ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 18.5.2022
COM(2022) 230 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Σχέδιο REPowerEU
{SWD(2022) 230 final}
Εισαγωγή
Η απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει τεράστια διαταραχή στο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα. Έχει προκαλέσει σοβαρές δυσχέρειες λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας και έχει εντείνει τις ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια, φέρνοντας στο προσκήνιο την υπερβολική εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές αερίου, πετρελαίου και γαιάνθρακα από τη Ρωσία. Τα υπέρογκα ποσά που καταβάλλονται για ρωσικά ορυκτά καύσιμα βοηθούν τη Ρωσία να συνεχίσει τον πόλεμο που διεξάγει κατά της Ουκρανίας.
Τον Μάρτιο του 2022, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 1 τη σταδιακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας το συντομότερο δυνατόν. Με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής 2 , κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει σύντομα το λεπτομερές σχέδιο REPowerEU. Οι εισαγωγές γαιάνθρακα και πετρελαίου πρόκειται πλέον να διέπονται από το καθεστώς κυρώσεων. Οι πρόσφατες διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο στη Βουλγαρία και την Πολωνία αποδεικνύουν ότι είναι επείγουσα ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την έλλειψη αξιοπιστίας του ενεργειακού εφοδιασμού από τη Ρωσία.
Το σχέδιο REPowerEU αφορά την ταχεία μείωση της εξάρτησής μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα με την ταχύρρυθμη προώθηση της πράσινης μετάβασης και τη συνένωση δυνάμεων προς επίτευξη ενός πιο ανθεκτικού ενεργειακού συστήματος και μιας πραγματικής Ενεργειακής Ένωσης.
Ήδη φέτος, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά την εξάρτησή μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να επιταχύνουμε την ενεργειακή μετάβαση. Με βάση τη δέσμη προτάσεων για την «προσαρμογή στον στόχο του 55 %» (στο εξής: Fit for 55) και την ολοκλήρωση των δράσεων που αφορούν την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και την αποθήκευση ενέργειας, το παρόν σχέδιο REPowerEU προτείνει μια πρόσθετη δέσμη δράσεων με στόχο 3 :
·την εξοικονόμηση ενέργειας·
·τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού·
·την ταχεία υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων με την επιτάχυνση της μετάβασης της Ευρώπης σε καθαρές μορφές ενέργειας·
·τον έξυπνο συνδυασμό επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων.
Από κοινού, οι εν λόγω δράσεις θα οδηγήσουν στον διαρθρωτικό μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ. Απαιτούν αποτελεσματικό συντονισμό μεταξύ ευρωπαϊκών ρυθμιστικών μέτρων και μέτρων υποδομών, καθώς και εθνικές επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις και κοινή ενεργειακή διπλωματία. Απαιτούν επίσης συντονισμό των δράσεων, αφενός, στο σκέλος της ζήτησης, για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τον μετασχηματισμό των βιομηχανικών διεργασιών με στόχο να αντικατασταθεί το αέριο, το πετρέλαιο και ο γαιάνθρακας με ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και υδρογόνο από μη ορυκτές πηγές, και, αφετέρου, στο σκέλος της προσφοράς, για τη δημιουργία της ικανότητας και του πλαισίου ανάπτυξης και παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη αποτελούν καθοριστικές αρχές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Συνεπώς, η κοινή μας δράση για επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας ενισχύει την ανάγκη για αποτελεσματικές πολιτικές απασχόλησης, δεξιοτήτων και κοινωνικές πολιτικές, σε συμφωνία με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η εξάρτηση των κρατών μελών από τις ρωσικές πηγές ενέργειας ποικίλλει, δεδομένου ότι η ενεργειακή κατάσταση και το ενεργειακό μείγμα παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ των χωρών. Η προσέγγιση που υιοθετείται στο παρόν σχέδιο REPowerEU αποτυπώνει αυτές τις διαφορές και προτείνει ισόρροπη αντιμετώπιση, που ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες των κρατών μελών και, παράλληλα, οδηγεί την ΕΕ στο σύνολό της στην κατεύθυνση της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Το σχέδιο REPowerEU βασίζεται στην πλήρη εφαρμογή της δέσμης προτάσεων «Fit for 55» που υποβλήθηκαν πέρυσι, χωρίς να μεταβάλλει την πρωταρχική φιλοδοξία να μειωθούν οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 και να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Σε βάθος δεκαετίας, θα έχει θετικό αντίκτυπο στη μείωση των εκπομπών στην ΕΕ. Ωστόσο, η ταχεία προοδευτική κατάργηση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία θα επηρεάσει την πορεία μετάβασης, ή τον τρόπο επίτευξης του στόχου μας για το κλίμα, σε σχέση με τις προηγούμενες παραδοχές.
Το σχέδιο REPowerEU δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό αν δεν υλοποιηθούν άμεσα όλες οι προτάσεις της δέσμης «Fit for 55» και δεν καθοριστούν υψηλότεροι στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Στο πλαίσιο της νέας πραγματικότητας, η κατανάλωση αερίου στην ΕΕ θα μειωθεί με ταχύτερο ρυθμό, περιορίζοντας τον ρόλο του αερίου ως μεταβατικού καυσίμου. Ωστόσο, η απομάκρυνση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα θα απαιτήσει επίσης στοχευμένες επενδύσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού σε υποδομές αερίου και περιορισμένες αλλαγές σε πετρελαϊκές υποδομές, σε συνδυασμό με επενδύσεις μεγάλης κλίμακας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και σε έναν βασικό άξονα υδρογόνου σε επίπεδο ΕΕ. Παράλληλα, μέρος της υπάρχουσας δυναμικότητας γαιάνθρακα πιθανόν να χρησιμοποιηθεί επίσης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από όσο προβλεπόταν αρχικά, ενώ η πυρηνική ενέργεια και οι εγχώριοι πόροι αερίου θα έχουν επίσης συμμετοχή.
Οι πολίτες αναμένουν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν για μείωση της εξάρτησής μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Το 85 % των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο και το πετρέλαιο το συντομότερο δυνατόν. Το 84 % συμφωνεί ότι η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας καθιστά επιτακτικότερη την ανάγκη να επενδύσουν τα κράτη μέλη της ΕΕ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 4 .
Παρότι ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή τους να σταματήσουν τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία, κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του αυτή την πρόκληση. Με τη διενέργεια κοινών εκτιμήσεων αναγκών και κοινού σχεδιασμού, κοινές αγορές και μεγαλύτερο συντονισμό, θα εξασφαλίσουμε ότι η σταδιακή αποδέσμευσή μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα είναι εφικτή και οικονομικά προσιτή για όλα τα κράτη μέλη.. Η νομοθεσία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση θα συμβάλει στην υλοποίηση φιλόδοξων στόχων. Ένα πραγματικά διασυνδεδεμένο και ανθεκτικό ενεργειακό δίκτυο της ΕΕ θα παράσχει ενεργειακή ασφάλεια για όλους. Οι δράσεις συνιστούν το σχέδιό μας για ενεργειακή ανανέωση της ΕΕ.
1.Εξοικονόμηση ενέργειας
Η εξοικονόμηση είναι ο ταχύτερος και φθηνότερος τρόπος αντιμετώπισης της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης. Ο περιορισμός της κατανάλωσης ενέργειας μειώνει τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας νοικοκυριών και εταιρειών βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, καθώς και τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας με αύξηση της ενεργειακής απόδοσης αποτελεί ζωτικής σημασίας συνιστώσα για τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια, η οποία ενισχύει την ανθεκτικότητα της οικονομίας της ΕΕ και προστατεύει την ανταγωνιστικότητά της έναντι των υψηλών τιμών των ορυκτών καυσίμων.
Η εξοικονόμηση ενέργειας θα βοηθήσει να διαρκέσουν περισσότερο οι προμήθειές μας ενόψει των κρίσιμων επόμενων μηνών, ενώ παράλληλα θα βρίσκονται σε εξέλιξη οι επενδύσεις. Η συνοδευτική ανακοίνωση για την εξοικονόμηση ενέργειας στην ΕΕ παρουσιάζει μια διττή προσέγγιση: ενίσχυση των διαρθρωτικών αλλαγών με μεσομακροπρόθεσμα μέτρα ενεργειακής απόδοσης και επίτευξη άμεσης εξοικονόμησης ενέργειας μέσω αλλαγών συμπεριφοράς.
Οι προτάσεις «Fit for 55» θα μειώσουν την κατανάλωση αερίου κατά 30 % έως το 2030, ενώ πάνω από το ένα τρίτο αυτής της μείωσης θα είναι απόρροια της επίτευξης του στόχου της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση. Επικαιροποιημένες καταρτίσεις μοντέλων αξιολογούν τις επιπτώσεις της σταδιακής απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα 5 από άποψη αύξησης των τιμών ενέργειας και μείωσης της χρήσης φυσικού αερίου. Η περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε σύγκριση με την προηγούμενη πρόταση οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση 6 και ο καθορισμός υψηλότερων στόχων όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναμένεται ότι θα δώσουν στην ΕΕ τη δυνατότητα να εκπληρώσει πλήρως τους στόχους του σχεδίου REPowerEU, χωρίς αυτό να συνεπάγεται αλλαγές σε άλλα σημεία της δέσμης προτάσεων «Fit for 55».
·Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει αύξηση του δεσμευτικού στόχου της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση στο 13 %.
Επιπλέον, η Επιτροπή καλεί το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να καταστήσουν εφικτή την πρόσθετη εξοικονόμηση και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων μέσω της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, καθώς και να στηρίξουν τη φιλοδοξία της πρότασης της Επιτροπής για κανονισμό σχετικά με τον οικολογικό σχεδιασμό όσον αφορά τα βιώσιμα προϊόντα 7 , η ταχεία υλοποίηση του οποίου θα οδηγήσει σε περαιτέρω εξοικονόμηση ενέργειας με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και της αποδοτικής χρήσης των πόρων σε ευρύ φάσμα προϊόντων.
Εν αναμονή συμφωνίας για τα νομοθετικά μέτρα, άμεση εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά μας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (στο εξής: ΔΟΕ), δρομολόγησε ένα σχέδιο εννέα σημείων με τίτλο «Playing my part» για τη μείωση της χρήσης ενέργειας στην ΕΕ. Με βάση στοιχεία από τα ενδιαφερόμενα μέρη, ο ΔΟΕ εκτιμά ότι τα εν λόγω είδη βραχυπρόθεσμων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωση κατά 5 % της ζήτησης αερίου (περίπου 13 bcm) και της ζήτησης πετρελαίου (περίπου 16 εκατ. ΤΙΠ).
Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως τα συνοδευτικά μέτρα, όπως οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ για συστήματα θέρμανσης υψηλής απόδοσης και για τη μόνωση των κτιρίων, καθώς και άλλα μέτρα τιμολόγησης της ενέργειας που ενθαρρύνουν τη μετάβαση σε αντλίες θερμότητας και την αγορά αποδοτικότερων συσκευών. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να παρέχουν προστασία από κοινωνικές και διανεμητικές επιπτώσεις, εστιάζοντας, για παράδειγμα, στα ευάλωτα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πληρωμή των λογαριασμών ενέργειας, και να διαχειρίζονται τον δυνητικό αντίκτυπο από την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης στην αγορά εργασίας, λόγω των άμεσων αναγκών για αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση.
Η επιτάχυνση της εφαρμογής και η φιλόδοξη επικαιροποίηση των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU. Τα ΕΣΕΚ διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και της προβλεψιμότητας των επενδύσεων. Παρέχουν ένα άρτιο πλαίσιο για τον σχεδιασμό και την προώθηση της μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων.
·Η Επιτροπή σκοπεύει, εντός του τρέχοντος έτους, να δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη για την επικαιροποίηση των ΕΣΕΚ τους το 2024 και θα υποβάλει έκθεση προόδου σχετικά με το σχέδιο REPowerEU, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο των εκθέσεων για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης και για τη δράση για το κλίμα.
Οι περιφέρειες και οι πόλεις διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, προσαρμοσμένων στο τοπικό τους πλαίσιο. Θα πρέπει να δρομολογήσουν προγράμματα ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και στήριξης, σχέδια ενεργειακών ελέγχων και ενεργειακής διαχείρισης, να αναλάβουν δεσμεύσεις για στόχους εξοικονόμησης και να διασφαλίσουν τη συμμετοχή των πολιτών, μεταξύ άλλων, μέσω της ευρωπαϊκής αποστολής για τις κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις ή της Ευρωπαϊκής Αστικής Πρωτοβουλίας στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής.
