφορές και τη δραστήρια κινητικότητα και να προωθήσει την ταχύτερη υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων με κίνητρα και επενδύσεις σε υποδομές φόρτισης. Να βελτιώσει τον μακροπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό της πράσινης μετάβασης με την επικαιροποίηση των εθνικών ενεργειακών πολιτικών σύμφωνα με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της ανακοίνωσης REPowerEU για την παροχή βεβαιότητας στην επιχειρηματική κοινότητα και την αποτελεσματική χρήση της χρηματοδότησης, με σκοπό την επιτάχυνση των επενδύσεων στον τομέα της καθαρής ενέργειας.
Βρυξέλλες,
Για το Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος