Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Προς μια στρατηγική της ΕΕ για την ενίσχυση των πράσινων δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλους»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2021/C 56/01)

Εισηγήτρια:

η κ. Tatjana BABRAUSKIENĖ

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	20.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Έγκριση από το τμήμα	11.11.2020
Έγκριση από την ολομέλεια	2.12.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	556
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	241/4/8

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η περιβαλλοντική ευθύνη είναι υποχρέωση όλων. Η βιώσιμη περιβαλλοντική ανάπτυξη απαιτεί δραστική κοινωνική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των ατομικών και συλλογικών αλλαγών νοοτροπίας, συμπεριφοράς, τρόπων ζωής, καθώς και των αλλαγών στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική οργάνωση των χωρών και των κοινωνιών μας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να καθορίσουν αποτελεσματικές εθνικές στρατηγικές με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών, ώστε να ληφθούν μέτρα για την επείγουσα υλοποίηση των Στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ (ΣΒΑ) που ζητούν την ανάληψη δράσης εκ μέρους των χωρών για την ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (ΣΒΑ 4) και την κλιματική αλλαγή (ΣΒΑ 13). Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος 13.3 αποσκοπεί στο να βελτιωθούν «[η] εκπαίδευση, [η] ενημέρωση, καθώς και το ανθρώπινο και το θεσμικό δυναμικό σχετικά με θέματα που αφορούν τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τη μείωση των επιπτώσεων και την έγκαιρη προειδοποίηση [σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών]». Ο στόχος 4.7 αποσκοπεί στο «να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι θα αποκτήσουν τη γνώση και θα καλλιεργήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη»: αυτό δεν θεωρείται μόνο ως ένας τρόπος ενίσχυσης του συνόλου των δεξιοτήτων και τόνωσης της οικονομίας, αλλά και ως τρόπος προώθησης των στόχων της παγκόσμιας ιθαγένειας και της ειρήνης. Η εκπαίδευση επιτελεί καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή αυτή, η οποία υπερβαίνει την απλή εξέταση των περιβαλλοντικών ζητημάτων σε ένα πρόγραμμα σπουδών.

1.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν την πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), η οποία συνίσταται στο να καταστούν η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση δικαίωμα για όλους στην Ευρώπη, να εφαρμοστούν ώστε να βελτιωθεί η παροχή οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για την περιβαλλοντική προστασία αλλά και επαγγελματικών δεξιοτήτων για όλους, και να υποστηριχθεί η εφαρμογή της εν λόγω αρχής με βιώσιμη δημόσια χρηματοδότηση, κατόπιν συμφωνίας με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι οικολογικές δεξιότητες, η περιβαλλοντική ευθύνη και η βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να ενσωματωθούν εγκάρσια εντός των αποτελεσμάτων της μάθησης (γνώσεις, δεξιότητες, συμπεριφορές και αξίες) των περιβαλλόντων τυπικής, άτυπης και μη τυπικής εκπαίδευσης για κάθε ηλικία, σε κάθε τομέα/βαθμίδα εκπαίδευσης και πρόγραμμα μαθητείας ή κατάρτισης εργαζομένων, εντός και πέρα από τους οικολογικούς τομείς.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνδέσουν καλύτερα τις ευρωπαϊκές πολιτικές με τις πολιτικές απασχόλησης και εκπαίδευσης. Κάτι τέτοιο θα βοηθούσε και στην εστίαση της προσοχής στην πρόβλεψη των μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων των ανέργων ή των εργαζόμενων που χρειάζονται κατάρτιση σε ζητήματα περιβαλλοντικής ευθύνης, με ιδιαίτερη έμφαση στις οικολογικές δεξιότητες. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να διασφαλιστεί ότι το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής στη μάθηση και τη διδασκαλία ευθυγραμμίζεται με τη δημοκρατική σχολική νοοτροπία και με ένα μαθησιακό περιβάλλον «οικολογικής νοοτροπίας» που διέπει τη δημιουργία οικολογικών σχολείων, τα οποία, διαθέτοντας ικανές υποδομές επίγνωσης της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας του περιβάλλοντος, λειτουργούν με βιώσιμο τρόπο σε συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του σχολείου και προετοιμάζουν τους μαθητές να καταπολεμούν την κλιματική αλλαγή ως ενεργοί πολίτες, μεταξύ άλλων και από τις μελλοντικές τους θέσεις εργασίας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διεξαγάγει έρευνα σε επίπεδο ΕΕ αναφορικά με την ανάπτυξη των οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων εντός των κρατών μελών και να στηρίξει σε αυτήν την έρευνα τη στρατηγική πολιτικής της. Τα σχολεία είναι μια πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών επί περιβαλλοντικών ζητημάτων για τους σπουδαστές, ιδίως την εποχή του «παντογνώστη» διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των fake news. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις πολιτικές που ακολουθούν τα κράτη μέλη της ΕΕ όταν επιδιώκουν την ενσωμάτωση των γνώσεων για την κλιματική αλλαγή, την περιβαλλοντική ευθύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ως οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, στις εκπαιδευτικές πολιτικές και στα σχολικά προγράμματα της προσχολικής εκπαίδευσης, της γενικής εκπαίδευσης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μια τέτοιου είδους έρευνα θα πρέπει, ακόμη, να εστιάζει στις κοινωνικές και επαγγελματικές οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ), στον τομέα της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΑΕΕΚ) και στον τομέα της διαρκούς επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΑΕΕΚ), καθώς και στο πλαίσιο της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανεκπαίδευσης των ανέργων και των εργαζομένων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει πως οι οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες είναι απαραίτητες για όλους τους πολίτες, τόσο για τους νέους όσο και για τους ηλικιωμένους. Επομένως πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην εφαρμογή τους ταυτόχρονα με την εφαρμογή του πλαισίου βασικών ικανοτήτων (1) για όλους τους τύπους εκπαίδευσης και στη χρήση τους για τη βελτίωση της αγωγής του πολίτη, που είναι απαραίτητη για την ανάληψη ευθύνης για το περιβάλλον, και για τη βελτίωση της «μαθηματικής ικανότητας και των ικανοτήτων στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία και τη μηχανική», που πρέπει να υποστηρίζουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ιδίως στο πλαίσιο της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Επιπλέον, οι οικολογικές δεξιότητες και τα ζητήματα περιβαλλοντικής ευθύνης πρέπει να ενσωματωθούν σε όλα τα μαθήματα, ιδίως δε στη γεωγραφία, την ηθική και τη φιλοσοφία.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το ότι το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη (2) (2020) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εστιάζει στις οικολογικές δεξιότητες, αλλά εκφράζει τη λύπη της διότι δεν παρέχει κάποιον στόχο που πρέπει να επιδιώξουν οι χώρες ως προς το ποσοστό συμμετοχής ενηλίκων εκπαιδευομένων στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση τουλάχιστον όσον αφορά τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, ενώ προτείνει έναν στόχο για το ποσοστό συμμετοχής ενηλίκων εκπαιδευομένων σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες.

