ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 18.11.2020
COM(2020) 746 final
Σύσταση για
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ
{SWD(2020) 276 final}
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 18.11.2020
COM(2020) 746 final
Σύσταση για
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ
{SWD(2020) 276 final}
Σύσταση
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,
Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 136 σε συνδυασμό με το άρθρο 121 παράγραφος 2,
Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 1997, για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 1 , και ιδίως το άρθρο 5 παράγραφος 2,
Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών 2 , και ιδίως το άρθρο 6 παράγραφος 1,
Έχοντας υπόψη τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,
Έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής,
Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής,
Εκτιμώντας τα ακόλουθα:
(1)Ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19, η οικονομία της ζώνης του ευρώ γνώρισε ξαφνική και βαθιά ύφεση κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 και παραμένει ευάλωτη στη συνεχιζόμενη κρίση στον τομέα της υγείας. Η κρίση της νόσου COVID-19 προκάλεσε σειρά μεγάλων κλυδωνισμών τόσο στη ζήτηση όσο και στην προσφορά που είχαν ως συνέπεια μια αναμενόμενη μείωση του ΑΕΠ κατά 7,8 % το 2020. Σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις η ανάκαμψη κατά το 2021 θα είναι βραδύτερη από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως και το μεγάλο παραγωγικό κενό, της τάξης του -7,0 % του δυνητικού ΑΕΠ το 2020, δεν θα κλείσει έως το τέλος του 2021. Επικρατεί σημαντική αβεβαιότητα όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές, η οποία συνδέεται με την εξέλιξη της πανδημίας και τις αλλαγές συμπεριφοράς των οικονομικών παραγόντων. Η άμεση ανάληψη δράσης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, μεταξύ άλλων μέσω της δέσμης μέτρων Next Generation EU (NGEU), έχει συμβάλει αποφασιστικά στην αντιστάθμιση ορισμένων από τις αρνητικές συνέπειες του κλυδωνισμού και στη σταθεροποίηση των αγορών. Τόσο η ιδιωτική κατανάλωση όσο και οι επενδύσεις επλήγησαν σοβαρά, επηρεάζοντας με τη σειρά τους αρνητικά τις τιμές και τους μισθούς. Οι προοπτικές της αγοράς εργασίας παρουσιάζουν επίσης επιδείνωση, με αποτέλεσμα να διακοπεί η επί επτά συνεχή έτη βελτίωσή τους. Ωστόσο, λόγω της επιτυχούς εφαρμογής φιλόδοξων μέτρων πολιτικής σε όλα τα κράτη μέλη – όπως τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας και άλλες πολιτικές στήριξης για την αποφυγή μαζικών απολύσεων και μεγάλων απωλειών εισοδήματος – η αύξηση της ανεργίας μετριάστηκε από τη μείωση των ποσοστών συμμετοχής στην αγορά εργασίας μετά την εγκατάλειψή της από αποθαρρημένους εργαζομένους, σε συνδυασμό με τη μείωση των συνολικών ωρών εργασίας.
(2)Η κρίση της COVID-19 αυξάνει τις οικονομικές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Οι αποκλίσεις αυτές οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων: η ένταση και ο χρόνος εκδήλωσης του αρχικού κλυδωνισμού από την COVID-19· το σχετικό μέγεθος και η οικονομική σημασία των τομέων έντασης επαφών (π.χ. τουρισμός και φιλοξενία) και οι διαφορές στα διαθέσιμα δημοσιονομικά περιθώρια. Οι διαφορές αυτές επηρεάζουν την εμπιστοσύνη, τις επενδύσεις και τις προοπτικές ανάπτυξης, καθώς και τις περιφερειακές ανισότητες που προϋπήρχαν αλλά ενδέχεται να επιδεινωθούν. Μακροπρόθεσμα, η τρέχουσα κρίση της COVID-19 ενέχει τον κίνδυνο μόνιμων αρνητικών επιπτώσεων στη δυνητική ανάπτυξη και τα εισοδηματικά χάσματα λόγω της μείωσης του ανθρώπινου και του φυσικού κεφαλαίου (τόσο του υλικού όσο και του άυλου). Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη χαμηλότερη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και των εισοδημάτων.
