Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Η ανανέωση του Χάρτη της Λειψίας για τις βιώσιμες ευρωπαϊκές πόλεις»

(2020/C 440/20)

Εισηγητής:

ο κ. Juan ESPADAS CEJAS (ES/PES)

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Από το σύμφωνο του Άμστερνταμ μέχρι την ανανέωση του Χάρτη της Λειψίας

επισημαίνει τις εγγενώς διαφορετικές διαστάσεις της ευρωπαϊκής συνεργασίας για τα αστικά θέματα: η πρώτη διάσταση αφορά τον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας που συνδέεται άμεσα με τις εθνικές αστικές πολιτικές και απαιτεί μεγαλύτερο πολιτικό συντονισμό σε εθνικό και τοπικό επίπεδο· η δεύτερη αφορά την υπερεθνική διάσταση του αστικού θεματολογίου της ΕΕ, το οποίο έχει αποδειχθεί καινοτόμο εργαλείο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, χρήσιμο για τη συμμετοχή των πόλεων στις ευρωπαϊκές πολιτικές·

εκφράζει την ικανοποίησή της για την ιδέα της ανανέωσης του Χάρτη της Λειψίας υπό τη Γερμανική Προεδρία της ΕΕ κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, και επικροτεί τη μέθοδο εργασίας χωρίς αποκλεισμούς που δρομολόγησε η γερμανική κυβέρνηση ώστε να συμμετάσχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι παράγοντες·

αναφέρει ότι στη δήλωση του Βουκουρεστίου, η οποία εγκρίθηκε στις 14 Ιουνίου 2019 από τους αρμόδιους υπουργούς για αστικά θέματα, αναγνωρίζεται «η ανάγκη να αναπτυχθεί μια λειτουργική σχέση μεταξύ του Νέου Χάρτη της Λειψίας, του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ και της εδαφικής ατζέντας 2020+»·

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο αυτό, να επιδείξει μεγαλύτερη πολιτική δέσμευση στο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ και να το συνδέσει με τις τρέχουσες εμβληματικές πρωτοβουλίες της, όπως η Πράσινη Συμφωνία και οι ψηφιακές πρωτοβουλίες. Ο μηχανισμός εφαρμογής της Πράσινης Συμφωνίας θα απαιτήσει ενίσχυση συγκεκριμένων δράσεων σε σύνδεση με το τοπικό επίπεδο, με συνδυασμό της προσέγγισης «από την κορυφή προς τη βάση» με τη θεμελιώδη προσέγγιση «από τη βάση προς την κορυφή», και με επίτευξη στόχων χρόνο με τον χρόνο έως το 2050·

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδέσει στενότερα το μελλοντικό της θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας με το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι συστάσεις που διατυπώνονται από τις αστικές συμπράξεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εκτιμήσεις εδαφικού και αστικού αντικτύπου θα πρέπει να ενσωματώνονται άμεσα στους προνομοθετικούς μηχανισμούς διαβούλευσης, καθώς και στην αξιολόγηση των ευρωπαϊκών πολιτικών και την απλούστευση διοικητικών διαδικασιών (REFIT)·

υπενθυμίζει την ανάγκη προσαρμογής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου ώστε να αντικατοπτρίζονται καλύτερα οι προκλήσεις για τις πόλεις. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις, από κοινού με την πολιτική συνοχής, θα είναι τα κύρια εργαλεία εφαρμογής της Πράσινης Συμφωνίας· τα δε ειδικά ζητήματα των αστικών περιοχών, όπως η οικονομικά προσιτή στέγη, οι αυξανόμενες ανισότητες, οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις, πρέπει, ως εκ τούτου, να αντικατοπτρίζονται στο επίπεδο συντονισμού των οικονομικών πολιτικών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και οι στρατηγικές για έξυπνη εξειδίκευση, ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη και για δίκαιη μετάβαση πρέπει να εναρμονιστούν σε περιφερειακό ή σε τοπικό επίπεδο μέσω εδαφικών εργαλείων όπως οι ολοκληρωμένες στρατηγικές εδαφικών επενδύσεων·

