Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής»

(2021/C 175/04)

Εισηγητής:

Willy BORSUS (BE/Renew Europe)

Αντιπρόεδρος της Βαλονίας και υπουργός Οικονομίας, Εξωτερικού Εμπορίου, Έρευνας και Καινοτομίας, Ψηφιακής Κοινωνίας, Χωροταξίας, Γεωργίας, του IFAPME (Ινστιτούτο της Βαλονίας για την εναλλασσόμενη επαγγελματική κατάρτιση, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) και των Κέντρων ικανοτήτων

Έγγραφο αναφοράς:

COM(2021) 66 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

εκφράζει την ικανοποίησή της, σε γενικές γραμμές, για την ανακοίνωση της Επιτροπής της 18ης Φεβρουαρίου με τίτλο «Μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική»· λαμβάνει υπό σημείωση τα συμπεράσματα και τις συστάσεις που περιέχονται στην εν λόγω ανακοίνωση, αλλά διαπιστώνει ότι ενέχει επίσης ορισμένες αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν·

εκτιμά πως είναι αναγκαία η σε βάθος επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέπεια με τις δεσμεύσεις περί βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που θέτει η ψηφιακή μετάβαση, να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ, να τονωθεί η ανάπτυξη της απασχόλησης στην Ευρώπη και να βελτιωθεί το επίπεδο διαβίωσης όλων των πολιτών· τέλος, τονίζει ότι η εμπορική πολιτική θα πρέπει να βελτιώσει την ανθεκτικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να διασφαλίσει την ικανότητά της να μετριάζει τους σημερινούς και μελλοντικούς συστημικούς κλυδωνισμούς, πρωτίστως δε όσους σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, την αύξηση των γεωπολιτικών εντάσεων και τον κίνδυνο νέων πανδημιών και νέων υγειονομικών κρίσεων·

υπενθυμίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει το εμπόριο στην οικονομία της Ένωσης και τα εκατομμύρια ευρωπαϊκών θέσεων εργασίας που εξαρτώνται από τις εξαγωγές εκτός Ευρώπης. Πριν από την κρίση COVID-19, 35 εκατομμύρια ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας εξαρτώνταν από τις εξαγωγές και 16 εκατομμύρια από τις ξένες επενδύσεις. Με άλλα λόγια, μία θέση εργασίας στις επτά εξαρτώταν από τις εξαγωγές·

εκφράζει την ανησυχία της για το κύμα κλυδωνισμών που προκάλεσε η κρίση COVID-19 στις διεθνείς αγορές και για την επιδείνωση της ήδη επιβαρυμένης πρότερης κατάστασης, ιδίως λόγω της αύξησης των γεωπολιτικών εντάσεων που επέφερε η κρίση. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της γενικής διεύθυνσης εμπορίου, οι διεθνείς εμπορικές συναλλαγές αναμένεται να μειωθούν κατά 10 % έως 16 % το 2020· στην ΕΕ των 27 αναμένεται να σημειωθεί πτώση από 9 % έως 15 % στις εξαγωγές σε τρίτες χώρες, δηλαδή μείωση της τάξεως των 282 έως 470 δισεκατ. ευρώ (1)· σημειώνει δε με ανησυχία ότι, εξαιτίας της πανδημίας COVID-19, η ΔΟΕ εκτιμά ότι το 2020 θα σημειωθεί απώλεια 12 εκατ. θέσεων εργασίας μόνο στην Ευρώπη·

επισημαίνει πως στις κοινωνικοοικονομικές δυσχέρειες προστίθεται η ολοένα εντονότερη αμφισβήτηση από τους πολίτες του τρόπου κατανομής των οφελών της παγκοσμιοποίησης καθ’ όλο το μήκος των αξιακών αλυσίδων, σε όλους τους οικονομικούς κλάδους και στην κοινωνία στο σύνολό της· εκτιμά, σε αυτό το πλαίσιο, πως είναι σημαντικό οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, τα επίπεδα που βρίσκονται πιο κοντά στους πολίτες, να συμμετέχουν πλήρως και να ζητείται η γνώμη τους από την Επιτροπή όσον αφορά τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ και, σε αυτό το πλαίσιο, εκφράζει την ανησυχία της για την προσέγγιση που ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις πρόσφατες εμπορικές διαπραγματεύσεις μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση της Σιγκαπούρης (γνωμοδότηση 2/15 του Μαΐου 2017), προκειμένου να παρακάμψει τον «μεικτό χαρακτήρα» των εμπορικών σχέσεων, διαπραγματευόμενη εμπορικές συμφωνίες που αντικατοπτρίζουν μόνο τις αποκλειστικές αρμοδιότητες της ΕΕ·