(3)Η ταχεία και δυναμική αντίδραση της Ένωσης, μεταξύ άλλων με το Next Generation EU (NGEU), το οποίο περιλαμβάνει τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), ενίσχυσε την εμπιστοσύνη της αγοράς και κατέδειξε την ενότητα των κρατών μελών σε μια συντονισμένη προσπάθεια για την επανεκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης και την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας. Επίσης, συμφωνήθηκαν ήδη αμέσως ορισμένα νέα μέσα για την Ένωση και τη ζώνη του ευρώ. Τα μέσα αυτά παρέχουν ήδη ένα δίχτυ ασφαλείας για τους εργαζομένους (μέσω του ευρωπαϊκού μέσου προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης - SURE) 3 , για τις επιχειρήσεις (μέσω ενός προγράμματος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων) και για τα κράτη μέλη προκειμένου να σταθεροποιηθεί το κόστος χρηματοδότησης του χρέους των χωρών, μεταξύ άλλων με το Μέσο Ενίσχυσης για την Πανδημική Κρίση μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας 4 . Η απάντηση της Ένωσης σε επίπεδο πολιτικής περιλάμβανε επίσης την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και ένα προσωρινό πλαίσιο για τη χρήση της ευελιξίας στο πλαίσιο των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις 5 . Τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής ανακατευθύνθηκαν εκεί όπου ήταν περισσότερο αναγκαία μέσω της Πρωτοβουλίας Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού + (CRII και CRII +) 6 .
(4)Η εφαρμογή καλά σχεδιασμένων πολιτικών στο πλαίσιο του NGEU και του κύριου μέσου του, του RRF, θα στηρίξει τα κράτη μέλη στην έναρξη μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη και θα αυξήσει το επίπεδο και την ποιότητα των επενδύσεων, σύμφωνα με τους στόχους της ανθεκτικότητας και της διττής πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Αναμένεται να συμβάλει στην ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και να στηρίξει την επιτυχή μετάβαση των εργαζομένων σε θέσεις εργασίας, συμβολή η οποία, παράλληλα με τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής, θα είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση της συνοχής, την προώθηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας. Οι αναπτυξιακοί στόχοι της ΕΕ και οι εθνικές διαρθρωτικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προσδιορίζονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2019 και του 2020, είναι καίριας σημασίας. Η ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ASGS 7 ), η οποία προωθεί αυτούς τους στόχους, προτείνει επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες: 1) ενίσχυση της ενέργειας, 2) Ανακαίνιση, 3) Επαναφόρτιση και Ανεφοδιασμός, 4) Σύνδεση, 5) Εκσυγχρονισμός, 6) Επέκταση και 7) Επανειδίκευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων. Οι εμβληματικές αυτές πρωτοβουλίες αποτελούν κοινές προκλήσεις που απαιτούν συντονισμένες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διοχετεύσουν επενδύσεις, να υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις και να ενσωματώσουν περαιτέρω τις αξιακές τους αλυσίδες σε αυτούς τους εμβληματικούς τομείς. Ο προτεινόμενος κανονισμός για τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να είναι αντίστοιχα με τις προκλήσεις και τις προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Η αντιστοιχία αυτή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
(5)Η ζώνη του ευρώ απαιτεί ένα μείγμα πολιτικών που να είναι υποστηρικτικό, συντονισμένο, ολοκληρωμένο και συνεκτικό ώστε να αμβλύνει τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19. Στόχος είναι να περιοριστούν τυχόν αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, να μειωθούν οι σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές αποκλίσεις, να αντιμετωπιστούν οι ανισορροπίες και άλλοι σημαντικοί μακροοικονομικοί κίνδυνοι και, γενικότερα, να αποφευχθούν αρνητικές επιπτώσεις για τη δυνητική οικονομική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα. Η αμοιβαία συνοχή των τριών βασικών διαστάσεων του συνδυασμού πολιτικών της ζώνης του ευρώ – νομισματικής, δημοσιονομικής και διαρθρωτικής – είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση ενός υποστηρικτικού, συνολικού προσανατολισμού της πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ.