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει την έννοια της «ενεργού επικουρικότητας» ως πρόσθετο βήμα για την ενίσχυση του διαλόγου με τους δήμους, καθώς και με τις μητροπολιτικές περιοχές και τις περιφέρειες, και τη σύνδεση του αστικού θεματολογίου της ΕΕ με το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Εν προκειμένω, θα πρέπει να ενισχυθούν οι συνέργειες με το δίκτυο περιφερειακών κόμβων (RegHubs) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών·

υποστηρίζει τη δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την κλιματική έκτακτη ανάγκη, και αναγνωρίζει ότι η επίτευξη του ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα απαιτεί συλλογική προσπάθεια και ειδικές δράσεις σε τοπικό επίπεδο, όπου οι δήμοι διαδραματίζουν καίριο ρόλο. Το 75 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού ζει σε πόλεις και το 70 % περίπου των εκπομπών CO2 στην Ευρώπη οφείλεται στις πόλεις. Οι πόλεις αποτελούν μέρος του προβλήματος, αλλά ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας θα πρέπει να αναγνωρίσει την ικανότητά τους να καταστούν οι κινητήριες δυνάμεις της αλλαγής και οι άμεσοι πρωταγωνιστές στην εφαρμογή λύσεων για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων του 21ου αιώνα·

θεωρεί ότι ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας θα πρέπει να αποτελέσει πολιτική ευκαιρία ώστε οι δήμοι να καταστούν σημείο αναφοράς της πρακτικής εφαρμογής των διαφορετικών αστικών πολιτικών σε όλα τα κράτη μέλη· με τον τρόπο αυτό, θα συμβάλουν στην ενίσχυση της αξιοπιστίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος από τη σκοπιά των πολιτών που βρίσκονται στην εγγύτερη σε αυτούς βαθμίδα. Επιπλέον, ο ανανεωμένος Χάρτης πρέπει να οδηγήσει σε παρακολούθηση του αστικού θεματολογίου της ΕΕ, όπως αυτό προβλέπεται στο σύμφωνο του Άμστερνταμ (2016), και αμφότερα πρέπει να αποτελέσουν μέρος της διαδικασίας υλοποίησης του Θεματολογίου του 2030 στις τοπικές κυβερνήσεις για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Στο πλαίσιο αυτό, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται αντιμέτωπες με νέες παγκόσμιες προκλήσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μέσω μιας ολοκληρωμένης και πολυεπίπεδης προσέγγισης, ενώ η στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχει απαραίτητη προστιθέμενη αξία. Συνεπώς, οι αρχές του Χάρτη της Λειψίας πρέπει να συμπεριληφθούν στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της γερμανικής Προεδρίας της ΕΕ (2ο εξάμηνο του 2020), τα οποία θα εγκριθούν από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο ίδιος ο Χάρτης της Λειψίας πρέπει να υπογραφεί από τα κράτη μέλη, τους δήμους και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών·

Η μετασχηματιστική ισχύς των ευρωπαϊκών δήμων για την επιτάχυνση των στόχων του 2050

10.

επισημαίνει ότι είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ενδεδειγμένη ισορροπία μεταξύ των τριών προτεινόμενων διαστάσεων για τους ευρωπαϊκούς δήμους: πρώτον, αύξηση της παραγωγικότητας και της δημιουργίας πλούτου και των θέσεων εργασίας στις πόλεις και στις περιφέρειές τους, δεύτερον, δικαιότερη κατανομή αυτού του πλούτου στους πολίτες με παράλληλη βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας του περιβάλλοντος μας και, τρίτον, αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η αστική ζωή·

11.

θεωρεί σημαντικό να αναδειχθεί το έργο που επιτελείται από τις διάφορες αστικές συμπράξεις και να δημιουργηθούν γέφυρες μεταξύ του τρέχοντος αστικού θεματολογίου της ΕΕ και του μελλοντικού ανανεωμένου Χάρτη της Λειψίας, π.χ. το έργο που επιτελείται από συμπράξεις όπως η «Αστική Ακαδημία για την ένταξη» ή η πρωτοβουλία της Επιτροπής των Περιφερειών «Δήμοι και περιφέρειες για την ένταξη», η οποία παρέχει μια πλατφόρμα στους δημάρχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στους προέδρους των περιφερειών που επιθυμούν να αναδείξουν βέλτιστες πρακτικές·

12.

