ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 24.2.2021
COM(2021) 79 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με τα τρόφιμα και τα συστικά τροφίμων που υπέστησαν επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία τα έτη 2018-2019
Περιεχόμενα
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
1 ΙΣΤΟΡΙΚΟ
2 ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ
3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΝΕΡΓΗΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2018-2019
4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 1999/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Φεβρουαρίου 1999 1 , για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών όσον αφορά τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που έχουν υποστεί επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία, τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στην Επιτροπή κάθε χρόνο:
– τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργήθηκαν στις εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης με ιοντίζουσα ακτινοβολία, συμπεριλαμβανομένων των κατηγοριών και των ποσοτήτων τροφίμων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία και των δόσεων που χορηγήθηκαν, και
– τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργήθηκαν κατά τη φάση της εμπορίας των προϊόντων.
Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 4 της οδηγίας, η Επιτροπή οφείλει να δημοσιεύει στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
– λεπτομερείς πληροφορίες για τις εγκεκριμένες εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης στα κράτη μέλη, καθώς και τις τυχόν μεταβολές του χαρακτηρισμού τους·
– έκθεση σχετικά με τα στοιχεία που παρέχουν κάθε χρόνο οι εθνικές εποπτικές αρχές.
Η παρούσα έκθεση καλύπτει την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2018 έως την 31η Δεκεμβρίου 2019. Περιέχει συλλογή των πληροφοριών που διαβιβάστηκαν στην Επιτροπή από 28 κράτη μέλη και μία χώρα ΕΖΕΣ (Νορβηγία) το 2018, και από 27 κράτη μέλη, αλλά όχι χώρα ΕΖΕΣ, το 2019. Ένα κράτος μέλος (Λετονία) δεν υπέβαλε στοιχεία για το έτος 2019.
Περίοδος: από 1/1/2018 έως 31/12/2019
Εξεταζόμενες χώρες: κράτη μέλη της ΕΕ και χώρες της ΕΖΕΣ
Πηγή: 28 κράτη μέλη και Νορβηγία
Εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης:
– Αριθμός χωρών που διαθέτουν εξοπλισμό: 14 κράτη μέλη & η Νορβηγία
– Αριθμός εγκεκριμένων εγκαταστάσεων: 24
– Αριθμός κλειστών εγκαταστάσεων: 0
– Αριθμός χωρών που πραγματοποιούν ακτινοβόληση: 10 κράτη μέλη
Δεδομένα επεξεργασίας:
– Ποσότητα προϊόντων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία: 7 832 τόνοι (-23,3 %) σε σύγκριση με το διάστημα 2016–2017
– Κύρια προϊόντα που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία: «Βατραχοπόδαρα» (65,1 %), «Πουλερικά» (20,6 %) και «Αποξηραμένα αρωματικά βότανα, μπαχαρικά και φυτικά αρτύματα» (14,0 %)
– Κύρια τοποθεσία ακτινοβόλησης: Βέλγιο (81,4 %)
Έλεγχοι κατά το στάδιο εμπορίας:
– Αριθμός δειγμάτων που αναλύθηκαν: 9 808
– Αριθμός μη συμμορφούμενων δειγμάτων: 83 (1 %)
– Κύρια προϊόντα που αναλύθηκαν: «Βότανα και μπαχαρικά» (39 %) και «Σιτηρά, σπόροι προς σπορά, λαχανικά, φρούτα και τα προϊόντα τους» (24%)
1ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η ακτινοβόληση των τροφίμων είναι η επεξεργασία των τροφίμων με έναν ορισμένο τύπο ενέργειας από ακτινοβολία, η οποία είναι γνωστή ως ιοντίζουσα ακτινοβολία. Η ενέργεια από ακτινοβολία έχει διαφορετικά μήκη κύματος και βαθμούς ισχύος και εξαφανίζεται όταν αφαιρείται η πηγή ενέργειας. Η ακτινοβόληση χρησιμοποιείται για υγειονομικούς και φυτοϋγειονομικούς σκοπούς, για την εξόντωση βακτηρίων (όπως Salmonella, Campylobacter και E. coli) που μπορούν να προκαλέσουν τροφική δηλητηρίαση και για την εξάλειψη επιβλαβών για τα φυτά ή τα φυτικά προϊόντα οργανισμών, όπως έντομα και άλλοι επιβλαβείς οργανισμοί. Χρησιμοποιείται επίσης για την καθυστέρηση της ωρίμανσης των καρπών, την παρεμπόδιση βλάστησης ή φύτρωσης των λαχανικών (όπως τα κρεμμύδια και τις πατάτες) και, τέλος, την παράταση της διάρκειας ζωής των τροφίμων. Η ακτινοβόληση τροφίμων δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον σωστό χειρισμό των τροφίμων. Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ακτινοβόληση εξακολουθούν να απαιτούν κατάλληλη ψύξη και μαγείρεμα πριν από την κατανάλωσή τους όταν χρειάζεται.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την ακτινοβόληση των τροφίμων («οδηγίες για την ακτινοβόληση των τροφίμων») αποτελείται από:
– την οδηγία 1999/2/ΕΚ (οδηγία πλαίσιο) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Φεβρουαρίου 1999, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών όσον αφορά τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που έχουν υποστεί επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία. Η οδηγία αυτή ορίζει ειδικές διατάξεις για την παρασκευή, την εμπορία και την εισαγωγή επεξεργασμένων τροφίμων και συστατικών τροφίμων.
– την οδηγία 1999/3/ΕΚ (εκτελεστική οδηγία) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Φεβρουαρίου 1999, για τη θέσπιση κοινοτικού καταλόγου τροφίμων και συστατικών τροφίμων που υποβάλλονται σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία 2 . Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει επί του παρόντος μία κατηγορία τροφίμων: αποξηραμένα αρωματικά βότανα, μπαχαρικά και φυτικά αρτύματα. Ο κατάλογος των εθνικών αδειών για τρόφιμα και συστατικά τροφίμων που επιτρέπεται να υποβάλλονται σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία δημοσιεύεται από την Επιτροπή στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ακτινοβόληση τροφίμων και συστατικών τροφίμων πρέπει να γίνεται μόνο σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης. Για τις εγκαταστάσεις εντός της ΕΕ, η έγκριση παρέχεται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 1999/2/ΕΚ, τα κράτη μέλη οφείλουν να γνωστοποιούν στην Επιτροπή τον κατάλογο των εγκεκριμένων εγκαταστάσεων ακτινοβόλησης που διαθέτουν.
Ο κατάλογος των εγκεκριμένων εγκαταστάσεων ακτινοβόλησης των κρατών μελών δημοσιεύεται από την Επιτροπή στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 της οδηγίας 1999/2/ΕΚ σε όλα τα ακτινοβολημένα τρόφιμα ή ακτινοβολημένα συστατικά σύνθετων τροφίμων πρέπει να αναγράφεται η ένδειξη «ακτινοβολημένο» ή «επεξεργασμένο με ιοντίζουσα ακτινοβολία».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), στο πλαίσιο εντολής που δόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει τυποποιήσει αρκετές αναλυτικές μεθόδους που αποβλέπουν στην επιβολή της υποχρέωσης για ορθή επισήμανση ή στον εντοπισμό των προϊόντων που δεν έχουν έγκριση.
2ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ
Στο τέλος της περιόδου αναφοράς (31 Δεκεμβρίου 2019), υπήρχαν 24 εγκεκριμένες εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης στην ΕΕ, οι οποίες βρίσκονταν σε 14 κράτη μέλη: Γαλλία (5), Γερμανία (4), Βουλγαρία (2), Κάτω Χώρες (2), Ισπανία (2), Βέλγιο (1), Τσεχική Δημοκρατία (1), Κροατία (1), Εσθονία (1), Ιταλία (1), Ουγγαρία (1), Πολωνία (1), Ρουμανία (1) και Ηνωμένο Βασίλειο (1).
Από αυτά τα 14 κράτη μέλη που διαθέτουν εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης, τέσσερα δεν υπέβαλαν κανένα τρόφιμο σε ιοντίζουσα ακτινοβολία κατά την περίοδο 2018-2019: Βουλγαρία, Ιταλία, Ρουμανία και Ηνωμένο Βασίλειο.
3ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΝΕΡΓΗΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2018-2019
Κατά τα έτη 2018 και 2019 υποβλήθηκε σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία στα κράτη μέλη της ΕΕ συνολική ποσότητα 7 832 τόνων προϊόντων. Η επεξεργασία πραγματοποιήθηκε κυρίως στο Βέλγιο, το οποίο επεξεργάστηκε το 81,4 % των ακτινοβολημένων τροφίμων της ΕΕ.
Τα τρία κύρια προϊόντα που ακτινοβολήθηκαν στην ΕΕ είναι τα βατραχοπόδαρα (65,1 %), τα πουλερικά (20,6 %) και τα αποξηραμένα αρωματικά βότανα, τα μπαχαρικά και τα φυτικά αρτύματα (14,0 %). Στο σχήμα 1 παρουσιάζεται η κατανομή των προϊόντων που ακτινοβολήθηκαν σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις στα κράτη μέλη της Ένωσης κατά το 2018 και 2019.
Σχήμα 1 – Κατανομή ανά κατηγορία ακτινοβολημένων τροφίμων στην ΕΕ την περίοδο 2018-2019
Οι ποσότητες τροφίμων (σε τόνους) που υποβάλλονται σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία στην ΕΕ μειώνονται από το 2010, όπως φαίνεται στο σχήμα 2.
Σχήμα 2 – Ποσότητες τροφίμων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις ακτινοβόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2010
4ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Για την περίοδο 2018-2019, αναλύθηκαν 9 808 δείγματα από 25 κράτη μέλη, δηλαδή συνολικά 12,1 % λιγότερα κατά μέσο όρο σε σχέση με την περίοδο 2016-2017. Τα στοιχεία για κάθε κράτος μέλος διατίθενται στο παράρτημα ΙΙ και συνοψίζονται στο σχήμα 3.
Σχήμα 3 – Δείγματα που αναλύθηκαν στο στάδιο εμπορίας των προϊόντων στο εσωτερικό κάθε κράτους μέλους κατά την περίοδο 2018-2019
Τρία κράτη μέλη και η Νορβηγία δεν διενήργησαν αναλυτικούς ελέγχους στο στάδιο εμπορίας των προϊόντων κατά την περίοδο 2018-2019 λόγω δημοσιονομικών περιορισμών (Δανία και Νορβηγία), λόγω έλλειψης εργαστηριακής ικανότητας (Κύπρος) ή άλλων προτεραιοτήτων ελέγχου (Σουηδία).
Από το σύνολο των 9 808 δειγμάτων, 83 δείγματα δεν συμμορφώνονταν με τις απαιτήσεις (1 %), ενώ 88 δείγματα (1%) έδωσαν ασαφή αποτελέσματα. Η μη συμμόρφωση που παρατηρήθηκε αφορούσε κυρίως εσφαλμένη επισήμανση και απαγορευμένη ακτινοβόληση. Το ποσοστό μη συμμόρφωσης (1 %) ήταν ελαφρά υψηλότερο σε σχέση με εκείνο της προηγούμενης έκθεσης (0,8 %).
Στο στάδιο της εμπορίας, όπως φαίνεται στο σχήμα 4, η πλειονότητα των προϊόντων που υποβλήθηκαν σε ανάλυση ήταν «βότανα και μπαχαρικά» (39 %) και «σιτηρά, σπόροι προς σπορά, λαχανικά, φρούτα και τα προϊόντα τους» (24 %). Στην κατηγορία «Άλλα» (συμπληρώματα διατροφής και σούπες και σάλτσες) το ποσοστό ήταν 20 %.
Σχήμα 4 – Κατηγορία τροφίμων που αναλύθηκαν κατά το στάδιο εμπορίας των προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την περίοδο 2018-2019
-
(1)
Οδηγία 1999/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Φεβρουαρίου 1999, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών όσον αφορά τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που έχουν υποστεί επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία (ΕΕ L 066 της 13.3.1999, σ. 16).
-
(2)
ΕΕ L 66 της 13.3.1999, σ. 24.