29.10.2021   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 440/36


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης έως το 2030»

(2021/C 440/07)

Εισηγητής:

Ricardo RIO (PT/EVP), δήμαρχος Braga

Έγγραφο αναφοράς:

Επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ — μια ολοκληρωμένη προσέγγιση

Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2021

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

1.

θεωρεί ότι η επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) είναι απαραίτητη και για τις 194 χώρες που έχουν εγκρίνει την Ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, και πιστεύει ότι η συνεχιζόμενη πανδημία και οι αναμενόμενες σχετικές με την υγεία, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές επιπτώσεις παρέχουν νέα ώθηση για την επίτευξη αυτού του στόχου· προτρέπει συνεπώς τους Ευρωπαίους ηγέτες να είναι φιλόδοξοι και συνεπείς στις ατζέντες εγχώριας και εξωτερικής πολιτικής τους και να δηλώσουν ρητά ότι, στο πλαίσιο της Δεκαετίας Δράσης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να είναι ηγέτης και ξεκάθαρη πρωταθλήτρια στην υλοποίηση των ΣΒΑ σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης·

2.

πιστεύει ότι αυτή η γνωμοδότηση πρέπει να θεωρηθεί ως ενθάρρυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενισχύσει τους ΣΒΑ ως αναπόσπαστο μέρος των ευρωπαϊκών βασικών αξιών και της ευρωπαϊκής ταυτότητας και, ως εκ τούτου, να της προσφέρει αρκετά υψηλή προβολή στο πρωταρχικό αφήγημα και τις προτεραιότητές της·

3.

χαιρετίζει την πολιτική ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή των ΣΒΑ μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και την εκ νέου έμφαση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στους ΣΒΑ, καθώς και την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση μιας φιλόδοξης ατζέντας σχετικά με μια πιο βιώσιμη, ανταγωνιστική και συνεκτική Ευρώπη που θα είναι ανοικτή στον κόσμο και σε θέση να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του 21ου αιώνα, προσέγγιση που ενισχύθηκε με τους πρόσθετους πόρους του Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Next Generation EU) προκειμένου να δημιουργηθεί μια Ευρώπη πιο πράσινη, πιο ψηφιακή και πιο ανθεκτική·

4.

συνεχίζει, εντούτοις, να υποστηρίζει το αίτημα του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της ΕτΠ και της πρώην πολυμερούς πλατφόρμας της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη όσον αφορά τη χάραξη μιας συνολικής στρατηγικής για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, η οποία θα αντικαταστήσει τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και θα δώσει απτή υπόσταση στο κοινό όραμα του προτύπου βιώσιμης ανάπτυξης που επιθυμούμε να προωθήσουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρέχοντας τη δυνατότητα σε όλες τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να μοιράζονται τους ίδιους στόχους και τις ίδιες επιδιώξεις, μέσα από μια κοινή γλώσσα·

5.

υπενθυμίζει ότι η επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ αποσκοπεί στην προώθηση μεγαλύτερης βιωσιμότητας σύμφωνα με τη δέσμευσή της να υλοποιήσει τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών· μόνο ένα βιώσιμο και άρτιο εμπορικό μοντέλο, το οποίο ανταποκρίνεται στις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, μπορεί να συμβάλει στην ευημερία και την ευμάρεια όλων, τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε άλλα μέρη του κόσμου·

6.

εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι οι ΣΒΑ έχουν σταδιακά χάσει έδαφος στο αφήγημα της ΕΕ, με πιο περιορισμένη προβολή στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τις πιθανότητες υλοποίησής τους έως το 2030·

7.

θεωρεί ότι η ικανότητα επικοινωνίας και ομότιμης μάθησης γύρω από τους ΣΒΑ είναι καίριας σημασίας στοιχείο για την ευαισθητοποίηση και τη δέσμευση όλων των ομολόγων, γεγονός που απαιτεί ισχυρότερη ευθυγράμμιση μεταξύ των συστημάτων διακυβέρνησης της ΕΕ όσον αφορά οικονομικά, κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα, όπως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης·

8.

σημειώνει ότι οι σχέσεις μεταξύ των αναφερόμενων πρωτοβουλιών και των ΣΒΑ μερικές φορές φαίνονται ισχνές. Τονίζει σχετικά ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξασφαλίζει τη συμμετοχή όλων των σχετικών υπηρεσιών της Επιτροπής και να αποφεύγει τις «κατακερματισμένες πρωτοβουλίες»·

9.

επικροτεί το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίτευξη των ΣΒΑ έως το 2030 ως χρήσιμη έκθεση για την υλοποίηση αυτών, αλλά εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι απαριθμεί απλώς πρωτοβουλίες που επισημαίνονται ως ΣΒΑ·

10.

για παράδειγμα, η επικαιροποιημένη νέα βιομηχανική στρατηγική (1), η οποία παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2021, δεν αναφέρει τους ΣΒΑ και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης, εκτεταμένης προσπάθειας για συνοχή της πολιτικής και βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτό περιορίζει τη χρησιμότητα του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την υλοποίηση των ΣΒΑ·

11.

επικροτεί τη δέσμευση που διατυπώνεται στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 29 Απριλίου 2021 με θέμα τη βελτίωση της νομοθεσίας (2) ως προς την πάγια συνεκτίμηση των ΣΒΑ σε όλες τις πολιτικές, καθώς και ως προς τον εντοπισμό των σχετικών με κάθε πρόταση ΣΒΑ, καθώς και την εξέταση των τρόπων με τους οποίους η πρωτοβουλία θα υποστηρίξει την επίτευξή τους, σύμφωνα με το προηγούμενο αίτημα της ΕτΠ (3). Συν τοις άλλοις, η ΕτΠ θεωρεί ότι οι διαφανείς και ευρείας εμβέλειας εκ των προτέρων εκτιμήσεις αντικτύπου είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τον έλεγχο βιωσιμότητας των προτάσεων·

12.

χαιρετίζει την έμφαση που δίνεται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών στη σημασία της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών και στην αναγνώριση του ρόλου και του έργου τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών όσο και των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Επισημαίνει επίσης τον σημαντικό ρόλο των εθνικών, ευρωπαϊκών και διεθνών ενώσεων περιφερειών και δήμων·

13.

σημειώνει ότι τα προαναφερθέντα μέσα για την περαιτέρω ανταλλαγή απόψεων και τον διάλογο μέσω διασκέψεων και περιοδικών εκδηλώσεων που διοργανώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη και ζητεί στενότερη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών για την υλοποίηση των ΣΒΑ σε επίπεδο ΕΕ·

14.

υπογραμμίζει ότι η πανδημία COVID-19 έχει καταδείξει τη σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης και ότι οι ΣΒΑ μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση ενός συνεκτικού, ολιστικού οράματος στο πλαίσιο του Next Generation EU και στη θέσπιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ιδίως στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας·

15.

θεωρεί ότι η έλλειψη συμμετοχής των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε ορισμένα κράτη μέλη και η έλλειψη ουσιαστικής διαδικασίας διαβούλευσης στη διαμόρφωση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, μέσω του καθορισμού προτεραιοτήτων και προγραμματισμένης δράσης, θέτει σε κίνδυνο την επιτυχία των σχεδίων στα συγκεκριμένα κράτη μέλη, καθότι δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη οι περιφερειακές προοπτικές που αφορούν τις θεμελιώδεις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές μετασχηματιστικές διαδικασίες. Υπάρχει σαφής επείγουσα ανάγκη να υποστηριχτεί η τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ, προκειμένου να εξασφαλιστεί καλύτερη και πιο δίκαιη ανοικοδόμηση·

16.

τονίζει ότι υπάρχουν δύο κρίσιμες επικουρικές προσεγγίσεις: πιο συνεκτικός συντονισμός μεταξύ των ΣΒΑ και των κύριων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και νέα ώθηση για την υλοποίηση των ΣΒΑ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Αυτό πρέπει να γίνει με σαφή κίνητρα για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Εν προκειμένω, η μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και του τοπικού και περιφερειακού επιπέδου θα ωφελούσε όλα τα μέρη·

Η διακυβέρνηση των ΣΒΑ και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα

17.

χαιρετίζει την εμφατική πολιτική δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΒΑ. Θα πρέπει, ωστόσο, να συνοδεύεται από ειδικές ρυθμίσεις εσωτερικής διακυβέρνησης, όπως τακτικές συνεδριάσεις συντονισμού του ιδιαίτερου γραφείου της προέδρου με τα ιδιαίτερα γραφεία των άλλων επιτρόπων σχετικά με τη συνεκτίμηση των ΣΒΑ·

18.

δηλώνει ότι η πολυμερής πλατφόρμα της ΕΕ για τους ΣΒΑ ήταν ένα καλό βήμα για τη συμπερίληψη της κοινωνίας των πολιτών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις αποφάσεις για τους ΣΒΑ σε ευρωπαϊκό επίπεδο· οι συστάσεις της πλατφόρμας για την υλοποίηση των ΣΒΑ στην ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την ανάληψη περαιτέρω δράσεων (4)·

19.