(6)Οι έγκαιρες παρεμβάσεις νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αποσκοπούσαν στο να διατηρηθούν ανέπαφοι οι δίαυλοι μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και να διασφαλιστεί η μεσοπρόθεσμη σταθερότητα των τιμών. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε σημαντικές πρόσθετες αγορές στοιχείων ενεργητικού του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες θα ανέλθουν σε 1 470 δισ. EUR στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων του ενεργητικού (APP, 120 δισ. EUR έως το τέλος του 2020) 8 και του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (PEPP, 1 350 δισ. EUR τουλάχιστον έως τα μέσα του 2021) 9 .
(7)Ο δημοσιονομικός προσανατολισμός προβλέπεται να είναι έντονα επεκτατικός το 2020 και να παραμείνει υποστηρικτικός το 2021, τόσο σε επίπεδο ζώνης του ευρώ όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ο συντονισμός των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, με πλήρη σεβασμό του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κλυδωνισμού που προκάλεσε η COVID-19 και την ορθή λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Στις 20 Μαρτίου 2020, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οικονομία της ΕΕ αντιμετώπιζε σοβαρή οικονομική ύφεση και ότι πληρούνταν οι όροι για την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Το συμπέρασμα αυτό εγκρίθηκε από τους υπουργούς Οικονομικών των κρατών μελών 10 . Τα κράτη μέλη θέσπισαν σημαντικά δημοσιονομικά μέτρα για την ανάσχεση της πανδημίας και την παροχή στήριξης σε άτομα και επιχειρήσεις που πλήττονται ιδιαίτερα, συμπεριλαμβανομένης της έκτακτης στήριξης ρευστότητας, κυρίως μέσω εγγυήσεων που παρέχονται σε επιχειρήσεις και τράπεζες για τη διασφάλιση της ροής πιστώσεων. Περαιτέρω συντονισμένη δημοσιονομική στήριξη θα παρασχεθεί σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
(8)Οι οικονομικές επιπτώσεις της νόσου COVID-19 έχουν σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά. Όταν το επιτρέψουν οι υγειονομικές και οικονομικές συνθήκες, η επανεστίαση των δημοσιονομικών πολιτικών στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων, μεταξύ άλλων με τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και των πολιτών, θα συμβάλει στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα. Αυτό θα πρέπει να γίνει κατά τρόπο που να μετριάζει τον αντίκτυπο της κρίσης στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της σύνθεσης των εθνικών προϋπολογισμών και στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μακροπρόθεσμα, μεταξύ άλλων ενόψει της κλιματικής αλλαγής και των προκλήσεων στον τομέα της υγείας, φαίνονται ιδιαίτερα σημαντικές. Η βελτίωση της σύνθεσης των εθνικών προϋπολογισμών, ιδίως με την επανεξέταση των δαπανών και με αποτελεσματικά πλαίσια για τις δημόσιες συμβάσεις, μπορεί να δημιουργήσει τα αναγκαία δημοσιονομικά περιθώρια. Οι πράσινες δημοσιονομικές πρακτικές μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της άμβλυνσης της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας του περιβάλλοντος. Επαρκή, αποτελεσματικά και χωρίς αποκλεισμούς συστήματα υγείας και κοινωνικής προστασίας παρέχουν την αναγκαία προστασία σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, διαδραματίζουν καίριο ρόλο ως αυτόματοι σταθεροποιητές και αναμένεται να διατηρήσουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Ομοίως, μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη λειτουργία των αγορών εργασίας, κεφαλαίων, προϊόντων και υπηρεσιών – μέσω της κατάλληλης υλοποίησης και αλληλουχίας – αυξάνουν τη δυνητική παραγωγή, αποφεύγοντας παράλληλα έναν αρνητικό βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο στη συνολική ζήτηση.
