Εισηγητής:

ο κ. Arnold PUECH d’ALISSAC

Συνεισηγητής:

ο κ. Peter SCHMIDT

1.1.

1.2.

1.3.

1.4.

2.1.

2.2.

2.3.

2.4.

2.5.

2.6.

2.7.

2.8.

2.9.

3.1.

3.2.

3.3.

3.4.

3.5.

i)

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει έναν ορισμό της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας στα συστήματα τροφίμων βασισμένο στην παραγωγή, τους εργαζομένους και το δίκαιο εμπόριο τροφίμων, με πρωταρχικό στόχο την επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας και βιωσιμότητας για όλους τους πολίτες της ΕΕ μέσω ενός δίκαιου, υγιούς, βιώσιμου και ανθεκτικού εφοδιασμού τροφίμων (13).

ii)

Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επισημάνει (14) ότι είναι απαραίτητο να εναρμονιστούν τα πρότυπα παραγωγής με σκοπό την αποφυγή των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και την παροχή της δυνατότητας σε κάθε χώρα να παράγει τα βασικά είδη τροφίμων. Οι γεωργικές ρήτρες διασφάλισης του ΠΟΕ —τόσο στις γενικές όσο και στις διμερείς συμφωνίες— πρέπει να βελτιωθούν με βάση διάφορα κριτήρια, τα οποία η ΕΟΚΕ παραθέτει στη γνωμοδότησή της. Στόχος είναι η επίτευξη του δίκαιου ανταγωνισμού και της βιωσιμότητας των αγροδιατροφικών τομέων της ΕΕ, καθώς και η διασφάλιση της επισιτιστικής αυτονομίας της ΕΕ προς όφελος τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών. Αυτή η ανάγκη επίτευξης επισιτιστικής αυτονομίας έχει αναδειχθεί λόγω της πανδημίας COVID-19. Οι ισχύουσες ρήτρες είναι αναποτελεσματικές εξαιτίας του υπερβολικά μεγάλου χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί μέχρι την εφαρμογή τους. Ωστόσο, χάρη στην ψηφιοποίηση της οικονομίας, τα δεδομένα μπορούν να είναι πλέον διαθέσιμα σε λίγες ώρες. Η εποπτεία των όγκων και των τιμών είναι πλέον αποτελεσματική και επιτρέπει την ταχεία απόκριση.

iii)

Ειδικότερα, θα πρέπει τα συστήματα τροφίμων της ΕΕ να είναι πιο πολυσυλλεκτικά. Πρέπει να ενισχυθούν οι εργαζόμενοι στη γεωργία, ιδίως με την προσέλκυση νέων ανθρώπων και την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας και εισοδήματος. Επίσης, πρέπει οι εμπορικές πολιτικές να ευθυγραμμιστούν με τα πρότυπα επισιτιστικής βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας της ΕΕ (15).

i)

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριλαμβάνονται σε όλες τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ οι —υπό την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία— στρατηγικές για τη βιοποικιλότητα, «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», καθώς και η «Δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %» (Fit for 55) ως διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας, με την παραδοχή ότι η ενσωμάτωση και η υλοποίηση των ΣΒΑ και υψηλότερων προτύπων σε πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες είναι εξαιρετικά δυσχερείς. Πράγματι, η επίτευξη μεγαλύτερης προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ και τα ουσιώδη περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα φαίνεται να είναι εφικτή σε πιο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα στο πλαίσιο διμερών εμπορικών συμφωνιών. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το εμπόριο γεωργικών προϊόντων συμβάλλει αποφασιστικά στην υλοποίηση των περισσότερων ΣΒΑ —αν όχι όλων— και ότι ο ΠΟΕ οφείλει να συντείνει καθοριστικά σε αυτό, κάτι που θα ήταν πολύ δυσκολότερο χωρίς την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού πολυμερούς μηχανισμού εμπορίου. Το κλείσιμο των συνόρων στη διάρκεια κρίσεων συνήθως επιδεινώνει τις κρίσεις και δεν αποτελεί λύση. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσει νομοθεσία για την επιβολή δέουσας επιμέλειας στις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τους, με στόχο τον εντοπισμό, την πρόληψη και την άμβλυνση των περιβαλλοντικών και των κοινωνικών κινδύνων, καθώς και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ πρέπει να μεριμνήσει ώστε στις εμπορικές συμφωνίες να μην μετακυλίονται αυτά τα προβλήματα και να μην διευρύνεται π.χ. η αποψίλωση των δασών σε άλλες χώρες. Όλες οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ πρέπει να πληρούν τις υγειονομικές και φυτοϋγειονομικές διατάξεις και να τηρούν την αρχή της προφύλαξης (16).

ii)