αναγνωρίζει το ευρωπαϊκό σύμφωνο για το κλίμα ως ένα βήμα που θα ενθαρρύνει περισσότερους ανθρώπους να αναλάβουν δράση, αλλά το οποίο εστιάζει μόνο σε θέματα που αφορούν τις πράσινες περιοχές και είναι αφιερωμένο στην ενθάρρυνση των ενδιαφερόμενων μερών να αναλάβουν δράση, ενώ η πλατφόρμα κάλυπτε όλους τους ΣΒΑ και λειτουργούσε ως δομή διαλόγου για την υποστήριξη και την παροχή συμβουλών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έγκαιρη υλοποίησή τους·

20.

συνιστά τη χρήση της έκθεσης που παρουσιάστηκε στο τέλος της θητείας της προηγούμενης πλατφόρμας για την προπαρασκευή τυχόν περαιτέρω διαρθρωμένων διαλόγων. Υποστηρίζει επίσης ότι οι μελλοντικοί διαρθρωμένοι διάλογοι θα πρέπει να παραμείνουν όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικοί του ευρέος φάσματος ενδιαφερόμενων φορέων των ΣΒΑ —από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, την πανεπιστημιακή κοινότητα, τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τις μειονοτικές ή ευάλωτες ομάδες—, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης (οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική, διοικητική) και διαθέτουν αποδεδειγμένο ιστορικό και πείρα στα των ΣΒΑ σε επίπεδο ΕΕ. Από την πλευρά τους, οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να λογοδοτούν στις εκλογικές τους περιφέρειες, να συγκεντρώνουν τις παρατηρήσεις τους και να τους παρέχουν σχετική ενημέρωση·

21.

τονίζει τη σημασία της συμπερίληψη του ζητήματος της ισότητας των φύλων και των ίσων ευκαιριών για όλους στις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ που αποσκοπούν στην υλοποίηση των ΣΒΑ, όπως τονίζεται στην πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου με θέμα τη συνεκτίμηση της διάστασης του φύλου στον προϋπολογισμό της ΕΕ (5)·

22.

ως εκ τούτου, ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανανεώσει την πλατφόρμα για τους ΣΒΑ ή να δημιουργήσει μια άλλη πλατφόρμα διαλόγου με επιρροή και δομημένη παρακολούθηση για την ενίσχυση της εμπειρογνωσίας μέσω της συμμετοχής όλων των διαφόρων ενδιαφερομένων φορέων από δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς σχετικά με την Ατζέντα 2030 και την παροχή συμβουλών απευθείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή·

23.

ανανεώνει τις εκκλήσεις διαφόρων τομέων και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών ως πρωτοπόρου της επικουρικότητας στην πράξη, έτσι ώστε οι συντονισμένες δράσεις της ΕΕ να στηρίζονται περισσότερο στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, στις εκτιμήσεις επιπτώσεων και στην καλύτερη σύνδεση με τη λεγόμενη τετραπλή έλικα (επιστήμη, πολιτική, βιομηχανία και κοινωνία). Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος προέρχεται από την ενσωμάτωση γνώσεων και εμπειριών σε διάφορους κλάδους, τομείς πολιτικής και σε όλους τους ΣΒΑ. Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Intelligent Cities Challenge είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα, το οποίο θα πρέπει να ενθαρρυνθεί και να αναπτυχθεί σε άλλες Γενικές Διευθύνσεις και τομείς πολιτικής, όπως ακριβώς και η πλατφόρμα στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης για τους ΣΒΑ, την οποία οι ευρωπαϊκές περιφέρειες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν περισσότερο·

24.

πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επιλέξει ορισμένους δείκτες κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών δεδομένων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, τους οποίους το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο θα μπορεί να επηρεάζει, για να εξετάσει την εξέλιξη Ατζέντας 2030 σε ολόκληρη την ΕΕ και, όπου είναι εφικτό, την απήχησή της σε διεθνή κλίμακα. Προς τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προσπάθειες που έχουν ήδη καταβληθεί σε ορισμένες χώρες·

25.

επιμένει ότι η παρακολούθηση και τα δεδομένα είναι βασικά εργαλεία επικοινωνίας για την αλληλεπίδραση με τους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ΕτΠ και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές έχουν δεσμευτεί να προσαρμόσουν σε τοπικό επίπεδο τους ΣΒΑ και είναι σημαντικοί φορείς συλλογής δεδομένων. Για παράδειγμα, η ΕτΠ συνεργάζεται με τον ΟΟΣΑ και συλλέγει ανά διαστήματα δεδομένα σχετικά με την τοπική και περιφερειακή δέσμευση όσον αφορά τους ΣΒΑ και πιστεύει ότι πρόκειται για μια υποδειγματική περίπτωση εταιρικής σχέσης που βασίζεται στην τεκμηριωμένη έρευνα·