(9)Η κρίση της COVID-19 ενισχύει τη σημασία των μεταρρυθμίσεων για πιο αποτελεσματικά και δικαιότερα συστήματα δημόσιων εσόδων. Καθώς η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας στην πλειονότητα των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ παραμένει υψηλή, τα συστήματα αυτά περιλαμβάνουν τη μετατόπιση της φορολογικής επιβάρυνσης προς φορολογικές βάσεις που είναι λιγότερο επιζήμιες για την προσφορά εργασίας, την παραγωγικότητα, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τον σχετικό διανεμητικό αντίκτυπο. Η αυξημένη χρήση της περιβαλλοντικής φορολογίας και/ή άλλων μορφών τιμολόγησης των εξωτερικών παραγόντων μπορεί να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη με την παροχή κινήτρων για «οικολογικότερες» συμπεριφορές. Τα μέτρα για την αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της φοροαποφυγής, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στην Ένωση, μπορούν να καταστήσουν τα φορολογικά συστήματα πιο αποτελεσματικά και πιο δίκαια. Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιοποίηση της οικονομίας έχουν οδηγήσει στην αποσύνδεση του τόπου όπου δημιουργείται η αξία από τον τόπο όπου καταβάλλεται ο φόρος. Συνεχίζονται οι εργασίες στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ για την επίτευξη λύσης βασισμένης στην παγκόσμια συναίνεση για την αντιμετώπιση των φορολογικών προκλήσεων που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας.
(10)Η επίσπευση των μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση των εμποδίων στις επενδύσεις και των περιορισμών στον τομέα της προμήθειας έχει ιδιαίτερη σημασία, λαμβανομένου υπόψη του υψηλού επιπέδου αβεβαιότητας που προκάλεσε ο κλυδωνισμός συνεπεία της νόσου COVID-19 και των επιζήμιων επιπτώσεών του στις επενδύσεις. Τα μέτρα που επιταχύνουν την απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ και την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση των πόρων είναι ουσιαστικής σημασίας, ιδίως στα κράτη μέλη που υστερούν στα θέματα αυτά και όπου τα κονδύλια της ΕΕ χρηματοδοτούν σημαντικό μέρος των επενδύσεων. Οι μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις (π.χ. ψηφιοποίηση των δημόσιων διοικήσεων, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, δικαστικές μεταρρυθμίσεις) και αποτρέπουν την κατάχρηση κεφαλαίων (π.χ. διαφθορά, απάτη και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες 11 ) μπορούν να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και να συμβάλουν στην τόνωση των επενδύσεων, της απασχόλησης και της δημιουργίας επιχειρήσεων.
(11)Η κρίση της νόσου COVID-19 οδήγησε σε σημαντικές απώλειες εσόδων για πολλές επιχειρήσεις και συνεπάγεται κινδύνους για την εταιρική φερεγγυότητα σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Τα αποτελεσματικά πλαίσια αφερεγγυότητας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη στήριξη βιώσιμων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν προσωρινά προβλήματα και στην εξασφάλιση της ομαλής εξόδου των μη βιώσιμων επιχειρήσεων. Η βελτίωση των πλαισίων αφερεγγυότητας μπορεί επίσης να συμβάλει στην αντιμετώπιση της πιθανής αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και στη διατήρηση των πιστώσεων προς την οικονομία, διευκολύνοντας την εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών και τονώνοντας τις διασυνοριακές επενδύσεις μακροπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό εκδόθηκε η οδηγία περί αναδιάρθρωσης και δεύτερης ευκαιρίας (2019/1023) 12 με σκοπό τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σε όλα τα κράτη μέλη στην εθνική νομοθεσία περί φερεγγυότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα πλαίσια προληπτικής αναδιάρθρωσης είναι διαθέσιμα στους οφειλέτες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, να προβλεφθούν διαδικασίες που οδηγούν σε απαλλαγή υπερχρεωμένων επιχειρηματιών από τα χρέη και να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα όλων των ειδών διαδικασιών αφερεγγυότητας. Είναι σημαντικό να προχωρήσει η μεταφορά και η εφαρμογή της οδηγίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης στο σχέδιο δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών του Σεπτεμβρίου 2020 13 την έναρξη των εργασιών για την ελάχιστη εναρμόνιση ή την αυξημένη σύγκλιση σε στοχευμένους τομείς της βασικής νομοθεσίας για την αφερεγγυότητα μη τραπεζικών ιδρυμάτων. Πέραν τούτου, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν περαιτέρω την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα των πλαισίων αφερεγγυότητάς τους σύμφωνα με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και να αντιμετωπίσουν τις εναπομένουσες ελλείψεις 14 .