υπενθυμίζει ότι οι περιφέρειες και οι δήμοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όταν πρόκειται για την υποδοχή και την ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ ζητεί η νέα Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προσφέρει επαρκή χρηματοδότηση για τη στήριξη της σύμπραξης «Ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων» και της πρωτοβουλίας της ΕτΠ «Δήμοι και περιφέρειες για την ένταξη» και να κάνει τη διαφορά για τους Ευρωπαίους στις πόλεις τους·

13.

θεωρεί ότι, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που τέθηκαν από τη συμφωνία του Παρισιού και το σύμφωνο των Δημάρχων για την κλιματική αλλαγή, ένας από τους κύριους στόχους του ανανεωμένου Χάρτη της Λειψίας θα πρέπει να είναι η έμφαση στην καινοτόμο κινητικότητα, δηλαδή ο συνδυασμός της μείωσης της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων στις πόλεις με την προώθηση της εναλλακτικής πολυτροπικής κινητικότητας χαμηλών εκπομπών, που θα υποστηρίζεται από τις βιώσιμες δημόσιες μεταφορές, μαζί με βιώσιμες πολιτικές χρήσης γης που θα προωθούν τον περιορισμό της αστικής ανάπτυξης, καθώς και με βελτίωση της ενεργειακής και βιώσιμης απόδοσης των ευρωπαϊκών κατοικιών·

14.

θεωρεί ότι εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του αστικού θεματολογίου, και τα κράτη μέλη, μέσω του Χάρτη της Λειψίας, να στηρίξουν, με οικονομικά κίνητρα, την ανάπτυξη σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας όπως είχε ήδη ζητήσει η ΕτΠ το 2010 στη γνωμοδότησή της με θέμα «Σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα»·

15.

Επίσης, είναι καίριας σημασίας να εξεταστεί το σημαντικό θέμα της ενεργειακής αποκατάστασης του αποθέματος κατοικιών, καθώς και του δικτύου γραφείων και κτιρίων του επιχειρηματικού και βιομηχανικού ιστού·

16.

επαναλαμβάνει την έκκλησή της να καταρτιστεί ένα σχέδιο δράσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα για οικονομικά προσιτή στέγαση στην Ευρώπη·

17.

θεωρεί ότι ο καθορισμός των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών στις αστικές περιοχές παρέχει ένα στρατηγικό πλαίσιο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τους δήμους και τις περιφέρειες κατά την ανάπτυξη των πολιτικών τους. Οι δήμοι, ως η εγγύτερη στον πολίτη διοικητική βαθμίδα, εφαρμόζουν πολιτικές που μεταβάλλουν την κοινωνική πραγματικότητα των πόλεων και αποτελούν βασικούς παράγοντες για την προώθηση της επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, ιδίως του στόχου 11, που έχει ως επίκεντρο τις πόλεις, και του στόχου 17, ο οποίος ενισχύει τις συμμαχίες μεταξύ των κυβερνήσεων, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών·

18.

H διαχείριση των αποβλήτων και η ολοκληρωμένη διαχείριση του κύκλου του νερού, η διαχείριση των εκπομπών και των βιομηχανικών αποβλήτων, η μείωση της κατανάλωσης και η βελτίωση της αξιοποίησης της ενέργειας, καθώς και η παραγωγή καθαρής και χωρίς ανθρακούχες εκπομπές ενέργειας, η διαχείριση των επιπτώσεων των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων και η ανάπτυξη πράσινου ιστού και η προώθηση της βιοποικιλότητας, είναι καίριας σημασίας για τη βελτίωση της αειφόρου ανάπτυξης των αστικών περιοχών. Η προώθηση της κυκλικής οικονομίας πρέπει να διενεργείται από την τοπική αυτοδιοίκηση, προκειμένου να μετασχηματιστεί το παραγωγικό μας μοντέλο και να δημιουργηθούν νέες πράσινες θέσεις εργασίας μέσω της στήριξης της αλλαγής νοοτροπίας που θα μας οδηγήσει προς την πόλη του μέλλοντος. Αυτή η αλλαγή υποδείγματος δεν είναι δυνατή χωρίς προγράμματα κατάρτισης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για την προσαρμογή των θέσεων εργασίας στην οικολογική μετάβαση·

19.

