ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 2.6.2020
COM(2020) 224 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 2.6.2020
COM(2020) 224 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
Πίνακας περιεχομένων
1Συνοπτική παρουσίαση
2Σκοπός και αντικείμενο της έκθεσης υλοποίησης
3Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και η υλοποίησή του
3.1Εγγύηση του ΕΤΒΑ
3.2Συνδυασμός μέσων χρηματοδότησης
3.2.1Επενδυτική Πλατφόρμα για την Αφρική
3.2.2Επενδυτική Πλατφόρμα Γειτονίας
4Μεθοδολογία αξιολόγησης
5Πορίσματα και απαντήσεις σε ερωτήματα της αξιολόγησης
5.1Συνάφεια
5.2Αποτελεσματικότητα και προστιθέμενη αξία
5.3Αποδοτικότητα
5.4Συνοχή και συντονισμός
5.5Βιωσιμότητα
6Συμπεράσματα και συστάσεις
1Συνοπτικh παρουσiαση
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΤΒΑ) θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1601 (στο εξής: κανονισμός ΕΤΒΑ) 1 . Ο κανονισμός αυτός παρέχει τη νομική βάση για τη χρήση καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων στο πλαίσιο του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου (στο εξής: ΕΕΣ/το σχέδιο), ιδίως δημοσιονομικών εγγυήσεων.
Το ΕΕΣ αποτελείται από τρεις πυλώνες. Το ΕΤΒΑ συνιστά τον πρώτο πυλώνα του ΕΕΣ, με κύριο στόχο την παροχή ολοκληρωμένης χρηματοδοτικής δέσμης για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στις περιοχές της Αφρικής και της Ευρωπαϊκής Γειτονίας. Περιλαμβάνει, αφενός, πράξεις συνδυασμού μέσων και, αφετέρου, εγγυήσεις. Μέσω του δεύτερου πυλώνα παρέχεται τεχνική βοήθεια σε τοπικές αρχές, καθώς και σε επιχειρήσεις, εταιρείες ή συνεταιρισμούς για την ανάπτυξη βελτιωμένων και βιώσιμων έργων. Τεχνική βοήθεια παρέχεται επίσης σε δραστηριότητες που κατατάσσονται στον τρίτο πυλώνα, οι οποίες στηρίζουν τη διεξαγωγή διαρθρωμένου διαλόγου σε επίπεδο πολιτικής και ιδιωτικού τομέα με χώρες εταίρους και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, για τη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Από κοινού με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα-εταίρους της, η Επιτροπή έχει ήδη σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο στην εφαρμογή του σχεδίου, καθώς πολλές δραστηριότητες στο πλαίσιο και των τριών πυλώνων βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η παρούσα έκθεση βασίζεται σε εξωτερική ανεξάρτητη αξιολόγηση που διενεργήθηκε μεταξύ Ιουλίου 2019 και Ιανουαρίου 2020. Στην αξιολόγηση υπογραμμίστηκε ότι ο ρόλος του ΕΤΒΑ είναι εξαιρετικά σημαντικός για τις επενδυτικές ανάγκες των περιοχών της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας και της Γειτονίας της ΕΕ, καθώς και σε σχέση με τις προτεραιότητες και τις δεσμεύσεις της ΕΕ.
Όσον αφορά τη «συνάφεια», η προσέγγιση του ΕΤΒΑ χαρακτηρίστηκε ιδιαίτερα συναφής στο πλαίσιο του «νέου μοντέλου 2 παγκόσμιας αναπτυξιακής χρηματοδότησης με γνώμονα τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ)», δεδομένου του καταλυτικού του ρόλου, των δυνατοτήτων επιμερισμού του κινδύνου και της ικανότητας ενίσχυσης των εταιρικών σχέσεων. Ως εκ τούτου, το ΕΤΒΑ θεωρείται ένα από τα κορυφαία παραδείγματα αυτού του νέου μοντέλου έως τώρα. Με τη δρομολόγηση του ΕΤΒΑ, η ΕΕ νοηματοδοτεί τον όρο «χρηματοδότης νέας γενιάς».
Όσον αφορά την «αποτελεσματικότητα και την προσθετικότητα», στην αξιολόγηση αναφέρεται ότι η διεξαγωγή διαλόγου σε πρώιμο στάδιο σε εθνικό επίπεδο διασφαλίζει ότι η δεξαμενή έργων του ΕΤΒΑ εναρμονίζεται με τις προτεραιότητες των ΣΒΑ.
Το ΕΤΒΑ δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα να πετύχει δύο στόχους που είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν με άλλα μέσα της ΕΕ: να συμμετάσχει πολύ πιο εκτεταμένα στη στήριξη της ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα και των υποεθνικών επενδύσεων και να υποστηρίξει την καινοτομία υπό ευρεία έννοια.
Όσον αφορά την «αποδοτικότητα», στην εξωτερική αξιολόγηση επιβεβαιώνεται ότι η δομή διακυβέρνησης του ΕΤΒΑ προωθεί τη διαφάνεια και τον συντονισμό μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Σχετικά με τη «συνοχή», στην εξωτερική ανεξάρτητη αξιολόγηση υπογραμμίζεται ότι το ΕΤΒΑ ενθαρρύνει τον καλύτερο συντονισμό και την ευθυγράμμιση μεταξύ ΕΕ και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Μέσω της εγγύησης του ΕΤΒΑ, έχουν καταβληθεί προσπάθειες για συνεργασία με περισσότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο του μοντέλου ανοικτής πρόσβασης 3 και της προσέγγισης βάσει χαρτοφυλακίου που παρέχουν αυξημένη ευελιξία.
Τέλος, στην εξωτερική αξιολόγηση υπογραμμίζεται ότι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ΕΤΒΑ ως προσέγγιση είναι, επί του παρόντος, διασφαλισμένη λόγω των υψηλών επιπέδων ζήτησης. Αυτό ενισχύεται χάρη στις δυνατότητες του ΕΤΒΑ (κυρίως εγγυήσεις) να δοκιμάζει και να αναπτύσσει νέα χρηματοπιστωτικά προϊόντα.
Τα εν λόγω θετικά πορίσματα αντικατοπτρίζονται στο επίπεδο υλοποίησης του ΕΤΒΑ. Από πλευράς συνδυασμού μέσων χρηματοδότησης, έχουν διατεθεί, έως τώρα, 3,1 δισ. EUR για έργα συνδυασμού μέσων, με τα οποία χρηματοδοτήθηκαν 154 έργα σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο και τη Γειτονία της ΕΕ. Αυτά τα 3,1 δισ. EUR αναμένεται ότι θα αποφέρουν 30 δισ. EUR συνολικών επενδύσεων στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, συμβάλλοντας παράλληλα στην ανάπτυξη του ιδιωτικού και του γεωργικού τομέα.
Σε επίπεδο εγγυήσεων, τον Απρίλιο του 2020 είχαν ήδη υπογραφεί επτά συμφωνίες εγγυήσεων. Η Επιτροπή υπέγραψε την πρώτη συμφωνία εγγύησης σχετικά με το έργο NASIRA στα τέλη του 2018, μόλις λίγο μετά την πάροδο ενός έτους από την έκδοση του κανονισμού ΕΤΒΑ. Όπως υπογραμμίζεται στην εξωτερική ανεξάρτητη αξιολόγηση, η δημιουργία ενός τόσο μεγάλου και καινοτόμου προγράμματος εντός του συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος κρίνεται ταχεία σε σύγκριση με άλλους παρόμοιους μηχανισμούς. Η συνακόλουθη υπογραφή των άλλων συμφωνιών εγγύησης κατέδειξε την ανάγκη να αποσαφηνιστούν ορισμένα διαρκή οριζόντια ζητήματα (βλ. κατωτέρω), χάρη στις οποίες θα μπορούσε, στη συνέχεια, να διασφαλιστεί η ταχεία ολοκλήρωση όλων των ακόλουθων συμφωνιών εγγύησης πριν από το τέλος του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.
Η εγγύηση του ΕΤΒΑ αξιοποιεί, μεταξύ άλλων, δομές που αποσκοπούν στον εντοπισμό των αυξημένων κινδύνων που συνεπάγεται η μετάβαση σε νέες αγορές με μεγαλύτερες προκλήσεις, όπως οι εγγυήσεις δευτερεύουσας ζημίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη στήριξη πρόσθετων επενδύσεων από ιδιώτες επενδυτές, ενώ οι εγγυήσεις δεν στοχεύουν μόνο στη στήριξη των επενδύσεων αλλά και στη δημιουργία αγορών, οι οποίες πιθανόν να καταστήσουν, εν τέλει, περιττή τη στήριξη μέσω της εγγύησης. Κατά συνέπεια, η εγγύηση του ΕΤΒΑ αντιπροσωπεύει μια μείζονα εξέλιξη στη δέσμη μέσων που χρησιμοποιεί η Επιτροπή στο πλαίσιο της εξωτερικής συνεργασίας.
Όσον αφορά το επενδυτικό κλίμα, μόνο το 2019 η Επιτροπή διέθεσε άνω των 600 εκατ. EUR για να στηρίξει τις προσπάθειες των χωρών εταίρων μας να προσελκύσουν επενδύσεις.
Κατά συνέπεια, συνολικά το ΕΕΣ και το ΕΤΒΑ βρίσκονται σε σωστή πορεία και, παρά την ύπαρξη ορισμένων προκλήσεων, μάλλον θα ξεπεραστεί ο αρχικός στόχος, καθώς μέσω του ΕΤΒΑ θα επιτευχθεί μόχλευση επενδύσεων ύψους 47 δισ. EUR έως το τέλος της επενδυτικής περιόδου, με χρήση 4,6 δισ. EUR μέσω επιχορηγήσεων με συνδυασμό μέσων και εγγυήσεων του ΕΤΒΑ.
2Σκοπός και αντικείμενο της έκθεσης υλοποίησης
Στο άρθρο 17 παράγραφος 1 του κανονισμού ΕΤΒΑ προβλέπεται ότι η Επιτροπή αξιολογεί την αρχική λειτουργία του ΕΤΒΑ, τη διαχείρισή του και την αποτελεσματική συμβολή του στον σκοπό και τους στόχους του παρόντος κανονισμού.
Προκειμένου να παρασχεθούν κατά το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες και λαμβανομένου υπόψη του πρώιμου σταδίου υλοποίησης του ΕΤΒΑ, η Επιτροπή εκπόνησε την παρούσα έκθεση υλοποίησης, η οποία περιλαμβάνει την αρχική αξιολόγηση των βασικών σχετικών κριτηρίων, δηλαδή της συνάφειας, της αποδοτικότητας, της αποτελεσματικότητας, της συνοχής και της προστιθέμενης αξίας. Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα αποτελέσματα εξωτερικής ανεξάρτητης αξιολόγησης που διενεργήθηκε μεταξύ Ιουλίου 2019 και Ιανουαρίου 2020.
Η έκθεση καλύπτει την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2017 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2019 (η καταληκτική ημερομηνία).
Όσον αφορά τα χρηματοδοτικά μέσα, η έκθεση καλύπτει τις επενδυτικές πλατφόρμες για την Αφρική και την Ευρωπαϊκή Γειτονία, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο πράξεις συνδυασμού μέσων όσο και την εγγύηση του ΕΤΒΑ. Αντίστοιχα, η γεωγραφική κάλυψη περιλαμβάνει την Αφρική νοτίως της Σαχάρας και τις χώρες της Γειτονίας (ανατολικής και νότιας) της ΕΕ.
3Το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και η υλοποίησή του
Το ΕΤΒΑ συνιστά τον πρώτο πυλώνα του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου. Βασικός του στόχος είναι η παροχή ολοκληρωμένης χρηματοδοτικής δέσμης για τη χρηματοδότηση επενδύσεων που ξεκινούν στις περιοχές της Αφρικής και της Γειτονίας. Το ΕΤΒΑ απαρτίζεται από δύο περιφερειακές επενδυτικές πλατφόρμες: μία για την Αφρική —την Επενδυτική Πλατφόρμα για την Αφρική— και μία δεύτερη για την Γειτονία της ΕΕ —την Επενδυτική Πλατφόρμα Γειτονίας. Οι εν λόγω πλατφόρμες δημιουργήθηκαν στη βάση προηγούμενων μηχανισμών συνδυασμού μέσων, της επενδυτικής διευκόλυνσης για την Αφρική και της επενδυτικής διευκόλυνσης Γειτονίας. Συνιστούν ένα μείγμα συνδυασμού μέσων χρηματοδότησης της ΕΕ και του νέου μέσου εγγύησης (εγγύηση του ΕΤΒΑ) και στόχος του είναι η αύξηση των πόρων για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της μετανάστευσης και η συμβολή στην επίτευξη των ΣΒΑ.
3.1Εγγύηση του ΕΤΒΑ
Η εγγύηση του ΕΤΒΑ αποτελεί βασικό καινοτόμο στοιχείο του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου της ΕΕ, που χρησιμοποιείται για τη μείωση των κινδύνων που ενέχουν οι επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη στις χώρες εταίρους και, ως εκ τούτου, συμβάλλει στην κινητοποίηση επενδύσεων. Σκοπός της είναι η στήριξη των επενδύσεων στην Αφρική και στην Ευρωπαϊκή Γειτονία, με στόχο την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, τη μεγιστοποίηση της προσθετικότητας, καθώς και την προσέλκυση κεφαλαίων από τον ιδιωτικό τομέα. Η εγγύηση προορίζεται να λειτουργήσει ως μηχανισμός μετριασμού του κινδύνου, ώστε να επιτευχθεί μόχλευση χρηματοδότησης από τον ιδιωτικό τομέα και παράλληλα να αποφευχθούν στρεβλώσεις της αγοράς.
Η εγγύηση του ΕΤΒΑ δεν θα υπερβαίνει τα 1,5 δισ. EUR, που θα καλυφθούν από τον γενικό προϋπολογισμό, ενώ θα υπάρχει δυνατότητα συνεισφοράς από άλλους φορείς. Στις πρόσθετες συνεισφορές έως το τέλος του 2019 περιλαμβάνονται 50 εκατ. USD από το ίδρυμα Bill and Melinda Gates, 9,6 εκατ. EUR από τη Δανία, 300 000 EUR από την Τσεχία και 100 000 EUR από την Εσθονία.
Όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 παράγραφος 4 του κανονισμού ΕΤΒΑ, η Επιτροπή καθόρισε πέντε επενδυτικά σκέλη στο πλαίσιο των βασικών τομέων προτεραιότητας 4 :
·βιώσιμη ενέργεια και συνδεσιμότητα·
·χρηματοδότηση πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΠΜΜΜΕ)·
·βιώσιμη γεωργία, γεωργοί επιχειρηματίες και βιομηχανία γεωργικών τροφίμων·
·βιώσιμες πόλεις·
·ψηφιοποίηση στην υπηρεσία της ανάπτυξης.
Για κάθε επενδυτικό σκέλος, διάφοροι επιλέξιμοι ομόλογοι φορείς παρουσίασαν τις προτάσεις τους, τα επονομαζόμενα προτεινόμενα επενδυτικά προγράμματα.
Ποσό ύψους 1,54 δισ. EUR διατέθηκε σε είκοσι οκτώ προτεινόμενα προγράμματα εγγυήσεων, τα οποία αναμένεται να αποφέρουν εκτιμώμενη συνολική επένδυση 17,5 δισ. EUR. Όσον αφορά τους τομείς προτεραιότητας, τα ποσά των εγγυήσεων που εγκρίθηκαν για τον τομέα της βιώσιμης ενέργειας και συνδεσιμότητας ανήλθαν σε 603,5 εκατ. EUR, για δανεισμό κατόπιν διαμεσολάβησης σε ΠΜΜΜΕ και στη γεωργία σε 522 εκατ. EUR, για την ψηφιοποίηση σε 220 εκατ. EUR, για τις βιώσιμες πόλεις σε 167 εκατ. EUR, ενώ υπήρξε πρόβλεψη 22 εκατ. EUR για τη στήριξη της χρηματοδότησης σε τοπικό νόμισμα 5 .
Από τις είκοσι οκτώ εγγυήσεις, επτά συμφωνίες εγγύησης είχαν υπογραφεί έως τα τέλη Απριλίου 2020 6 . Προβλέπεται η υπογραφή και άλλων συμφωνιών, ενδεχομένως έπειτα από αναπροσανατολισμό, ούτως ώστε να υπάρξει σθεναρή και στοχευμένη απάντηση της ΕΕ με σκοπό τη στήριξη των χωρών εταίρων στις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία του κορονοϊού 7 .
Παράλληλα προς την ταχύτητα υλοποίησής τους, πρέπει να εγκριθούν οι απαραίτητες διατάξεις για την εφαρμογή των κανονιστικών απαιτήσεων για τα χρηματοδοτικά μέσα και τις δημοσιονομικές εγγυήσεις, όπως αυτές καθορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό 8 και σε άλλες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ. Ειδικότερα, η υπογραφή συμβάσεων με μη ευρωπαϊκά αναπτυξιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αποδείχτηκε ότι απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και χρόνο, καθώς οι απαιτήσεις της ΕΕ υπερβαίνουν ενίοτε τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα, για παράδειγμα, όσον αφορά την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τις μη συνεργάσιμες περιοχές δικαιοδοσίας. Ως εκ τούτου, για να διασφαλιστεί αποτελεσματικότητα κατά την υλοποίηση, είναι σημαντικό η Επιτροπή, κατά την επιλογή και την πρόσκληση σε συμμετοχή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, να έχει λάβει δεόντως υπόψη τη χρηματοπιστωτική και επιχειρησιακή τους ικανότητα, ώστε να αναπτύξει μια χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική που συμβάλλει στους στόχους πολιτικής και να διασφαλίσει αρκούντως τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των πόρων της Ένωσης. Αυτό προϋποθέτει εντατικό διάλογο και διαπραγμάτευση για εξασφάλιση συγκρίσιμων συμβατικών ρητρών μεταξύ της Επιτροπής και των εταίρων της.
Έχει καθοριστική σημασία οι συμφωνίες να είναι απολύτως άρτιες και διεξοδικές και να συνάδουν με τις απαιτήσεις που καθορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό της ΕΕ και στον κανονισμό ΕΤΒΑ, ούτως ώστε να καθίσταται σαφές στους εταίρους μας τι προσδοκάται να επιτύχουν με τις εν λόγω εγγυήσεις, οι οποίες καλύπτονται από χρήματα των φορολογουμένων της ΕΕ.
3.2Συνδυασμός μέσων χρηματοδότησης
Ο συνδυασμός μέσων χρηματοδότησης περιλαμβάνει χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ και δανειοδοτήσεις ή μετοχικό κεφάλαιο από άλλους χρηματοδότες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με στόχο τη μόχλευση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων που συμβάλλουν στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο του ΕΤΒΑ, ο συνδυασμός μέσων εφαρμόζεται μέσω δύο περιφερειακών συνδυαστικών πλατφορμών: την Επενδυτική Πλατφόρμα για την Αφρική (AIP, πρώην επενδυτική διευκόλυνση για την Αφρική· AfIF) και την Επενδυτική Πλατφόρμα Γειτονίας (NIP, πρώην επενδυτική διευκόλυνση Γειτονίας· NIF).
Από το 2017 έως το 2019 δεσμεύτηκαν και καταβλήθηκαν στο καταπιστευματικό ταμείο της NIP 3,75 εκατ. EUR, εκ των οποίων 2,75 εκατ. EUR από τη Γερμανία και 1 εκατ. EUR από την Εσθονία.
3.2.1Επενδυτική Πλατφόρμα για την Αφρική
Βασικός στόχος της Επενδυτικής Πλατφόρμας για την Αφρική είναι να προωθήσει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των χωρών εταίρων, μέσω, μεταξύ άλλων, της κινητοποίησης πόρων από τον ιδιωτικό τομέα, με εστίαση στη βιωσιμότητα και στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, στον κοινωνικοοικονομικό τομέα και στη βιώσιμη γεωργία.
Κατά την περίοδο 2017-2019, στο πλαίσιο της Επενδυτικής Πλατφόρμας για την Αφρική, η ΕΕ συνεισέφερε 1,8 δισ. EUR που κατευθύνθηκαν σε 78 δράσεις, μέσω των οποίων άνοιξε ο δρόμος για επενδύσεις στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας συνολικού ύψους 13,5 δισ. EUR.
Έως τώρα τα έργα έχουν εστιαστεί κυρίως στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 44 % και 34 % των δράσεων αντίστοιχα. Η εξασφάλιση βελτιωμένων υποδομών και πρόσβασης στην ενέργεια αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη μελλοντική αποτελεσματική ανάπτυξη. Τα υπόλοιπα έργα προσανατολίζονται στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, στο περιβάλλον, στις ΤΠΕ και στη γεωργία 9 .
3.2.2Επενδυτική Πλατφόρμα Γειτονίας
Αντίστοιχα, κατά την περίοδο 2017-2019, στο πλαίσιο της Επενδυτικής Πλατφόρμας Γειτονίας, η ΕΕ έχει συνεισφέρει 1,3 δισ. EUR που κατευθύνθηκαν σε 76 δράσεις. Εκτιμάται ότι η χρηματοδότηση αυτή θα κινητοποιήσει επενδύσεις στην περιοχή της Γειτονίας συνολικού ύψους περίπου 16,2 δισ. EUR.