(12)Η περαιτέρω εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς αγαθών και υπηρεσιών και η προσαρμογή της ζώνης του ευρώ στην ψηφιακή εποχή μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης, σύγκλισης και ανθεκτικότητας. Το κοινό νόμισμα και η ενιαία αγορά εργάζονται παράλληλα για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών οικονομικής σταθεροποίησης και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Η κρίση της νόσου COVID-19 έδωσε ώθηση στη χρήση ψηφιακών εργαλείων, ανέδειξε τη σημασία της ψηφιακής ενιαίας αγοράς και επιτάχυνε τη χρήση ψηφιακών μεθόδων πληρωμής χωρίς μετρητά. Ωστόσο, η ενιαία αγορά παραμένει ατελής, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών και ειδικότερα στο λιανικό εμπόριο και τις επαγγελματικές υπηρεσίες. Η ενιαία αγορά έχει τη δυνατότητα να περιορίσει την ανελαστικότητα των τιμών που παρεμποδίζει τόσο τον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής όσο και την οικονομική ανθεκτικότητα. Η ενιαία αγορά συμβάλλει στην κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής, γεγονός που επιτρέπει σε τομείς, περιφέρειες και κράτη μέλη να ελαχιστοποιούν το οικονομικό κόστος (π.χ. ανεργία) στο πλαίσιο της αντιμετώπισης κλυδωνισμών. Για να επιτευχθεί περαιτέρω ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, είναι αναγκαίο να αρθούν όλοι οι εναπομένοντες περιττοί περιορισμοί, να ενισχυθούν οι μηχανισμοί εποπτείας της αγοράς και να ληφθούν μέτρα για τη διασφάλιση της διοικητικής ικανότητας προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι.
(13)Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που βελτιώνουν την ένταξη στην αγορά εργασίας και τις μεταβάσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στις ψηφιακές και τις πράσινες θέσεις εργασίας, είναι απαραίτητες για την αύξηση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και τη στήριξη της ανάκαμψης. Τα άμεσα εθνικά και ενωσιακά μέτρα για την κρίση περιόρισαν τον αρνητικό οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο στους εργαζομένους. Ταυτόχρονα, ορισμένες μακροχρόνιες μεταρρυθμίσεις έχουν καταστεί ακόμη πιο επείγουσες τώρα: αποτελεσματικές ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εξατομικευμένης στήριξης, της βελτίωσης της ποιότητας και του συμπεριληπτικού χαρακτήρα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης για την ενίσχυση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων από μικρή ηλικία, ισχυρά μέτρα επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επένδυση στην εκπαίδευση και κατάρτιση ενηλίκων και σε διαδικτυακές πλατφόρμες μάθησης, αντιμετώπιση των ελλείψεων δεξιοτήτων, αύξηση των προοπτικών απασχόλησης των πλέον ευάλωτων τμημάτων του ενεργού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των νέων και των μακροχρόνια ανέργων, καθώς και μείωση του χάσματος μεταξύ των φύλων. Η προώθηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας και η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, ιδίως με την εξασφάλιση επαρκών κατώτατων μισθών και την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας, είναι καίριας σημασίας για τη στήριξη μιας βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψης. Ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχή χάραξη και εφαρμογή των πολιτικών.