πιστεύει ακράδαντα πως μόνο ένα βιώσιμο εμπορικό μοντέλο, το οποίο θα σέβεται τις αξίες της ΕΕ, τα θεμελιώδη μη διαπραγματεύσιμα νομοθετικά πρότυπα της Ένωσης και τους ΣΒΑ, θα μπορέσει να συμβάλει στην ευεξία και την ευημερία όλων, τόσο εντός της Ένωσης όσο και στο εξωτερικό·

Ενίσχυση της συνοχής μεταξύ της εμπορικής πολιτικής και των υπόλοιπων τομεακών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της ανάκαμψης

εκτιμά πως πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ της εμπορικής πολιτικής και των πολιτικών σχετικά με τη γεωργία, τη βιομηχανία, την ψηφιοποίηση, τον ανταγωνισμό, τη φορολογία, τις κοινωνικές πολιτικές, το περιβάλλον, τις μεταφορές, το κλίμα, την ενέργεια, την ανάπτυξη και τη συνοχή, καθώς και τα θεμελιώδη δικαιώματα της Ένωσης· εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής δίνει ανεπαρκή έμφαση στην ανάγκη συνοχής μεταξύ των διαφόρων τομεακών πολιτικών της ΕΕ·

τονίζει τη θεμελιώδη προσήλωσή της στην ελευθερία οικονομικής επιλογής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών για την παροχή, την ανάθεση και τη χρηματοδότηση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος·

εξαίρει τη σημασία της προστασίας των δημόσιων υπηρεσιών και των υποδομών ζωτικής σημασίας (δημόσιες υπηρεσίες γενικού συμφέροντος) στις εμπορικές συμφωνίες και ζητεί, ως εκ τούτου, την πλήρη και με ασφάλεια δικαίου εξαίρεσή τους από το πεδίο εφαρμογής όλων των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένου επίσης του συνόλου των διατάξεων περί προστασίας των επενδύσεων, για παράδειγμα, μέσω θετικού καταλόγου των συμβατικών διατάξεων που διέπουν την πρόσβαση στην αγορά, τη μεταχείριση του μάλλον ευνοουμένου κράτους και την εθνική μεταχείριση·

10.

εκτιμά πως η επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής πρέπει να γίνει παράλληλα με εστιασμένες μεταρρυθμίσεις σε ορισμένα στοιχεία της πολιτικής ανταγωνισμού της Ένωσης και με τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη βιομηχανία και την καινοτομία, κατά τρόπον ώστε να υποστηριχθεί η επίτευξη πρωτοκαθεδρίας της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο σε βασικούς τομείς· προσβλέπει, εν προκειμένω, στην επικαιροποιημένη στρατηγική της ΕΕ για τη βιομηχανική πολιτική που ανακοινώθηκε για τον Απρίλιο 2021·

11.

τονίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει μια παγκόσμια λύση για τη φορολόγηση των ψηφιακών υπηρεσιών, με κατάλληλη παγκόσμια διακυβέρνηση και κανόνες· εάν κατά τους προσεχείς μήνες δεν μπορέσει να εξευρεθεί διεθνής λύση, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο ΟΟΣΑ, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ανάληψης δράσης από μόνη της·

12.

υποστηρίζει την έκκληση οι εμπορικές ή οικονομικές συμφωνίες της ΕΕ να περιλαμβάνουν, σύμφωνα με τις αρχές και τους κανόνες του ΠΟΕ, ένα κεφάλαιο που θα περιέχει ρήτρες κατά των φορολογικών εγκλημάτων, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, καθώς και τη συνεργασία μεταξύ των φορολογικών αρχών. Η Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει ένα τέτοιο κεφάλαιο στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις και στις ισχύουσες συνθήκες κατά τον χρόνο της αναθεώρησής τους·

13.