26.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εστιάσει στην έκθεση της Eurostat σχετικά με την παρακολούθηση των ΣΒΑ, συμπεριλαμβάνοντας επίπεδα επίτευξης των ΣΒΑ που μπορούν εύκολα να ποσοτικοποιηθούν και να προσδιοριστούν με μη γραφειοκρατικό τρόπο. Η Επιτροπή θα πρέπει, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, να αξιοποιήσει περαιτέρω τις εν λόγω εκθέσεις και να τις εμπλουτίσει με δεδομένα και βέλτιστες πρακτικές από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, δεδομένου ότι η τρέχουσα παρακολούθηση δεν περιλαμβάνει δεδομένα επιπέδου NUTS-2·

Ο ρόλος των ΣΒΑ στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για μια βιώσιμη ανάκαμψη

27.

αποτίει φόρο τιμής στο σημαντικό έργο που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2020. Η προοδευτική ενσωμάτωση των ΣΒΑ στην ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ASGS), στις εκθέσεις ανά χώρα και στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων κατέδειξε την πραγματική δέσμευση της ΕΕ για αλλαγή πλεύσης προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης·

28.

υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και ζητεί μια πιο συνεργιστική ερμηνεία των ΣΒΑ στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επισημαίνει, στο σημείο αυτό, τη χρησιμότητα των ΣΒΑ και ιδίως του ΣΒΑ 13 και την ευκαιρία να εξασφαλιστούν συμβιβασμοί και συνοχή της πολιτικής με το πλαίσιο των ΣΒΑ·

29.

θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να ευθυγραμμιστούν καλύτερα οι προτεραιότητες όλων των χρηματοδοτικών προγραμμάτων προκειμένου να ενσωματωθούν καθολικά οι ΣΒΑ. Για παράδειγμα, η αποστολή «100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2030» είναι μια κίνηση για την επιτάχυνση της επίτευξης των ΣΒΑ. Η επένδυση σε κοινωνικά ζητήματα είναι επωφελής και για το κλίμα·

30.

ως εκ τούτου, ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει εκ νέου τους ΣΒΑ σε ένα μεταρρυθμισμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε μια τοποκεντρική βιώσιμη ανάκαμψη, η οποία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει πλήρως τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και να συμπληρώνει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις στα κράτη μέλη, οι οποίες πρέπει να είναι συμβατές με τους ΣΒΑ και με την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία·

31.

επαναλαμβάνει, εν προκειμένω, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να δώσει έναν ορισμό των «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ένας τέτοιος ορισμός απαιτείται έτσι ώστε οι μεταρρυθμίσεις αυτές να περιορίζονται σε τομείς πολιτικής που σχετίζονται με την εφαρμογή των στόχων της Συνθήκης της ΕΕ και των γενικών στρατηγικών πολιτικής της ΕΕ —συμπεριλαμβανομένων των ΣΒΑ— και οι οποίοι, τηρουμένης της αρχής της επικουρικότητας, συνδέονται άμεσα με τις αρμοδιότητες της ΕΕ (6)·

32.

καλεί την Επιτροπή να αντιμετωπίζει τη συμβολή στην επίτευξη των ΣΒΑ ως κοινό οριζόντιο στόχο για όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης, είτε άμεσης είτε έμμεσης διαχείρισης·

33.

πιστεύει συνεπώς ότι οι συστάσεις της για τη βελτίωση της λογοδοσίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι πλέον πιο σχετικές, ενώ καθίσταται επιτακτικό να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των περιφερειών, των δήμων, των αγροτικών κοινοτήτων και των ενδιαφερόμενων μερών στη διαδικασία και να καταστεί η διακυβέρνηση πιο δημοκρατική και διαφανής· σημειώνει ότι το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την επίτευξη των ΣΒΑ του ΟΗΕ επίσης δείχνει προς αυτήν την κατεύθυνση επιβεβαιώνοντας την ανάγκη συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στην υλοποίηση των ΣΒΑ·

34.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την έγκριση ενός ευρωπαϊκού κώδικα δεοντολογίας ώστε να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των αντιπροσωπευτικών τους ενώσεων στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ηγείται δια του παραδείγματος και να δημιουργήσει διαρθρωμένο διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, ιδίως μετά το κενό που δημιούργησε η μη ανανέωση της πολυμερούς πλατφόρμας υψηλού επιπέδου της ΕΕ για τους ΣΒΑ·

35.

προτείνει ως πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση τη διοργάνωση διάσκεψης των ενδιαφερόμενων μερών για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο με την υποστήριξη και των δύο συμβουλευτικών επιτροπών και/ή τη διαβούλευση με τις επιτροπές πριν από τη δημοσίευση της επόμενης ετήσιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη·

36.