2.Διαφοροποίηση των εισαγωγών ενέργειας
Εδώ και μήνες, η ΕΕ συνεργάζεται στενά με διεθνείς εταίρους με στόχο τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού 8 και τον μετριασμό της αύξησης στις τιμές της ενέργειας.
Κατόπιν εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Μάρτιο, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη δημιούργησαν την ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ για την εθελοντική από κοινού αγορά αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και υδρογόνου. Στις 5 Μαΐου, η Επιτροπή και η Βουλγαρία συγκρότησαν την πρώτη περιφερειακή ειδική ομάδα, στο πλαίσιο της πλατφόρμας αγοράς ενέργειας της ΕΕ, σε συντονισμό με τις γειτονικές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ θα εκπληρώνει τρεις λειτουργίες που στηρίζουν την από κοινού αγορά αερίου:
·Συγκέντρωση και διάρθρωση της ζήτησης: Η ομάδα ζήτησης θα εντοπίζει και θα συγκεντρώνει τις διεκδικήσιμες ποσότητες βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων που λήγουν, καθώς και τις ευέλικτες ποσότητες στο πλαίσιο υφιστάμενων μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας αερίου που θα μπορούσαν βραχυπρόθεσμα να οδηγήσουν σε ζήτηση περίπου 30-70 bcm . Επιπλέον, η Επιτροπή θα ενθαρρύνει τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και θα εξετάσει το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθετικών μέτρων που θα επιβάλουν αυτή τη διαφοροποίηση σε βάθος χρόνου. Η συγκέντρωση της ζήτησης θα υποστηρίζεται από ηλεκτρονικά εργαλεία, τα οποία θα καθιστούν τη διαδικασία ασφαλή, αυτοματοποιημένη και φιλική προς τον χρήστη.
·Βελτιστοποιημένη και διαφανής χρήση των υποδομών εισαγωγής, αποθήκευσης και μεταφοράς αερίου, που μεγιστοποιεί την ασφάλεια του εφοδιασμού και την αναπλήρωση της αποθήκευσης.
Θα τεθούν σε εφαρμογή ένας μηχανισμός και ένα εργαλείο ΤΠ για να βελτιωθεί η διαφάνεια στις κρατήσεις υποδομών, δηλαδή όσον αφορά την εναπομένουσα διαθεσιμότητα, τις δευτερογενείς αγορές, την αλλαγή διαδρομής και τα υφιστάμενα σημεία συμφόρησης. Η ανταλλαγή πληροφοριών θα συνάδει με τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες.
·Προσέγγιση σε διεθνές επίπεδο: Η συντονισμένη προσέγγιση σε διεθνές επίπεδο θα επικεντρωθεί στη σύναψη μακροπρόθεσμων πλαισίων συνεργασίας με αξιόπιστους εταίρους, μέσω δεσμευτικών ή μη δεσμευτικών συμβάσεων που στηρίζουν την αγορά αερίου και υδρογόνου και την ανάπτυξη έργων καθαρής ενέργειας ενώ, παράλληλα, αξιοποιούν πλήρως τη συλλογική ισχύ της Ένωσης.
Ως επόμενο βήμα, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός εθελοντικού επιχειρησιακού «μηχανισμού από κοινού αγορών», ο οποίος θα είναι υπεύθυνος να διαπραγματεύεται και να συνάπτει συμβάσεις αγοράς αερίου για λογαριασμό των συμμετεχόντων κρατών μελών σε επίπεδο συνολικής ζήτησης αερίου και διάθεσης στην αγορά με ανταγωνιστικούς όρους. Ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να λάβει τη μορφή κοινοπραξίας ή οντότητας υπό την κατοχή επιχειρήσεων, που αξιοποιεί την ισχύ της ευρωπαϊκής αγοράς. Η δομή αυτή θα υπόκειται σε έλεγχο όσον αφορά τον αντίκτυπό της στον ανταγωνισμό.
Η πλατφόρμα θα λειτουργεί επίσης μέσω περιφερειακών ειδικών ομάδων, οι οποίες θα εντοπίζουν τις ανάγκες και τις επιλογές διαφοροποίησης του εφοδιασμού και θα συντονίζουν ζητήματα συμβάσεων 9 . Στο πλαίσιο της πλατφόρμας θα δημιουργηθεί ένας ειδικός άξονας συνεργασίας με τα κράτη μέλη για την από κοινού αγορά υδρογόνου 10 .
Η εμπειρογνωσία του κλάδου όσον αφορά την παγκόσμια αγορά ενέργειας θα είναι σημαντική για την επιτυχία της πλατφόρμας. Μια συμβουλευτική ομάδα θα υποστηρίζει την πλατφόρμα σε θέματα εμπορίας, χρηματοδότησης, αντιστάθμισης κινδύνων και άλλων στοιχείων κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας ΥΦΑ. Η ανταλλαγή πληροφοριών θα πρέπει συνάδει με τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ είναι ανοικτή για τα συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας (Δυτικά Βαλκάνια, Ουκρανία, Μολδαβία, Γεωργία). Η πλατφόρμα αναμένεται επίσης να ωφελήσει τους εταίρους άμεσης γειτονίας της ΕΕ που είναι προσηλωμένοι στους κανόνες της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και την κοινή ασφάλεια εφοδιασμού. Η πλατφόρμα θα συνεργάζεται στενά με τη Γραμματεία της Ενεργειακής Κοινότητας για να συνδράμει τα συμβαλλόμενα μέρη στην πλήρη αξιοποίησή της.
Ο κατεπείγων συγχρονισμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας και της Μολδαβίας με το δίκτυο της Ευρώπης στα μέσα Μαρτίου είναι ενδεικτικός της δέσμευσης να διασφαλιστεί διασύνδεση της Ουκρανίας και της Μολδαβίας με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Μόλις ολοκληρωθούν οι αναγκαίες τεχνικές βελτιώσεις, θα επιτρέψει στα κράτη μέλη της περιοχής να αγοράζουν πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια από την Ουκρανία, αντισταθμίζοντας έτσι, έως έναν βαθμό, τις μειωμένες εισαγωγές αερίου.
Λαμβανομένων υπόψη της πλήρους υλοποίησης του σχεδίου REPowerEU, των υψηλών τιμών, των εναλλακτικών λύσεων αντί του αερίου (βιώσιμο βιομεθάνιο, ανανεώσιμο υδρογόνο), της περαιτέρω ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των διαρθρωτικών μέτρων στον τομέα της ζήτησης, όπως η ενεργειακή απόδοση, αναμένεται ότι η ζήτηση της ΕΕ για αέριο θα μειωθεί με ρυθμό ταχύτερο από τον προβλεπόμενο στο πλαίσιο της δέσμης «Fit for 55». Η ΕΕ θα παράσχει στους διεθνείς εταίρους της μακροπρόθεσμες προοπτικές για αμοιβαία επωφελή συνεργασία, ενσωματώνοντας την ανάπτυξη και εμπορία υδρογόνου και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και για συνεργασία στις στρατηγικές μείωσης των εκπομπών μεθανίου στο πλαίσιο των προσπαθειών διαφοροποίησης όσον αφορά το αέριο, όπως περιγράφεται στη στρατηγική για την εξωτερική ενεργειακή δέσμευση 11 .
Η ύπαρξη επιλογών διαφοροποίησης είναι επίσης σημαντική για τα κράτη μέλη τα οποία επί του παρόντος εξαρτώνται από τη Ρωσία όσον αφορά τα πυρηνικά καύσιμα που χρησιμοποιούν στους αντιδραστήρες τους είτε για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 12 είτε για άλλες χρήσεις 13 . Αυτό απαιτεί συνεργασία στο πλαίσιο της ΕΕ και με διεθνείς εταίρους προκειμένου να εξασφαλιστούν εναλλακτικές πηγές ουρανίου και ενίσχυση των διαθέσιμων ικανοτήτων μετατροπής, εμπλουτισμού και παραγωγής καυσίμων στην Ευρώπη ή στους παγκόσμιους εταίρους της ΕΕ. Πέραν της διαφοροποίησης όσον αφορά τους εξωτερικούς προμηθευτές, η συνέχιση της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου στα κράτη μέλη, όπου αυτό είναι εφικτό, μπορεί να συνεισφέρει στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού.
3. Υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων και επιτάχυνση της μετάβασης της Ευρώπης σε καθαρή ενέργεια
Η μαζική κλιμάκωση και επιτάχυνση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία, τα κτίρια και τις μεταφορές θα επισπεύσει την απεξάρτησή μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Επίσης, με την πάροδο του χρόνου, θα οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και σε μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων.
Προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
·Με βάση τα μοντέλα που κατάρτισε όσον αφορά τις επιπτώσεις και τη σκοπιμότητα 14 , η Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί ο στόχος της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο 45 % έως το 2030, από το 40 % που προβλεπόταν στην πρόταση του περασμένου έτους. Αυτό θα οδηγήσει σε συνολική δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 1236 GW έως το 2030, σε σύγκριση με τα 1067 GW έως το 2030 που προβλέπονται στη δέσμη μέτρων «Fit for 55» με χρονικό ορίζοντα το 2030.
·Τα ηλιακά φωτοβολταϊκά συνιστούν μία από τις ταχύτερες τεχνολογίες προς εγκατάσταση. Για αυτόν τον λόγο, η Επιτροπή θέτει ως στόχο του σχεδίου REPowerEU την εγκατάσταση νέων ηλιακών φωτοβολταϊκών ισχύος άνω των 320 GW έως το 2025, υπερδιπλάσιας σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα, και σχεδόν 600 GW έως το 2030. Στο πλαίσιο της ενισχυμένης φιλοδοξίας για την ηλιακή ενέργεια, η Επιτροπή:
·παρουσιάζει τη στρατηγική της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια 15 ·
·παρουσιάζει την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στις στέγες, βασιζόμενη σε μια νομικά δεσμευτική υποχρέωση εγκατάστασης ηλιακών συστημάτων επί στέγης σε ορισμένες κατηγορίες κτιρίων σε επίπεδο ΕΕ.
Η αιολική ενέργεια, ιδίως η υπεράκτια αιολική ενέργεια αντιπροσωπεύει μια σημαντική μελλοντική ευκαιρία: οι πόροι είναι σταθεροί, άφθονοι και η κοινωνική αποδοχή υψηλή. Η Ευρώπη είναι παγκόσμια ηγέτιδα στον τομέα της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Για να ενισχυθεί περαιτέρω η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα του τομέα αιολικής ενέργειας της ΕΕ και να επιτευχθεί η φιλοδοξία του REPowerEU μέσω της ταχείας ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, είναι ανάγκη να ενισχυθούν οι αλυσίδες εφοδιασμού και να επισπευσθεί δραστικά η αδειοδότηση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επιδιώξει τον διπλασιασμό του τρέχοντος ρυθμού εγκατάστασης μεμονωμένων αντλιών θερμότητας, ώστε να φτάσουν συνολικά τις 10 εκατομμύρια μονάδες κατά τα επόμενα 5 έτη. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιταχύνουν την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση μεγάλης κλίμακας αντλιών θερμότητας, γεωθερμικής και ηλιοθερμικής ενέργειας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο με τους εξής τρόπους:
·ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός συστημάτων τηλεθέρμανσης που μπορούν να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα για ατομική θέρμανση·
·καθαρή κοινόχρηστη θέρμανση, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και πόλεις·
·αξιοποίηση της θερμότητας που παράγεται από βιομηχανικές διεργασίες, όπου αυτή είναι διαθέσιμη.
Για να ενισχύσει τις αλυσίδες εφοδιασμού για τεχνολογίες ηλιακής ενέργειας, αιολικής ενέργειας και αντλιών θερμότητας και να τις καταστήσει πιο βιώσιμες, η Επιτροπή:
·θα ενισχύσει το κανονιστικό πλαίσιο και θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του κύκλου ζωής, υποβάλλοντας πρόταση, εντός του πρώτου τριμήνου του 2023, για απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού και ενεργειακής επισήμανσης στα ηλιακά φωτοβολταϊκά και αναθεωρώντας τις ισχύουσες απαιτήσεις για τις αντλίες θερμότητας·
·θα στηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών για συγκέντρωση των δημόσιων πόρων τους μέσω δυνητικών σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (στο εξής: ΣΕΚΕΕ) που εστιάζουν σε ρηξικέλευθες τεχνολογίες και σε καινοτομία σε όλο το μήκος των αξιακών αλυσίδων της ηλιακής και αιολικής ενέργειας και των αντλιών θερμότητας.
Με στόχο να προωθήσει την ανάπτυξη δυναμικότητας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, η Επιτροπή προτείνει να θεωρούνται τα περιουσιακά στοιχεία αποθήκευσης ως υπηρετούντα το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον και να διευκολυνθεί η χορήγηση άδειων εγκατάστασή τους.