υπογραμμίζει ότι, όσον αφορά τη γεωργική πολιτική, μια εμπορική πολιτική που δεν εξασφαλίζει ότι οι εξωτερικές αγορές θα πληρούν τα υψηλά ευρωπαϊκά πρότυπα βιωσιμότητας και ασφάλειας των τροφίμων μπορεί να ζημιώσει σοβαρά την εσωτερική αγορά και να θέσει σε κίνδυνο τον γεωργικό τομέα, ιδίως εάν αντιμετωπίζει ήδη δυσχέρειες, απειλώντας έτσι τον εφοδιασμό της ΕΕ σε τρόφιμα που αποτελεί θεμελιώδη στόχο της κοινής γεωργικής πολιτικής, καθώς και τη διαχείριση των ευρωπαϊκών εδαφών που εξαρτώνται από τους εργαζόμενους στον εν λόγω τομέα· εκτιμά πως η επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής πρέπει να συμβάλλει, από κοινού με τη γεωργική πολιτική, στη συνολική διατήρηση της απασχόλησης και στην παροχή ασφάλειας στον αγροτικό κόσμο χάρη στην εγγύηση δίκαιων αμοιβών. Η εμπορική πολιτική πρέπει να εγγυάται στον γεωργικό τομέα ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής αγοράς, δίνοντας προτεραιότητα στον εφοδιασμό εντός της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της παραγωγής εξωτερικών αγορών. Παράλληλα, οι εσωτερικοί κανόνες διαχείρισης των αγορών θα πρέπει να τονώνουν τη διαφοροποίηση της εσωτερικής μας αγοράς για τη διασφάλιση ανταγωνιστικότητας, χωρίς ωστόσο να υπονομεύονται οι προσπάθειες ενίσχυσης δίκαιων εμπορικών σχέσεων με τις χώρες της αφρικανικής ηπείρου·

14.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής δεν περιέχει λύσεις για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων που ενδέχεται να έχουν οι εμπορικές συμφωνίες σε ορισμένους γεωργικούς κλάδους που βρίσκονται ήδη υπό πίεση ή που έχουν αποδυναμωθεί στο εσωτερικό· ζητεί να εξεταστεί η θέσπιση μηχανισμού στήριξης για τους κλάδους που πλήττονται περισσότερο· εν προκειμένω, εξακολουθεί να ανησυχεί ιδιαίτερα για τις πιθανότατες αρνητικές επιπτώσεις του σχεδίου συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Mercosur σε ορισμένους γεωργικούς κλάδους·

15.

υπενθυμίζει τον σημαντικό ρόλο της πολιτικής συνοχής στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των περιοχών της Ένωσης μέσω στοχευμένων επενδύσεων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των συγκεκριμένων περιοχών —ιδίως των απόκεντρων και απομακρυσμένων περιφερειών, όπου η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών είναι καίριας σημασίας— σε βασικούς τομείς όπως οι υποδομές δικτύου, η συνδεσιμότητα, η έρευνα και η καινοτομία, οι ΜΜΕ, οι υπηρεσίες ΤΠ, η δράση για το περιβάλλον και το κλίμα, η ποιοτική απασχόληση και η κοινωνική ένταξη·

16.

θεωρεί ότι η εμπορική πολιτική της ΕΕ δεν πρέπει να υπονομεύει τις προσπάθειες αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ με τρίτες χώρες, και ζητεί την υιοθέτηση μιας ισορροπημένης και δίκαιης προσέγγισης για το ελεύθερο εμπόριο σε ό,τι αφορά τις πιο εύθραυστες οικονομίες·

17.

υποστηρίζει την παρουσίαση από την Επιτροπή ενός νομικού μέσου για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και υπογραμμίζει την ανάγκη εκσυγχρονισμού και επικαιροποίησης των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού·

18.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποδείξει ότι μπορεί να επιτευχθεί βραχυπρόθεσμα ένας φιλόδοξος εκσυγχρονισμός της Συνθήκης για τον Χάρτη ενέργειας, που να τον ευθυγραμμίζει με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και να ενσωματώνει την ανανεωμένη προσέγγιση της ΕΕ σχετικά με την προστασία των επενδύσεων, ειδάλλως θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα εύτακτης εξόδου της ΕΕ από αυτή τη Συνθήκη·

19.

καλεί την Επιτροπή να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να εξασφαλίσει τον ταχύ και ομαλό τερματισμό των εναπομεινασών ενδοενωσιακών Διμερών Επενδυτικών Συμφωνιών·

Προς ένα μοντέλο ανοιχτής στρατηγικής αυτονομίας

20.