τονίζει ότι η προώθηση της διττής μετάβασης και της εφαρμογής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) και του συνοδευτικού σχεδίου δράσης, στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας δεν επαρκεί για την κάλυψη των ΣΒΑ με ολοκληρωμένο και συνεπή τρόπο, προκειμένου να διαμορφωθεί μια σαφής πορεία που θα οδηγήσει στην επίτευξη των οροσήμων και των πρωταρχικών στόχων. Η τρέχουσα κρίση έδειξε ότι η ΕΕ χρειάζεται τους ΣΒΑ ως μια ευρύτερη προσέγγιση η οποία περιλαμβάνει επίσης και συνδέεται με άλλες πολιτικές, όπως η βιοποικιλότητα και η υγεία, για την αποφυγή μελλοντικών κρίσεων·

37.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεδομένου ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε σημείο καμπής, να χρησιμοποιήσει την επόμενη ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022 για να ενσωματώσει επίσημα τους ΣΒΑ στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, να συνδέσει καλύτερα τους ΣΒΑ και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και να επιβεβαιώσει ρητά τους ΣΒΑ ως έναν τρόπο για να διαμορφώσει η ΕΕ τη βιώσιμη ανάκαμψη·

38.

πιστεύει ότι η διατήρηση της έμφασης στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ως πλαισίου για να συντονίσουν οι χώρες της ΕΕ τις οικονομικές πολιτικές τους είναι δυνατή με την ενσωμάτωση των ΣΒΑ και ότι οι ΣΒΑ θα πρέπει να ενσωματωθούν στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο το συντομότερο δυνατό·

39.

ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει την εν λόγω ενσωμάτωση κατά την αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με την αποτύπωση των ΣΒΑ στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν τα κράτη μέλη· τονίζει ότι μια τέτοια αποτύπωση θα πραγματοποιηθεί από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα σχέδια συμβάλλουν στους ΣΒΑ. Αυτό θα παρείχε μια χρήσιμη επισκόπηση της συνοχής αυτών των σχεδίων, χωρίς να επιφέρει περαιτέρω διοικητική επιβάρυνση σε επίπεδο υποβολής εκθέσεων·

40.

εισηγείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός απλού, μη γραφειοκρατικού πίνακα περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων, ο οποίος θα συμπληρώνει τον πίνακα κοινωνικών αποτελεσμάτων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και θα προετοιμάζει την επίσημη ενσωμάτωση των ΣΒΑ στον επόμενο κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου·

41.

καλεί την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για την καλύτερη ευθυγράμμιση των απαιτήσεων εταιρικής ευθύνης με την υλοποίηση της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση ενός απλού και μη γραφειοκρατικού ευρωπαϊκού διαβατηρίου εταιρικής ευθύνης για τις μεγάλες επιχειρήσεις, το οποίο θα καθορίζει απαιτήσεις σχετικά με τους ΣΒΑ σε ό,τι αφορά τις εργασιακές σχέσεις, την ισότητα των φύλων, τη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, τη φορολογία και τη δημοσιονομική διαφάνεια·

42.

θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που θα υποβληθεί το τελευταίο τρίμηνο του 2021, θα πρέπει να προετοιμάσει το έδαφος για μια βιώσιμη μεταρρύθμιση των μηχανισμών δημοσιονομικής και μακροοικονομικής εποπτείας της ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα επαρκώς υψηλό επίπεδο δημόσιων επενδύσεων υψηλής ποιότητας στον βιώσιμο μετασχηματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει προτάσεις για την ενσωμάτωση απλών και μη γραφειοκρατικών δεικτών στο δημοσιονομικό πλαίσιο που αντικατοπτρίζουν καλύτερα την πορεία προς την επίτευξη των ΣΒΑ από ό,τι το ΑΕΠ·

Τοπική και περιφερειακή συνεισφορά για τους ΣΒΑ

43.

επισημαίνει ότι ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι το 65 % των 169 επιμέρους στόχων των 17 ΣΒΑ δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών ή τον συντονισμό με αυτές (7)·

44.

σημειώνει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές ήταν υπεύθυνες για το 53 % των συνολικών δημόσιων επενδύσεων το 2018 κατά μέσο όρο στην ΕΕ (8). Οι περισσότερες από αυτές τις επενδύσεις σχετίζονται με τις υποδομές για βασικές υπηρεσίες επί των οποίων οι δήμοι και/ή οι περιφέρειες διαθέτουν βασικές αρμοδιότητες, και οι οποίες, ενίοτε, αποτελούν αντικείμενο συγκεκριμένων ΣΒΑ, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, οι κοινωνικές υποδομές, το πόσιμο νερό, η αποχέτευση, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων, η ενέργεια, οι μεταφορές και η στέγη. Σημειώνει επίσης ότι ένας ολόκληρος ΣΒΑ, ο ενδέκατος, είναι αφιερωμένος στους δήμους και τις τοπικές κοινότητες·

45.