Η κατανομή μεταξύ Ανατολικής και Νότιας Γειτονίας είναι 44 %-56 %. Έως τώρα τα έργα έχουν εστιαστεί κυρίως στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα (33 %), στην ενέργεια (18 %) και στην ύδρευση και αποχέτευση (18 %). Τα υπόλοιπα έργα προσανατολίζονται στις μεταφορές, το περιβάλλον, την εκπαίδευση, την αστική ανάπτυξη και τη γεωργία 10 .
4Μεθοδολογiα αξιολoγησης
Η έκθεση υλοποίησης περιέχει την αξιολόγηση των υπηρεσιών της Επιτροπής όσον αφορά την αρχική λειτουργία του ΕΤΒΑ, τη διαχείρισή του και την αποτελεσματική συμβολή του στον σκοπό και τους στόχους του κανονισμού ΕΤΒΑ. Η έκθεση της Επιτροπής βασίζεται στις εργασίες εξωτερικών συμβούλων και την ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση που προέκυψε από αυτές.
Η εξωτερική αξιολόγηση ανατέθηκε με στόχο να διατυπωθεί μια ανεξάρτητη άποψη όσον αφορά το αρχικό στάδιο υλοποίησης του ΕΤΒΑ και βασίστηκε, κατά το δυνατόν δεδομένου του παρόντος σταδίου, στα πέντε κριτήρια αξιολόγησης, δηλαδή τη συνάφεια, την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή και την προστιθέμενη αξία.
5Πορίσματα και απαντήσεις σε ερωτήματα της αξιολόγησης
5.1Συνάφεια
Το πρώτο ερώτημα της αξιολόγησης αφορά τη συνάφεια του ΕΤΒΑ και είναι το εξής: «Ανταποκρίνονται τα εργαλεία συνδυασμού μέσων χρηματοδότησης / εγγύησης του ΕΤΒΑ στο αίτημα για ένα νέο μοντέλο αναπτυξιακής χρηματοδότησης στην εποχή των ΣΒΑ, όπως επίσης και στις επενδυτικές ανάγκες των δύο περιοχών και στις προτεραιότητες και δεσμεύσεις της ΕΕ;»
Επί του συγκεκριμένου ερωτήματος, στην εξωτερική αξιολόγηση αναφέρεται ότι το ΕΤΒΑ χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό συνάφειας προς την ανάγκη για ένα νέο μοντέλο παγκόσμιας αναπτυξιακής χρηματοδότησης και, αντίστοιχα, είναι ιδιαίτερα συναφές με τις επενδυτικές ανάγκες των δύο περιοχών (της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας και της Γειτονίας της ΕΕ), καθώς επίσης και με το φάσμα προτεραιοτήτων και δεσμεύσεων της ΕΕ.
Διαπιστώθηκε ότι το ΕΤΒΑ χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο συνάφειας προς τις απαιτήσεις του «νέου μοντέλου παγκόσμιας αναπτυξιακής χρηματοδότησης με γνώμονα τους ΣΒΑ», ιδίως όσον αφορά τον καταλυτικό του ρόλο, τον επιμερισμό του κινδύνου και τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων. Θεωρείται, πιθανόν, ένα από τα κορυφαία παραδείγματα αυτού του νέου μοντέλου έως τώρα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το ΕΤΒΑ έχει ως γνώμονα στόχους πολιτικής. Το επίκεντρο της πολιτικής είναι συμβατό με τους ΣΒΑ, με τη ζήτηση (τις ανάγκες) των χωρών εταίρων και επηρεάζει τη διάθεση των δανείων που χορηγούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα-εταίροι, παρέχοντας καθοδήγηση με βάση πολιτικούς προσανατολισμούς.
Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι το ΕΕΣ —και το ΕΤΒΑ ως μέρος του— στηρίζεται σε σειρά άλλων δεσμεύσεων και προτεραιοτήτων της ΕΕ και συνάδει με αυτές. Δείχνουν, επίσης, ότι το ΕΤΒΑ κατέστησε εφικτή τη συμμετοχή της ΕΕ σε πολύ πιο εκτεταμένο επίπεδο.
Δεδομένου ότι το ΕΤΒΑ παρέχει στήριξη αποκλειστικά σε δανειοδοτήσεις και μετοχικά κεφάλαια για επενδυτικά έργα, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δημοσιονομική στήριξη, η οποία δεν καλύπτει έργα, ούτε τις άμεσες επιχορηγήσεις σε οντότητες που δεν διαθέτουν δανειοληπτική ικανότητα, όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις.
5.2Αποτελεσματικότητα και προστιθέμενη αξία
Το δεύτερο ερώτημα της αξιολόγησης αφορά τα κριτήρια της αποτελεσματικότητας και της προστιθέμενης αξίας και είναι το εξής: «Εκπληρώνει το ΕΤΒΑ τους στόχους και τις ειδικές προτεραιότητες της ΕΕ και παρέχει προσθετικότητα με τη στήριξή του στις χώρες-στόχους;»
Επί του συγκεκριμένου ερωτήματος, στην εξωτερική αξιολόγηση αναφέρεται ότι το ΕΤΒΑ εξασφαλίζει χρηματοδοτική προσθετικότητα, από τις πρώτες ενδείξεις διαφαίνεται ότι εξασφαλίζει μη χρηματοδοτική προσθετικότητα και καθιστά δυνατή τη διεύρυνση της συμμετοχής. Παρότι όσον αφορά την προβολή παρατηρείται συμμόρφωση με τον κανονισμό, υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω ενίσχυσης μέσω της ανάπτυξης ενός «επώνυμου προϊόντος».
Το ΕΤΒΑ προσελκύει σημαντικά ποσά από άλλες χρηματοδοτήσεις (συμπεριλαμβανομένης της συγχρηματοδότησης από τον ιδιωτικό τομέα). Όπως αναφέρει η μελέτη, εάν συνεκτιμηθούν ο συνδυασμός μέσων και οι εγγυήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία για το ΕΤΒΑ από τον Σεπτέμβριο του 2019, εγκρίσεις ύψους 4,03 δισ. EUR του ταμείου κινητοποιούν συνολικές επενδύσεις ύψους 40,5 δισ. EUR —το οποίο ισοδυναμεί με χρηματοδοτική μόχλευση της τάξης του 10,04 11 . Αυτό αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα του μοντέλου του ΕΤΒΑ στην προσέλκυση περισσότερων κεφαλαίων.
Αυτό που υποκρύπτουν τα συγκεντρωτικά στοιχεία είναι ο μεγάλος βαθμός πολυπλοκότητας και διαφοροποίησης όσον αφορά το μέσο, τον τομέα, τη χώρα ή την περιοχή. Κατά συνέπεια, το μελλοντικό αποτέλεσμα μόχλευσης θα εξαρτηθεί από το μείγμα μέσων, έργων και χωρών του ΕΤΒΑ. Επιπλέον, ο συνδυασμός μέσων και οι εγγυήσεις κινητοποιούν διαφορετικά είδη «πρόσθετων κεφαλαίων», που αντικατοπτρίζουν τα διαφορετικά είδη έργων που στηρίζουν.