Η ΕΟΚΕ τόνισε επίσης ότι, χωρίς αλλαγές στις εμπορικές πολιτικές της ΕΕ, οι στόχοι της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» δεν θα επιτευχθούν (17). Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» περιλαμβάνει σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση των διατάξεων των διμερών συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ που αφορούν τη βιωσιμότητα, και για την εφαρμογή αυτών των κανόνων. Ωστόσο, μπορούν να γίνουν περισσότερα προκειμένου να εξασφαλιστεί συμμόρφωση με τις διεθνείς συμφωνίες και να απλουστευθούν οι διαδικασίες κοινοποίησης και ανάληψης δράσης όταν διαπιστώνονται παραβιάσεις δεσμεύσεων που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα. Όπως πρότειναν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για άλλους τομείς και συζητήθηκε στη γνωμοδότηση NAT/834 (18), θα εξεταστεί η εγκαθίδρυση ενός μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) για τις γεωργικές εισαγωγές.

iii)

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συσταθεί ένας οργανισμός της ΕΕ για την πιστοποίηση των εισαγόμενων προϊόντων κατά τα πρότυπα βιωσιμότητας της ΕΕ.

iv)

Επιπλέον, η EOKE ζητεί από την ΕΕ να εξασφαλίσει πραγματική αμοιβαιότητα των προτύπων στις προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες, ιδίως όσον αφορά την καλή μεταχείριση των ζώων, τη βιωσιμότητα και την ιχνηλασιμότητα «από το αγρόκτημα στο πιάτο» (επισήμανση της προέλευσης των ακατέργαστων προϊόντων, των συστατικών στα επεξεργασμένα προϊόντα και όλων τα συστατικών των τροφίμων), έχοντας ως βάση και ενσωματώνοντας όσα έχουν επιτευχθεί σε ορισμένες πρόσφατες διμερείς διατάξεις. Είναι επίσης αναγκαίο να βρεθούν νέες βιώσιμες μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιούν οι αγρότες για να προωθηθούν βιώσιμες πρακτικές και να εξασφαλιστούν νέες ευκαιρίες για βιώσιμη παραγωγή που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους αγρότες μικρής κλίμακας στην ΕΕ και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτοί οι προβληματισμοί θα πρέπει να συζητηθούν σε πολυμερή φόρουμ, όπως η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Παγκόσμια Επισιτιστική Ασφάλεια και ο Codex Alimentarius, και να μην περιορίζονται σε διμερείς διαπραγματεύσεις, όπου η συμμετοχή των αγροτών και της κοινωνίας των πολιτών είναι περιορισμένη, οι ανισορροπίες δυνάμεων είναι σημαντικές και η ελευθέρωση του εμπορίου παραμένει ο απώτερος στόχος. Το σχεδιαζόμενο νομοθετικό πλαίσιο για βιώσιμα συστήματα τροφίμων μπορεί να αποτελέσει μια αφετηρία. Μέσω αυτού πρέπει να θεσπιστεί ένας σαφής ορισμός των βιώσιμων συστημάτων τροφίμων, σύμφωνα με τους υπάρχοντες ορισμούς της ΕΕ για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα (19).

i)

Το 2019, σύμφωνα με τα τελευταία αριθμητικά στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat, το μερίδιο του προϋπολογισμού των νοικοκυριών που διατέθηκε για τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά ανήλθε στο 13 % των συνολικών καταναλωτικών δαπανών. Αυτό αποτελεί σημαντική μείωση σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό στην έναρξη της ΚΓΠ. Κυμαινόμενη αναλόγως με τη χώρα, αποτελεί την τρίτη κατηγορία δαπανών των νοικοκυριών στην ΕΕ μετά την κατηγορία «στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρική ενέργεια και καύσιμα», που αποτελούσε το 23,5 %, και την κατηγορία «μεταφορές», που αντιστοιχούσε στο 13,1 %. Συγχρόνως, ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει «επιδημία» την αύξηση στο επίπεδο της παχυσαρκίας παγκοσμίως. Το 2017, η παχυσαρκία αφορούσε το 17 % των ενηλίκων στην ΕΕ. Γενικότερα, το 52 % των Ευρωπαίων ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, δηλαδή ένας στους δύο ενήλικες και σχεδόν ένα στα τρία παιδιά. Ως εκ τούτου, η Ευρώπη ακολουθεί τις παγκόσμιες τάσεις, με αύξηση στα επεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά και στα λιπαρά, γλυκά και αλμυρά τρόφιμα.

ii)

Υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί μοχλοί που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εάν ακολουθηθεί κοινή προσέγγιση του ζητήματος της επισήμανσης των τροφίμων —συμβατή με τις κατευθυντήριες γραμμές για βιώσιμη διατροφή—, θα ενισχυθεί η διαφάνεια και θα αποθαρρυνθεί η χρήση ασκόπως φθηνών πρώτων υλών που είναι αφενός ανθυγιεινές και, αφετέρου, μη βιώσιμες (π.χ. trans-λιπαρά οξέα, φοινικέλαιο και υπερβολική περιεκτικότητα σε ζάχαρη). Οι καταναλωτές θα επωφελούνταν από την επέκταση στην επισήμανση των τροφίμων, με τη συμπερίληψη των περιβαλλοντικών και κοινωνικών πτυχών. Κάτι τέτοιο θα ωθούσε τους καταναλωτές να κάνουν πιο υγιεινές και βιώσιμες επιλογές (20).

iii)

Η τιμή αποτελεί οπωσδήποτε ισχυρό κίνητρο για τους καταναλωτές, πολλώ δε μάλλον σε καιρούς κρίσης, αλλά η ποιότητα είναι εξίσου σημαντική, ορισμένες δε φορές ακόμα πιο σημαντική σύμφωνα με ορισμένες έρευνες. Οι καταναλωτές πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι οι απαιτήσεις που πληρούν οι Ευρωπαίοι αγρότες —αν μη τι άλλο λόγω της κανονιστικής βάσης— είναι υψηλότερες από αυτές των αγροτών εκτός της ΕΕ. Αυτές οι απαιτήσεις αποτελούν εγγυήσεις για την ποιότητα, την υγεία, την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα της παραγωγής μας.

i)

Μια πραγματικά λειτουργική αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι τόσο ισχυρή όσο κι ο πιο αδύναμος κρίκος της, και, εδώ και πάρα πολύ καιρό, ο πιο αδύναμος κρίκος είναι ο αγρότης. Η οδηγία της ΕΕ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (21) αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου (22). Για πρώτη φορά επιτεύχθηκε συμφωνία επί των δεσμευτικών κανόνων για τη ρύθμιση ορισμένων αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Η οδηγία έχει ως στόχο να παράσχει μεγαλύτερη προστασία στους Ευρωπαίους αγρότες, στις ενώσεις τους και στους προμηθευτές λιανικής. Μόνο μέσω ενός δεσμευτικού νομοθετικού πλαισίου μπορεί να επιτευχθεί ισορροπία δυνάμεων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Η οργάνωση των τομέων και των αγροτών αποτελεί επίσης σημαντική προϋπόθεση, με στόχο πάντα τη διάθεση ποιοτικών προϊόντων διατροφής στον καταναλωτή. Εν τέλει, πρέπει να διασφαλιστεί ότι όλοι όσοι συμμετέχουν στην παραγωγή τροφίμων μπορούν να αποκτήσουν δίκαια και επαρκή εισοδήματα και ότι στους καταναλωτές προσφέρονται ποιοτικά και υγιεινά προϊόντα σε λογικές τιμές.

i)

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ φανερώνουν την ανάγκη να αποσυνδεθεί η οικονομική μεγέθυνση από τις μη βιώσιμες πρακτικές. Η απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με τους κλιματικούς στόχους για το 2030 καταδεικνύει ότι η ΕΕ μπορεί να ηγηθεί αυτής της προσπάθειας. Ωστόσο, αυτό πρέπει να γίνει στο ευρύτερο πλαίσιο των ΣΒΑ. Οι πρακτικές και οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων τροφίμων που ευθυγραμμίζονται με τους ΣΒΑ αποτελούν καθοριστικό παράγοντα της εκπλήρωσης των στόχων, καθότι οι στόχοι αυτοί τίθενται στο επίκεντρο των στρατηγικών (μέσω δραστηριοτήτων και φιλόδοξων στόχων, με την εκτίμηση αντικτύπου και τη διαφανή κοινοποίηση των αποτελεσμάτων) (24).

i)

Η ΕΟΚΕ έχει ταχθεί από καιρό υπέρ μιας προσέγγισης που περιλαμβάνει ολόκληρη την κοινωνία, με τη χρήση περισσότερο συμμετοχικών μέσων, με μέλημα ότι η κοινωνία των πολιτών —και ειδικότερα οι νέοι— θα μπορούν να συμμετέχουν περισσότερο και πιο ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη βιωσιμότητα. Αυτό το κοινό εγχείρημα μπορεί να υλοποιηθεί μέσω ενός Ευρωπαϊκού συμβουλίου επισιτιστικής πολιτικής, τη σύσταση του οποίου ενθαρρύνει θερμά η ΕΟΚΕ.

4.1.1.

4.1.2.

4.1.3.

4.2.1.

4.2.2.

4.2.3.

4.2.4.

4.2.5.

4.2.6.

4.2.7.