(14)Η πρόσβαση σε επαρκή, βιώσιμα και χωρίς αποκλεισμούς συστήματα υγείας και κοινωνικής προστασίας, τα οποία λειτουργούν ως αυτόματοι σταθεροποιητές στη διάρκεια της κρίσης, είναι σημαντική για την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα. Τα συστήματα αυτά συμβάλλουν στη διατήρηση αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου και καλής υγείας του πληθυσμού, στοιχεία θεμελιώδους σημασίας για μια παραγωγική οικονομία της εργασίας, καθ’ όλη τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου. Οι επενδύσεις για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της υγείας και των ανθεκτικών συστημάτων υγείας πρέπει να εξακολουθήσουν να αποτελούν προτεραιότητα για τα κράτη μέλη. Η εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 15 είναι καίριας σημασίας για την παροχή κατευθύνσεων κατά τη χάραξη των πολιτικών. Ενώπιον της κρίσης, έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική η ανάγκη εξασφάλισης επαρκούς κάλυψης κοινωνικής προστασίας για όλους, τόσο από την άποψη της ποιοτικής υγειονομικής και μακροχρόνιας περίθαλψης όσο και από την άποψη της αναπλήρωσης εισοδήματος για όλους τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν άτυπες συμβάσεις και των αυτοαπασχολουμένων. Πολλά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει προσωρινά μέτρα στήριξης του εισοδήματος και κοινωνικής αρωγής υπέρ των ευάλωτων ομάδων με πολύ χαμηλά εισοδήματα και των εργαζομένων που δεν δικαιούνται επιδόματα ανεργίας. Έχουν ληφθεί μέτρα όσον αφορά τα επιδόματα, τους όρους επιλεξιμότητας και τις πρόσθετες υπηρεσίες σε είδος. Η ενίσχυση της επάρκειας και της κάλυψης των συστημάτων κοινωνικής προστασίας πρέπει να γίνει κατά τρόπο που να διασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών.
(15)Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, αλλά οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας άσκησαν εκ νέου πίεση στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ εισήλθαν στην τρέχουσα κρίση με μεγαλύτερες ικανότητες απορρόφησης ζημιών σε σύγκριση με την περίοδο πριν από την έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σε συνδυασμό με μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, το γεγονός αυτό απέτρεψε την εφαρμογή αυστηρότερων όρων χρηματοδότησης της αγοράς, πέραν της αρχικής φάσης της κρίσης, και εξασφάλισε τη συνεχή παροχή πιστώσεων στον ιδιωτικό τομέα. Η κρίση είναι πιθανό να ασκήσει περαιτέρω πίεση στα ήδη χαμηλά επίπεδα κερδοφορίας των τραπεζών και στα ποσοστά των μη εξυπηρετούμενων δανείων, καθώς και στον μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό τομέα, ο οποίος υπέστη εκροές και ζημίες από αποτίμηση που έχουν ανακτηθεί μόνο εν μέρει. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να παρεμποδίσει τη χορήγηση πιστώσεων, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάκαμψη. Οι ταχείες και σημαντικές παρεμβάσεις πολιτικής στήριξαν την εμπιστοσύνη και συνέβαλαν στη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας. Για να μετριαστούν οι κίνδυνοι, είναι ζωτικής σημασίας να διακοπεί η αλληλεπίδραση μεταξύ των ευάλωτων σημείων του εταιρικού τομέα και των κινδύνων του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς και να αντιμετωπιστούν οι διαρθρωτικές αδυναμίες προκειμένου να ενισχυθεί η κερδοφορία. Τα συστήματα εγγύησης κρατικών δανείων συμβάλλουν στην προστασία των επιχειρήσεων και του τραπεζικού τομέα, αλλά συνεπάγονται επίσης ενδεχόμενες υποχρεώσεις για τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Ελλείψει αποτελεσματικού συστήματος που να διακρίνει τις βιώσιμες από τις μη βιώσιμες επιχειρήσεις, η παράταση της αναστολής της αφερεγγυότητας και η ανοχή των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιβάλλει τη λήψη δύσκολων αποφάσεων, καθώς θα μπορούσε να οδηγήσει σε κακή κατανομή των κονδυλίων και να αυξήσει τις ζημίες σε περίπτωση ενδεχόμενης πτώχευσης.