υπογραμμίζει τη σημασία που έχει για την ΕΕ μια ανοιχτή οικονομία και η συνέχιση της προώθησης ελεύθερου, δίκαιου, βιώσιμου και βασισμένου σε κανόνες διεθνούς εμπορίου, που θα είναι επωφελές για το σύνολο των εμπορικών εταίρων· στηρίζει προς τούτο τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Στόχος πρέπει να είναι η αναζωογόνηση και η ενίσχυση του ΠΟΕ, κυρίως με τον εκσυγχρονισμό του τρόπου λειτουργίας του σε κρίσιμους τομείς και με την κάλυψη των κενών στο κανονιστικό του πλαίσιο, ούτως ώστε ο ΠΟΕ να μπορεί να ανταποκρίνεται επαρκώς στις σύγχρονες προκλήσεις της εμπορικής πολιτικής·

21.

επικροτεί το μοντέλο ανοιχτής στρατηγικής καινοτομίας που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο πρέπει να μετουσιωθεί σε ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική η οποία θα αναδεικνύει και θα προστατεύει τα οικονομικά μας πλεονεκτήματα, θα εγγυάται την πρόσβαση στις αγορές και τις βασικές πρώτες ύλες και θα εξασφαλίζει την πρόσβαση σε ζωτικά αγαθά και υπηρεσίες· ταυτόχρονα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ενάντια σε προστατευτικές τάσεις και υπογραμμίζει πως η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει στρατηγικός παγκόσμιος παράγοντας που όχι μόνο σέβεται τους διεθνείς κανόνες αλλά και προτίθεται έτοιμη να τους επιβάλει·

22.

εκτιμά πως αυτό συνεπάγεται τη χαρτογράφηση των αξιακών μας αλυσίδων, στην οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν οι αρμόδιοι περιφερειακοί οργανισμοί, προκειμένου να εντοπιστούν και να μειωθούν οι εξαρτήσεις σε στρατηγικούς τομείς και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των πιο ευάλωτων βιομηχανικών οικοσυστημάτων, ιδίως στις απομακρυσμένες και απομονωμένες περιοχές όπως οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, καθώς και συγκεκριμένων τομέων, όπως η υγεία, η άμυνα, το διάστημα, η διατροφή, η ψηφιοποίηση και οι κρίσιμες πρώτες ύλες· θα παρακολουθεί προσεκτικά τα αποτελέσματα των εν εξελίξει εργασιών της Επιτροπής για την καταγραφή των στρατηγικών εξαρτήσεων και των πλέον ευαίσθητων βιομηχανικών οικοσυστημάτων·

23.

υπογραμμίζει πως αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει τη διαφοροποίηση της παραγωγής και των αλυσίδων εφοδιασμού, τη συγκέντρωση στρατηγικών αποθεμάτων, την ενθάρρυνση των επενδύσεων και της παραγωγής στην Ευρώπη, την εξερεύνηση εναλλακτικών λύσεων και την προώθηση της βιομηχανικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών·

24.

επισημαίνει πως η κρίση COVID-19 ανέδειξε το δυναμικό δημιουργικότητας και καινοτομίας των περιφερειακών οικοσυστημάτων και τόνωσε νέες συνεργατικές προσεγγίσεις για την απάντηση στις προκλήσεις του εφοδιασμού σε κλάδους όπως τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και τα φάρμακα· εκτιμά πως η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει την ενίσχυση τόσο της τοπικής οικονομίας σε συγκεκριμένους βιομηχανικούς κλάδους όσο και των καινοτόμων ευρωπαϊκών αξιακών αλυσίδων με βάση τη συμπληρωματικότητα μεταξύ οικοσυστημάτων, πρωτίστως δε μέσω μέτρων στήριξης της συνεργασίας μεταξύ φορέων· εκτιμά ότι οι πολιτικές δημιουργίας συνεργατικών σχηματισμών και μεταξύ τους συνεργασίας αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για τη δημιουργία κρίσιμης μάζας και την ανταπόκριση στις ανάγκες των ΜΜΕ· φρονεί πως η δημιουργία κρίσιμης μάζας ζήτησης για ορισμένα στρατηγικά προϊόντα και η προβολή της εντός της εσωτερικής αγοράς μπορεί να συμβάλει στην επανεγκατάσταση ορισμένων κλάδων παραγωγής και στην ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής παραγωγής στην επικράτεια της ΕΕ, ιδίως μέσω της επιτάχυνσης της εμπορικής διάθεσης καινοτόμων λύσεων·

25.