πιστεύει ότι η ενίσχυση της βιοποικιλότητας και η αποκατάσταση του αστικού χώρου μέσω πράσινων υποδομών και λύσεων που βασίζονται στη φύση, ώστε να προωθείται η οικολογική συνδεσιμότητα και η ποιότητα του τοπίου τόσο στην πόλη αυτή καθαυτή όσο και στο κοντινό περιβάλλον της, είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση ορισμένων κλυδωνισμών και επιπτώσεων που προκαλούνται από την παγκόσμια αλλαγή·

20.

τονίζει τη σημασία της προώθησης πόλεων χωρίς αποκλεισμούς, που θα λαμβάνουν υπόψη την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων, το ψηφιακό χάσμα, την υφιστάμενη γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης και τις δημογραφικές αλλαγές, όπως η μείωση του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές. Σε αυτή τη χωρίς αποκλεισμούς διάσταση, είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν δράσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση, στην επίτευξη καθολικής προσβασιμότητας και στην καταπολέμηση της ενεργειακής πενίας, στην ουσιαστική ένταξη των μεταναστών στον πληθυσμό της χώρας υποδοχής και στη βελτίωση της κινητικότητας των ατόμων, ιδίως των νέων, μεταξύ των κρατών μελών, με τη δημιουργία ευκαιριών επαγγελματικής εξέλιξης στις χώρες με χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα· Επίσης, είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε ένα σύστημα προστασίας και φροντίδας της υγείας, διασφάλισης του εφοδιασμού σε τρόφιμα καθώς και την πρόσβαση στην ύδρευση και την αποχέτευση, στοιχεία απαραίτητα για το σύνολο του πληθυσμού· τα συστήματα αυτά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις συνθήκες κάθε ατόμου ή ομάδας, προκειμένου να είναι δυνατόν να καλυφθεί το σχετικό κόστος·

Αρχές από τις οποίες διαπνέεται ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας

21.

συμφωνεί με τις ακόλουθες αρχές λειτουργίας για τον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας: ολοκληρωμένη προσέγγιση, τοποκεντρική προσέγγιση, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, συμμετοχή και συνδημιουργία. Όλες συνδέονται με τις αρχές που διέπουν την πολιτική συνοχής της ΕΕ·

22.

επισημαίνει ότι είναι επιτακτική ανάγκη ο μελλοντικός Χάρτης της Λειψίας να γίνει γνωστός στους δήμους και τις κοινότητες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι οι αρχές του θα πρέπει να καθορίζουν το γενικό πλαίσιο για τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αστικές πολιτικές και στρατηγικές, καθώς και τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, ιδίως εκείνες που διαθέτουν χρηματοδότηση ώστε να μπορούν να αναδιαμορφωθούν στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας·

23.

σεβόμενη την αναγκαία ευελιξία για την προσαρμογή των στόχων του αστικού θεματολογίου της ΕΕ στην πραγματικότητα κάθε περιοχής, υποστηρίζει την πρόταση για δράση σε επίπεδο «γειτονιάς», καθώς αυτή θα μπορούσε να είναι η κατάλληλη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων από το τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, κάθε επίπεδο διακυβέρνησης θα πρέπει να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης και αρμοδιότητας που του αναλογεί όσον αφορά τις αστικές προκλήσεις (ποιότητα του αέρα, στέγη, ψηφιοποίηση, χρηματοδοτικά μέσα), με πλήρη σεβασμό των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας·

24.

συμφωνεί να αναγνωριστούν στον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας οι λειτουργικές αστικές ή μητροπολιτικές περιοχές ως χώροι που συμβάλλουν στην εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της εδαφικής επικράτειας και στην επίτευξη μιας ισορροπημένης εδαφικής ανάπτυξης σύμφωνα με τις στρατηγικές της ΕΕ· συνιστά επίσης την αναγνώριση των λειτουργικών αστικών και μητροπολιτικών περιοχών με το δικό τους θεσμικό πλαίσιο και εκείνων που έχουν προωθήσει τις εργασιακές δυναμικές σε μητροπολιτική κλίμακα βάσει της πολιτικής για τη συνοχή, όπως ανέφερε η ΕτΠ το 2019 στη γνωμοδότησή της με θέμα «Οι προκλήσεις των μητροπολιτικών περιφερειών και η θέση τους στη μελλοντική πολιτική συνοχής μετά το 2020»·

25.