(16)Η ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ παραμένει ουσιαστικής σημασίας. Η κάλυψη των εναπομενόντων κενών θα μπορούσε να αυξήσει περαιτέρω τη σταθερότητα και την ανθεκτικότητα της ζώνης του ευρώ και να ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ, το οποίο έχει παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερό τα τελευταία χρόνια. Tο Next Generation EU, πέρα από τη συμβολή του στη βραχυπρόθεσμη σταθεροποίηση και στη στήριξη της ανάκαμψης, έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει την ΟΝΕ μακροπρόθεσμα. Η αύξηση της ανθεκτικότητας της ζώνης του ευρώ σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς, μεταξύ άλλων και μέσω της σημαντικής έκδοσης χρεογράφων σε ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των πράσινων και των κοινωνικών ομολόγων, θα προσδώσει βάθος και ρευστότητα στην αγορά χρεογράφων υψηλής ποιότητας σε ευρώ και με τον τρόπο αυτό μπορεί να ενισχύσει το ευρώ ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Ωστόσο, η ΟΝΕ εξακολουθεί να στερείται σημαντικών στοιχείων, όπως η πλήρης Τραπεζική Ένωση και η Ένωση Κεφαλαιαγορών. Η ενίσχυση της Τραπεζικής Ένωσης παραμένει ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα, να μειωθεί ο χρηματοπιστωτικός κατακερματισμός και να προστατευθεί ο δανεισμός στην οικονομία σε καιρούς κρίσης. Η ολοκλήρωση των εργασιών που αφορούν τη δέσμη μεταρρυθμίσεων του ΕΜΣ αποτελεί προτεραιότητα, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης μηχανισμού ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης. Ο εν λόγω μηχανισμός ασφαλείας θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία και να επισπευσθεί, υπό την προϋπόθεση ότι έχει σημειωθεί επαρκής πρόοδος όσον αφορά τη μείωση των κινδύνων. Θα πρέπει συνεχιστούν οι εργασίες για την εξεύρεση λύσεων ώστε να αρθούν οι περιορισμοί που αντιμετωπίζουν οι υφιστάμενες δομές για την παροχή ρευστότητας κατά την εξυγίανση. Η ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών αποτελεί βασική προτεραιότητα, όπως καταδεικνύεται από το νέο σχέδιο δράσης του Σεπτεμβρίου 2020. Μια ισχυρή και ανθεκτική ΟΝΕ θα είναι επίσης σημαντική για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ και τη διασφάλιση της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αυτονομίας της Ένωσης, για την οποία η Επιτροπή θα υποβάλει ανακοίνωση, με πλήρη σεβασμό της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης και με ανοικτό και διαφανή τρόπο έναντι των κρατών μελών που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ.
ΣΥΝΙΣΤΑ στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να αναλάβουν δράση, μεμονωμένα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, και συλλογικά στο πλαίσιο της Ευρωομάδας, κατά την περίοδο 2021-2022, ούτως ώστε:
1.Να εξασφαλίσουν μια πολιτική που στηρίζει την ανάκαμψη
Καθώς η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας συνεχίζεται, οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να παραμείνουν υποστηρικτικές σε όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021.
Τα μέτρα πολιτικής θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στις ειδικές συνθήκες κάθε χώρας και να είναι έγκαιρα, προσωρινά και στοχευμένα. Καθώς εξακολουθούν να υφίστανται κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να συντονίζουν δράσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, τη στήριξη της οικονομίας και την υποστήριξη της βιώσιμης ανάκαμψης.
Όταν το επιτρέψουν οι επιδημιολογικές και οικονομικές συνθήκες, να καταργήσουν σταδιακά τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των πολιτών κατά τρόπο που μετριάζει τον κοινωνικό αντίκτυπο και τον αντίκτυπο της κρίσης στην αγορά εργασίας και να ακολουθήσουν δημοσιονομικές πολιτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, ενισχύοντας παράλληλα τις επενδύσεις.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την κάλυψη, την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και κοινωνικής προστασίας.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα των δημοσιονομικών μέτρων. Να βελτιώσουν τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των επενδύσεων και της κατάρτισης πράσινου προϋπολογισμού και των πλαισίων δημόσιων συμβάσεων. Να αξιοποιήσουν τις επανεξετάσεις των δαπανών για την καλύτερη εστίαση των δημόσιων δαπανών στις ανάγκες ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
2.Να βελτιώσουν περαιτέρω τη σύγκλιση, την ανθεκτικότητα και τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη
Να μετριάσουν τον κίνδυνο περαιτέρω αποκλίσεων και να ενισχύσουν την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα στη ζώνη του ευρώ εφαρμόζοντας μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα και την απασχόληση, διασφαλίζουν την ομαλή κατανομή των πόρων και βελτιώνουν τη λειτουργία των αγορών και της δημόσιας διοίκησης, καθώς και αυξάνοντας το επίπεδο των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων ώστε να στηρίξουν μια ανάκαμψη που συνάδει με τη δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Να ολοκληρώσουν περαιτέρω την ενιαία αγορά αγαθών και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής, με την άρση των περιττών περιορισμών, την ενίσχυση της εποπτείας της αγοράς και τη διασφάλιση επαρκούς διοικητικής ικανότητας.