Επιτάχυνση της χρήσης υδρογόνου
Το ανανεώσιμο υδρογόνο θα έχει καθοριστικό ρόλο στην αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του γαιάνθρακα και του πετρελαίου σε δύσκολα απανθρακοποιήσιμες βιομηχανίες και στις μεταφορές. Στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU τίθεται στόχος εγχώριας παραγωγής 10 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου και εισαγωγών 10 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου έως το 2030. Η Επιτροπή:
·καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να ευθυγραμμίσουν τους επιμέρους στόχους για τα ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης στους τομείς της βιομηχανίας και των μεταφορών στο πλαίσιο της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με τη φιλοδοξία του σχεδίου REPowerEU (75 % στη βιομηχανία και 5 % στις μεταφορές) 16 και να ολοκληρώσουν άμεσα την αναθεώρηση της δέσμης μέτρων για την αγορά υδρογόνου και αερίου·
·θα αυξήσει τις επενδύσεις του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» στην κοινή επιχείρηση «Υδρογόνου» (200 εκατ. EUR) με στόχο να διπλασιαστεί ο αριθμός των «κοιλάδων υδρογόνου»·
·θα δημοσιεύσει για υποβολή παρατηρήσεων από το κοινό δύο κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις σχετικά με τον ορισμό και την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου·
·προτίθεται να ολοκληρώσει την αξιολόγηση των πρώτων σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για το υδρογόνο έως το καλοκαίρι·
·καλεί τον κλάδο να επιταχύνει τις εργασίες σχετικά με τα ελλείποντα πρότυπα υδρογόνου, ιδίως όσον αφορά την παραγωγή υδρογόνου, τις υποδομές και τις συσκευές τελικής χρήσης·
·σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις, με αφετηρία το 2025, σχετικά με την υιοθέτηση του υδρογόνου και τη χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου σε συσκευές του τομέα της βιομηχανίας και των μεταφορών των οποίων οι εκπομπές είναι δύσκολο να μειωθούν.
Είναι αναγκαίο να επιταχυνθούν οι προσπάθειες ανάπτυξης υποδομών υδρογόνου για την παραγωγή, την εισαγωγή και τη μεταφορά 20 εκατ. τόνων υδρογόνου έως το 2030. Οι διασυνοριακές υποδομές υδρογόνου βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, αλλά έχουν ήδη τεθεί οι βάσεις για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη, χάρη στην ένταξη των υποδομών υδρογόνου στα αναθεωρημένα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας. Οι συνολικές επενδυτικές ανάγκες για βασικές κατηγορίες υποδομών υδρογόνου εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 28-38 δισ. EUR για εσωτερικούς αγωγούς στην ΕΕ και 6-11 δισ. EUR για αποθήκευση.
Για να διευκολυνθεί η εισαγωγή έως και 10 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου, η Επιτροπή θα στηρίξει την ανάπτυξη τριών κύριων διαδρόμων εισαγωγής υδρογόνου μέσω της Μεσογείου, της περιοχής της Βόρειας Θάλασσας και, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, της Ουκρανίας. Οι συμπράξεις για το πράσινο υδρογόνο θα διευκολύνουν τις εισαγωγές πράσινου υδρογόνου και, παράλληλα, θα στηρίξουν την απανθρακοποίηση στις χώρες-εταίρους. Άλλες μορφές υδρογόνου από μη ορυκτές πηγές, ιδίως παραγόμενου σε πυρηνικούς σταθμούς, διαδραματίζουν επίσης ρόλο στην υποκατάσταση του φυσικού αερίου (βλ. τον χάρτη).
Με στόχο να συμβάλει στην επίτευξη αυτών των στόχων, η Επιτροπή:
·θα διενεργήσει χαρτογράφηση των προκαταρκτικών αναγκών σε υποδομές υδρογόνου έως τον Μάρτιο του 2023, με βάση τον κανονισμό ΔΕΔ-Ε, στο πλαίσιο διαδικασίας στην οποία θα συμμετέχουν τα κράτη μέλη, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (στο εξής: ACER), το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (στο εξής: ΕΔΔΣΜ Αερίου), φορείς υλοποίησης έργων και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη·
·θα κινητοποιήσει χρηματοδότηση της ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», της πολιτικής συνοχής και του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (στο εξής: ΜΑΑ)·
·θα συστήσει ειδικό άξονα εργασίας για την από κοινού αγορά ανανεώσιμου υδρογόνου στο πλαίσιο της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ.
Αύξηση του βιομεθανίου
Η αύξηση της παραγωγής βιώσιμου βιομεθανίου σε 35 bcm έως το 2030 αποτελεί οικονομικά αποδοτικό τρόπο για την επίτευξη της φιλοδοξίας μας να μειώσουμε τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Για την αύξηση της ικανότητας παραγωγής βιοαερίου στην ΕΕ και την προώθηση της μετατροπής του σε βιομεθάνιο, οι εκτιμώμενες επενδυτικές ανάγκες ανέρχονται σε 37 δισ. EUR κατά την περίοδο αυτή.
Όπως περιγράφεται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει το σχέδιο δράσης για το βιομεθάνιο, η Επιτροπή προτείνει να αντιμετωπιστούν τα βασικά εμπόδια στην αύξηση της παραγωγής και χρήσης βιώσιμου βιομεθανίου και στη διευκόλυνση της ένταξής του στην εσωτερική αγορά αερίου της ΕΕ με τους εξής τρόπους:
·δημιουργία βιομηχανικής σύμπραξης στους τομείς του βιοαερίου και του βιομεθανίου με στόχο την τόνωση της αξιακής αλυσίδας ανανεώσιμων αερίων·
·λήψη πρόσθετων μέτρων για να ενθαρρυνθούν οι παραγωγοί βιοαερίου να δημιουργήσουν ενεργειακές κοινότητες·
·παροχή κινήτρων για αναβάθμιση του βιοαερίου σε βιομεθάνιο·
·προώθηση της προσαρμογής και της τροποποίησης των υφιστάμενων και της ανάπτυξης νέων υποδομών για τη μεταφορά μεγαλύτερων ποσοτήτων βιομεθανίου μέσω του δικτύου αερίου της ΕΕ·
·αντιμετώπιση των κενών στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία·
·διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και κινητοποίηση χρηματοδότησης από την ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», της πολιτικής συνοχής, του ΜΑΑ και της κοινής γεωργικής πολιτικής.
Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη βιώσιμη παραγωγή, διασφαλίζοντας ότι το βιομεθάνιο παράγεται από οργανικά απόβλητα και δασικά και γεωργικά κατάλοιπα, ώστε να αποφευχθούν επιπτώσεις στη χρήση της γης και στην επισιτιστική ασφάλεια.
Η βιοενέργεια αντιστοιχεί στο 60 % της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ. Αποτελεί μια εντός της Ένωσης διαθέσιμη και σταθερή πηγή ενέργειας, ωστόσο είναι σημαντικό να προέρχεται από βιώσιμες πηγές. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις παρουσιάζουν μέτρια αλλά σταθερή αύξηση της χρήσης βιομάζας έως το 2030. Η προτεραιότητα στη χρήση μη ανακυκλώσιμων αποβλήτων βιομάζας και γεωργικών και δασικών καταλοίπων θα εξασφαλίσει παραγωγή βιώσιμης ενέργειας, η οποία μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU.
Μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων σε τομείς της βιομηχανίας και των μεταφορών των οποίων οι εκπομπές είναι δύσκολο να μειωθούν
Η αντικατάσταση του γαιάνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις βιομηχανικές διεργασίες, αφενός, θα μειώσει τις ανθρακούχες εκπομπές και, αφετέρου, θα ενισχύσει τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, καθώς θα θωρακίσει τη βιομηχανική παραγωγή έναντι της αστάθειας των αγορών ορυκτών καυσίμων και θα στηρίξει την τεχνολογική υπεροχή σε διεθνές επίπεδο.
Η ενεργειακή απόδοση, η υποκατάσταση καυσίμων, ο εξηλεκτρισμός και η αυξημένη χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου, βιοαερίου και βιομεθανίου από τη βιομηχανία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξοικονόμηση έως και 35 bcm φυσικού αερίου έως το 2030, επιπλέον όσων προβλέπονται στη δέσμη προτάσεων «Fit for 55». Η παραγωγή μη μεταλλικών ορυκτών, τσιμέντου, γυαλιού και κεραμικών, η παραγωγή χημικών ουσιών και τα διυλιστήρια παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για μείωση της ζήτησης ορυκτού αερίου — περίπου κατά 22 bcm.
Εξάλλου, μεγάλες δυνατότητες εξηλεκτρισμού παρουσιάζει ο τομέας της βιομηχανίας. Οι σημερινές τεχνολογίες ήδη επιτρέπουν στις βιομηχανικές επιχειρήσεις να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα. Οι ευκαιρίες υιοθέτησης ηλεκτρικής τεχνολογίας θα εξακολουθήσουν να επεκτείνονται, καθώς βελτιώνονται οι τεχνολογίες και αναπτύσσονται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Προκειμένου να στηρίξει τη χρήση υδρογόνου και τον εξηλεκτρισμό σε τομείς της βιομηχανίας, η Επιτροπή:
·θα εκπονήσει συμβάσεις επί διαφοράς για τον άνθρακα και ειδικά σκέλη του REPowerEU στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας, με στόχο να στηρίξει την πλήρη μετάβαση της υφιστάμενης παραγωγής υδρογόνου σε βιομηχανικές διεργασίες από το φυσικό αέριο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μετάβαση σε διαδικασίες παραγωγής βασιζόμενες στο υδρογόνο σε νέους βιομηχανικούς τομείς, όπως η χαλυβουργία 17 ·
·δημοσιεύει κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη σχετικά με την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και τις συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 18 ·
·σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), θα αναπτύξει έναν τεχνικό συμβουλευτικό μηχανισμό στο πλαίσιο του συμβουλευτικού κόμβου InvestEU για τη στήριξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο συμβάσεων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Με στόχο να αποδεσμεύσει βιομηχανικές επενδύσεις, η Επιτροπή θα διπλασιάσει τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για την πρόσκληση υποβολής προτάσεων μεγάλης κλίμακας του 2022 του Ταμείου Καινοτομίας το φθινόπωρο, σε περίπου 3 δισ. EUR. Στο πλαίσιο ενός ειδικού σκέλους του REPowerEU θα παρασχεθεί στήριξη 1) σε καινοτόμες εφαρμογές υδρογόνου και εξηλεκτρισμού στη βιομηχανία, 2) σε καινοτόμο παραγωγή καθαρής τεχνολογίας (όπως οι ηλεκτρολυτικές κυψέλες και οι κυψέλες καυσίμου, ο καινοτόμος εξοπλισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αποθήκευση ενέργειας ή οι αντλίες θερμότητας για βιομηχανικές χρήσεις) και 3) σε πιλοτικά έργα μεσαίου μεγέθους για την επικύρωση, τις δοκιμές και τη βελτιστοποίηση ιδιαίτερα καινοτόμων λύσεων.
Στον τομέα των μεταφορών, ο εξηλεκτρισμός μπορεί να συνδυαστεί με τη χρήση υδρογόνου από μη ορυκτές πηγές για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων. Με στόχο να ενισχυθεί η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση στον τομέα των μεταφορών και να επιταχυνθεί η μετάβαση σε οχήματα μηδενικών εκπομπών, η Επιτροπή:
·θα εξετάσει το ενδεχόμενο νομοθετικής πρωτοβουλίας για την αύξηση του μεριδίου των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στους στόλους των δημόσιων και εταιρικών αυτοκινήτων πάνω από ένα ορισμένο μέγεθος·
·καλεί τους συννομοθέτες να εγκρίνουν σύντομα τις προτάσεις που εκκρεμούν σχετικά με τα εναλλακτικά καύσιμα και άλλες προτάσεις στον τομέα των μεταφορών που στηρίζουν την πράσινη κινητικότητα·
·το 2023 θα εκδώσει δέσμη νομοθετικών μέτρων για τον οικολογικό προσανατολισμό των εμπορευματικών μεταφορών·
Υλοποίηση των στόχων του σχεδίου REPowerEU — με ειδικευμένο προσωπικό, πρώτες ύλες και ολοκληρωμένο κανονιστικό πλαίσιο
Η επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU προϋποθέτει διαφοροποίηση στον εφοδιασμό εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κρίσιμων πρώτων υλών, μείωση των τομεακών εξαρτήσεων, υπέρβαση των σημείων συμφόρησης στην αλυσίδα εφοδιασμού και επέκταση της παραγωγικής ικανότητας της ΕΕ στον τομέα της τεχνολογίας καθαρής ενέργειας. Παρότι η ΕΕ κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στις τεχνολογίες ηλεκτρολυτικών κυψελών, αιολικής ενέργειας και αντλιών θερμότητας, τα τελευταία έτη παρατηρήθηκε αύξηση των εισαγωγών από την Ασία στην ενωσιακή αγορά ηλιακών συλλεκτών και αντλιών θερμότητας.