Στην εξωτερική αξιολόγηση κρίνεται περαιτέρω ότι ο διάλογος που διεξάγεται σε πρώιμο στάδιο σε εθνικό επίπεδο διασφαλίζει ότι η δεξαμενή έργων του ΕΤΒΑ εναρμονίζεται με τις προτεραιότητες των ΣΒΑ και, σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, υπάρχει ευρεία ευθυγράμμιση με πολλές προτεραιότητες και επιδιώξεις των ΣΒΑ. Η προσθετικότητα σε επίπεδο έργων εμφανίζεται σημαντική και τεκμηριωμένη όσον αφορά την ποιότητα —αλλά σπάνια ποσοτικοποιείται. Σε επίπεδο πολιτικής, υπάρχουν παραδείγματα ότι το ΕΤΒΑ παρείχε στήριξη ή ενίσχυσε τις αλλαγές πολιτικής.
Η πρώτη συμφωνία εγγύησης που υπεγράφη, η NASIRA, η οποία υλοποιείται από την FMO, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης· αντιμετωπίζει τους μεγάλους κινδύνους, εκτιμώμενους και πραγματικούς, που ενέχει ο δανεισμός σε υποεξυπηρετούμενους επιχειρηματίες σε γειτονικές χώρες της ΕΕ και της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας, πολλοί από τους οποίους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Η συμφωνία θα τους δώσει πρόσβαση σε επενδυτικά δάνεια, παρέχοντας σε τοπικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως τράπεζες και ιδρύματα μικροχρηματοδότησης, εγγυήσεις χαρτοφυλακίου που περιλαμβάνουν δάνεια σε επιχειρηματίες.
Το ΕΤΒΑ δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα να πετύχει δύο στόχους που είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν με άλλα μέσα της ΕΕ —τουλάχιστον στην ίδια κλίμακα και με τους υφιστάμενους προϋπολογισμούς: να συμμετάσχει πολύ πιο εκτεταμένα στη στήριξη της ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα και των υποεθνικών επενδύσεων και να στηρίξει την καινοτομία.
Σε επίπεδο προβολής, η εικόνα συνάδει με τον κανονισμό ΕΤΒΑ και τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ, αλλά το μέλλον επιφυλάσσει προκλήσεις και ευκαιρίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται πιθανές βελτιώσεις στον καθορισμό της επικοινωνιακής στρατηγικής σε επίπεδο έργων, δημιουργία της εικόνας ενός «επώνυμου προϊόντος» για την αναπτυξιακή στήριξη της ΕΕ, καθώς και κατάλληλη παρακολούθηση των υφιστάμενων δραστηριοτήτων επικοινωνίας, ιδίως σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα.
5.3Αποδοτικότητα
Το τρίτο ερώτημα της αξιολόγησης αφορά την αποδοτικότητα του ΕΤΒΑ και είναι το εξής: «Σε ποιον βαθμό η οργάνωση, ο σχεδιασμός, η λειτουργία, η διαχείριση και η δομή του ΕΤΒΑ συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του;»
Επί του συγκεκριμένου ερωτήματος, στην εξωτερική αξιολόγηση αναφέρεται ότι, στο πλαίσιο της υφιστάμενης οργάνωσης, τόσο η διακυβέρνηση του ΕΤΒΑ όσο και η οικονομική διαχείρισή του συνάδουν με τον κανονισμό.
Στην εξωτερική αξιολόγηση επιβεβαιώνεται ότι η δομή διακυβέρνησης του ΕΤΒΑ διευκολύνει τη διαφανή διαχείριση και τις εταιρικές σχέσεις και συνάδει με τον κανονισμό ΕΤΒΑ.
Στο πλαίσιο των συνεντεύξεων, διαπιστώθηκαν και επισημάνθηκαν ορισμένες προκλήσεις και επιχειρησιακά ζητήματα. Αυτά αφορούσαν: τη διαχείριση της διαφοροποίησης των προϊόντων του ΕΤΒΑ (δηλ. του συνδυασμού μέσων και των εγγυήσεων)· την επιχειρησιακή διαδικασία και τον αντίκτυπο της επιλογής κατάλληλου χρονικού σημείου επέμβασης· τις ικανότητες του προσωπικού και τον καταμερισμό αρμοδιοτήτων· τη διαχείριση της γνώσης. Τα εν λόγω ζητήματα μπορούν να αποδοθούν στην «καμπύλη μάθησης», δεδομένου του πρώιμου σταδίου στο οποίο βρίσκονται τα προγράμματα εγγυήσεων. Με βάση την ανάλυση, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το επιχειρησιακό σχέδιο στρατηγικής του ΕΤΒΑ απαιτεί λεπτομερέστερη επανεξέταση, με εστίαση στα ακόλουθα: i) τον στόχο και τον σχεδιασμό της επιχειρησιακής διαδικασίας· ii) τη δομή οργάνωσης· iii) τις δεξιότητες και την κατάρτιση του προσωπικού· και iv) τη διαχείριση της γνώσης.
Καθώς οι επιχορηγήσεις με συνδυασμό μέσων καθορίζονται βάσει υπολογισμού και λαμβανομένου υπόψη του «διαθέσιμου προϋπολογισμού», οι ποσοτικοποιημένοι υπολογισμοί θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε πιο τακτική βάση. Στην περίπτωση της εγγύησης του ΕΤΒΑ, η κατανομή πόρων σε προτεινόμενα επενδυτικά προγράμματα τροποποιήθηκε και προσαρμόστηκε ώστε να ανταποκρίνεται στη διαδικασία προγραμματισμού που σχεδιάστηκε με στόχο την εξασφάλιση διασποράς των προγραμμάτων στα πέντε σκέλη.
Ο σχεδιασμός του πλαισίου παρακολούθησης του ΕΤΒΑ εναρμονίζεται με το πλαίσιο αποτελεσμάτων της ΕΕ για την αναπτυξιακή συνεργασία, αλλά η ικανότητά του για παραγωγή δεδομένων που μπορούν να ενοποιηθούν και να συναθροιστούν θα πρέπει να βελτιωθεί, λαμβανομένων υπόψη των ακόλουθων: i) της ανάγκης, που εξακολουθεί να υφίσταται, να συμφωνηθεί η μεθοδολογία για ορισμένους προτεινόμενους δείκτες, ii) της περιορισμένης προστιθέμενης αξίας και της απουσίας συγκρισιμότητας βασικών τομεακών δεικτών και iii) των σημείων τριβής ανάμεσα στις ανάγκες υποβολής εκθέσεων των υπηρεσιών της Επιτροπής και στα συστήματα και τις προσεγγίσεις παρακολούθησης που χρησιμοποιούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα: τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καλούνται να υποβάλλουν εκθέσεις σε δύο πλαίσια (στο πλαίσιο της ΕΕ και σε εσωτερικό πλαίσιο), γεγονός που αυξάνει το κόστος και συντείνει στον περιορισμό του πεδίου εναρμόνισης (χρήση παρόμοιων ή συγκρίσιμων δεικτών).