1.9.

H EOKE εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (3) (2019) παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την περιβαλλοντική προστασία, προκειμένου να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα στην ΕΕ έως το 2050, καθώς και για το γεγονός ότι ανακοίνωσε διαφορετικές στρατηγικές που θα συνοδεύονται από επερχόμενους κανονισμούς, κονδύλια και εθνικές μεταρρυθμίσεις. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικές πολιτικές, οι οποίες θα επικεντρώνονται και αυτές στην εκπαίδευση για την περιβαλλοντική ευθύνη και τις οικολογικές δεξιότητες, καθώς και στην προληπτική αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανεκπαίδευση, με στόχο τη διευκόλυνση της μετάβασης σε μια πράσινη οικονομία για όλους, ιδίως για εργαζόμενους σε παρακμάζοντες τομείς. Υπενθυμίζει δε ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να υλοποιηθούν στο πλαίσιο πραγματικού κοινωνικού διαλόγου με τις συνδικαλιστικές ενώσεις των εκπαιδευτικών και των εργαζομένων, τους εργοδότες και σε διαβούλευση με τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της όσον αφορά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για τη θέσπιση ενός «ευρωπαϊκού πλαισίου ικανοτήτων» και συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να το αναπτύξει έτσι ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί στην τυπική, άτυπη και μη τυπική μάθηση στο πλαίσιο της «ανοικτής μεθόδου συνεργασίας», όπου θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των υπουργείων παιδείας, κοινωνικοί εταίροι από τους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι ΜΚΟ νεολαίας και εκπαίδευσης.

1.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (4) και υπογράμμισε ότι η βιομηχανική στρατηγική πρέπει να συμπεριλαμβάνει αναφορές για τον αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό, καθώς και την κατάρτιση, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση των εργαζομένων (5), και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την περιφερειακή διάσταση της στρατηγικής και τη δυναμική διακυβέρνηση με κοινωνικό διάλογο. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές για την περιβαλλοντική προστασία, συνεπώς η ανάπτυξη δεξιοτήτων των εργοδοτών είναι επίσης απαραίτητη.

1.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί τις μελλοντικές προεδρίες της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνουν τη συνεργασία ανάμεσα στα Συμβούλια Εκπαίδευσης, Απασχόλησης και Περιβάλλοντος, ώστε οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων στο υψηλότερο επίπεδο να συνδέσουν την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με τη σημασία της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλες τις ηλικίες, εισάγοντάς τες στον τομέα της παιδείας, σε κάθε μορφή και τύπο εκπαίδευσης και κατάρτισης.

1.13.

Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ, όπως μια σύσταση του Συμβουλίου, για τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε σχέση με τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, την ανάπτυξη οικολογικών στρατηγικών για τα σχολεία και την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση των ενηλίκων εντός και εκτός του χώρου εργασίας, σε σχέση με δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνία και τον οικολογικό προσανατολισμό της οικονομίας. Προτείνουμε μια τέτοια σύσταση του Συμβουλίου να είναι σύμφωνη με τις προτάσεις του νέου θεματολογίου δεξιοτήτων για την Ευρώπη, να εστιάζει στον τρόπο ανάπτυξης οικολογικής συμπεριφοράς από όλους, να καταστεί η περιβαλλοντική ευθύνη μια εγκάρσια αρμοδιότητα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, και να δοθεί έμφαση στην ισότητα όσον αφορά την ανάπτυξη οικολογικών δεξιοτήτων για όλες τις ηλικίες και ιδίως για όλες τις μειονεκτούσες κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Η υλοποίηση της στρατηγικής κατ’ αυτόν τον τρόπο απαιτεί επίσης βελτίωση της εκπαίδευσης και κατάρτισης η οποία να συνοδεύεται από βιώσιμους και ικανούς τεχνικούς, χρηματοπιστωτικούς και ανθρώπινους πόρους και να χρηματοδοτείται από τον δημόσιο προϋπολογισμό.

1.14.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα κράτη μέλη πρέπει να χαράξουν ολοκληρωμένες πολιτικές και να επιτύχουν χρηματοδότηση για την υποστήριξη της αρχικής και της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών όσον αφορά την περιβαλλοντική προστασία ως ένα εγκάρσιο ζήτημα για τους εκπαιδευτικούς σε όλα τα μαθήματα και τις βαθμίδες και τύπους εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και ως ειδική κατάρτιση στις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να διασφαλίζουν την παροχή ικανής επαγγελματικής στήριξης στους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευτές και να τους παρέχουν σχετικό και επίκαιρο υλικό, εργαλεία και μεθόδους διδασκαλίας και εκπαιδευτικές πρακτικές επί του θέματος.