υπενθυμίζει την ανάγκη κατάρτισης ειδικών σχεδίων δράσης για κάθε μία από τις στρατηγικές αξιακές αλυσίδες που εντοπίστηκαν εντός της Ένωσης για την υλοποίηση σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ), καθώς αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και την ενίσχυση της τεχνολογικής υπεροχής της Ένωσης, ιδίως σε τομείς όπως οι μπαταρίες, η μικροηλεκτρονική και το υδρογόνο·

Ένα βιώσιμο εμπορικό μοντέλο, το μόνο που θα μπορέσει να συμβάλει στην ευεξία και την ευημερία όλων, τόσο εντός της ΕΕ όσο και στο εξωτερικό

26.

σημειώνει ότι η ανακοίνωση αναφέρεται στην επανεξέταση του σχεδίου δράσης της ΕΕ σε 15 σημεία για την αποτελεσματική εφαρμογή και τον έλεγχο της τήρησης των κεφαλαίων των εμπορικών συμφωνιών για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη· εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η διαδικασία αναμένεται να καλύψει όλες τις πτυχές που σχετίζονται με την εφαρμογή και τον έλεγχο τήρησης αυτών των κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένων του πεδίου εφαρμογής των δεσμεύσεων, των μηχανισμών παρακολούθησης, της δυνατότητας επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, της ρήτρας περί «θεμελιωδών στοιχείων», καθώς και των αναγκαίων θεσμικών ρυθμίσεων και πόρων· εκφράζει τη λύπη της δεδομένου ότι το εγχείρημα αυτό και η ανακοίνωση δεν μπόρεσαν να υλοποιηθούν με συντονισμένο τρόπο, αλλά χαιρετίζει το γεγονός ότι η οριστικοποίηση της διαδικασίας επισπεύσθηκε στα τέλη του 2021· ζητεί η διαδικασία να είναι όσο το δυνατόν πιο διαφανής και χωρίς αποκλεισμούς·

27.

φρονεί, σε αυτό το πλαίσιο, πως τα ευρωπαϊκά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα και τα πρότυπα προστασίας του κλίματος όπως αυτά που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να εισάγονται σε κάθε εμπορική συμφωνία που συνάπτει η Ευρωπαϊκή Ένωση και να αποτελούν τις ελάχιστες απαιτήσεις με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται τα μέρη· εκτιμά πως αυτό θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ και βιομηχανίες που τηρούν αυτά τα πρότυπα να ευημερήσουν, συμπαρασύροντας παράλληλα τις ομολόγους τους που συναλλάσσονται με αυτές·

28.

φρονεί πως η ΕΕ πρέπει να είναι πιο αποφασιστική όσον αφορά το σεβασμό και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφενός, και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προτύπων και των προτύπων προστασίας του κλίματος που περιέχονται στις εμπορικές της συμφωνίες, αφετέρου· χαιρετίζει τη θέσπιση από την Επιτροπή ενός μηχανισμού καταγγελιών που δίνει τη δυνατότητα να επισημαίνονται οι παραβιάσεις των δεσμεύσεων στον τομέα του εμπορίου και της βιώσιμης ανάπτυξης· υποστηρίζει πως κάθε συμβαλλόμενο μέρος μιας συμφωνίας πρέπει να τηρεί, να προάγει και να εφαρμόζει αποτελεσματικά στη νομοθεσία του και τις πρακτικές του, στο σύνολο της επικράτειάς του, τους διεθνώς αναγνωρισμένους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας, όπως ορίζονται από τις θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ·

29.

υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής να καταστεί η συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα βασική συνιστώσα κάθε μελλοντικής εμπορικής και επενδυτικής συμφωνίας, και να δοθεί προτεραιότητα στις εν λόγω συμφωνίες στην αποτελεσματική εφαρμογή της σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα·

30.

ενθαρρύνει την αποτελεσματική εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών, ανταμείβοντας τις χώρες εταίρους που τηρούν τις δεσμεύσεις τους σε ζητήματα ΕΒΑ. Τα μέρη θα πρέπει, σε αυτήν την περίπτωση, να εφαρμόσουν προοδευτικά τη δασμολογική μείωση που συνδέεται με την αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων του κεφαλαίου ΕΒΑ και να ορίσουν τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι χώρες για αυτές τις μειώσεις, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ακύρωσης αυτών των ειδικών δασμολογικών σε περίπτωση παραβίασης των προϋποθέσεων αυτών·

31.