θεωρεί ότι η τοπική και η περιφερειακή αυτοδιοίκηση είναι καίριας σημασίας για την ενεργοποίηση τοπικών, περιφερειακών και, ως εκ τούτου, εθνικών πολιτικών σε σημαντικούς τομείς που σχετίζονται με τους ΣΒΑ, όπως το περιβάλλον, οι δημόσιες υπηρεσίες, η εκπαίδευση, η υγεία και η οικονομική και εδαφική ανάπτυξη, και συμβάλλει σε πολλούς άλλους στόχους, όπως η ισότητα των φύλων, η βιώσιμη κατανάλωση, η απασχόληση, η καινοτομία, οι κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς, η χρηστή διακυβέρνηση και οι εταιρικές σχέσεις. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η υφιστάμενη συναίνεση για την αναβάθμιση των εδαφικών προτεραιοτήτων στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ. Πολλά δίκτυα έχουν δημιουργήσει ομάδες εργασίας στις οποίες τα μέλη ανταλλάσσουν πληροφορίες και εμπειρία σχετικά με την εφαρμογή των ΣΒΑ στις αντίστοιχες χώρες τους και με ομοτίμους σε κράτη-εταίρους και υποστηρίζουν τους στόχους τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σε διεθνή φόρουμ. Είναι επίσης σημαντικό να μπορούν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές να ασκούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο τις αρμοδιότητες που έχουν η καθεμία στο κράτος της, καθώς αυτό θα μπορούσε να διευκολύνει την προαγωγή των δημόσιων πολιτικών υπέρ των ΣΒΑ σε όλα τα επίπεδα·

46.

επιδοκιμάζει τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της έρευνας του ΟΟΣΑ και της ΕτΠ με θέμα τους ΣΒΑ και την ανάκαμψη (9), σύμφωνα με την οποία, παρά την πανδημία, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές εξακολουθούν να κινητοποιούνται για την εφαρμογή των ΣΒΑ, με το 60 % των τοπικών και περιφερειακών ερωτηθέντων να δηλώνει ότι οι ΣΒΑ μπορούν να συμβάλουν σε μια πιο συνολική προσέγγιση της ανάκαμψης, και το 43 % να δηλώνει ότι διαθέτει ειδική διοικητική δομή για την εφαρμογή τους·

47.

αποτίει φόρο τιμής στο έργο διεθνών και ευρωπαϊκών ενώσεων και οργανισμών για την υποστήριξη της τοπικής προσαρμογής των ΣΒΑ σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα μέσω της αποκεντρωμένης συνεργασίας και ζητεί να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την προώθηση τέτοιων συνεργασιών (10)·

48.

ενθαρρύνει την περαιτέρω ανάπτυξη της πρωτοβουλίας του ΟΗΕ σχετικά με την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ για την επιτάχυνση και την κλιμάκωση των προσπαθειών για την επίτευξή τους έως το 2030. Δεσμεύεται δε να συνεργαστεί με τον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την περαιτέρω κινητοποίηση των δήμων και των περιφερειών για την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ και την εκπόνηση εθελοντικών τοπικών/περιφερειακών/υποεθνικών αξιολογήσεων, οι οποίες μπορούν τελικά να συμπεριληφθούν σε εθελοντικές εθνικές αξιολογήσεις·

49.

τονίζει την ανάγκη να μετράται σε τοπικό επίπεδο η πρόοδος που επιτυγχάνεται όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΒΑ. Η ΕΕ θα πρέπει να βοηθήσει τους δήμους και τις περιφέρειες να παρακολουθούν την πρόοδό τους προς την επίτευξη των ΣΒΑ ανάλογα με την κατάστασή τους (11)·

50.

ζητεί από το Κοινό Κέντρο Ερευνών να συνεχίσει το έργο του για τις εθελοντικές τοπικές αξιολογήσεις με τη μορφή εγχειριδίων και να το ενσωματώσει σε έξυπνους μηχανισμούς εξειδίκευσης που θα υποστηρίξουν τους δήμους και την τοπική αυτοδιοίκηση να χρησιμοποιήσουν το χρηματοδοτικό μέσο συνοχής και άλλα χρηματοδοτικά μέσα. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δημιουργήσει κίνητρα προκειμένου οι δήμοι και οι περιφέρειες να μεριμνήσουν για την προσαρμογή των ΣΒΑ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ΕτΠ θα πρέπει να συντονίσει αυτήν την ευρεία διαδικασία·

51.