1.15.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η απόκτηση οικολογικών δεξιοτήτων στον χώρο εργασίας μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα των εργαζομένων, των διευθυντών και των ενδιαφερόμενων μερών, ενώ συμβάλλει και στην οικολογική ανάπτυξη. Η ΕΟΚΕ ζητεί τη στήριξη της συνεργασίας και τη συγκέντρωση πόρων μεταξύ των εταιρειών (ιδίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων) για την ανταπόκριση στις ανάγκες κατάρτισης σε σχέση με τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες.

1.16.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να εξασφαλιστεί ότι η χρηματοδότηση από την ΕΕ για τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες αναφορικά με την περιβαλλοντική προστασία, όπως π.χ. το Erasmus+, το ΕΚΤ+, η δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, θα δίδουν έμφαση στην παροχή χρηματοδοτικής στήριξης για την ανάπτυξη των οικολογικών δεξιοτήτων για εκπαιδευόμενους κάθε ηλικίας.

1.17.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την ενσωμάτωση περιβαλλοντικής διάστασης στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (6) και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί με τα υπουργεία παιδείας, τους αρμόδιους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για να καθορίσουν ειδικές ανά χώρα συστάσεις για τα κράτη μέλη της ΕΕ σχετικά με την ενίσχυση της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε κάθε βαθμίδα και τύπο των τομέων εκπαίδευσης και κατάρτισης, ξεκινώντας από την προσχολική εκπαίδευση έως και την ανώτερη εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων, λαμβάνοντας υπόψη την αποτελεσματική υποστήριξη των ενηλίκων εντός και εκτός των χώρων εργασίας.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έχει τεράστιο αντίκτυπο στις κοινωνικές συνθήκες, την εκπαίδευση, την απασχόληση και την αγορά εργασίας. Ειδικότερα, μεγάλες κινητοποιήσεις πολιτών σημάδεψαν το 2019 την Ευρώπη, οι οποίες έγιναν ιδίως από σπουδαστές που ζητούσαν από τις δημόσιες αρχές να αναλάβουν επείγουσα και φιλόδοξη δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η περιβαλλοντική ευθύνη και οι οικολογικές δεξιότητες είναι απαραίτητες για όλους, για τους καταναλωτές και τους πολίτες εν γένει, καθώς και για τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους. Τα παραπάνω είναι απαραίτητα για κάθε τομέα και δραστηριότητα, τόσο στην επαγγελματική ζωή (καλύπτονται λειτουργίες από τον στρατηγικό σχεδιασμό και την καινοτομία έως την εργασία σε επίπεδο βάσης σε εργοστάσια και υπηρεσίες) όσο και στην καθημερινή ζωή (για παράδειγμα, αναφορικά με το σπίτι, τις μεταφορές και την κατανάλωση), και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος κάθε επαγγέλματος. Υπάρχουν βέβαια και μερικές θέσεις εργασίας που μπορούν να θεωρηθούν εξειδικευμένες θέσεις περιβαλλοντολόγων.

2.2.

Η αποδιοργάνωση στις οικονομίες που προκλήθηκε λόγω της πανδημίας COVID-19 δεν πρέπει να καθιστά την κλιματική πολιτική ζήτημα χαμηλότερης προτεραιότητας για τις κυβερνήσεις και τους πολίτες στην Ευρώπη. Οι πολιτικοί, οι εταιρείες, οι νομοθέτες και οι ακτιβιστές στην Ευρώπη έχουν ζητήσει από τους ηγέτες τους να πραγματοποιήσουν οικολογικές επενδύσεις για την επανεκκίνηση της ανάπτυξης μετά από την πανδημία του κορονοϊού. Η παραδοχή πίσω από όλα αυτά είναι ότι η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η προώθηση της βιοποικιλότητας θα συμβάλουν στην ανοικοδόμηση ισχυρότερων οικονομιών. Οι δέσμες δημοσιονομικών κινήτρων μετά την κρίση της νόσου COVID-19 θα παρέχουν μια ευκαιρία για την εκκίνηση μιας μετασχηματιστικής και οικολογικής ανάκαμψης με τη δημιουργία οικολογικών θέσεων εργασίας.

2.3.

Παράλληλα, σε ορισμένες χώρες υπήρξαν εκτεταμένες διαδηλώσεις λόγω των δημοσιονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, τις οποίες μέρος των πληθυσμών τους θεώρησε άδικες. Αυτές οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν τον επείγοντα χαρακτήρα και την ανάγκη για φιλόδοξες και σημαντικές κλιματικές πολιτικές που θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένες και να υποστηρίζουν τις πιο ευάλωτες περιφέρειες, τους πιο ευάλωτους τομείς, εργαζόμενους και πολίτες εν γένει. Αυτές οι κλιματικές πολιτικές, όπως είναι φυσικό, έχουν αντίκτυπο στην τυπική, την άτυπη και τη μη τυπική μάθηση εκπαιδευόμενων κάθε ηλικίας, και οι οικολογικές δεξιότητες, η περιβαλλοντική ευθύνη και η βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να ενσωματωθούν εγκάρσια ως παράμετροι των αποτελεσμάτων της μάθησης (γνώσεις, δεξιότητες, συμπεριφορές και αξίες) σε κάθε τομέα εκπαίδευσης, σε προγράμματα μαθητείας και στο πλαίσιο της παροχής κατάρτισης σε εργαζόμενους εντός και εκτός των οικολογικών τομέων. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες είναι αυτές που χρειάζεται η κοινωνία και η οικονομία σε σχέση με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Τα περιβαλλοντικά θέματα καλύπτουν μεγάλο εύρος ζητημάτων, από την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση ως τους φυσικούς πόρους και τη βιοποικιλότητα.