5.4Συνοχή και συντονισμός
Το τέταρτο ερώτημα της αξιολόγησης αφορά τη συνοχή και τον συντονισμό του ΕΤΒΑ και είναι το εξής: «Σε ποιον βαθμό το ΕΤΒΑ διαθέτει τα εφόδια ώστε να διασφαλίσει συνοχή σε εσωτερικό επίπεδο όσον αφορά τις στρατηγικές και πολιτικές της ΕΕ στις περιφέρειες, καθώς και σε σχέση με τις δραστηριότητες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων;»
Επί του συγκεκριμένου ερωτήματος, στην εξωτερική αξιολόγηση εξετάζεται η συνοχή του ΕΤΒΑ σε τρία διαφορετικά επίπεδα: α) μεταξύ των συνιστωσών του ΕΤΒΑ, β) με άλλες μορφές στήριξης της ΕΕ και γ) με τις δραστηριότητες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Όσον αφορά τη συνοχή μεταξύ των συνιστωσών του ΕΤΒΑ, η δρομολόγηση των προγραμμάτων εγγύησης του ΕΤΒΑ ενδέχεται να επηρεάσει το μελλοντικό εύρος των επιχορηγήσεων με συνδυασμό μέσων και να περιορίσει τον λόγο ύπαρξης εγγυήσεων στο πλαίσιο συνδυασμού μέσων, όπως επίσης και την πρακτικότητα της χρήσης καταβεβλημένου κεφαλαίου κινδύνου στις περιπτώσεις τμημάτων πρωτεύουσας ζημίας σε δομημένα κεφάλαια. Συνεπώς, ενδέχεται να απαιτηθεί κάποιου βαθμού τυπικός εξορθολογισμός για να βελτιωθεί η συνοχή της «σύνθεσης προϊόντων» του ΕΤΒΑ. Επιχειρησιακές παράμετροι και παράμετροι που αφορούν τον κύκλο του έργου ενδέχεται επίσης να απαιτούν επανεξέταση, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνέργειες.
Όσον αφορά τη συνοχή με άλλες μορφές στήριξης, στη μελέτη υποστηρίζεται ότι το ΕΤΒΑ αντιπροσωπεύει μια διαφοροποιημένη δέσμη εργαλείων και συμπληρώνει άλλες μορφές στήριξης. Επιβεβαιώνεται επίσης ότι η ενσωμάτωση του ΕΤΒΑ ως ενός από τους τρεις πυλώνες του ΕΕΣ θα συντείνει σε ενίσχυση της συμπληρωματικότητας και του συντονισμού μεταξύ του ΕΤΒΑ και άλλων μορφών στήριξης της ΕΕ.
Ο συντονισμός μεταξύ πράξεων συνδυασμού μέσων και άλλων μορφών στήριξης είναι σχετικά ικανοποιητικός, γεγονός το οποίο οφείλεται κυρίως στην άμεση συμμετοχή των αντιπροσωπειών της ΕΕ. Εντούτοις, εφιστάται προσοχή στον ρόλο και στη συμμετοχή τους όσον αφορά τη λεπτομερή κατάρτιση έργων συνδυασμού μέσων χρηματοδότησης και την εκτέλεση των εγγυήσεων του ΕΤΒΑ στην πράξη.
Το ΕΤΒΑ προωθεί τη βελτίωση του συντονισμού και της εναρμόνισης μεταξύ της ΕΕ και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Μέσω των εγγυήσεων του ΕΤΒΑ, έχουν καταβληθεί προσπάθειες για συνεργασία με περισσότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο του μοντέλου ανοικτής πρόσβασης και της προσέγγισης βάσει χαρτοφυλακίου που παρείχαν αυξημένη ευελιξία.
5.5Βιωσιμότητα
Το πέμπτο ερώτημα της αξιολόγησης αφορά τη βιωσιμότητα του ΕΤΒΑ και είναι το εξής: «Είναι βιώσιμες οι πράξεις συνδυασμού μέσων και η εγγύηση του ΕΤΒΑ;»
Επί του συγκεκριμένου ερωτήματος, στην εξωτερική αξιολόγηση αναφέρεται ότι το ΕΤΒΑ διαθέτει τη δυνατότητα στοχοθέτησης βιώσιμων πολιτικών μεταρρυθμίσεων, αν και ο αριθμός των έργων και των προγραμμάτων που ενσωματώνουν αυτή τη δυνατότητα ως ρητό στόχο είναι μικρός.
Το ΕΤΒΑ εναρμονίζεται με τους ΣΒΑ και η συμμόρφωση ελέγχεται σε επίπεδο έργου/προγράμματος. Εξετάζονται επίσης δείκτες που αφορούν τη διάσταση του φύλου και άλλοι οριζόντιοι δείκτες, αλλά δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο θα μπορέσει το ΕΤΒΑ να παρακολουθεί τις επιδόσεις, εξαιτίας περιορισμών στο πλαίσιο παρακολούθησης, όπως, για παράδειγμα, η ικανότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να συγκεντρώνουν αναλυτικά στοιχεία στην περίπτωση που λειτουργούν μέσω ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων τα οποία ενδέχεται να μην εφαρμόζουν συστήματα συλλογής τέτοιου είδους δεδομένων.
Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ΕΤΒΑ ως προσέγγιση είναι, επί του παρόντος, διασφαλισμένη λόγω των υψηλών επιπέδων ζήτησης. Αυτό ενισχύεται χάρη στις δυνατότητες του ΕΤΒΑ (κυρίως εγγυήσεις) να δοκιμάζει και να αναπτύσσει νέα χρηματοπιστωτικά προϊόντα.
6Συμπερaσματα και συστaσεις
Το παρόν κεφάλαιο περιλαμβάνει διδάγματα που αντλήθηκαν και συστάσεις με βάση τα πορίσματα της ανεξάρτητης εξωτερικής αξιολόγησης. Περιέχει την απάντηση των υπηρεσιών της Επιτροπής και, κατά περίπτωση, παραπέμπει σε μέτρα που περιλαμβάνονται στην έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο σχετικά με τις συστάσεις της ομάδας σοφών υψηλού επιπέδου όσον αφορά την ευρωπαϊκή χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική για την ανάπτυξη 12 .
Συνάφεια:
Όσον αφορά τη συνάφεια, η εξωτερική έκθεση συνιστά την ανάπτυξη προσαρμοσμένων δεσμών μέτρων μείωσης του κινδύνου για συγκεκριμένες ομάδες επενδυτών και την αξιοποίηση της ισχυρής θέσης στην αγορά για την προσέλκυση περισσότερων χρηματοδοτών, με στόχο την επίτευξη μεγαλύτερου αντίκτυπου ως προς τη μείωση κινδύνου.
Απάντηση της Επιτροπής:
Οι συστάσεις είναι αποδεκτές και η Επιτροπή συμφωνεί με την περαιτέρω διεύρυνση της ανάλυσης και στοχοθέτησης του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να αυξηθεί η ελκυστικότητα του χρηματοδοτικού μέσου ΕΤΒΑ. Η Επιτροπή αναπτύσσει ήδη αυτή την προσέγγιση, είτε μέσω μεμονωμένων προγραμμάτων είτε μέσω τομεακών μελετών σχετικά με τις επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο και στην κυκλική οικονομία.
Ειδικότερα, θα διεξαχθούν περαιτέρω εργασίες για την αύξηση των ευκαιριών επενδύσεων στην πράσινη και την κυκλική οικονομία.