Να εξασφαλίσουν αποτελεσματικές ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και να στηρίξουν τις μεταβάσεις μεταξύ θέσεων εργασίας, ιδίως προς την πράσινη και την ψηφιακή οικονομία. Να προωθήσουν δίκαιες συνθήκες εργασίας και να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό της αγοράς εργασίας. Να διασφαλίσουν την αποτελεσματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη χάραξη πολιτικής, να ενισχύσουν τον κοινωνικό διάλογο και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Να ενισχύσουν συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης χωρίς αποκλεισμούς και να επενδύσουν στην απόκτηση δεξιοτήτων, αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις δεξιοτήτων.
Να συνεχίσουν να εργάζονται για μια παγκόσμια συναινετική λύση για την αντιμετώπιση των φορολογικών προκλήσεων που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, και να είναι σε ετοιμότητα να αναλάβουν δράση σε επίπεδο ΕΕ έως τον Ιούνιο του 2021. Να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο στην καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, να μειώσουν τη φορολογική επιβάρυνση και να στηρίξουν τη μετατόπιση του βάρους της φορολόγησης προς την τιμολόγηση του άνθρακα και την περιβαλλοντική φορολογία.
3.Nα ενισχύσουν τα εθνικά θεσμικά πλαίσια
Να συνεχίσουν και να επισπεύσουν τις μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων στις επενδύσεις και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική και έγκαιρη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα και την ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών συστημάτων και των συστημάτων υγείας, καθώς και των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης. Να μειώσουν τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις και να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Να θεσπίσουν αποτελεσματικά πλαίσια για την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Να προωθήσουν συγκεκριμένες δράσεις για την αύξηση της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας και της αναλογικότητας των πλαισίων αφερεγγυότητας, την εξάλειψη των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής κατανομής του κεφαλαίου.
4.Να διασφαλίσουν τη μακροοικονομική σταθερότητα
Να διατηρήσουν τους πιστωτικούς διαύλους προς την οικονομία και μέτρα για τη στήριξη βιώσιμων επιχειρήσεων για όσο διάστημα είναι αναγκαίο κατά τη διάρκεια της έκτακτης ανάγκης που προκύπτει από την άνευ προηγουμένου κρίση.
Να τηρούν υγιείς τραπεζικούς ισολογισμούς μεταξύ άλλων συνεχίζοντας να αντιμετωπίζουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ιδίως μέσω της ανάπτυξης δευτερογενών αγορών για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
5.Να ολοκληρώσουν την ΟΝΕ και να ενισχύσουν τον διεθνή ρόλο του ευρώ
Να σημειώσουν πρόοδο όσον αφορά την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα της ζώνης του ευρώ με την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και μέσω πρωτοβουλιών για την εφαρμογή πολιτικών στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό τομέα, στις λιανικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και στη βιώσιμη χρηματοδότηση.
Να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα, την αναλογικότητα και τη συνολική συνοχή του πλαισίου διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων και ασφάλισης καταθετών, συμπεριλαμβανομένων εύρωστων δικτύων ασφαλείας της Τραπεζικής Ένωσης ως βραχυπρόθεσμων προτεραιοτήτων.
Η πρόοδος στους τομείς αυτούς θα συμβάλει στην ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ και στην καλύτερη προώθηση των οικονομικών συμφερόντων της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο, με πλήρη σεβασμό της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης.
Βρυξέλλες,
Για το Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος