ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 21.6.2021

COM(2021) 325 final

2018/0248(COD)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

σύμφωνα με το άρθρο 294 παράγραφος 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

σχετικά με τη

θέση του Συμβουλίου για την έκδοση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης

2018/0248 (COD)

1.Ιστορικό

Ημερομηνία διαβίβασης της πρότασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο [έγγραφο COM(2018) 471 final – 2018/0248 COD]:

13 Ιουνίου 2018

Ημερομηνία γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την πρόταση:

17 Οκτωβρίου 2018

Ημερομηνία καθορισμού της θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε πρώτη ανάγνωση:

13 Μαρτίου 2019

Ημερομηνία καθορισμού της μερικής γενικής προσέγγισης του Συμβουλίου:

7 Ιουνίου 2019

Ημερομηνία καθορισμού της γενικής προσέγγισης του Συμβουλίου:

12 Οκτωβρίου 2020

Ημερομηνία του έκτου τριμερούς διαλόγου κατά τον οποίο επιτεύχθηκε προσωρινή πολιτική συμφωνία σε βασικά πολιτικά σημεία:

9 Δεκεμβρίου 2020

Ημερομηνία καθορισμού της θέσης του Συμβουλίου:

14 Ιουνίου 2021

2.Στόχος της πρότασης της Επιτροπής

Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, η Επιτροπή υπέβαλε την πρότασή της για ένα Ταμείο Μετανάστευσης και Ασύλου («ΤΑΜ») με σκοπό την παροχή ανανεωμένης και ενισχυμένης στήριξης για την αποδοτική διαχείριση της μετανάστευσης από τα κράτη μέλη. Η πρόταση αποσκοπούσε στη σημαντική ενίσχυση του συνολικού προϋπολογισμού της Ένωσης για τη διαχείριση της μετανάστευσης και των εξωτερικών συνόρων.

Στόχος του Ταμείου είναι να συμβάλει σε μια στιβαρή και δίκαιη μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ. Το Ταμείο καλύπτει πρωτίστως τις εσωτερικές ανάγκες των κρατών μελών της ΕΕ, αλλά αναγνωρίζει επίσης, και μπορεί να διαχειριστεί με την επιφύλαξη κατάλληλων διασφαλίσεων, ανάγκες πέραν των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Μέσω του φάσματος των λεπτομερειών εφαρμογής του, μπορεί να στηρίζει δράσεις εκτός της ΕΕ μέσω διεθνών οργανισμών, επιλέξιμων οντοτήτων εγκατεστημένων σε τρίτες χώρες (π.χ. ΜΚΟ) ή με τρίτες χώρες που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για να συνδεθούν με το Ταμείο.

Το Ταμείο θα διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα συνεχίσει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της έναντι όσων χρήζουν διεθνούς προστασίας, στηρίζοντας την επανεγκατάσταση, την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους και την ένταξη επιλέξιμων αιτούντων άσυλο και μεταναστών. Το Ταμείο μπορεί επίσης να διευκολύνει την αξιοπρεπή επιστροφή των ατόμων που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ και να στηρίξει λύσεις που αντικαθιστούν την παράτυπη μετανάστευση με οδούς νόμιμης μετανάστευσης που είναι ασφαλείς και υπόκεινται σε ορθή διαχείριση.

Όπως διαπιστώθηκε κατά την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού, χρειαζόταν μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση του προηγούμενου ταμείου για την καλύτερη στήριξη των στόχων του. Παράλληλα με την παροχή αυτής της ευελιξίας, η πρόταση για το νέο Ταμείο διασφάλισε επίσης ότι η χρηματοδότηση θα κατευθύνεται προς προτεραιότητες και δράσεις της Ένωσης με σημαντικό όφελος για την Ένωση. Επομένως, για την αντιμετώπιση μεταβαλλόμενων επιχειρησιακών προκλήσεων και προτεραιοτήτων προτάθηκαν νέοι μηχανισμοί για την κατανομή της χρηματοδότησης για την επιμερισμένη, την άμεση και την έμμεση διαχείριση.

3.Παρατηρήσεις σχετικά με τη θέση του Συμβουλίου

Η θέση του Συμβουλίου, όπως εγκρίθηκε στην πρώτη ανάγνωση, αντικατοπτρίζει πλήρως την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής.

Τα κύρια σημεία της εν λόγω συμφωνίας ήταν τα εξής:

Ονομασία του Ταμείου: Το Ταμείο μετονομάστηκε σε «Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης» (ΤΑΜΕ), δηλ. επανήλθε η ονομασία που είχε κατά την περίοδο χρηματοδότησης 2014-2020.

Στόχοι: Ένας συνολικός στόχος πολιτικής και ειδικοί στόχοι, συμπεριλαμβανομένης της προσθήκης ενός νέου ειδικού στόχου για την «αλληλεγγύη και τη δίκαιη κατανομή ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών».

Προϋπολογισμός: Το χρηματοδοτικό κονδύλιο ευθυγραμμίστηκε με τα ποσά που συμφωνήθηκαν για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027, δηλαδή 9,9 δισ. EUR σε τρέχουσες τιμές. Το μερίδιο του θεματικού μέσου στο συνολικό χρηματοδοτικό κονδύλιο μειώθηκε από 40 % σε 36,5 %. Επιπλέον, διατηρήθηκε η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με την αιρεσιμότητα για τη λήψη πρόσθετης χρηματοδότησης κατά το στάδιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης. Όπως προτάθηκε, ένα κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει αιτήσεις πληρωμής που να καλύπτουν τουλάχιστον το 10 % της αρχικής κατανομής για το πρόγραμμά του προκειμένου να είναι επιλέξιμο να λάβει πρόσθετη χρηματοδότηση για το πρόγραμμά του κατά την ενδιάμεση επανεξέταση.

Κατώτατα ποσοστά χρηματοδότησης: Θεσπίστηκαν κατώτατα ποσοστά για την κατανομή των κονδυλίων για την επίτευξη των ειδικών στόχων, ως εξής:

α)Τουλάχιστον το 15 % των πόρων που διατίθενται στα προγράμματα των κρατών μελών κατανέμεται στον ειδικό στόχο για το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου («ΚΕΣΑ»)·

β)Τουλάχιστον το 15 % των πόρων που διατίθενται στα προγράμματα των κρατών μελών κατανέμεται στον ειδικό στόχο για τη νόμιμη μετανάστευση, την ένταξη και την κοινωνική ένταξη·

γ)Τουλάχιστον το 20 % των πόρων του θεματικού μέσου κατανέμεται στον ειδικό στόχο για την αλληλεγγύη και τον επιμερισμό ευθυνών·

δ)Τουλάχιστον το 5 % της αρχικής κατανομής του θεματικού μέσου προορίζεται για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές που εφαρμόζουν μέτρα ένταξης.

Σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να παρεκκλίνουν από τα κατώτατα ποσοστά χρηματοδότησης των προγραμμάτων τους.

Πεδίο εφαρμογής της στήριξης: Η διαχείριση των επιλέξιμων δράσεων που παρατίθενται στο παράρτημα III (Πεδίο εφαρμογής της στήριξης) του ΤΑΜΕ θα γίνει ως εξής:

α)Το παράρτημα ΙΙΙ παραμένει μη εξαντλητικός κατάλογος δράσεων (στο εξής: ανοικτός κατάλογος) για τους σκοπούς των προγραμμάτων που καταρτίζουν τα κράτη μέλη·

β)Το παράρτημα III, με εξαίρεση τη βοήθεια έκτακτης ανάγκης, καθίσταται εξαντλητικός κατάλογος δράσεων (στο εξής: κλειστός κατάλογος) για τους σκοπούς των προγραμμάτων εργασίας του θεματικού μέσου. Η Επιτροπή μπορεί να προσθέσει δράσεις στο παράρτημα ΙΙΙ μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης.

Τρίτες χώρες και η εξωτερική διάσταση του Ταμείου: Επιτεύχθηκε συμφωνία με βάση τα ακόλουθα:

α)Συμπεριλήφθηκαν περαιτέρω διασφαλίσεις για δράσεις σε τρίτες χώρες και σε σχέση μ’ αυτές (π.χ. για έργα κρατών μελών σε τρίτες χώρες ή σε σχέση μ’ αυτές απαιτείται προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής, και επιλέξιμες οντότητες εγκατεστημένες σε τρίτες χώρες μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση μόνον εάν αποτελούν μέρος κοινοπραξίας με τουλάχιστον μία οντότητα εγκατεστημένη σε κράτος μέλος)·

β)Μόνο τρίτες χώρες που έχουν συνάψει συμφωνία με την Ένωση σχετικά με τα κριτήρια και τους μηχανισμούς για τον προσδιορισμό του κράτους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου μπορούν να συνδεθούν με το Ταμείο στο πλαίσιο ειδικής συμφωνίας που ρυθμίζει την εν λόγω συμμετοχή·

γ)Ενώ οι δράσεις σε τρίτες χώρες ή σε σχέση μ’ αυτές παραμένουν δυνατές, νέες διατάξεις τονίζουν τον εσωτερικό χαρακτήρα του Ταμείου, καθώς και το γεγονός ότι τα προγράμματα πρέπει πρωτίστως να εξυπηρετούν την εσωτερική πολιτική της Ένωσης.

Διαδικασίες έγκρισης των εκτελεστικών πράξεων: τα προγράμματα εργασίας του θεματικού μέσου θα εγκριθούν με εκτελεστικές πράξεις στο πλαίσιο της διαδικασίας εξέτασης (με τη «ρήτρα μη διατύπωσης γνώμης»). Για τη βοήθεια έκτακτης ανάγκης συμπεριλήφθηκε η ταχύτερη διαδικασία των άμεσα εφαρμοστέων εκτελεστικών πράξεων. Η έγκριση του υποδείγματος για την ετήσια έκθεση επιδόσεων θα εγκριθεί μέσω εκτελεστικής πράξης που θα υπαχθεί στη διαδικασία συμβουλευτικής επιτροπής.

Επιχειρησιακή στήριξη: Το ποσοστό του κονδυλίου που μπορεί να διατεθεί για επιχειρησιακή στήριξη αυξήθηκε σε 15 % (από 10 % στην πρόταση της Επιτροπής) και επεκτάθηκε για να καλύψει δράσεις στο πλαίσιο όλων των ειδικών στόχων.

Επανεγκατάσταση, εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους και μετεγκατάσταση: Τα κατ’ αποκοπή ποσά που θα χορηγηθούν στα κράτη μέλη συμφωνήθηκαν ως εξής:

α)το ποσό των 10 000 EUR διατηρήθηκε για κάθε άτομο που γίνεται δεκτό μέσω επανεγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειάς του·

β)το ποσό των 6 000 EUR θεσπίστηκε για κάθε άτομο που γίνεται δεκτό μέσω εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους. Το ποσό αυτό θα αυξηθεί σε 8 000 EUR για τα ευάλωτα άτομα. Τα μέλη της οικογένειάς τους μπορούν επίσης να είναι επιλέξιμα·

γ)το ποσό των 10 000 EUR διατηρήθηκε για κάθε αιτούντα/δικαιούχο διεθνούς προστασίας που μεταφέρεται από ένα κράτος μέλος σε άλλο, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειάς του· (συμφωνήθηκε επίσης μια πιο απλή προσέγγιση των εφάπαξ πληρωμών για τις μετεγκαταστάσεις)·

δ)η Επιτροπή μπορεί να προσαρμόζει τα ανωτέρω ποσά μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα ποσοστά του πληθωρισμού και οι εξελίξεις στους σχετικούς τομείς.

Διεθνείς οργανισμοί: Στο κείμενο ενσωματώθηκαν νέες διατάξεις σχετικά με τον λογιστικό και άλλο έλεγχο των διεθνών οργανισμών.

Δείκτες επιδόσεων: Οι δείκτες αποτελεσμάτων και εκροών στα παραρτήματα V και VIII εξορθολογίστηκαν.

Αναδρομική ισχύς: Συμπεριλήφθηκαν διατάξεις αναδρομικότητας, προκειμένου να ληφθεί υπόψη ότι η πράξη δεν θα εκδιδόταν πριν από το τέλος του 2020.

Κριτήρια για την κατανομή της χρηματοδότησης στα προγράμματα: επιτεύχθηκε συμφωνία για το παράρτημα Ι του ΤΑΜΕ σχετικά με τα εξής:

α)την αρχική κατανομή για τις νησιωτικές κοινωνίες, τη συνολική σταθμισμένη κατανομή μεταξύ ασύλου, νόμιμης μετανάστευσης και ένταξης και παράτυπης μετανάστευσης και επιστροφής, καθώς και τα επιμέρους κριτήρια για το άσυλο και τη νόμιμη μετανάστευση και ένταξη·

β)τη σταθμισμένη κατανομή των επιμέρους κριτηρίων για την παράτυπη μετανάστευση με βάση το 70 % κατ’ αναλογία των υπηκόων τρίτων χωρών που υπόκεινται σε απόφαση επιστροφής και το 30 % κατ’ αναλογία προς εκείνους που έχουν πράγματι εγκαταλείψει το έδαφος·

γ)την εισαγωγή γραμμής βάσης για την υποβολή εκθέσεων.

Συνολικά, η συμφωνία που επιτεύχθηκε διατηρεί τους στόχους της αρχικής πρότασης της Επιτροπής, αν και η συμφωνηθείσα θέση προσφέρει ελαφρώς λιγότερη ευελιξία και λιγότερη απλούστευση απ’ ό,τι είχε αρχικά προταθεί. Η συμφωνία διατηρεί το ίδιο επίπεδο φιλοδοξίας με την αρχική πρόταση και παρέχει μια λειτουργική νομική βάση για την υλοποίηση των στόχων του Ταμείου.

Η Επιτροπή επισήμανε, κατά τον τελευταίο πολιτικό τριμερή διάλογο στις 9 Δεκεμβρίου 2020, ότι θα μπορούσε να δεχθεί στοιχεία που συμφωνήθηκαν μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με σκοπό την επίτευξη συνολικής τελικής συμφωνίας.

4.Συμπέρασμα

Η Επιτροπή αποδέχεται τη θέση του Συμβουλίου.

***