εκτιμά πως η εξασφάλιση της ισότητας και της αειφορίας για όλους αποτελεί το μόνο τρόπο συμβολής στις παγκόσμιες αλλαγές που ζητεί μεγάλος αριθμός πολιτών·

32.

εν προκειμένω, αναμένει με ανυπομονησία να γνωρίσει το περιεχόμενο της αναμενόμενης εντός του 2021 πρότασης της Επιτροπής σχετικά με τη θέσπιση ενός αποτελεσματικού μηχανισμού προσαρμογής άνθρακα στα εξωτερικά σύνορα, που να συνάδει με τους κανόνες του ΠΟΕ, να εγγυάται έναν θεμιτό ανταγωνισμό για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ενιαία αγορά και να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Ένας τέτοιος μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής CO2 θα πρέπει αρχικά να συμπληρώσει και, σε δεύτερο χρόνο, να αντικαταστήσει τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής CO2 και την αντιστάθμιση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας για τις βιομηχανίες του πρωτογενούς τομέα·

33.

θεωρεί πως πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας και της διαφάνειας στις αλυσίδες εφοδιασμού, στηρίζει δε προς τούτο τις τρέχουσες πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ενίσχυση των μηχανισμών δέουσας επιμέλειας· φρονεί πως αυτό είναι εξίσου αναγκαίο για τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά της ΕΕ·

34.

επιδοκιμάζει τον ορισμό, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενός αρμόδιου επικεφαλής της εφαρμογής των εμπορικών κανόνων που θα έχει ως αποστολή, μεταξύ άλλων, την παρακολούθηση της ορθής υλοποίησης των δεσμεύσεων σε ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης, ιδίως δε όσον αφορά το πρόγραμμα για το κλίμα και τα εργατικά δικαιώματα· ευελπιστεί ότι ο αρμόδιος αυτός θα δημιουργήσει ολοκληρωμένους και αδιάκοπους διαύλους επικοινωνίας με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές και με την κοινωνία πολιτών και θα επιδιώξει να του παραχωρούνται επαρκείς πόροι προκειμένου να επιτύχει τους στόχους του·

Εξασφάλιση θεμιτού ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της ΕΕ

35.

θεωρεί απαραίτητη την παροχή πρόσθετων εγγυήσεων όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κοινωνικών προτύπων κατά τη διαδικασία κύρωσης της συνολικής επενδυτικής συμφωνίας ΕΕ-Κίνας·

36.

υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης ίσων όρων ανταγωνισμού προκειμένου οι επιχειρήσεις να παραμένουν ανταγωνιστικές στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς και σε διεθνές επίπεδο στις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες· κρίνει δε αναγκαίο, αφενός, να δοθεί έμφαση στην εφαρμογή των ισχυόντων κανόνων και, αφετέρου, να κινητοποιηθούν κατά τρόπο πιο αποφασιστικό τα μέσα εμπορικής άμυνας για την καταπολέμηση πρακτικών στρέβλωσης της αγοράς που ισχύουν σε τρίτες χώρες·

37.

επιδοκιμάζει τη συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου επί της νομοθετικής πρότασης κανονισμού για την ενίσχυση της επιβολής εμπορικών κανόνων, η οποία απαντά στο σημερινό αδιέξοδο στη λειτουργία του δευτεροβάθμιου διοικητικού οργάνου του ΠΟΕ και η οποία θα εφαρμόζεται επίσης στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών –διμερών ή περιφερειακών– όταν ένας εταίρος επιβάλλει μονομερώς κυρώσεις κατά της ΕΕ και εμποδίζει τη διαδικασία επίλυσης διαφορών που προβλέπεται στις συμφωνίες. Τονίζει πως αυτός ο κανονισμός θα επεκτείνει την ικανότητα της ΕΕ να επιβάλλει αντίποινα όπως δασμούς, ποσοτικούς περιορισμούς και μέτρα στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων στις υπηρεσίες και την πνευματική ιδιοκτησία. Στηρίζει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θέσπισε υπηρεσία μίας στάσης που θα εξετάζει κάθε παραβίαση των διατάξεων για τα εργασιακά δικαιώματα, την κλιματική αλλαγή ή τα ανθρώπινα δικαιώματα στο ίδιο επίπεδο με τις καταγγελίες σχετικά με την πρόσβαση στις αγορές των εμπορικών μας εταίρων·

38.

κρίνει αναγκαία την επανεξέταση των κανόνων ανταγωνισμού υπό το πρίσμα των προκλήσεων της εξωτερικής ανταγωνιστικότητας, των πρακτικών τρίτων χωρών και της νέας πραγματικότητας στα οικοσυστήματα καινοτομίας· ο ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά και η πρόσβαση των ΜΜΕ στις ευρωπαϊκές και τις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες πρέπει να παραμείνουν ουσιαστικά στοιχεία των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού, οι οποίοι με τη σειρά τους πρέπει να είναι ισορροπημένοι, αποτελεσματικοί και ανεξάρτητοι·

39.

συμμερίζεται την άποψη ότι η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διασφάλιση της αμοιβαιότητας και στην αντιμετώπιση του προστατευτισμού κατά την πρόσβαση στις αγορές δημοσίων συμβάσεων σε τρίτες χώρες·

40.

υπογραμμίζει πως οι άμεσες ξένες επενδύσεις αποτελούν μείζονα πηγή ανάπτυξης, απασχόλησης και καινοτομίας, μπορούν ωστόσο να ενέχουν κινδύνους υπονόμευσης της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά ευαίσθητους τομείς, για αυτό είναι αναγκαία η εφαρμογή συστημάτων ελέγχου των επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο·

Καλύτερη προετοιμασία και συνυπολογισμός των αρνητικών εξωτερικών πτυχών της συμμετοχής στο διεθνές εμπόριο

41.

παρατηρεί με ανησυχία πως σήμερα, τα οφέλη των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών δεν μοιράζονται στο σύνολο των περιφερειών, πως ορισμένοι οικονομικοί κλάδοι συχνά επηρεάζονται αρνητικά και πως οι ΜΜΕ δεν αξιοποιούν πλήρως το δυναμικό των συμφωνιών ελευθέρων συναλλαγών, ενώ υφίστανται εντονότερα τις επιπτώσεις του αθέμιτου ανταγωνισμού που προκαλούν μέτρα ορισμένων τρίτων χωρών· εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής δεν προτείνει τρόπους μετριασμού των ενδεχόμενων αρνητικών επιπτώσεων των εμπορικών συμφωνιών· υποστηρίζει, ωστόσο, την πρόθεση της Επιτροπής να δημιουργήσει μια σειρά ειδικών ψηφιακών εργαλείων και διαδικτυακών πυλών, ειδικά για τις ΜΜΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η ενσωμάτωσή τους σε αυτές τις συμφωνίες, να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες όσον αφορά τις διαδικασίες πρόσβασης στις δημόσιες συμβάσεις και να εξαλειφθεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός·

42.

υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να προτείνει ειδική νομοθεσία αναγκαία για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης, μεταξύ άλλων, με τις σχετικές με το εμπόριο διατάξεις της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου·

43.

υποστηρίζει την ανάπτυξη από την Επιτροπή ενός μηχανισμού αποτροπής των μέτρων εξαναγκασμού·

44.

υπογραμμίζει το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ΜΜΕ στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις της ΕΕ, καθώς αντιπροσωπεύουν πάνω από 58 % των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ και πάνω από 46 % των συνολικών εισαγωγών της (2). Σε αυτό το πλαίσιο υπογραμμίζει την ανάγκη για μια αποτελεσματική εμπορική πολιτική της ΕΕ που θα προστατεύει τις ΜΜΕ, οι οποίες είναι πολύ πιο ευάλωτες και εκτεθειμένες στις διακυμάνσεις των διεθνών εμπορικών σχέσεων από ό,τι οι μεγάλες επιχειρήσεις· χαιρετίζει, στο πλαίσιο αυτό, την έμφαση που δίνεται στις ΜΜΕ στην ανακοίνωση της Επιτροπής·

45.

πιστεύει ακράδαντα πως είναι απαραίτητη η επανεξέταση του μοντέλου ανάλυσης του αντικτύπου και η υλοποίηση ολοκληρωμένων και εμβριθών αναλύσεων αντικτύπου (ανά κλάδο και υπο-κλάδο, ανά γεωγραφική ζώνη –χώρα, περιφέρεια– εντός της ΕΕ, αναφορικά με τον αντίκτυπο στις ΜΜΕ και τον κοινωνικό, περιβαλλοντικό, κλιματικό και σχετικό με τα ανθρώπινα δικαιώματα αντίκτυπο) κάθε ισχύουσας συμφωνίας, καθώς και αθροιστικών αναλύσεων αντικτύπου (με βάση τα ίδια κριτήρια) του συνόλου των ισχυουσών συμφωνιών προκειμένου να εξασφαλιστεί μια καθοδήγηση της εμπορικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα ωφελεί τους πάντες, επιχειρήσεις και πολίτες· εκφράζει τη λύπη της για την αδυναμία της ανακοίνωσης της Επιτροπής επί του θέματος· σημειώνει ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής προβλέπει μόνο εκ των υστέρων αξιολόγηση του αντικτύπου των συμφωνιών της ΕΕ σε βασικές περιβαλλοντικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένου του κλίματος, καθώς και εργασίες για τον καλύτερο προσδιορισμό του αντικτύπου των διαφόρων πτυχών της εμπορικής πολιτικής στην ισότητα των φύλων και για τη διενέργεια περαιτέρω αναλύσεων –χωρίς περαιτέρω λεπτομέρειες– σχετικά με τον αντίκτυπο των εμπορικών πολιτικών στην απασχόληση και σε διάφορες πτυχές της κοινωνικής ανάπτυξης·

46.

εκτιμά πως πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ· στηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής για την ενίσχυση των εργαλείων αποκρυπτογράφησης των εμπορικών συμφωνιών, ιδίως όσον αφορά τους κανόνες προέλευσης· κρίνει αναγκαία τη δυνατότητα κάλυψης της ανάγκης των ΜΜΕ για εμπειρογνωμοσύνη όσον αφορά την πρόσβαση σε τρίτες αγορές μέσω της αξιοποίησης συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών, οι οποίες υφίστανται ήδη τόσο στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες όσο και στα εμπορικά επιμελητήρια, και της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε εξωτερική εμπειρογνωμοσύνη·

47.

φρονεί πως το δίκτυο ΕΕΝ (Enterprise Europe network), με παρουσία σε 60 χώρες, καθώς και το δίκτυο εθνικών και περιφερειακών φορέων προώθησης του εμπορίου, που αποτελούν μέρος της European Trade Promotion Organisations’ Association (ETPOA), με παρουσία σε 180 χώρες συνολικά, μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω στο πλαίσιο της αποστολής του να συνοδεύει τις ΜΜΕ στην είσοδό τους σε ξένες αγορές. Ταυτόχρονα, πρέπει να δημιουργηθούν από την ΕΕ «σημεία επαφής ΣΕΣ», ει δυνατόν εγγύτερα στις ΜΜΕ και λαμβανομένης υπόψη της αρχής «σκέφτομαι τις μικρές επιχειρήσεις, δρω σε περιφερειακό επίπεδο», και προς τούτο, οι περιφερειακοί φορείς προώθησης του εμπορίου πρέπει να έχουν εξέχοντα ρόλο·

48.

κρίνει πως θα ήταν σκόπιμη μια ειδική προσέγγιση για τις καινοτόμες ΜΜΕ που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν σε διεθνές επίπεδο στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU, προκειμένου να καλυφθούν επαρκώς οι κίνδυνοι για αυτό το είδος επιχείρησης και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξή τους σε διεθνές επίπεδο·

49.

φρονεί πως, στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, το υφιστάμενο πλαίσιο τύπου IPEEC για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να αναθεωρηθεί, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επενδύσεις και να αποσβεστούν οι λειτουργικές δαπάνες των συνεργατικών/διακρατικών έργων που υλοποιούνται από αυτού του τύπου τις επιχειρήσεις· χαιρετίζει, στο πλαίσιο αυτό, την έναρξη από την Επιτροπή, στις 23 Φεβρουαρίου, δημόσιας διαβούλευσης ανοικτής έως τις 20 Απριλίου 2021, με την οποία καλούνται όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους επί πρότασης στοχευμένης αναθεώρησης της ανακοίνωσης σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος («ανακοίνωση ΣΕΚΕΕ») (3).

Βρυξέλλες, 19 Μαρτίου 2021.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Απόστολος ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ

(1) https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/may/tradoc_158764.pdf

(2) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/International_trade_in_goods_by_enterprise_size#Share_of_SMEs_in_total_trade_.28intra_.2B_extra-EU.29

(3) https://ec.europa.eu/competition/consultations/2021_ipcei/draft_communication_en.pdf — Σύνδεσμος προς τη δημόσια διαβούλευση: http://bit.ly/3dEFgeM