Όσον αφορά τις αντλίες θερμότητας, ο διπλασιασμός του ρυθμού εγκατάστασης θα πρέπει να συνοδεύεται από ταχεία αύξηση της παραγωγής του απαραίτητου εξοπλισμού, μεταξύ άλλων, μέσω διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, όπου απαιτείται.
Πέραν της εξασφάλισης διαφοροποίησης των προμηθευτών, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των μοντέλων κυκλικής οικονομίας. Θα παρασχεθεί στήριξη στην έρευνα και την καινοτομία, μεταξύ άλλων μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης υλικών, την ενίσχυση της ανακυκλωσιμότητας του εξοπλισμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την υποκατάσταση κρίσιμων πρώτων υλών.
Για να ενισχυθεί η συμβολή της βιομηχανίας στο REPowerEU και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά της, η Επιτροπή:
·θα δημιουργήσει τη συμμαχία της ΕΕ για τη βιομηχανία της ηλιακής ενέργειας·
·θα συνεργαστεί με τη βιομηχανία για την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας ηλεκτρολυτικών κυψελών, όπως ορίζεται στη δήλωση για τις ηλεκτρολυτικές κυψέλες 19 ·
·θα εντείνει τις εργασίες για τον εφοδιασμό κρίσιμων πρώτων υλών και θα εκπονήσει νομοθετική πρόταση. Η Επιτροπή θα κλιμακώσει τις εν εξελίξει πολιτικές και δράσεις της ΕΕ (π.χ. εφαρμογή και διαπραγματεύσεις συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών, συνεργασία με εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις κ.λπ.) και θα ενισχύσει την ικανότητα παρακολούθησης της ΕΕ και θα συμβάλει στην ασφάλεια εφοδιασμού διαφόρων κρίσιμων πρώτων υλών. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία θα αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αξιακής αλυσίδας, μέσω του προσδιορισμού έργων ευρωπαϊκού στρατηγικού ενδιαφέροντος για ορυκτούς πόρους και κρίσιμες πρώτες ύλες, και, παράλληλα, θα διασφαλίσει υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας, μέσω της ένταξης έργων που προάγουν την κυκλική οικονομία και την αποδοτική χρήση των πόρων.
Η επιτάχυνση και η ενίσχυση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης βασίζονται στην ύπαρξη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και ισχυρών αλυσίδων εφοδιασμού για την κάλυψη της αυξημένης ζήτησης για καθαρές τεχνολογίες και την επέκταση στον τομέα των κατασκευών. Η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια προσφέρει άφθονες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και βοηθά να διασφαλιστεί η επανειδίκευση σε θέσεις απασχόλησης σε τομείς σχετικούς με τη μετάβαση.
Για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη δεξιοτήτων, η Επιτροπή:
·ενθαρρύνει τα ενδιαφερόμενα μέρη στον τομέα της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ηλιακή ενέργεια, αιολική ενέργεια, γεωθερμική ενέργεια, βιομάζα, αντλίες θερμότητας κ.λπ.) και τις αρχές αδειοδότησης να δημιουργήσουν μια μεγάλης κλίμακας σύμπραξη δεξιοτήτων στο πλαίσιο του συμφώνου για τις δεξιότητες 20 ·
·θα στηρίξει τις δεξιότητες μέσω του ERASMUS + και της κοινής επιχείρησης «Καθαρό υδρογόνο», με τη δρομολόγηση ενός μεγάλου έργου ανάπτυξης δεξιοτήτων στον τομέα της οικονομίας του υδρογόνου.
Επιτάχυνση της αδειοδότησης και της καινοτομίας
Οι αργές και πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης αποτελούν βασικό εμπόδιο για την επανάσταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ανταγωνιστικότητα του τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η απόκτηση άδειας μπορεί να διαρκέσει έως και 9 έτη για έργα αιολικής ενέργειας και έως 4,5 έτη για ηλιακά έργα χερσαίας εγκατάστασης. Οι διαφορετικοί χρόνοι αδειοδότησης μεταξύ των κρατών μελών αποδεικνύουν ότι οι εθνικοί κανόνες και οι διοικητικές δυνατότητες περιπλέκουν και επιβραδύνουν την αδειοδότηση.
·Προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες επιτάχυνσης που υφίστανται εντός του νομοθετικού πλαισίου, η Επιτροπή υποβάλλει σύσταση σχετικά με την αδειοδότηση 21 .
Η σύσταση προτείνει μέτρα για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, αντιμετωπίζει τις ασάφειες στην εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ και καθορίζει ορθές πρακτικές στα κράτη μέλη. Προτείνει συμμετοχικές προσεγγίσεις οι οποίες εμπλέκουν τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και παρέχουν στις αρχές τους απαραίτητους πόρους για τη διευκόλυνση της έγκαιρης υλοποίησης επενδύσεων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες.
·Για να προωθηθεί η εφαρμογή της σύστασης, η Επιτροπή θα συγκαλέσει τη 13η Ιουνίου εμπειρογνώμονες στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μαζί με εμπειρογνώμονες σε θέματα περιβαλλοντικής εκτίμησης από τα κράτη μέλη.
Οι σύνοδοι κορυφής υψηλού επιπέδου που διοργανώνονται από τα κράτη μέλη, όπως η σύνοδος κορυφής της Βόρειας Θάλασσας στη Δανία, θα ενισχύσουν τα επιχειρήματα υπέρ των επενδύσεων σε διασυνοριακά αιολικά πάρκα και έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν κατά προτεραιότητα τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που σχετίζονται με την αδειοδότηση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που έχουν ήδη εγκριθεί. Ομοίως, η πλήρης και ταχεία μεταφορά της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 22 στο εθνικό δίκαιο όλων των κρατών μελών αποτελεί επείγον ζήτημα για την απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης.
·Προκειμένου να υποστηριχθεί η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σχετικές υποδομές, η Επιτροπή τροποποιεί την πρότασή της σχετικά με την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 23 και ζητά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να διασφαλίσουν μια ταχεία σύμβαση στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Fit for 55».
Η αναθεωρημένη πρόταση θέτει σε εφαρμογή την αρχή της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ως υπέρτερο δημόσιο συμφέρον, εισάγει τον χαρακτηρισμό των περιοχών πρώτης επιλογής 24 και άλλους τρόπους συντόμευσης και απλούστευσης της αδειοδότησης, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τους δυνητικούς κινδύνους και τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Προβλέπει επίσης τη δυνατότητα δημιουργίας ρυθμιστικών δοκιμαστηρίων για την προώθηση της καινοτομίας στον τομέα.
Η Επιτροπή καλεί επίσης τα κράτη μέλη να επιταχύνουν τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας για την ηλεκτρική ενέργεια, ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική συμμετοχή των καταναλωτών στις αγορές ενέργειας (μεμονωμένα ή μέσω ενεργειακών κοινοτήτων ή συλλογικών συστημάτων αυτοκατανάλωσης) για την παραγωγή, την αυτοκατανάλωση, την πώληση ή την κοινή χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
4. Έξυπνες επενδύσεις
Από την ανάλυση της Επιτροπής προκύπτει ότι το σχέδιο REPowerEU συνεπάγεται πρόσθετη επένδυση ύψους 210 δισ. EUR έως το 2027, επιπλέον των αναγκαίων κονδυλίων για την επίτευξη των στόχων της δέσμης προτάσεων «Fit for 55». Η επένδυση αυτή θα έχει απόδοση. Με την υλοποίηση του πλαισίου «Fit for 55» και του σχεδίου REPowerEU η ΕΕ θα εξοικονομήσει δαπάνες 80 δισ. EUR για εισαγωγές αερίου, δαπάνες 12 δισ. EUR για εισαγωγές πετρελαίου και δαπάνες 1,7 δισ. EUR για εισαγωγές γαιάνθρακα ετησίως έως το 2030.
Κατά τη μετάβαση, η ταχεία αποδέσμευση από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερες και πιο ασταθείς τιμές ενέργειας. Απαιτούνται στοχευμένα μέτρα για την ελαχιστοποίηση της αστάθειας, τον έλεγχο των τιμών και την προστασία των ατόμων που ζουν σε συνθήκες (ενεργειακής) φτώχειας ή διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο, προκειμένου να διασφαλιστεί η δίκαιη μετάβαση για όλους 25 . Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την πρότασή της για ένα Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα με σκοπό τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων κατά τη μετάβαση.
4.1 Ανάγκες ευρωπαϊκής διασύνδεσης και υποδομών
Το σχέδιο REPowerEU επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα όσον αφορά τις ποσότητες και τις κατευθύνσεις των ροών ενέργειας. Είναι η κατάλληλη στιγμή να υλοποιηθούν πολλά έργα που εκκρεμούν επί μακρόν, με ιδιαίτερη έμφαση στις διασυνοριακές συνδέσεις για την οικοδόμηση μιας ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας που εξασφαλίζει τον εφοδιασμό σε πνεύμα αλληλεγγύης.
Το πλαίσιο των διευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) συνέβαλε στη δημιουργία μιας πιο ανθεκτικής ευρωπαϊκής υποδομής αερίου η οποία καθιστά δυνατή τη μεγαλύτερη διαφοροποίηση του εφοδιασμού. Μόλις υλοποιηθούν τα έργα κοινού ενδιαφέροντος (στο εξής: ΕΚΕ) και τα έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος που βρίσκονται σε εξέλιξη, όλα τα κράτη μέλη και οι γειτονικές χώρες θα έχουν πρόσβαση σε τουλάχιστον τρεις πηγές αερίου ή στην παγκόσμια αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (στο εξής: ΥΦΑ). Μόνο το 2022 τέθηκαν σε λειτουργία ή θα τεθούν σε λειτουργία ΕΚΕ με συνολική πρόσθετη δυναμικότητα μεταφοράς αερίου 20 bcm/έτος 26 . Πρόσφατα, ολοκληρώθηκαν ή δρομολογήθηκαν ορισμένα βασικά έργα που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, όπως ο αγωγός διασύνδεσης αερίου Πολωνίας-Λιθουανίας (GIPL) 27 , ο οποίος είναι καίριας σημασίας για την περιοχή της Βαλτικής, και ένας νέος τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα, ο οποίος θα βοηθήσει την Ευρώπη και τα Βαλκάνια να εξαρτώνται λιγότερο από τον ρωσικό εφοδιασμό 28 .
Οι χάρτες και οι κατάλογοι έργων που παρουσιάζονται στην παρούσα ανακοίνωση είναι το αποτέλεσμα ανάλυσης που διενήργησαν οι περιφερειακές ομάδες σχετικά με τις πρόσθετες ανάγκες που συνδέονται άρρηκτα με το REPowerEU. Συμπληρώνουν τον υφιστάμενο κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος, ορισμένα από τα οποία, όπως οι ιβηρικοί αγωγοί διασύνδεσης και οι συνδέσεις για τα νησιωτικά κράτη μέλη, προετοιμάζονται εδώ και πολλά χρόνια. Τα έργα αυτά θα πρέπει πλέον να επιταχυνθούν για την ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών υποδομών. Τα έργα αερίου που θα συμπεριληφθούν στα κεφάλαια των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αφορούν το REPowerEU θα πρέπει να βασίζονται στην ανάλυση των αναγκών που παρουσιάζονται επί του παρόντος στους παρακάτω χάρτες.
Η περιφερειακή αξιολόγηση των πρόσθετων αναγκών σε υποδομές αερίου για το REPowerEU δείχνει ότι θα είναι δυνατόν να αντισταθμιστεί πλήρως το ισοδύναμο των ρωσικών εισαγωγών αερίου με συνδυασμό μείωσης της ζήτησης, αύξησης της εγχώριας παραγωγής βιοαερίου/βιομεθανίου και υδρογόνου και περιορισμένων πρόσθετων υποδομών αερίου. Οι σημαντικότερες ανάγκες συνδέονται με την κάλυψη της ζήτησης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη 29 και στο βόρειο τμήμα της Γερμανίας 30 , καθώς και με την ενίσχυση του νότιου διαδρόμου αερίου. Αυτή η περιορισμένη πρόσθετη υποδομή, όπως περιγράφεται στο παράρτημα 3, αναμένεται να αποτελέσει λύση για τις ανάγκες της επόμενης δεκαετίας, χωρίς να οδηγήσει σε εγκλωβισμό ορυκτών καυσίμων και μη αξιοποιήσιμων στοιχείων ενεργητικού που παρεμποδίζουν τη μακροπρόθεσμη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία.