συμφωνεί επίσης με την αρχή της συμμετοχής και της συνδημιουργίας, και ζητεί ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας να λαμβάνει υπόψη τους διάφορους τύπους αστικών οικισμών σεβόμενος το πολιτιστικό και διοικητικό πλαίσιο ή τις αρμοδιότητες κάθε κράτους μέλους. Επιπλέον, είναι σημαντικό ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας να εγγυάται ότι οι πολίτες θα μπορούν να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των αστικών πολιτικών που τους αφορούν, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών που ζουν στα περίχωρα αστικών ή μητροπολιτικών περιοχών·

Ενίσχυση των δήμων για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων

26.

υπενθυμίζει ότι το έτος 2020 σημαδεύτηκε από την παγκόσμια πανδημία COVID-19. Οι δήμοι και οι περιφέρειές τους χρειάστηκε να αποτελέσουν το ανάχωμα στο υγειονομικό δράμα, το οποίο έχει μετατραπεί πλέον σε κοινωνικό και οικονομικό δράμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι δήμοι και οι περιφέρειες πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της διαχείρισης του ταμείου ανάκαμψης και χρειάζονται μεγαλύτερη ευρωπαϊκή χρηματοδοτική στήριξη προκειμένου να συνεχίσουν να αποδεικνύουν ότι επιλύουν τα προβλήματα που προκαλεί η πανδημία·

27.

ζητεί ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας να προτείνει έναν φιλόδοξο και σαφή χάρτη πορείας για την εφαρμογή του από τους δήμους και να χρησιμοποιήσει τα τοπικά αστικά θεματολόγια στο πλαίσιο των ΣΒΑ, και ειδικότερα το αποθεματικό του 6 % του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη (ISUDS). Επιπλέον, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν την «προσαρμογή των ΣΒΑ στην τοπική κλίμακα» που διενεργείται από τους δήμους και τις περιφερειακές κυβερνήσεις, ιδίως όσον αφορά τις πολιτικές βιώσιμης κινητικότητας και δημόσιων μεταφορών, την ανακαίνιση των κτιρίων για την καταπολέμηση της ενεργειακής πενίας, την καθολική προσβασιμότητα, την ανάταξη των καταστάσεων κοινωνικής ευπάθειας και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης σε μειονεκτούσες περιοχές οποιουδήποτε αστικού κέντρου. Οι τοπικές αρχές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαχειρίζονται ταχύτερα και άμεσα τα κονδύλια που διατίθενται στα κράτη και τις περιφέρειες· Προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να ενισχυθεί η προσπάθεια κατάρτισης σε συνεννόηση με την πανεπιστημιακή κοινότητα και τον επιχειρηματικό κόσμο·

28.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να παρακολουθεί τις επενδύσεις και τα επιτεύγματα που σημειώνονται από τα πάμπολλα εθνικά, περιφερειακά και τοπικά αστικά θεματολόγια, να αναπτύξει ένα νέο κοινό πλαίσιο αναφοράς, με κοινά σημεία την ορολογία, τους δείκτες και τη μεθοδολογία, που θα επιτρέπει τον συντονισμό μεταξύ των διοικήσεων, την αμοιβαία μάθηση και τη συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ περιοχών· Ομοίως, οι δήμοι θα πρέπει να συμμετέχουν στην κατάρτιση των προϋπολογισμών που προορίζονται για την ανάπτυξή τους·

29.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη το γεγονός ότι οι κύριοι τομείς πολιτικής κοινωνικού και οικολογικού μετασχηματισμού που προωθεί η Πράσινη Συμφωνία αποτελούν προτεραιότητα και πρέπει να υλοποιηθούν μέσω συγκεκριμένων επιτόπιων δράσεων· συνεπώς, οι σχετικές με αυτούς επενδύσεις δεν θα πρέπει να προσμετρώνται στο δημόσιο έλλειμμα των κρατών μελών, ούτε να υπόκεινται σε περιορισμούς όσον αφορά το ανώτατο όριο δαπανών που επιβάλλουν τα κράτη μέλη στην τοπική αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο των προγραμμάτων δημοσιονομικής σταθερότητας και ελέγχου του ελλείμματος που ισχύουν επί του παρόντος·

30.