2.4.

Η εκπαίδευση παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση σε σχέση με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, και η διαμόρφωση των στάσεων και των συμπεριφορών μπορεί να κάνει τη διαφορά. Ενώ πολλοί δεκαπεντάχρονοι νέοι αισθάνονται απαισιοδοξία για το μέλλον τους σε σχέση με το περιβάλλον (7), σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (8), πολλές χώρες έχουν ήδη ενσωματώσει περιβαλλοντικά ζητήματα στο πρόγραμμά σπουδών τους και ασχολούνται με θέματα όπως η ανακύκλωση, τα καθημερινά καταναλωτικά πρότυπα και οι βιώσιμες συμπεριφορές. Τα σχολεία είναι μια πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών επί περιβαλλοντικών ζητημάτων για τους μαθητές και τους σπουδαστές, καθώς και χώρος προετοιμασίας υπεύθυνων, κριτικά σκεπτόμενων πολιτών με επίγνωση και συνειδητοποίηση των αιτίων και των συνεπειών των περιβαλλοντικών προβλημάτων, καθώς και με τη γνώση, τις δεξιότητες και τη νοοτροπία που απαιτείται για την εξεύρεση πιο βιώσιμων λύσεων. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις πολιτικές που ακολουθούν τα κράτη μέλη της ΕΕ όταν επιδιώκουν την ενσωμάτωση των γνώσεων για την κλιματική αλλαγή, την περιβαλλοντική ευθύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ως οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, στα σχολικά προγράμματα της προσχολικής εκπαίδευσης, της γενικής εκπαίδευσης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

2.5.

Οι οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες είναι απαραίτητες για όλους τους πολίτες, νέους και ηλικιωμένους. Οι οικολογικές δεξιότητες είναι ένας εγκάρσιος όρος και σχετίζονται με την ικανότητα συνδυασμού περιβαλλοντικών πτυχών με άλλες δεξιότητες. Κάτι τέτοιο απαιτεί επαρκή κατανόηση και γνώση για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά, ταυτόχρονα, και μια γερή βάση γενικών δεξιοτήτων και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Το πλαίσιο βασικών ικανοτήτων (9) αναφέρει ότι η μαθηματική ικανότητα και οι ικανότητες στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία και τη μηχανική (STEM) πρέπει να υποστηρίζουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ιδίως όσον αφορά την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, ενώ είναι απαραίτητη και η αγωγή του πολίτη για την ανάληψη ευθύνης για το περιβάλλον. Οι ικανότητες STEM αποτελούν μια σημαντική βάση για την κατανόηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και για την εξεύρεση λύσεων για τα προβλήματα. Δεξιότητες όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η συνεργασία/ομαδική εργασία είναι επίσης σημαντικές για τη διαμόρφωση ενός περιβαλλοντικά ευσυνείδητου πολίτη με ενεργό συμμετοχή στα κοινά.

2.6.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ενώ στις περισσότερες χώρες μόνο η μειοψηφία των σχολείων προσφέρει μαθήματα αφιερωμένα στο περιβάλλον, το θέμα συνήθως συζητείται ως μέρος άλλων προγραμμάτων, και πολλά σχολεία προσφέρουν πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες με επίκεντρο το περιβάλλον (10). Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη διεθνής έρευνα που να αφορά ειδικά τις εθνικές στρατηγικές και τα προγράμματα για την επιστήμη του περιβάλλοντος, τις συμπεριφορές απέναντι στο περιβάλλον και την ιδιαίτερη πρόβλεψη για την ανάπτυξη και την αξιολόγηση οικολογικών δεξιοτήτων. Έτσι, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλει τη διεξαγωγή έρευνας αναφορικά με τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες εντός των κρατών μελών και να βασίσει τη στρατηγική της σε αυτή την έρευνα.

2.7.

Ο οικολογικός προσανατολισμός της οικονομίας συνεπάγεται την παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών με κατανάλωση λιγότερης ενέργειας και λιγότερων πρώτων υλών και με μειωμένες ανθρακούχες εκπομπές. Ισχύει για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες σε όλους τους τομείς και το πεδίο εφαρμογής συμπεριλαμβάνει εργαζόμενους και καταναλωτές (11). Η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών συνεπάγεται διαρθρωτικές αλλαγές σε όλους τους τομείς και στα επαγγέλματα, καθώς δημιουργούνται νέα πράσινα επαγγέλματα ή αυξάνεται η ζήτησή τους. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται περισσότερο είναι να ενισχυθεί ο οικολογικός προσανατολισμός των ήδη υπαρχόντων επαγγελμάτων. Αυτό μεταφράζεται σε νέες δεξιότητες που απαιτούν αλλαγές στα προγράμματα σπουδών ή ακόμη και νέα προσόντα σε επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης.

2.8.

Κάθε επάγγελμα έχει τις δικές του περιβαλλοντικές πτυχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ενώ ο οικολογικός προσανατολισμός της οικονομίας δημιουργεί ανάγκες για δεξιότητες —ιδίως σε συγκεκριμένους τομείς όπως η ενέργεια και η αποδοτική χρήση των πόρων, οι κατασκευές και η μεταποίηση— η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία δημιουργεί ανάγκες για οικολογικές δεξιότητες σε ευρύ φάσμα κλάδων. Αυτές οι νέες δεξιότητες θα πρέπει ακόμη να αντανακλώνται στους διαφορετικούς τομείς της εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της παροχής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ), από την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΑΕΕΚ) έως τη διαρκή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΔΕΕΚ), και τα προγράμματα μαθητείας. Αυτές οι νέες οικολογικές δεξιότητες μπορεί να ποικίλλουν από πολύ τεχνικές και ειδικές ανά εργασία δεξιότητες έως πιο γενικές, όπως η υπεύθυνη χρήση των πόρων, που αφορούν όλο το φάσμα της απασχόλησης, των επιπέδων ιεραρχίας και των τομέων (12).