Η αποθήκευση είναι καίριας σημασίας για την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού. Θα πρέπει να παρασχεθεί κατάλληλη στήριξη, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδοτικής στήριξης, σε όσα έργα στοχεύουν στην αύξηση των δυναμικοτήτων αποθήκευσης και απόληψης, προκειμένου να διασφαλιστεί αυξημένο επίπεδο ετοιμότητας και ανταπόκρισης σε κινδύνους όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού αερίου. Για την εισαγωγή επαρκούς ΥΦΑ και αερίου μέσω αγωγών από άλλους προμηθευτές, θα απαιτηθούν επενδύσεις που εκτιμώνται σε 10 δισ. EUR έως το 2030 για επαρκές επίπεδο υποδομών αερίου, συμπεριλαμβανομένων τερματικών σταθμών εισαγωγής ΥΦΑ, αγωγών, σύνδεσης αναξιοποίητων τερματικών σταθμών εισαγωγής ΥΦΑ και του δικτύου της ΕΕ και των δυναμικοτήτων αντίστροφης ροής. Πρόσθετες επενδύσεις για τη σύνδεση τερματικών σταθμών εισαγωγής ΥΦΑ στην Ιβηρική Χερσόνησο και το δίκτυο της ΕΕ μέσω υποδομών κατάλληλων για υδρογόνο μπορούν ενδεχομένως να συμβάλουν περαιτέρω στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού με αέριο στην εσωτερική αγορά, καθώς και στην αξιοποίηση του μακροπρόθεσμου δυναμικού για ανανεώσιμο υδρογόνο. Επίσης, θα χρειαστούν πολύ περιορισμένες επενδύσεις για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού στα κράτη μέλη που εξαρτώνται σχεδόν πλήρως από το πετρέλαιο που εισάγεται από τη Ρωσία μέσω αγωγών.
Η εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα εκτείνεται επίσης στο αργό πετρέλαιο και στα προϊόντα πετρελαίου. Παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις η παγκόσμια αγορά επιτρέπει την ταχεία και αποτελεσματική αντικατάσταση, ορισμένα κράτη μέλη εξαρτώνται σε μεγαλύτερο βαθμό από το ρωσικό πετρέλαιο μέσω αγωγών. Η διακοπή του εφοδιασμού από τον αγωγό Druzhba, ο οποίος παρέχει αργό πετρέλαιο στην Ευρώπη απευθείας από την κεντρική Ρωσία, θα αυξήσει την πίεση σε εναλλακτικές οδούς εφοδιασμού, δηλαδή σε λιμένες (όπως το Gdansk, το Rostock, η Τεργέστη ή το Omisalj) και σε εναλλακτικές υποδομές αγωγών, οι οποίες επί του παρόντος δεν είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόσθετη πίεση και οι οποίες εξυπηρετούν τις ίδιες περιοχές.
Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτούνται πολύ περιορισμένες και στοχευμένες επενδύσεις για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού πετρελαίου. Τα έργα που αξιοποιούν και επεκτείνουν τη δυναμικότητα των υφιστάμενων υποδομών και αντιμετωπίζουν τα υφιστάμενα σημεία συμφόρησης [συγκεκριμένα στους αγωγούς πετρελαίου Transalpine (TAL), Adria ή SPSE) είναι καίριας σημασίας για την εξασφάλιση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων για τα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο. Η δημιουργία εναλλακτικών οδών εφοδιασμού πρέπει να συνοδεύεται και από στοχευμένες επενδύσεις στην αναδιάρθρωση και την αναβάθμιση των διυλιστηρίων προϊόντων πετρελαίου, καθώς η αντικατάσταση του αργού πετρελαίου Urals με εναλλακτικά κλάσματα πετρελαίου συνεπάγεται τεχνολογικές αλλαγές. Οι συνολικές επενδυτικές ανάγκες για τη διασφάλιση του εφοδιασμού πετρελαίου αναμένεται να ανέλθουν σε 1,5-2 δισ. EUR.
Απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις ύψους 29 δισ. EUR στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030, ώστε να καταστεί κατάλληλο για αυξημένη χρήση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Όλα τα σχετικά έργα περιλαμβάνονται ήδη στον 5ο κατάλογο ΕΚΕ 31 . Η ταχύτερη υλοποίηση των ΕΚΕ που αφορούν την ηλεκτρική ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας για ένα διασυνδεδεμένο σύστημα με αυξημένο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι τρέχουσες υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ιβηρική Χερσόνησο αναδεικνύουν τη σημασία της βελτίωσης των διασυνοριακών διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας ως έναν οικονομικά αποδοτικό τρόπο εξασφαλισμένης και οικονομικά προσιτής παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει και να ενθαρρύνει τις ισπανικές και γαλλικές αρχές ώστε να επιταχύνουν την υλοποίηση των τριών υφιστάμενων έργων κοινού ενδιαφέροντος μέσω της ομάδας υψηλού επιπέδου για τη Νοτιοδυτική Ευρώπη με στόχο την αύξηση της δυναμικότητας διασύνδεσης μεταξύ της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Γαλλίας. Η ΕΕ έχει ήδη αναλάβει δράση για τον συγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας των κρατών της Βαλτικής με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Μόλις ολοκληρωθεί ο συγχρονισμός το αργότερο έως το 2025, ούτε το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας ούτε η λειτουργία του συστήματος δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να απειλήσουν την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής.
Η αποθήκευση ενέργειας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της ευελιξίας και της ασφάλειας του εφοδιασμού στο ενεργειακό σύστημα, διευκολύνοντας την ενσωμάτωση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στηρίζοντας το δίκτυο και μεταφέροντας την ενέργεια στον χρόνο που είναι περισσότερο απαραίτητη. Τέλος, η αποθήκευση ενέργειας μειώνει τη χρήση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με αέριο στο ενεργειακό σύστημα.
Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει επίσης την ταχεία ανάπτυξη κρίσιμων υπεράκτιων δικτύων και διασυνοριακών υποδομών υδρογόνου.
Ευρωπαϊκός χάρτης υποδομών για το αέριο — ΕΚΕ και πρόσθετα έργα που προσδιορίζονται μέσω του REPowerEU, συμπεριλαμβανομένων των διαδρόμων υδρογόνου
Ευρωπαϊκός χάρτης υποδομών για την ηλεκτρική ενέργεια
4.2 Εθνικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις
Παρόλο που οι περισσότεροι στόχοι και επιδιώξεις είναι ευρωπαϊκοί και απαιτούν ισχυρό συντονισμό, η εφαρμογή πολλών από τα μέτρα παραμένει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών και απαιτεί στοχευμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά κατάλληλα για την εφαρμογή επιτακτικών προτεραιοτήτων σε ένα κοινό ενωσιακό πλαίσιο, με βάση τις ανάγκες των κρατών μελών και με ισχυρό προσανατολισμό προς την επίτευξη αποτελεσμάτων. Παρέχουν ήδη ένα σύνολο φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την επίτευξη της διττής μετάβασης. Τα ορόσημα και οι στόχοι τους είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.
Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να προσθέσουν στα υφιστάμενα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ένα ειδικό κεφάλαιο με νέες δράσεις για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU όσον αφορά τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Για τον σκοπό αυτόν, διατίθεται τεχνική υποστήριξη προς τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης 32 . Οι διασυνοριακές επενδύσεις είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της διασύνδεσης και τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της ενιαίας αγοράς. Κατά την αξιολόγηση των κεφαλαίων που αφορούν ειδικά το RepowerEU, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τη συμβολή της στην ασφάλεια του εφοδιασμού της Ένωσης στο σύνολό της. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2022 θα αποτελέσουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τα νέα κεφάλαια των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Μαζί με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή εξέδωσε ειδικά προσαρμοσμένες συστάσεις για όλα τα κράτη μέλη σχετικά με την ενεργειακή πολιτική, σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου REPowerEU.
Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα πρέπει να διασφαλίζουν τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των μέτρων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των δράσεων που λαμβάνουν στήριξη μέσω άλλων εθνικών ή ενωσιακών ταμείων. Ειδικότερα, πρέπει να αυξηθούν οι συνέργειες μεταξύ της πολιτικής συνοχής, ιδίως του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ (ΕΚΤ+), του δεύτερου πυλώνα της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ) και των κεφαλαίων που αφορούν το REPowerEU στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Για παράδειγμα, όσον αφορά το αέριο, στο κεφάλαιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αφορά το REPowerEU μπορούν να συμπεριληφθούν ώριμα έργα για δίκτυα, αποθήκευση ή ΥΦΑ που βρίσκονται σε ένα κράτος μέλος αλλά έχουν ευρωπαϊκή σημασία. Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα μπορούσαν επίσης, για παράδειγμα, να υποστηρίξουν έργα ενεργειακών υποδομών τα οποία επιλέγονται στο πλαίσιο των περιφερειακών ομάδων του ΔΕΔ-Ε λόγω του χαρακτήρα τους ως έργα κοινού ενδιαφέροντος, επειδή συνδέουν τα ενεργειακά δίκτυα των κρατών μελών, συνδέουν περιφέρειες που επί του παρόντος είναι απομονωμένες από τις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας, ενισχύουν τις υπάρχουσες διασυνοριακές διασυνδέσεις, βοηθούν την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ανταποκρίνονται στους στόχους της ολοκλήρωσης της αγοράς, της ανταγωνιστικότητας και της ασφάλειας του εφοδιασμού. Αυτό καθιστά δυνατή την αποδέσμευση κονδυλίων του ΜΣΕ για την ενέργεια, για αγωγούς διασύνδεσης σε έργα που αφορούν την ηλεκτρική ενέργεια, σε υπεράκτια έργα, έργα υδρογόνου και άλλα έργα υποδομών κοινού ενδιαφέροντος, η υλοποίηση των οποίων απαιτεί διασυνοριακό σχεδιασμό και περιφερειακή συνεργασία, όπως προβλέπεται στο πλαίσιο της πολιτικής για το ΔΕΔ-Ε.
Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας προβλέπουν έναν ταχύ και αποτελεσματικό τρόπο για να επισπευσθούν οι επενδύσεις που επικεντρώνονται στις ανάγκες του REPowerEU, σε συνδυασμό με συνοδευτικές μεταρρυθμίσεις για τη μεγιστοποίηση των επιπτώσεών τους. Δεδομένου ότι τόσο το κεφάλαιο για το REPowerEU όσο και τα ταμεία της πολιτικής συνοχής στηρίζουν τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο και των δύο. Προκειμένου να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ των πολιτικών αυτών, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προγραμματίσουν τις επενδύσεις τους κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού με συντονισμένο τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τη διαθέσιμη χρηματοδότηση και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης.
4.3 Χρηματοδότηση
Προκειμένου να κινητοποιηθούν πόροι χρηματοδότησης για την κάλυψη των βραχυπρόθεσμων επενδυτικών αναγκών του σχεδίου REPowerEU, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη και ταχεία τροποποίηση του κανονισμού για τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η τροποποίηση προβλέπει τη διάθεση πρόσθετης χρηματοδότησης από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (στο εξής: ΣΕΔΕ), σε περιορισμένο βαθμό. Προτείνει επίσης να επωφεληθούν τα κράτη μέλη από μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τη μεταφορά πόρων που τους διατίθενται τόσο βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 περί κοινών διατάξεων όσο και του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115 σχετικά με τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Οι επιχορηγήσεις αυτές θα συμπληρώσουν τα υπόλοιπα 225 δισ. EUR των δανείων στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και το ποσό που θα προκύψει θα ανέλθει σχεδόν σε 300 δισ. EUR. Προτείνεται ότι, αν μέρος των υπόλοιπων δανείων ύψους 225 δισ. EUR που παρέχονται στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας δεν ζητηθεί από τα κράτη μέλη που τα δικαιούνται επί του παρόντος εντός 30 ημερών από την έναρξη ισχύος του τροποποιημένου κανονισμού για τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, οι εν λόγω πόροι θα διατεθούν σε άλλα κράτη μέλη.
Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν έως 12,5 % των κονδυλίων που τους αναλογούν στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής στον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, προσθέτοντας δυνατότητα μεταφοράς 7,5 % για τους στόχους του REPowerEU βάσει αποδεδειγμένων αναγκών και υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει την ήδη διαθέσιμη δυνατότητα μεταφοράς του 5 %. Αυτή η νέα δυνατότητα μεταφοράς θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν στα οικεία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας νέες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην ταχεία μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία. Αυτή η δυνατότητα μεταφοράς δικαιολογείται από το επείγον χρονοδιάγραμμα και τον χαρακτήρα ορισμένων απαιτούμενων επενδύσεων.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν στον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έως 12,5 % των κονδυλίων που τους αναλογούν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Η παροχή μέρους της χρηματοδότησης της κοινής γεωργικής πολιτικής στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας επιταχύνει την υλοποίηση των σχετικών έργων, επιτρέποντας στους γεωργούς να λάβουν την αναγκαία χρηματοδοτική στήριξη για τη μείωση της χρήσης συνθετικών λιπασμάτων και την αύξηση της παραγωγής βιώσιμου βιομεθανίου ή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Η διαδικασία ώστε τα κράτη μέλη να προβούν σε προαιρετικές μεταφορές κονδυλίων της πολιτικής συνοχής και κονδυλίων της ΚΓΠ στα κεφάλαια των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αφορούν το REPowerEU σχεδιάστηκε για να διασφαλιστεί η ταχεία διαδικασία έγκρισης και δεν θα πρέπει να καθυστερήσει την έγκριση και την εφαρμογή των στρατηγικών σχεδίων και προγραμμάτων.
Πρωτίστως, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε διαδικασία ευρείας διαβούλευσης κατά την κατάρτιση των οικείων κεφαλαίων που αφορούν το REPowerEU, ιδίως με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους καθώς και με τα ενδιαφερόμενα μέρη από τον γεωργικό τομέα, ώστε να διασφαλιστεί ευρεία αποδοχή που θα είναι καίριας σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή των μέτρων.
Τα ταμεία της πολιτικής συνοχής, τα οποία στο παρελθόν παρείχαν πολλές φορές στήριξη σε επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια, θα συνεχίσουν να συμπληρώνουν και να ενισχύουν τους στόχους του σχεδίου REPowerEU και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Στο πλαίσιο του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, η πολιτική συνοχής θα στηρίξει έργα με αντικείμενο την απανθρακοποίηση και την πράσινη μετάβαση με έως και 100 δισ. EUR. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία εκταμίευση, η Επιτροπή θα προτείνει ένα ευέλικτο μέσο για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να κινητοποιήσουν ιδιωτικούς πόρους και προτίθεται να εκδώσει έως το τέλος του 2022 μια κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για την επιτάχυνση του σχεδιασμού και των επιστροφών των δαπανών έργων ενεργειακής απόδοσης και έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω τυποποιημένων συστημάτων επιστροφής δαπανών στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης με τα κράτη μέλη για την προώθηση της ανάπτυξης περιφερειακών και τοπικών οργανισμών ενέργειας ως ενιαίου σημείου εισόδου για ενεργειακά έργα.
Οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις εφαρμόζονται πλήρως στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια για το REPowerEU. Κάθε κράτος μέλος είναι αρμόδιο να διασφαλίσει ότι τα εν λόγω μέτρα συμμορφώνονται με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και τηρούν τις εφαρμοστέες διαδικασίες για τις κρατικές ενισχύσεις. Δεδομένης της άνευ προηγουμένου επείγουσας ανάγκης να μειωθεί η εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για να διευκολύνει τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων για τα μέτρα του σχεδίου REPowerEU, περιορίζοντας παράλληλα τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα παράσχει καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα μπορούν να σχεδιαστούν σύμφωνα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και τις αποφάσεις ταχείας διαδικασίας μόλις έχει στη διάθεσή της όλες τις πληροφορίες. Η Επιτροπή θα συνδράμει επίσης τα κράτη μέλη στον σχεδιασμό μέτρων τα οποία μπορούν να εξαιρεθούν από την υποχρέωση κοινοποίησης βάσει του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία. Τέλος, θα επανεξετάζει διαρκώς το προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης, ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι κατάλληλο προκειμένου τα κράτη μέλη να μπορέσουν αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης, μεταξύ άλλων στον τομέα της ενέργειας, και θα συνεχίσει να διασφαλίζει ότι το πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις είναι γενικά κατάλληλο για τον επιδιωκόμενο σκοπό.
Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» — τομέας της ενέργειας (ΜΣΕ-E) θα στηρίξει έργα κοινού ενδιαφέροντος (στο εξής: ΕΚΕ) που δεν υλοποιούνται από την αγορά ή δεν υλοποιούνται με άλλον τρόπο εντός του χρονικού πλαισίου που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU. Μαζί με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή δρομολογεί νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) στο πλαίσιο του ΜΣΕ στον τομέα της ενέργειας, συνολικού εκτιμώμενου προϋπολογισμού ύψους περίπου 800 εκατ. EUR. Τα επιτυχή έργα θα επιλεγούν κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022 για τη στήριξη των πλέον επειγόντων έργων υποδομής που απαιτούνται για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων του σχεδίου REPowerEU. Στις αρχές του 2023, η Επιτροπή θα δρομολογήσει νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων ΕΚΕ στο πλαίσιο του ΜΣΕ στον τομέα της ενέργειας, τα οποία ενδέχεται να μην είναι έτοιμα για τη φετινή πρόσκληση.
Τα κράτη μέλη μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης φορολογικών μέτρων για τη στήριξη των στόχων του REPowerEU, ώστε να δοθούν κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να εξετάσουν πρόσθετα φορολογικά μέτρα, όπως μειώσεις και απαλλαγές από τη φορολογία των οχημάτων τόσο για την αγορά όσο και για τη χρήση ηλεκτρικών και υδρογονοκίνητων οχημάτων, φορολογικές εκπτώσεις που συνδέονται με την εξοικονόμηση ενέργειας και τη σταδιακή κατάργηση περιβαλλοντικά επιζήμιων επιδοτήσεων. Η εκκρεμούσα πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της οδηγίας για τη φορολόγηση της ενέργειας, συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU, καθορίζοντας μηνύματα τιμών για τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και την εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να καταλήξουν άμεσα σε συμφωνία.
Το πρόγραμμα InvestEU θα κινητοποιήσει ιδιωτικούς πόρους χρηματοδότησης για τη στήριξη ευρέος φάσματος επενδύσεων που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής του REPowerEU, μέσω του επιμερισμού των κινδύνων με τους εταίρους υλοποίησης. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά και στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη» με τον όμιλο της ΕΤΕπ, άλλους εταίρους υλοποίησης του προγράμματος InvestEU και τα κράτη μέλη της ΕΕ, με σκοπό την επιτάχυνση των δανειοδοτικών, των συνδυαστικών και των συμβουλευτικών προϊόντων για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή απόδοση και δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.
Για να μπορέσει το Ταμείο Καινοτομίας να καλύψει το 100 % του σχετικού κόστους σε περίπτωση ανταγωνιστικής υποβολής προσφορών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πρέπει να εξετάσουν άμεσα την προτεινόμενη τροποποίηση της οδηγίας για το ΣΕΔΕ όσον αφορά το Ταμείο Καινοτομίας, και στη συνέχεια η Επιτροπή θα εγκρίνει άμεσα την αναγκαία τροποποίηση της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης για τη σύσταση του Ταμείου Καινοτομίας.
5. Ενίσχυση της ετοιμότητας
Η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη και προετοιμασμένη για σοβαρή διαταραχή του εφοδιασμού. Παρόλο που ο κίνδυνος για μη εξυπηρετούμενη ζήτηση αερίου αυτό το καλοκαίρι θα είναι περιορισμένος, εάν δεν ληφθούν περαιτέρω μέτρα τους προσεχείς μήνες θα μπορούσε να συντρέχει κίνδυνος οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης να μην πληρωθούν επαρκώς για τον επόμενο χειμώνα.
Παράλληλα με την άμεση έγκριση του κανονισμού για την αποθήκευση ενόψει της έναρξης εφαρμογής των επιπέδων επαναπλήρωσης φέτος το καλοκαίρι, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη:
· να εφαρμόσουν προληπτικά την ανακοίνωση της ΕΕ για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το αέριο που εξοικονομείται βραχυπρόθεσμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως για την επαναπλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης πριν από τον επόμενο χειμώνα·
· να επικαιροποιήσουν τα οικεία σχέδια έκτακτης ανάγκης, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις που περιέχονται στην επισκόπηση ετοιμότητας της Επιτροπής. Τα επικαιροποιημένα σχέδια έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να προσδιορίζουν τους σημαντικούς πελάτες που διαδραματίζουν καίριο ρόλο για τις κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού στην Ένωση·
·να ζητήσουν από τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς να επισπεύσουν τα τεχνικά μέτρα, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τις δυναμικότητες αντίστροφης ροής από τα δυτικά προς τα ανατολικά έως τον επόμενο χειμώνα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις τεχνικές απαιτήσεις σχετικά με τη σύνθεση του αερίου·
·να συνάψουν τις εκκρεμείς διμερείς συμβάσεις αλληλεγγύης μεταξύ γειτονικών χωρών.
Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο της ΕΕ προβλέπει ήδη ότι σε ακραίες περιπτώσεις κρίσεων τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν μέτρα αλληλεγγύης από τα γειτονικά τους κράτη μέλη. Τα μέτρα αλληλεγγύης αποτελούν έσχατη λύση σε περίπτωση ακραίας έλλειψης αερίου προκειμένου να διασφαλιστεί ο εφοδιασμός των νοικοκυριών, των συστημάτων τηλεθέρμανσης και των βασικών κοινωνικών υποδομών στην πληγείσα χώρα.
Η Επιτροπή θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα κριτήρια ιεράρχησης των μη προστατευόμενων πελατών, ιδίως του κλάδου. Οι κατευθυντήριες γραμμές θα επικεντρωθούν, αφενός, στον προσδιορισμό των εθνικών και διασυνοριακών αξιακών αλυσίδων καίριας και κρίσιμης σημασίας οι οποίες, εάν διαταραχθούν, θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την ασφάλεια από έκνομες ενέργειες, τα τρόφιμα, την υγεία και την ασφάλεια σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Θα πρέπει επίσης να αξιολογούν τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των διαφόρων περιοχών. Η Επιτροπή θα διευκολύνει επίσης την κατάρτιση ενός συντονισμένου ενωσιακού σχεδίου για τη μείωση της ζήτησης με προληπτικά μέτρα προαιρετικών περικοπών, τα οποία θα πρέπει να είναι έτοιμα να ενεργοποιηθούν προτού προκύψει πραγματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει προαιρετικά αγορακεντρικά μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης των επιχειρήσεων και, ως εκ τούτου, τη διασφάλιση του εφοδιασμού των προστατευόμενων πελατών κατά προτεραιότητα. Επιπλέον, η Επιτροπή επανεξετάζει τα σχέδια ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων των κρατών μελών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις πιθανών διαταραχών του αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Συμπεράσματα
Είναι πλέον η στιγμή να μειωθεί η στρατηγική ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης. Το σχέδιο REPowerEU επιταχύνει τη διαφοροποίηση, αυξάνει τα ανανεώσιμα αέρια, επισπεύδει την εξοικονόμηση ενέργειας και τον εξηλεκτρισμό με τη δυνατότητα να επιτύχει το συντομότερο δυνατόν το ισοδύναμο των ορυκτών καυσίμων που εισάγει επί του παρόντος η Ευρώπη από τη Ρωσία κάθε χρόνο. Αυτό επιτυγχάνεται με συντονισμένο σχεδιασμό, προς το κοινό συμφέρον και με ισχυρή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης επείγει για δύο λόγους: την κλιματική κρίση, η οποία επιδεινώθηκε σοβαρά από την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, και την εξάρτηση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα, την οποία η Ρωσία χρησιμοποιεί ως οικονομικό και πολιτικό όπλο.