σημειώνει ότι υπάρχει επίσης ανάγκη ενίσχυσης της δημιουργίας ικανοτήτων σε τοπικό επίπεδο για την υλοποίηση των ΣΒΑ. Η ΕτΠ θεωρεί ότι είναι θεμελιώδους σημασίας η από κοινού ανάπτυξη στρατηγικών μοντέλων βιώσιμης ανάπτυξης και συγκεκριμένων εργαλείων διαχείρισης, καθώς και να παρέχονται μαθήματα κατάρτισης στο προσωπικό της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών ενδιαφερόμενων φορέων. Η ΕΕ θα μπορούσε να υποστηρίξει ευρωπαϊκά δίκτυα συνδημιουργίας και τέτοιες ευκαιρίες κατάρτισης. Η ΕτΠ θεωρεί επίσης καθοριστικό τον ρόλο της έρευνας —είτε στον επιστημονικό-τεχνολογικό τομέα είτε στον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών— για την επίτευξη των ΣΒΑ· συνεπώς, θα πρέπει να εξασφαλιστεί κατάλληλη χρηματοδότηση για τα κέντρα δημιουργίας γνώσης και καινοτομίας·

52.

σημειώνει την ανάγκη να επιταχυνθεί το πνεύμα συνεργασίας σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα υλοποίησης των ΣΒΑ·

53.

ζητεί, επομένως, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει άμεσα κίνητρα για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές προκειμένου να συνεργαστούν άμεσα με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών για την προώθηση των ΣΒΑ.

54.

υπογραμμίζει τον καίριο ρόλο των περιφερειών στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των ΣΒΑ επί τόπου ως βασικότατων εταίρων των εθνικών και τοπικών οντοτήτων στο πνεύμα συνεργασίας που αποτυπώνεται στον ΣΒΑ αριθ. 17. Η χρηματοδοτική και τεχνική υποστήριξη των περιφερειών είναι απαραίτητη για να αποκτηθούν και να αναπτυχθούν οι τοπικές ικανότητες για την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ και για να ληφθεί μέριμνα ώστε οι βιώσιμες αγροτικές και περιαστικές περιοχές να αλληλεπιδρούν με τους δήμους με βιώσιμο τρόπο·

55.

υποστηρίζει ένθερμα το μερίδιο των τοπικών και περιφερειακών βέλτιστων πρακτικών και πιστεύει ότι είναι καθοριστικής σημασίας για την προώθηση του θεματολογίου των ΣΒΑ, για παράδειγμα μέσω του πιλοτικού δικτύου Urbact (Πρόγραμμα δικτύου για την αστική ανάπτυξη) για τους δήμους, το οποίο δημιουργήθηκε πρόσφατα για την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ. Η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει ωστόσο ένα νέο πρόγραμμα για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ δήμων και περιφερειών σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων και δήμων από άλλες ηπείρους, με στόχο τον εντοπισμό παγκόσμιων ορθών πρακτικών και την προώθηση διμερών συμφωνιών·

56.

σημειώνει ότι η ΕτΠ έχει δεσμευτεί να ενώσει τις δυνάμεις της με άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα για τη διοργάνωση εκδηλώσεων με θέμα «Η επιστήμη συναντά τις περιφέρειες» και έργων δράσης για την πιλοτική υλοποίηση, τη διεξαγωγή πειραμάτων, τη δημιουργία πρωτοτύπων και την κλιμάκωση των ΣΒΑ· ειδικότερα, αξιοποιώντας την εμπειρία από περιφέρειες που διαδίδουν τις σχετικές με τους ΣΒΑ πολιτικές τους, και αυξάνοντας στη συνέχεια τη δυνατότητα αναπαραγωγής και κλιμάκωσής τους·

57.

ζητεί από την ΕΕ να δημιουργήσει κίνητρα για την προώθηση συμμετοχικών μέτρων από τους δημόσιους και τους τοπικούς οργανισμούς με σκοπό την υλοποίηση των ΣΒΑ. Αυτά τα κίνητρα αναμένεται να βελτιώσουν τη διάδοση της Ατζέντας 2030 και να προωθήσουν τους ΣΒΑ στον γενικό πληθυσμό, τόσο στην Ευρώπη όσο και πέραν αυτής, μέσω πολυεπίπεδων και πολυμερών εταιρικών σχέσεων·

58.