2.9.

Εξακολουθεί να μην υπάρχει ακόμη μια ολοκληρωμένη στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ, όπως μια σύσταση του Συμβουλίου, για τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε σχέση με τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, την ανάπτυξη οικολογικών στρατηγικών για τα σχολεία και την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση ενηλίκων εντός και εκτός του χώρου εργασίας, σε σχέση με δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνία και τον οικολογικό προσανατολισμό της οικονομίας. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη (13) (2020) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εστιάζει στις οικολογικές δεξιότητες, αλλά εκφράζει τη λύπη της διότι δεν παρέχει κάποιον στόχο που πρέπει να επιδιώξουν οι χώρες ως προς το ποσοστό ενηλίκων που ζητείται να έχουν, τουλάχιστον τις βασικές, οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες, ενώ προτείνει έναν στόχο για το ποσοστό συμμετοχής ενηλίκων εκπαιδευομένων σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Προτείνουμε μια τέτοια σύσταση του Συμβουλίου να είναι σύμφωνη με τις προτάσεις του νέου θεματολογίου δεξιοτήτων για την Ευρώπη, να εστιάζει στον τρόπο ανάπτυξης οικολογικής συμπεριφοράς από όλους, να καταστεί η περιβαλλοντική ευθύνη μια εγκάρσια αρμοδιότητα στην εκπαίδευση και την κατάρτιση εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, και να δοθεί έμφαση στην ισότητα όσον αφορά την ανάπτυξη οικολογικών δεξιοτήτων για όλες τις ηλικίες και ιδίως για όλες τις μειονεκτούσες κοινωνικοοικονομικές ομάδες.

2.10.

Η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα αλλοιώσει αναπόφευκτα τις κλαδικές και επαγγελματικές δομές και θα φέρει στο φως νέες ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων τομέων που παρακμάζουν και τομέων που θα αντιμετωπίσουν στενώσεις όσον αφορά τις προσλήψεις. Υπό αυτήν την προοπτική, οι προσαρμοσμένες προσεγγίσεις σε πιο ευάλωτες ομάδες ενηλίκων, όπως εκείνων με χαμηλές δεξιότητες (14), θα συνεπαγόταν πρόσθετα κοινωνικοοικονομικά οφέλη.

2.11.

Πρέπει να θεσπιστούν ολοκληρωμένες πολιτικές και να επιτευχθεί χρηματοδότηση για την υποστήριξη της αρχικής και της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών όσον αφορά την περιβαλλοντική προστασία ως ένα εγκάρσιο ζήτημα για τους εκπαιδευτικούς σε όλα τα μαθήματα και τα επίπεδα και τύπους εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και ως ειδική κατάρτιση στις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες. Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί η παροχή ικανής επαγγελματικής στήριξης στους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευτές και η παροχή σχετικού και επίκαιρου υλικού, εργαλείων και μεθόδων διδασκαλίας και εκπαιδευτικών πρακτικών επί του θέματος.

2.12.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (15), τα προγράμματα κατάρτισης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε ανέργους ή σε άτομα που γενικά εργάζονται σπάνια, επικεντρώνονται στις οικολογικές δεξιότητες, παρόλο που οργανώσεις του τομέα και φιλανθρωπικοί/μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί ορισμένες φορές δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη τέτοιων δεξιοτήτων. Αυτό μπορεί να αντανακλά τον αδύναμο σύνδεσμο που υπάρχει ανάμεσα στις πολιτικές που αφορούν το περιβάλλον και σε αυτές που αφορούν την απασχόληση και τις δεξιότητες και ικανότητες, συμπεριλαμβανομένης της πρόβλεψης των μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες. Στις χώρες που εξετάστηκαν, οι οικολογικές δεξιότητες και οι θέσεις εργασίας είναι σπάνια το μόνο σημείο έμφασης των κανονισμών, των πολιτικών και των στρατηγικών. Ταυτόχρονα, οι επιδοτήσεις και τα κίνητρα που απευθύνονται στις εταιρείες για την ανάπτυξη οικολογικών δεξιοτήτων είναι σπάνια.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΣΒΑ) απαιτούν από τις χώρες να αναλάβουν δράση για την ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (ΣΒΑ 4) και την κλιματική αλλαγή (ΣΒΑ 13). Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος 13.3 αποσκοπεί στο να βελτιωθούν «[η] εκπαίδευση, [η] ενημέρωση, καθώς και το ανθρώπινο και το θεσμικό δυναμικό σχετικά με θέματα που αφορούν τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τη μείωση των επιπτώσεων και την έγκαιρη προειδοποίηση [σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών]». Ο στόχος 4.7 αποσκοπεί στο «να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι θα αποκτήσουν τη γνώση και θα καλλιεργήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη»: αυτό δεν θεωρείται μόνο ως ένας τρόπος ενίσχυσης του συνόλου των δεξιοτήτων και τόνωσης της οικονομίας, αλλά και ως τρόπος προώθησης των στόχων της παγκόσμιας και ενεργού δημοκρατικής ιθαγένειας και της ειρήνης.

3.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη εφαρμογής της πρώτης αρχής του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), η οποία συνίσταται στο να καταστούν η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση δικαίωμα για όλους στην Ευρώπη, στο πλαίσιο της βελτίωσης της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλους, και να υποστηριχθεί η εφαρμογή της εν λόγω αρχής με βιώσιμη δημόσια χρηματοδότηση, κατόπιν συμφωνίας με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

3.3.