Ο πράσινος μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης θα τονώσει την οικονομική ανάπτυξη, θα ενισχύσει τη βιομηχανική υπεροχή της και θα θέσει την Ευρώπη σε πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τους ηγέτες, τα κράτη μέλη, τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, αλλά και κάθε πολίτη και επιχείρηση, να μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία μέσω της εφαρμογής του παρόντος σχεδίου REPowerEU.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 18.5.2022
COM(2022) 230 final
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
της
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Σχέδιο REPowerEU
{SWD(2022) 230 final}
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1
|
ΣΗΜΕΙΟ ΕΚΚΙΝΗΣΗΣ: ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ «FIT FOR 55» ΘΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΟΥΝ ΤΗ ΖΗΤΗΣΗ ΑΕΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΤΑ 116 BCM, ΉΤΟΙ ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΤΑ 30 % |
|||
|
ΣΧΕΔΙΟ RePOWER |
Ισοδύναμη ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΣΕ ΑΕΡΙΟ |
ΚΟΙΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ RePOWER ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ |
ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ (σε EUR) |
|
ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ |
|||
|
Πολίτες: Αλλαγές στη συμπεριφορά |
10 bcm |
Ανακοίνωση της ΕΕ για την εξοικονόμηση ενέργειας Εκστρατεία «Play my part» |
- |
|
Οικιστικός τομέας: Ενεργειακή απόδοση και αντλίες θερμότητας |
37 bcm |
Ανακοίνωση της ΕΕ για την εξοικονόμηση ενέργειας 13 % υψηλότερος στόχος ΟΕΑ με την τροποποιημένη ΟΕΑ Απαιτήσεις ενεργειακού σχεδιασμού και ενεργειακής επισήμανσης για ηλιακά φωτοβολταϊκά και αντλίες θερμότητας Πιθανά σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) επικεντρωμένα σε ρηξικέλευθες τεχνολογίες και στην καινοτομία |
56 |
|
Βιομηχανία: ενεργειακή απόδοση και εξηλεκτρισμός |
12 bcm |
13 % υψηλότερος στόχος ΟΕΑ με την τροποποιημένη πρόταση 45 % υψηλότερος στόχος ΑΠΕ με την τροποποιημένη πρόταση Ταμείο καινοτομίας Κεφάλαιο ΜΑΑ |
41 |
|
Περικοπή |
Συντονισμένο ενωσιακό σχέδιο για τη μείωση της ζήτησης |
- |
|
|
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ |
|||
|
ΥΦΑ και αέριο αγωγών |
50 (ΥΦΑ) + 10 bcm (αγωγών) |
Υποχρέωση διαφοροποίησης Από κοινού αγορά αερίου και υδρογόνου Εργαλείο ΤΠ της ΕΕ για τη συγκέντρωση της ζήτησης και τη διαφάνεια των υποδομών Μνημόνια Συνεννόησης με χώρες-εταίρους Έγκριση της πρότασης περί αποθήκευσης Κεφάλαιο ΜΑΑ |
|
|
Βιομεθάνιο |
17 bcm |
Σχέδιο δράσης για το βιομεθάνιο Κεφάλαιο ΜΑΑ |
37 |
|
Ανανεώσιμο υδρογόνο |
+ 14 Mt πρόσθετου H2/αμμωνίας εκ των οποίων 8 Mt αντικαθιστούν φυσικό αέριο ισοδύναμο με = 27 bcm 10 Mt από εισαγωγή και περίπου 4 Mt από πρόσθετη εγχώρια παραγωγή |
Επιμέρους στόχοι RFNBO (Ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης) σύμφωνα με τους υψηλότερους στόχους της οδηγίας για τις ΑΠΕ Κοιλάδες υδρογόνου Κανονιστικό πλαίσιο: Κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις για ορισμό και πρότυπα Εισαγωγές: Μέσο για την από κοινού αγορά αερίου και υδρογόνου και Διεθνείς συμπράξεις για το υδρογόνο Βιομηχανική δυναμικότητα: Δήλωση για τις ηλεκτρολυτικές κυψέλες Ταμείο καινοτομίας Κεφάλαιο ΜΑΑ |
27 δισ. είναι άμεσες επενδύσεις σε οικιακές ηλεκτρολυτικές κυψέλες και διανομή υδρογόνου στην ΕΕ. (Δεν περιλαμβάνονται οι επενδύσεις στην αιολική και ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται για την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου, και δεν περιλαμβάνονται οι επενδύσεις για το εισαγόμενο υδρογόνο) |
|
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ |
|||
|
Ηλιακή & αιολική |
21 bcm 1 |
45 % υψηλότερος στόχος ΑΠΕ με την τροποποιημένη οδηγία για τις ΑΠΕ Έγγραφο καθοδήγησης PPA (συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας) Στρατηγική για την ηλιακή ενέργεια Πρωτοβουλία για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στις στέγες από την τροποποιημένη οδηγία για τις ΑΠΕ Κεφάλαιο ΜΑΑ Συμμαχία για τη βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας Πιθανά σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) επικεντρωμένα σε ρηξικέλευθες τεχνολογίες και στην καινοτομία |
86 δισ. EUR |
|
Αδειοδότηση |
Νομοθετική πρόταση σχετικά με την αδειοδότηση με την οποία τροποποιείται η οδηγία για τις ΑΠΕ Σύσταση της Ευρ. Επιτροπής |
- |
|
|
ΕΞΥΠΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ |
|||
|
Υποδομές |
Ολοκληρωμένη πανευρωπαϊκή εκτίμηση ελλείψεων και αναγκών σε υποδομές για αέριο, ηλεκτρική ενέργεια και υδρογόνο |
29 δισ. (δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας) + 10 δισ. (αποθήκευση ενέργειας) + 10 δισ. (αέριο) Πετρέλαιο για την ασφάλεια του εφοδιασμού 1,5 δισ. [Υποδομές υδρογόνου βλ. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής] |
|
|
ΜΑΑ |
Αναθεωρημένη πρόταση ΜΜΑ ύψους περίπου 300 δισ. EUR (225 δισ. δάνεια + έως 72 δισ. επιχορηγήσεις) Έγγραφο καθοδήγησης RRP (σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας) |
||
|
Ταμείο καινοτομίας |
Αναθεωρημένη πρόταση για το Ταμείο Καινοτομίας για την εκπόνηση συμβάσεων επί διαφοράς για τον άνθρακα Ειδική πρόσκληση RePowerEU το φθινόπωρο του 2023 Ειδικά σκέλη χρηματοδότησης RepowerEU |
||
|
ΜΣΕ |
Ειδικές προσκλήσεις RePowerEU από τον Μάιο του 2022 |
||
|
Μεταρρύθμιση |
Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Ειδικές ανά χώρα συστάσεις Αδειοδότηση Έγγραφο καθοδήγησης PPA (συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας) Κεφάλαια ΜΑΑ |
||
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 – χάρτες
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3
Ανάγκες υποδομών αερίου
Επιτεύγματα του πλαισίου ΔΕΔ-Ε για τη δημιουργία ανθεκτικών ευρωπαϊκών δικτύων αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας
Ο κανονισμός ΔΕΔ-Ε θέσπισε μια νέα προσέγγιση στον πανευρωπαϊκό σχεδιασμό υποδομών με βάση την περιφερειακή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα οικεία ενδιαφερόμενα μέρη και με στόχο τον καθορισμό έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) που συμβάλλουν στην ανάπτυξη διαδρόμων και θεματικών πεδίων προτεραιότητας των ενεργειακών υποδομών. Απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να εξορθολογίσουν τις διαδικασίες χορήγησης αδειών για ΕΚΕ και παρέχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ) ώστε να καταστεί εφικτή η έγκαιρη υλοποίησή τους.
Από το 2013 που θεσπίστηκε ο κανονισμός ΔΕΔ-Ε, τα ΕΚΕ αερίου έχουν συμβάλει στη δημιουργία ανθεκτικότερων ευρωπαϊκών υποδομών αερίου που βασίζονται σε πιο διαφοροποιημένο εφοδιασμό. Τα ΕΚΕ αερίου έχουν συμβάλει στον περιορισμό των σημείων συμφόρησης στις ευρωπαϊκές υποδομές αερίου, στη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού καθώς και των υποκαταστάσεων και των οδών εφοδιασμού. Μόλις υλοποιηθούν τα εν εξελίξει ΕΚΕ, όλα τα κράτη μέλη θα έχουν πρόσβαση σε τουλάχιστον τρεις πηγές αερίου ή στην παγκόσμια αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ).
Μόνο το 2022 τέθηκαν σε λειτουργία ή θα τεθούν σε λειτουργία ΕΚΕ με συνολική πρόσθετη δυναμικότητα μεταφοράς φυσικού αερίου 20 bcm/έτος, π.χ. ο αγωγός διασύνδεσης αερίου μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας (ο αγωγός GIPL), ο αγωγός διασύνδεσης Πολωνίας-Σλοβακίας, ο αγωγός της Βαλτικής μεταξύ Πολωνίας και Δανίας, ο αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Οι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ στην Κύπρο (2 bcm/έτος) και στην Αλεξανδρούπολη στην Ελλάδα (5 bcm/έτος) αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία το 2023. Επιπλέον, αρκετά ΕΚΕ αερίου αναμένεται να ολοκληρωθούν τα επόμενα έτη, μεταξύ αυτών αρκετά έργα αποθήκευσης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία), καθώς και ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ στο Gdansk της Πολωνίας (τουλάχιστον 6 bcm/έτος).
Χάρη στα εν λόγω έργα, πολλά εκ των οποίων έχουν επωφεληθεί από χρηματοδοτική στήριξη του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», τα κράτη μέλη μπορούν να αντιδράσουν στις πρόσφατες διακοπές του εφοδιασμού σε ένδειξη αλληλεγγύης.
Πέραν των σημαντικών βελτιώσεων στις ευρωπαϊκές υποδομές αερίου, έχει δοθεί ώθηση σε βασικούς αγωγούς διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας επίσης μέσω επιχορηγήσεων του ΜΣΕ για έργα, όπως ο αγωγός διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας στον Βισκαϊκό κόλπο μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας με στόχο την αύξηση της δυναμικότητας διασύνδεσης με την Ιβηρική Χερσόνησο, το έργο «Celtic interconnector» μεταξύ Γαλλίας και Ιρλανδίας και ο αγωγός διασύνδεσης «EuroAsia» μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, τα οποία θα τερματίσουν την απομόνωση της Ιρλανδίας και της Κύπρου από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης, αντίστοιχα, στηρίζοντας την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενισχύοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού. Επιπλέον, ο συγχρονισμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας των χωρών της Βαλτικής, των τελευταίων κρατών μελών με συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας που εξακολουθούν να εξαρτώνται από τρίτες χώρες, είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2025 το αργότερο. Η στήριξη στο πλαίσιο της πολιτικής ΔΕΔ-Ε αλλά και η χρηματοδοτική στήριξη του ΜΣΕ ύψους άνω των 1,2 δισ. EUR ήταν ουσιαστικής σημασίας για την ορθή δρομολόγηση του έργου.
Η ταχύρρυθμη υλοποίηση των ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας 2 θα είναι σημαντική για ένα καλύτερα διασυνδεδεμένο σύστημα που θα καταστήσει εφικτή την αύξηση του μεριδίου των πηγών ανανεώσιμης ενέργειας και θα περιορίσει τα εμπόδια στη χρήση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα, σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου REPowerEU.
Εκτίμηση των πρόσθετων αναγκών σε υποδομές φυσικού αερίου από το ΕΔΔΣΜ Αερίου
Στην ανακοίνωση για το REPowerEU εξαγγέλλεται ότι η Επιτροπή θα εκτιμήσει κατά προτεραιότητα κατά πόσον απαιτούνται μέτρα και επενδύσεις σε υποδομές αερίου κατάλληλες για υδρογόνο, καθώς και διασυνδέσεις για την αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης όσον αφορά την πλήρη αξιοποίηση της δυναμικότητας ΥΦΑ της ΕΕ. Η Επιτροπή έχει ζητήσει από το ΕΔΔΣΜ Αερίου να στηρίξει την εν λόγω εκτίμηση με σκοπό να προσδιοριστούν τυχόν εναπομένουσες ελλείψεις στις υποδομές αερίου που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU.
Στην εκτίμηση του ΕΔΔΣΜ Αερίου 3 αναλύθηκε ο βαθμός στον οποίο θα υπάρχουν σημεία συμφόρησης στο ευρωπαϊκό δίκτυο αερίου σε περίπτωση διακοπής των ρωσικών ροών αερίου προς την Ευρώπη, με τη χρήση δυο διαφορετικών σεναρίων όσον αφορά τη ζήτηση (τρέχουσα ζήτηση και ζήτηση το 2030, με βάση την παραδοχή ότι θα έχει υλοποιηθεί πλήρως η δέσμη προτάσεων «fit for 55» και ότι η ζήτηση για αέριο θα έχει μειωθεί κατά 27 % σε σχέση με τη σημερινή που αναμένεται ότι θα είναι ακόμη χαμηλότερη με την εφαρμογή του σχεδίου REPowerEU) και υπό την παραδοχή διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης υποδομών 4 .
Σύμφωνα με την εκτίμηση, η διακοπή των ρωσικών εισαγωγών αερίου θα είναι εφικτό να αντισταθμιστεί πλήρως με έναν συνδυασμό μείωσης της ζήτησης όπως προβλέπει η δέσμη μέτρων «fit for 55» της Επιτροπής 5 , αύξησης της εγχώριας παραγωγής βιοαερίου και υδρογόνου από μη ορυκτές πηγές, και σχετικά περιορισμένων πρόσθετων υποδομών αερίου πέραν των όσων περιλαμβάνονται ήδη στον τρέχοντα 5ο κατάλογο ΕΚΕ. Ο μετριασμός των ελάχιστων σημείων συμφόρησης που έχουν απομείνει θα αυξήσει επίσης την ανθεκτικότητα και την ευελιξία των ευρωπαϊκών συστημάτων αερίου.
Όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή των αναγκών, είναι σαφές ότι, σε περίπτωση τερματισμού των εισαγωγών αερίου από τη Ρωσία, η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι η κάλυψη των αναγκών στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αλλά και στο βόρειο τμήμα της Γερμανίας. Η εκτίμηση, που στη συνέχεια συζητήθηκε με τα κράτη μέλη σε περιφερειακό πλαίσιο, έδειξε ότι υπάρχουν διάφορες πιθανές λύσεις για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από τον ρωσικό εφοδιασμό, κυρίως σε γεωγραφική εγγύτητα προς τις ανάγκες και με τη συνεργασία δύο ή περισσότερων κρατών μελών.
Πρόσθετες ανάγκες σε υποδομές αερίου ανά περιφέρεια
Περιφέρεια της Βαλτικής Θάλασσας
Τα τρία κράτη της Βαλτικής και η Φινλανδία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο, ενώ η Πολωνία παρουσιάζει μικρότερο βαθμό εξάρτησης από τις εισαγωγές αερίου.
Έργα όπως ο αγωγός Balticconnector μεταξύ Εσθονίας και Φινλανδίας, η ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ Λετονίας και Εσθονίας, ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ στο Klaipeda, και ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ στο Świnoujście ήδη εξασφαλίζουν ολοκλήρωση της αγοράς και μειωμένη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο σε μια περιφέρεια που ιστορικά εξαρτιόταν από έναν μοναδικό προμηθευτή. Η κατάσταση αναμένεται ότι θα βελτιωθεί έτι περαιτέρω με την πρόσφατη εγκαινίαση του αγωγού διασύνδεσης μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας (GIPL), και την επικείμενη ολοκλήρωση της επέκτασης του τερματικού σταθμού ΥΦΑ στο Świnoujście, του αγωγού της Βαλτικής που θα φέρει για πρώτη φορά στην περιφέρεια αέριο από τις Βόρειες Θάλασσες μέσω της Πολωνίας, την ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ Λιθουανίας και Λετονίας και την ενίσχυση της υπόγειας εγκατάστασης αποθήκευσης στο Inčukalns. Η σύνδεση μεταξύ της περιφέρειας της Βαλτικής Θάλασσας και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα ολοκληρωθεί εντός του δεύτερου εξαμήνου του 2022 με τη διασύνδεση μεταξύ Πολωνίας και Σλοβακίας. Επίσης, η περιφέρεια έχει επωφεληθεί στο έπακρο από επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» για τον τομέα της ενέργειας.
Βραχυπρόθεσμα, η εκτίμηση έδειξε ότι η προσωρινή μισθωμένη πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης (στο εξής: FSRU) που πρόκειται να εγκατασταθεί είτε στην Εσθονία είτε στη Φινλανδία αργότερα εντός του 2022 μπορεί να περιορίσει σημαντικά την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Η Λετονία έχει επίσης κληθεί να συμμετάσχει στην υλοποίηση του έργου.
Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η εκτίμηση αποδεικνύει με σαφή τρόπο ότι η περιοχή γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα θα επωφεληθεί από την ανάπτυξη ενός δεύτερου τερματικού σταθμού ΥΦΑ στην Πολωνία, στο Gdansk (ολοκλήρωση εντός του 2026 με δυνατότητα επίσπευσης εντός του 2025), έργο που περιλαμβάνεται στον 5ο κατάλογο ΕΚΕ. Το έργο θα μπορούσε να μετριάσει τυχόν πρόσθετες ανάγκες των κρατών της Βαλτικής απελευθερώνοντας δυναμικότητα στον τερματικό σταθμό ΥΦΑ στο Klaipeda της Λιθουανίας, ώστε να εξυπηρετηθούν ενδεχόμενες πρόσθετες εναπομένουσες ανάγκες στα κράτη της Βαλτικής και τη Φινλανδία.
Δυτική Ευρώπη
Οι περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης παρουσιάζουν ήδη σήμερα μηδενική ή πολύ μικρή εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Ωστόσο, η Γερμανία είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο, ιδιαίτερα στη βόρεια περιοχή της αγοράς της, όπου παρατηρείται συγκέντρωση της ζήτησης. Ελλείψει εισαγωγών ρωσικού αερίου, τα σημεία συμφόρησης των υποδομών σχετίζονται με την ανεπαρκή δυναμικότητα των αγωγών από τα δυτικά προς τα ανατολικά, καθώς και την ανεπαρκή δυναμικότητα εισαγωγών, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών ΥΦΑ.
Σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η Ισπανία και η Γαλλία προσθέτουν οσμογόνα στο αέριο στο σύστημα μεταφοράς. Επομένως, περιορισμοί όσον αφορά τις υποδομές και κανονιστικοί περιορισμοί δεν επιτρέπουν σε νοτιοδυτικές χώρες να συνεργαστούν με χώρες της Βορειοδυτικής και Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης· δεν υπάρχει σημαντική δυναμικότητα αερίου από τη Γαλλία στη Γερμανία.
Βραχυπρόθεσμα, η εκτίμηση κατέδειξε με σαφήνεια ότι η πρόσθετη FSRU στο Eemshaven (Κάτω Χώρες) και η FSRU στο Wilhelmshaven (Γερμανία) και ο πρόσθετος τερματικός σταθμός ΥΦΑ στη Γερμανία (Brunsbüttel) θα μετριάσουν τους περιορισμούς όσον αφορά τις υποδομές στη Βορειοδυτική Ευρώπη. Γενικά, θα είναι σημαντικό να αποφευχθεί η πλεονάζουσα δυναμικότητα σε υποδομές εισαγωγής ΥΦΑ οι οποίες θα μπορούσαν να καταστούν μη αξιοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία στο μέλλον.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εκτίμησης και των συζητήσεων, μεσοπρόθεσμα, η ανάπτυξη μιας μονάδας απόσμησης που θα καταστήσει εφικτές τις ροές αερίου από τα δυτικά προς τα ανατολικά μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας θα μπορούσε να εξαλείψει ένα σημαντικό σημείο συμφόρησης για τον περιορισμό της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο στην Κεντρική Ευρώπη. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με ενισχύσεις των υποδομών αερίου με στόχο την αύξηση της δυναμικότητας εξαγωγής από το Βέλγιο προς τη Γερμανία, θα επέτρεπε την πλήρη αξιοποίηση της δυναμικότητας ΥΦΑ στη Δυτική Ευρώπη, ώστε να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο και στις περιφέρειες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Θα πρέπει να εκτιμηθεί περαιτέρω ένα πρόσθετο διασυνοριακό έργο υποδομών στην Ιβηρική Χερσόνησο όσον αφορά, αφενός, τη μακροπρόθεσμη δυνατότητά του για αξιοποίηση του σημαντικού δυναμικού ανανεώσιμου υδρογόνου της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Βορείου Αφρικής, και, αφετέρου, το κατά πόσον θα μπορούσε να καταστεί το πρώτο στοιχείο ενός βασικού άξονα υδρογόνου ενόψει του προγράμματος επιτάχυνσης της χρήσης υδρογόνου.
Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη
Στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ενεργειακής Κοινότητας, οι περισσότερες χώρες παρουσιάζουν σημαντική εξάρτηση από το ρωσικό αέριο λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή ζήτηση σε αέριο.
Στη Νοτιοανατολική Ευρώπη σημαντικά έργα προτεραιότητας για υποδομές αερίου κατέστησαν επιχειρησιακά κατά την περίοδο 2020-2021, μεταξύ αυτών ιδίως ο διαδριατικός αγωγός, η πρώτη φάση του διαδρόμου αγωγών BRUA και ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ του Krk. Οι εναπομένουσες επενδύσεις σε υποδομές προτεραιότητας στην περιφέρεια, που προβλέπεται να ολοκληρωθούν εντός του 2022, είναι η αποκατάσταση, ο εκσυγχρονισμός και η επέκταση του βουλγαρικού συστήματος μεταφοράς, ο νέος αγωγός διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας (IGB) που κατά την πρώτη επιχειρησιακή του φάση θα παρέχει αμφίδρομη δυναμικότητα 3 bcm/έτος. Ο αγωγός διασύνδεσης Σερβία-Βουλγαρία (IBS) που αποσκοπεί στη δημιουργία αμφίδρομης διασύνδεσης 1,8 bcm/έτος, καθώς και η κατασκευή της FSRU στην Αλεξανδρούπολη, που θα παρέχει δυναμικότητα εισαγωγής 5,5 bcm/έτος, επί του παρόντος αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του δεύτερου εξαμήνου του 2023. Επιπλέον, η επέκταση της υπόγειας εγκατάστασης αποθήκευσης αερίου στο Chiren της Βουλγαρίας έχει προγραμματιστεί για το 2025.
Η εκτίμηση δείχνει ότι, μεσοπρόθεσμα, η Νοτιοανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να επωφεληθεί έως έναν βαθμό από τον τερματικό σταθμό FSRU στην Πολωνία (έργο του 5ου καταλόγου ΕΚΕ), ενώ τα σημαντικότερα οφέλη θα αντλήσει η περιφέρεια της Βαλτικής Θάλασσας. Για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Gdansk προς την Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ουκρανία απαιτείται η ταχεία ανάπτυξη του διαδρόμου αερίου Βορρά-Νότου στην ανατολική Πολωνία. Η εκτίμηση του ΕΔΔΣΜ Αερίου δείχνει επίσης ότι, μεσοπρόθεσμα, μια επέκταση της δυναμικότητας του τερματικού σταθμού ΥΦΑ στο Krk θα συμβάλλει περαιτέρω στον περιορισμό της εξάρτησης από τον ρωσικό εφοδιασμό, όμως για να αντληθούν οφέλη, θα είναι απαραίτητη η ενίσχυση του κροατικού δικτύου μεταφοράς προς τη Σλοβενία και την Ουγγαρία. . Επιπλέον εφοδιασμός στην περιφέρεια θα μπορούσε να προκύψει από την πλήρη επέκταση του TAP, όμως η αναβάθμιση του TAP προϋποθέτει ταχύρρυθμες επενδύσεις σε πρόσθετες υποδομές στο ιταλικό δίκτυο μεταφοράς (Adriatica Line και αγωγός Mattagiola – Massafra που είναι έργα του 5ου καταλόγου ΕΚΕ). Αν το ιταλικό δίκτυο μεταφοράς ενισχυθεί, θα μπορούσε να παρέχει αυξημένες ροές από τη Νότια προς τη Βόρεια Ιταλία που θα σήμαιναν πρόσθετες ροές από τον TAP, τον EastMed, και τη Βόρεια Αφρική. Επιπλέον, η επέκταση του αγωγού διασύνδεσης Ελλάδας-Βουλγαρίας (φάση II του IGB), θα μπορούσε να μετριάσει έτι περαιτέρω την εξάρτηση ιδίως στη Βουλγαρία και σε ολόκληρη την περιφέρεια της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθιστώντας εφικτή την αύξηση των ροών από τον TAP και τους τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ στην Ελλάδα.
Επιπλέον, η εκτίμηση του ΕΔΔΣΜ Αερίου καταδεικνύει ότι τα έργα κοινού ενδιαφέροντος και τα πρόσθετα έργα που αναγνωρίζει το σχέδιο REPowerEU, εφόσον υλοποιηθούν, θα παρέχουν πρόσθετα οφέλη και στα συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας, οι ανάγκες των οποίων θα ικανοποιούνται πλήρως. Με την ολοκλήρωση των έργων που έχουν αναγνωριστεί από τον εμβληματικό τομέα 5 του οικονομικού επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια (έργα ΕΚΕ), τα συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας θα έχουν πρόσβαση σε διάφορες εναλλακτικές πηγές και οδούς. Η υλοποίηση των έργων ΕΚΕ θα πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος μη αξιοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν την όσο το δυνατόν ταχύτερη υλοποίηση των καθορισμένων έργων σύμφωνα με τις ανάγκες και το χρονοδιάγραμμα του σχεδίου REPowerEU. Ειδικότερα, τα καθορισμένα έργα, παράλληλα με τα ΕΚΕ, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως έργα ύψιστης εθνικής σημασίας και προτεραιότητας και να εξασφαλίζεται η ταχεία υλοποίησή τους. Η Επιτροπή είναι πρόθυμη να παρέχει διευκολύνσεις στην κατεύθυνση αυτή.