Το ζήτημα της προσέλκυσης και άλλων χρηματοδοτών έχει ληφθεί υπόψη. Έχουν ήδη προκύψει νέες συνεισφορές και στο μέλλον οι χρηματοδότες (κράτη μέλη της ΕΕ ή άλλοι) ενδέχεται να είναι διατεθειμένοι να συνεισφέρουν στο ΕΤΒΑ μέσω μεταφοράς κεφαλαίων είτε i) στο πλαίσιο της υφιστάμενης δομής διακυβέρνησης ii) είτε μέσω μια ειδικής δομής, η οποία θα απαιτεί ειδική διακυβέρνηση.
Αποτελεσματικότητα και προσθετικότητα:
Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την προσθετικότητα, η εξωτερική αξιολόγηση συνιστά τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου με τρόπο ώστε να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στους «νεότερους» τομείς και σκοπούς των ΣΒΑ (π.χ. ψηφιοποίηση, βιώσιμες πόλεις και γεωργία). Συνιστάται επιπλέον η εισαγωγή βελτιώσεων στο τμήμα της προσθετικότητας του εντύπου της αίτησης και στην προβολή προς τους εταίρους του ιδιωτικού τομέα.
Απάντηση της Επιτροπής: Οι εν λόγω συστάσεις είναι ευπρόσδεκτες και αποδεκτές.
- Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εστιάζει στην επίτευξη των προτεραιοτήτων πολιτικής. Μέσω της δημιουργίας ειδικών σκελών για τη γεωργία, την ψηφιοποίηση και τις βιώσιμες πόλεις στην εγγύηση του ΕΤΒΑ, η Επιτροπή πραγματοποίησε ένα σημαντικό βήμα για την ενθάρρυνση των επενδύσεων στους εν λόγω τομείς. Υποστηρίζοντας τέτοιες επενδύσεις μέσω του ΕΤΒΑ, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να επιδιώκει την αντιμετώπιση συγκεκριμένων βαθύτερων κοινωνικοοικονομικών αιτίων της μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της παράτυπης μετανάστευσης, και να συμβάλει στη βιώσιμη επανένταξη των μεταναστών που επιστρέφουν στις χώρες καταγωγής τους, καθώς και στην ενίσχυση των κοινοτήτων υποδοχής και διέλευσης. Στο πλαίσιο της πρότασής της για τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας 13 , η Επιτροπή θεσπίζει ένα ΕΤΒΑ+ με παγκόσμια εμβέλεια, το οποίο θα είναι ο διάδοχος του ΕΤΒΑ για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Σύμφωνα με την πρόταση, το ΕΤΒΑ+ θα ακολουθήσει την αρχή της «προτεραιότητας στην πολιτική», με βάση την οποία η χρήση των δεδομένων μέσων υλοποίησης θα πρέπει να συμμορφώνεται με τα έγγραφα προγραμματισμού. Τα εν λόγω έγγραφα θα προσδιορίζουν τις προτεραιότητες της ΕΕ και των χωρών εταίρων, οι οποίες θα καλύπτουν τους νεότερους τομείς «ΣΒΑ», συμπεριλαμβανομένης της ψηφιοποίησης, των βιώσιμων και έξυπνων πόλεων και της βιώσιμης γεωργίας, και επίσης θα συμπληρώνουν και θα ενισχύουν τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο της μεταναστευτικής πολιτικής της Ένωσης με τρίτες χώρες. Οι αντίστοιχες τροποποιήσεις θα ληφθούν υπόψη στις μελλοντικές αναθεωρήσεις του εντύπου της αίτησης. Οι δείκτες επίδοσης και η συνακόλουθη παρακολούθησή τους έχουν συμπεριληφθεί στο κείμενο των συμφωνιών εγγύησης που έχουν συναφθεί.
- Η Επιτροπή αναγνωρίζει την ανάγκη ύπαρξης συνεκτικής επικοινωνιακής εικόνας και αφηγήματος για την ενίσχυση της παγκόσμιας αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ. Σε έκθεσή της προς το Συμβούλιο 14 , η Επιτροπή επισήμανε διάφορες πιθανές δράσεις που θα μπορούσαν να ληφθούν για τη διασφάλιση συνοχής μεταξύ διαφόρων εταίρων και φορέων υλοποίησης. Η Επιτροπή χαιρετίζει επίσης την αυξημένη ανάληψη ευθύνης από πλευράς των κρατών μελών μέσω αυτής της κοινής επικοινωνιακής εικόνας, η οποία θα διευρύνει το υφιστάμενο κοινό και την εμβέλεια του ΕΤΒΑ.
Αποδοτικότητα:
Όσον αφορά την αποδοτικότητα, στην εξωτερική αξιολόγηση συνιστάται η δρομολόγηση επανεξέτασης της επιχειρησιακής διαδικασίας, η αξιολόγηση της επιλογής της βάσης δεδομένων για την εκτίμηση κινδύνου και η ανάπτυξη μεθοδολογιών για τους δείκτες μέτρησης των αποτελεσμάτων.
Απάντηση της Επιτροπής: Οι εν λόγω συστάσεις είναι ευπρόσδεκτες και αποδεκτές.
Η επανεξέταση της επιχειρησιακής διαδικασίας θα συνδεθεί με την εν εξελίξει επανεξέταση της νέας χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής. Το ΕΤΒΑ αποτελεί ένα νέο και καινοτόμο μέσο, στο πλαίσιο του οποίου τέθηκαν σε εφαρμογή νέες διαδικασίες με την έναρξη ισχύος του κανονισμού. Το μελλοντικό ΕΤΒΑ+ προτείνεται να βασίζεται στην αρχή της «προτεραιότητας στην πολιτική» και σε μια ανοικτή και συνεργατική αρχιτεκτονική, με ειδική διακυβέρνηση 15 . Με την εφαρμογή της αρχής της «προτεραιότητας στην πολιτική», ο προγραμματισμός θα καταστήσει εφικτό τον καθορισμό μακροπρόθεσμων προτεραιοτήτων στο πλαίσιο της συνεργασίας μας με τις χώρες εταίρους μέσω, μεταξύ άλλων, της χρήσης τρόπων όπως ο συνδυασμός μέσων και οι εγγυήσεις για την επιδίωξη των εν λόγω προτεραιοτήτων. Ο προγραμματισμός αποτελεί μια συμμετοχική και επαναλαμβανόμενη διαδικασία, που προϋποθέτει διαβουλεύσεις με τις χώρες εταίρους, τα κράτη μέλη, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς επίσης και τη συμμετοχή του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η κατάρτιση και η απόκτηση δεξιοτήτων από το προσωπικό συνεχίζεται και θα αναπτυχθεί περαιτέρω σύμφωνα με τις υφιστάμενες και τις μελλοντικές ανάγκες. Όσον αφορά τις δράσεις σε εξέλιξη, και όπως αναφέρεται στην πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο 16 , η Επιτροπή ενισχύει την ικανότητα και τη χρηματοδοτική εμπειρογνωσία της, διευρύνοντας την κατάρτιση του προσωπικού της σε θέματα αναπτυξιακής χρηματοδότησης και δημοσιονομικής διαχείρισης έργων, καθώς και αναβαθμίζοντας περαιτέρω τις δεξιότητες του προσωπικού της που ειδικεύεται στις νομικές, χρηματοοικονομικές και δημοσιονομικές ιδιαιτερότητες των χρηματοδοτικών μέσων. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει επίσης να φιλοξενεί εμπειρογνώμονες αποσπασμένους από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η ενισχυμένη αυτή ικανότητα θα βοηθήσει την Επιτροπή να προστατεύσει τον προϋπολογισμό της ΕΕ και να διαχειριστεί την προβλεπόμενη αύξηση των ανοιγμάτων που θα καλύπτονται από δημοσιονομικές εγγυήσεις κατά την επόμενη περίοδο προγραμματισμού.