H EOKE εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (16) που δημοσιεύτηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2019 παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την περιβαλλοντική προστασία, προκειμένου να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα στην ΕΕ έως το 2050, καθώς και για το γεγονός ότι ανακοίνωσε διαφορετικές στρατηγικές που θα συνοδεύονται από επερχόμενους κανονισμούς, κονδύλια και εθνικές μεταρρυθμίσεις. Η ΕΟΚΕ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δίνει έμφαση στο εξής: «Τα σχολεία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε ευνοϊκή θέση για να συμμετέχουν με τους μαθητές, τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα στις αλλαγές που απαιτούνται για μια επιτυχή μετάβαση.» Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία υπογραμμίζει, επίσης, τη σημασία της εκ των προτέρων αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανεκπαίδευσης, ώστε να διευκολυνθεί η δίκαιη μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία για όλους, ιδίως για εργαζόμενους σε παρακμάζοντες τομείς.

3.4.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ανακοινώνει το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να «προετοιμάσει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ικανοτήτων που θα συμβάλει στην ανάπτυξη και την αξιολόγηση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των συμπεριφορών όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Θα παρέχει επίσης υποστηρικτικό υλικό και θα διευκολύνει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών στα δίκτυα της ΕΕ σχετικά με προγράμματα κατάρτισης εκπαιδευτικών.» Η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτήν την πρόταση και συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει το είδος του πλαισίου ικανοτήτων που θα μπορεί να εφαρμοστεί στην τυπική, άτυπη και μη τυπική μάθηση στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συνεργασίας, όπου θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των υπουργείων παιδείας, κοινωνικοί εταίροι από τους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στους τομείς της νεολαίας και της εκπαίδευσης.

3.5.

Από πλευράς τυπικής μάθησης, οι οικολογικές δεξιότητες και η έμφαση στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής στη μάθηση και τη διδασκαλία συνδέεται με έναν πιο δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας των σχολείων και με ένα περιβάλλον μάθησης «οικολογικής νοοτροπίας» ο οποίος οδηγεί στη δημιουργία οικολογικών σχολείων, τα οποία, διαθέτοντας ικανές υποδομές επίγνωσης της κλιματικής αλλαγής και διατήρησης του περιβάλλοντος, λειτουργούν με βιώσιμο τρόπο σε συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του σχολείου και προετοιμάζει τους μαθητές να καταπολεμούν την κλιματική αλλαγή ως ενεργοί πολίτες, μεταξύ άλλων, και από τις μελλοντικές τους θέσεις εργασίας.

3.6.

Οι οικολογικές δεξιότητες πρέπει να αναπτυχθούν στο πλαίσιο εθνικών ενεργών στρατηγικών εκπαίδευσης/κατάρτισης και δεξιοτήτων, σε συνεργασία με σχετικούς φορείς, στο πλαίσιο αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου, καθώς και σε διαβούλευση με τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων σπουδαστών, των νέων, των εκπαιδευτικών και των γονέων, για την προώθηση μιας οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με αποδοτική χρήση των πόρων και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς. Αυτές οι στρατηγικές θα πρέπει, ακόμη, να διαμορφωθούν και να επικαιροποιούνται μέσω του σχεδιασμού ενός αποτελεσματικού συστήματος πρόβλεψης των αναγκών σε δεξιότητες και αντιστοίχισης δεξιοτήτων (17) που θα ενσωματώνει όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως τους κοινωνικούς εταίρους και τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της νεολαίας και της εκπαίδευσης, και θα λαμβάνει υπόψη άλλους στόχους πολιτικών, όπως εκείνους που έχουν να κάνουν με την εκπαίδευση, την απασχόληση, την περιβαλλοντική προστασία, την κυκλική οικονομία και τη μετανάστευση. Κάτι τέτοιο επιτρέπει την έγκαιρη και στοχευμένη παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης στις οικολογικές δεξιότητες που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Θεωρώντας ότι η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία συνιστά στρατηγικό στόχο για τα κράτη μέλη, η προώθηση της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων θα πρέπει, επίσης, να εναρμονιστεί με τις εθνικές στρατηγικές ανάπτυξης, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης επιτυγχάνουν τους εθνικούς στρατηγικούς στόχους.

3.7.

Πέρα από την τυπική εκπαίδευση, τα μη τυπικά περιβάλλοντα συμβάλλουν στην εκπαίδευση για την περιβαλλοντική ιθαγένεια παρέχοντας την ευκαιρία και εξασφαλίζοντας τις συνθήκες που επιτρέπουν στους νέους να αποκτήσουν το σύνολο των γνώσεων, καθώς και τις δεξιότητες, τις αξίες, τις συμπεριφορές και την ανάληψη δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος που είναι απαραίτητες για να αποκτήσουν περιβαλλοντική ιθαγένεια. Επιπλέον, ένας πολίτης με περιβαλλοντική συνείδηση είναι χειραφετημένος και έχει τα κίνητρα να συμμετέχει στην κοινωνία ως ένας παράγοντας αλλαγής προς την κατεύθυνση της επίλυσης σύγχρονων περιβαλλοντικών προβλημάτων, εμποδίζοντας τη δημιουργία νέων, επιτυγχάνοντας βιωσιμότητα και αποκαθιστώντας τις σχέσεις (των ανθρώπων) με τη φύση. Οι παιδαγωγικές μέθοδοι, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης με βάση τον τόπο, της περιβαλλοντικής αγωγής του πολίτη, των παιδαγωγικών μεθόδων περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, των δεξιοτήτων δράσης και της κοινωνικοεπιστημονικής επαγωγικής μάθησης, μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των ατόμων για τη σε βάθος συμμετοχή των πολιτών που είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση της περιβαλλοντικής και κοινωνικής αλλαγής (18). Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας η υποστήριξη των μη τυπικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και οργανισμών με τη χρήση αυτών των μεθόδων αναβάθμισης δεξιοτήτων, διότι συμπληρώνουν την τυπική εκπαίδευση που παρέχεται στα σχολεία.