επιβεβαιώνει τη δέσμευση της ΕτΠ να εντείνει τις εταιρικές σχέσεις της με τον ΟΟΣΑ, το δίκτυο EUROCITIES, τη Συνέλευση των Περιφερειών της Ευρώπης, την PLATFORMA / το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών και το δίκτυο Regions4 για να επιταχύνει την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ και να υποστηρίξει τους ΣΒΑ ως πρωταρχική βασική αξία της ΕΕ· δεσμεύεται να συνάψει άλλες συνεργασίες για να υποστηρίξει περαιτέρω την τοπική προσαρμογή των ΣΒΑ στην Ευρώπη και πέραν αυτής·

59.

παραπέμπει στη γνωμοδότησή της με θέμα Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης ως βάση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής της ΕΕ για μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030 (12), στην οποία παρουσιάζονται οι πολιτικές απόψεις της ΕτΠ σχετικά με το έγγραφο προβληματισμού με τίτλο Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030 και η οποία εξακολουθεί να ισχύει όσον αφορά τις εκκλήσεις που είχε απευθύνει η ΕτΠ προς «την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη συγκρότηση πολυεπίπεδης, πολυμερούς και διατομεακής διοίκησης, που θα επιτρέπει την ενσωμάτωση όλων των διαστάσεων των ΣΒΑ σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ».

Βρυξέλλες, 1η Ιουλίου 2021.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Απόστολος ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ


(1)  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Επικαιροποίηση της νέας βιομηχανικής στρατηγικής του 2020: προς μια ισχυρότερη ενιαία αγορά για την ανάκαμψη της Ευρώπης, 5 Μαΐου 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0350&from=EN

(2)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021DC0219

(3)  Σημείο 42, Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών — Οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης ως βάση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής της ΕΕ για μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030, Arnoldas Abramavičius.

https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/cor-2019-00239-00-00-ac-tra-el.docx/content

(4)  https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/sdg_multi-stakeholder_platform_input_to_reflection_paper_sustainable_europe2.pdf

(5)  https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR21_10/SR_Gender_mainstreaming_EL.pdf

(6)  Βλ. γνωμοδότηση της ΕτΠ 3764/2018 με θέμα «Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων και Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων» https://webapi2016.cor.europa.eu/v1/documents/COR-2018-03764-00-00-AC-TRA-EL.docx/content.

(7)  Η αναφορά του ΟΟΣΑ στο Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών στην έκθεση με τίτλο A Territorial Approach to the Sustainable Development Goals: A role for Cities and Regions to leave no-one behind (Μια εδαφική προσέγγιση στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης: Ο ρόλος των δήμων και των περιφερειών να μην αφήνουν κανέναν στο περιθώριο) (2017) — ΟΟΣΑ.

(8)  2019, Key Data on Local and Regional Governments in the European Union (Καίρια στοιχεία για την τοπική και την περιφερειακή αυτοδιοίκηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση) — ΟΟΣΑ.

(9)  Έρευνα της ΕτΠ και του ΟΟΣΑ με θέμα τους ΣΒΑ ως πλαίσιο για την ανάκαμψη από την COVID-19 σε δήμους και περιφέρειες, η οποία διεξήχθη από τις 10 Μαΐου έως τις 18 Ιουνίου 2021.

(10)  Ορισμένα παραδείγματα είναι ο ΟΟΣΑ και το πιλοτικό του σχέδιο για μια εδαφική προσέγγιση των ΣΒΑ· το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (ΣΕΔΠ) και το έργο του να βοηθήσει τις εθνικές ενώσεις περιφερειών και πόλεων να συντάξουν τις εθελοντικές υποεθνικές αξιολογήσεις που καλύπτουν ολόκληρες χώρες· τη Συνέλευση των Περιφερειών της Ευρώπης (AER) για το έργο της σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο· το δίκτυο Regions4 και η κοινότητα πρακτικής του για τους ΣΒΑ· το δίκτυο EUROCITIES και η ειδική ομάδα του για τους ΣΒΑ· η PLATFORMA και οι Ηνωμένες Πόλεις και Τοπικές Κυβερνήσεις (UCLG) και η κατάρτιση που παρείχαν στους εκπαιδευτές για τους ΣΒΑ· το πρόγραμμα URBACT της ΕΕ για τους ΣΒΑ· το Ίδρυμα Δημάρχων για την προώθηση της βιωσιμότητας και το ICLE, ένα κορυφαίο δίκτυο πόλεων από όλο τον κόσμο για προγράμματα βιωσιμότητας.

(11)  Για παράδειγμα, όπως συμβαίνει τώρα στην Πορτογαλία με τα τοπικά έργα CESOP από το Καθολικό Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας και ODS Local από το Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας.

(12)  Εισηγητής: Arnoldas Abramavičius (LT/PPE), εγκρίθηκε στις 26 Ιουνίου, COR-2019-00239.