Όσον αφορά την επιλογή της βάσης δεδομένων για την εκτίμηση κινδύνου, η Επιτροπή, σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και άλλους εταίρους, βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης ειδικού λογισμικού που θα βοηθήσει στη μοντελοποίηση των κινδύνων στο πλαίσιο της εγγύησης του ΕΤΒΑ+, αφενός με την αναγνώριση των συγκεκριμένων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι χώρες σε μεταβατικό στάδιο και, αφετέρου, με την αξιοποίηση των στοιχείων της βάσης δεδομένων κινδύνου για τις παγκόσμιες αναδυόμενες αγορές. Η παροχή συμβουλών από εμπειρογνώμονες όσον αφορά το προφίλ κινδύνου και τις αποζημιώσεις των εγγυήσεων θα ενισχύσει την ικανότητα της Επιτροπής να καθορίζει τα προς εγγύηση χαρτοφυλάκια επενδυτικών έργων. Οι συμβουλές αυτές θα στηρίξουν επίσης την παρακολούθηση και τη διαχείριση των συσσωρευμένων κινδύνων χαρτοφυλακίου.
Τέλος, η Επιτροπή χρησιμοποιεί πλαίσια αποτελεσμάτων στις συμφωνίες εγγύησης που έχουν υπογραφεί έως τώρα. Ο κατάλογος των δεικτών, η συχνότητα και η μορφή της υποβολής εκθέσεων αποτελούν τμήμα των συμφωνιών εγγύησης που υπογράφονται με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Το έργο εναρμόνισης της υποβολής εκθέσεων για τα αποτελέσματα είναι σε εξέλιξη.
Συνοχή:
Στην εξωτερική αξιολόγηση συνιστάται ο διεξοδικότερος καθορισμός της υφιστάμενης σύνθεσης προϊόντων του ΕΤΒΑ με βάση παραμέτρους προστιθέμενης αξίας και αποδοτικότητας, καθώς και η παροχή σαφών κατευθυντήριων γραμμών στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Προτείνεται, επιπλέον, η στήριξη στο μοντέλο ανοικτής πρόσβασης, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι επιφέρει αύξηση της διαφοροποίησης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που συμμετέχουν, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της συνοχής και της αποδοτικότητας των πράξεων.
Απάντηση της Επιτροπής: Οι εν λόγω συστάσεις είναι αποδεκτές. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης του ΕΤΒΑ+ θα γίνει διεξοδικότερος καθορισμός της σύνθεσης προϊόντων. Στην πρόταση για τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας οι δημοσιονομικές εγγυήσεις θα αποτελέσουν αντικείμενο προγραμματισμού παράλληλα με τις άλλες μορφές βοήθειας 17 και, συνεπώς, θα εναρμονίζονται με τις προσδιορισθείσες ανάγκες και προτεραιότητες και θα συντονίζονται με άλλους μηχανισμούς παροχής βοήθειας.
Η Επιτροπή προωθεί το μοντέλο της ανοικτής χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής και η συγκεκριμένη προσέγγιση θα επιδιωχθεί περαιτέρω στον νέο κύκλο προγραμματισμού. Προβλέπεται εξορθολογισμός της διακυβέρνησης του συνδυασμού μέσων και των δημοσιονομικών εγγυήσεων στο πλαίσιο της «ολοκληρωμένης χρηματοδοτικής δέσμης» την οποία θα παρέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη + (ΕΤΒΑ+).
Η Επιτροπή ενθαρρύνει σθεναρά την υποβολή προτάσεων από κοινοπραξίες αναπτυξιακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που περιλαμβάνουν τουλάχιστον ένα μικρό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στη σύνθεσή τους. Επιπλέον, η Επιτροπή εξετάζει επί του παρόντος τρόπους διευκόλυνσης και στήριξης της αξιολόγησης κατά πυλώνες με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της συμμετοχικότητας.
Βιωσιμότητα:
Όσον αφορά τη βιωσιμότητα, στην εξωτερική αξιολόγηση συνιστάται, στο πλαίσιο των έργων του ΕΤΒΑ, να λαμβάνεται υπόψη με συνεπή τρόπο η συσχέτιση με τους στόχους πολιτικών μεταρρυθμίσεων, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες και να προωθηθεί μεγαλύτερη εναρμόνιση με τις δραστηριότητες του πυλώνα 3. Συνιστάται περαιτέρω να παρακολουθούνται τα επίπεδα ζήτησης για τα διάφορα προϊόντα του ΕΤΒΑ και, βάσει της σχεδίασής τους, τα συστήματα διαχείρισης της γνώσης να συλλέγουν εκ των υστέρων πληροφορίες σχετικά με την χρηματοοικονομική καινοτομία, προκειμένου να προσδιορίζονται και να προάγονται βέλτιστες πρακτικές.
Απάντηση των υπηρεσιών της Επιτροπής: Οι εν λόγω συστάσεις είναι αποδεκτές.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται για τη συσχέτιση της κινητοποίησης επενδύσεων με τη στήριξη σε επενδύσεις για κλιματικές βελτιώσεις στο πλαίσιο του πυλώνα 3, με στόχο την ενίσχυση της ολοκληρωμένης προσέγγισης του ΕΕΣ. Αυτό περιλαμβάνει την προώθηση της προσέγγισης της «προτεραιότητας στην πολιτική», τη στήριξη ενισχυμένου διαλόγου μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και με τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ώστε να προσδιοριστούν τα εμπόδια στις επενδύσεις, να υπάρξει συνεργασία με τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση των πολιτικών μεταρρυθμίσεων και να παρέχεται τεχνική βοήθεια και βοήθεια για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
Όσον αφορά τη ζήτηση για προϊόντα του ΕΤΒΑ, η σύσταση αυτή μπορεί να συνδεθεί με την πρώτη σύσταση. Σχετικά με τα συστήματα διαχείρισης της γνώσης, το ΕΤΒΑ θα ενσωματωθεί στο νέο σύστημα διαχείρισης της γνώσης για την εξωτερική δράση (OPSYS), με ειδικά προσαρμοσμένες ενότητες, αναλόγως των απαιτήσεων.
Η χρήση πλατφορμών, όπως είναι η πλατφόρμα της ΕΕ για τον συνδυασμό μέσων στην εξωτερική συνεργασία (EUBEC), το δίκτυο επαγγελματιών και οι συνεδριάσεις τεχνικής αξιολόγησης των συνδυαστικών πλατφορμών, αποσκοπεί σε όλες τις περιπτώσεις στη συγκέντρωση βασικών διεθνών και ευρωπαϊκών αναπτυξιακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με στόχο να συζητηθούν βέλτιστες πρακτικές, εξελισσόμενες προσεγγίσεις και τρόποι βελτίωσης του συντονισμού προς όφελος της εξωτερικής συνεργασίας της ΕΕ.