3.8.

Ακολουθώντας το παράδειγμα της πρώτης κοινής συνόδου του Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε ποτέ μεταξύ των υπουργείων οικονομικών και παιδείας της ΕΕ το 2019 (19), η ΕΟΚΕ καλεί τις μελλοντικές προεδρίες της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνουν τη συνεργασία ανάμεσα στα Συμβούλια Εκπαίδευσης, Απασχόλησης και Περιβάλλοντος, ώστε οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων στο υψηλότερο επίπεδο να συνδέσουν την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με τη σημασία της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλες τις ηλικίες.

3.9.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει, επίσης, την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (20) στο οποίο υπογραμμίζει ότι η βιομηχανική στρατηγική πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τον αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό, καθώς και την κατάρτιση, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση των εργαζομένων (21). Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει εκ του σύνεγγυς την περιφερειακή διάσταση αυτής της στρατηγικής λαμβάνοντας μέριμνα ώστε κανένας πολίτης και καμία περιφέρεια να μην μείνει στο περιθώριο, και επιμένει ότι η στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει έναν κοινωνικό διάλογο στον οποίο θα συμμετέχουν πλήρως οι εργαζόμενοι. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές για την περιβαλλοντική προστασία, συνεπώς η ανάπτυξη δεξιοτήτων των εργοδοτών είναι επίσης απαραίτητη.

3.10.

Η περιβαλλοντική ευθύνη ξεκινά με την παροχή πληροφοριών στους πολίτες σχετικά με τις τεχνικές λύσεις, ώστε να αρχίσουν να τις χρησιμοποιούν για την ενίσχυση του οικολογικού προσανατολισμού της οικονομίας, της ιδιωτικής ζωής, των νοικοκυριών. Για αυτόν τον σκοπό, είναι καθοριστικής σημασίας να εφαρμοστούν μέτρα, ώστε οι επιχειρήσεις, οι δημόσιοι φορείς και τα νοικοκυριά να έχουν στη διάθεσή τους περισσότερες οικολογικές τεχνολογικές λύσεις, σε συνδυασμό με την κατάρτιση όσον αφορά τον τρόπο χρήσης αυτών των τεχνολογικών λύσεων μέσω εφαρμογής στην πράξη. Έτσι, η στρατηγική δίκαιης μετάβασης (22) θα πρέπει να υποστηρίζει την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων των ενηλίκων κάθε ηλικίας εντός και εκτός των χώρων εργασίας και να τους βοηθά να προβαίνουν σε επαγγελματικές επιλογές και μεταβάσεις, και να ακολουθούν έναν βιώσιμο τρόπο σκέψης στη ζωή τους.

3.11.

Η πρώτη αρχή του ΕΠΚΔ πρέπει να γίνει πραγματικότητα, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι οι ενήλικες έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς κατάρτιση και διά βίου μάθηση τόσο εντός όσο και εκτός του χώρου εργασίας, σε σχέση με τις οικολογικές δεξιότητες, ικανότητες, οικολογικές τεχνολογίες και τις οικολογικές δεξιότητες και ικανότητες που άπτονται συγκεκριμένων επαγγελμάτων, με αποτέλεσμα την αναγνώριση της κατάρτισης ως παράγοντα βελτίωσης του επιπέδου των προσόντων. Σε όλους τους εργαζόμενους με οποιοδήποτε επίπεδο δεξιοτήτων και σε οποιοδήποτε μέγεθος επιχείρησης, ανεξάρτητα από τον τομέα και τη γεωγραφική περιοχή όπου εργάζονται, θα πρέπει να παρασχεθεί αποτελεσματική υποστήριξη για τη βελτίωση της κατάρτισης σε οικολογικές δεξιότητες και δεξιότητες για οικολογικές θέσεις εργασίας. Μια τέτοιου είδους υποστήριξη θα πρέπει να αναπτυχθεί ως εθνική και τομεακή στρατηγική, με τη συμμετοχή των τομεακών συμβουλίων δεξιοτήτων και των κοινωνικών εταίρων με ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα της κατάρτισης των παρόχων.

3.12.

Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τις επενδύσεις για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών και του αποτυπώματος άνθρακα μέσω προγραμμάτων που μπορούν, επιπλέον, να συμβάλουν στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. Η χρηματοδότηση των οικολογικών δεξιοτήτων και η ικανότητα περιβαλλοντικής προστασίας αποτελούν σημαντικό κομμάτι του Erasmus+ για την υποστήριξη των προγραμμάτων συνεργασίας νεολαίας και εκπαίδευσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την κινητικότητα και την ανταλλαγή φοιτητών, νέων και προσωπικού σε διαδικασία μάθησης, τη δημιουργία οικολογικών σχολείων και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται για να παρέχει στα κράτη μέλη νέους χρηματοδοτικούς πόρους για να γίνουν τα σχολικά κτίρια και οι σχολικές δραστηριότητες πιο βιώσιμες, με στόχο την αξιοποίηση 3 δισεκατ. ευρώ σε επενδύσεις σε σχολικές υποδομές το 2020. Υποστηρίζουμε πως τα άλλα ταμεία της ΕΕ, όπως το ΕΚΤ+, η δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, πρέπει να εστιάζουν στην παροχή χρηματοδοτικής στήριξης για την ανάπτυξη των οικολογικών δεξιοτήτων για εκπαιδευόμενους κάθε ηλικίας. Παράλληλα, θα πρέπει να διασφαλιστεί η βιώσιμη δημόσια επένδυση για την κάλυψη των αναγκών εκπαίδευσης και κατάρτισης (23).

3.13.

Η υποστήριξη της κατάρτισης των ενηλίκων είναι μια σημαντική κατάκτηση για το άτομο, τον εργοδότη και ολόκληρη την οικονομία στο πλαίσιο ενός θεμελιώδους μετασχηματισμού του κόσμου της εργασίας, κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η χρηματοδότηση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανεκπαίδευσης του εργατικού δυναμικού με τη βοήθεια του ΕΚΤ+, άλλων ευρωπαϊκών ταμείων, με την υποστήριξη των εθνικών ΔΥΑ και με τη συμβολή των εργοδοτών είναι ζωτικής σημασίας και θα πρέπει να υποστηρίζεται από αποτελεσματικές στρατηγικές αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανεκπαίδευσης. Η υποστήριξη της συνεργασίας και της συγκέντρωσης πόρων μεταξύ των εταιρειών για την ανταπόκριση στις ανάγκες κατάρτισης μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα βοηθητική για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν χρόνο και πόρους για να παράσχουν από μόνες τους κατάρτιση (24). Η απόκτηση οικολογικών δεξιοτήτων στον χώρο εργασίας μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα των εργαζομένων, των διευθυντών και των ενδιαφερόμενων μερών, ενώ συμβάλλει και στην οικολογική ανάπτυξη.

3.14.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το Συμβούλιο Περιβάλλοντος συνεδρίασε στις 5 Μαρτίου 2020 και συζήτησε για την Πράσινη Συμφωνία και την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (25) και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί με τα υπουργεία παιδείας, τους αρμόδιους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για να καταρτίσουν ειδικές ανά χώρα συστάσεις για τα κράτη μέλη της ΕΕ σχετικά με την ενίσχυση της παροχής οικολογικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε κάθε βαθμίδα και τύπο των τομέων εκπαίδευσης και κατάρτισης, ξεκινώντας από την προσχολική εκπαίδευση και φτάνοντας έως και την ανώτερη εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων, λαμβάνοντας υπόψη την αποτελεσματική υποστήριξη των ενηλίκων εντός και εκτός των χώρων εργασίας.

---

(1)  ΕΕ C 189 της 4.6.2018, σ. 1

(2)  COM(2020) 274 final.

(3)  COM(2019) 640 final.

(4)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2020 σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

(5)  Η υπογράμμιση δική μας.

(6)  Συμβούλιο Περιβάλλοντος, 5 Μαρτίου 2019.

(7)  ΟΟΣΑ (2019), Avvisati, F., Is there a generational divide in environmental optimism?, PISA in Focus, αριθ. 95.

(8)  ΟΟΣΑ (2014), Trends shaping education 2014 Spotlight 4.

(9)  ΕΕ C 189 της 4.6.2018, σ. 1

(10)  ΟΟΣΑ (2012), How 'green' are today's 15-year-olds? PISA σε Focus, αριθ. 15.

(11)  Eurofound (2011), Εργασιακές σχέσεις και βιωσιμότητα: Ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων στη μετάβαση προς την πράσινη οικονομία

(12)  Cedefop (2019), Skills for green jobs: 2018 update. Ευρωπαϊκή συγκεφαλαιωτική έκθεση. Η έρευνα του Cedefop εξετάζει τις εξελίξεις σε Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Εσθονία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.

(13)  COM(2020) 274 final.

(14)  Βλέπε Cedefop (2020), Empowering adults through upskilling and reskilling pathways, Volume 1: adult population with potential for upskilling and reskilling, για μια ολοκληρωμένη επισκόπηση των ενηλίκων με χαμηλές δεξιότητες στην ΕΕ των 27 και στο ΗΒ.

(15)  Cedefop (2019), Skills for green jobs: 2018 update. Ευρωπαϊκή συγκεφαλαιωτική έκθεση. Αυτή η έρευνα εξετάζει τις εξελίξεις σε Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Εσθονία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.

(16)  COM(2019) 640 final.

(17)  Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με την πρόβλεψη των αναγκών σε δεξιότητες και την αντιστοίχιση δεξιοτήτων στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου συστήματος διακυβέρνησης δεξιοτήτων, βλέπε τη σχετική ιστοσελίδα του Cedefop «Anticipating and matching skills». Για τη σημασία της πρόβλεψης των αναγκών σε δεξιότητες ως προς τις οικολογικές δεξιότητες, βλέπε Cedefop (2019), Skills for green jobs: 2018 update.

(18)  Paraskeva-Hadjichambi D. et al. (2020) Educating for Environmental Citizenship in Non-formal Frameworks for Secondary Level Youth. Σε: Hadjichambis A. et al. (eds) Conceptualising Environmental Citizenship for 21st Century Education. Environmental Discourses in Science Education, τ. 4. Springer, Cham.

(19)  Κοινή σύνοδος των Υπουργών Παιδείας και των Υπουργών Οικονομικών.

(20)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2020 σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

(21)  Η υπογράμμιση δική μας.

(22)  Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί μέρος του Επενδυτικού Σχεδίου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 100 δισεκατ. ευρώ σε επενδύσεις, ώστε να παρέχει πρόσθετη στοχευμένη υποστήριξη στις περιφέρειες που επηρεάζονται περισσότερο από τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και που είναι λιγότερο ικανές να αντεπεξέλθουν σε μια τέτοια πρόκληση.

(23)  ΕΕ C 262 της 25.7.2018, σ. 1.

(24)  Cedefop (2019), Skills for green jobs: 2018 update. Η έρευνα εξετάζει τις εξελίξεις σε Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Εσθονία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.

(25)  Συμβούλιο Περιβάλλοντος, 5 Μαρτίου 2019.