χαιρετίζει την αναγνώριση στον ανανεωμένο Χάρτη του ουσιαστικού ρόλου που διαδραματίζει ο αστικός χωροταξικός σχεδιασμός για την επίτευξη βιώσιμης αστικής ανάπτυξης και, ειδικότερα, την έμφαση στη μείωση της δέσμευσης γης, τη συνύπαρξη λειτουργιών για νέες μορφές παραγωγής και τη διαφοροποίηση της παραγωγής καθώς και τις νέες μορφές διαβίωσης, την προσιτή στέγη και την εφαρμογή δημόσιων πολιτικών χρήσης γης·

31.

πιστεύει ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός πρέπει να οδηγήσει σε καλύτερη «ψηφιακή συνοχή» στην Ευρώπη, τόσο για τους πολίτες όσο και για τα εδάφη της. Είναι αναγκαίο να αλλάξει το όραμα της προσέγγισης που κυριαρχείται από την τεχνολογία με μια προσέγγιση που να εστιάζει περισσότερο στον πολίτη, όπως εξαγγέλλεται με τη διακήρυξη «ΣΥΝΕΡΓΑΣΟΥ, ΠΡΟΩΘΗΣΕ, ΣΤΗΡΙΞΕ: ένωση δυνάμεων για την προώθηση του βιώσιμου ψηφιακού μετασχηματισμού σε δήμους και κοινότητες». Η κατεύθυνση θα πρέπει να είναι προς έναν ολιστικό σχεδιασμό της ψηφιακής πόλης όπου η ψηφιακή καινοτομία αποτελεί μέσο και όχι σκοπό που προωθείται από την επιχειρηματικότητα του δημόσιου τομέα και από τις ιδιωτικές εταιρείες που παρέχουν λύσεις προσαρμοσμένες στην υφιστάμενη και στη νέα τεχνολογία· Ενώ η ψηφιοποίηση προσφέρει καλές ευκαιρίες για τις πόλεις και τους πολίτες τους, είναι επίσης αναγκαίο να βοηθηθούν οι πόλεις να προβλέπουν καλύτερα και να αντιμετωπίζουν τις αρνητικές παράπλευρες επιπτώσεις των διαδικασιών ψηφιοποίησης·

32.

προτείνει να συμπεριληφθεί στον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας η ανάγκη να αναπτυχθούν —υπό τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης που εφαρμόζονται σε περιφερειακό επίπεδο στην πολιτική συνοχής— διαδικασίες έξυπνης εξειδίκευσης στο τοπικό επίπεδο, καθώς και ολοκληρωμένα προγράμματα οικονομικού και εδαφικού μετασχηματισμού που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη έξυπνων πόλεων και χωριών·

33.

θεωρεί ότι οι δήμοι, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων πόλεων, αποτελούν καίριους παράγοντες για την αντιμετώπιση των μειζόνων ευρωπαϊκών κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων (υγεία, τρόφιμα, ενέργεια, μεταφορές, κλιματική αλλαγή, βιοποικιλότητα, ένταξη και ασφάλεια). Ωστόσο, είναι σημαντικό να εκσυγχρονιστεί ο ρόλος του τοπικού δημόσιου τομέα στο πλαίσιο της οικονομικής ανάπτυξης, επί τη βάσει μιας προσέγγισης για την προώθηση της επιχειρηματικότητας, με στόχο την ενίσχυση του ρόλου της, υπό το πρίσμα της νέας πρόκλησης της παγκόσμιας διακυβέρνησης·

34.

εκφράζει, εν προκειμένω, την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το νέο πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ) εξαρτάται από την αρμόδια για την περιφερειακή πολιτική Επίτροπο, καθώς αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να καταστεί το ΠΣΔΜ και η πρόταση προϋπολογισμού του για την περίοδο 2021-2027 το κύριο μέσο για τη βελτίωση των θεσμικών δυνατοτήτων και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των δήμων, σε όλα τα στοιχεία που δεν είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων·

35.

επισημαίνει ότι μεγάλο μέρος της προστιθέμενης αξίας του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ έγκειται στη στήριξη της ανταλλαγής γνώσεων επί αστικών ζητημάτων, μεταξύ ευρωπαϊκών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών θεσμικών οργάνων, η οποία εκλαμβάνεται ως ένας μηχανισμός ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών·

36.

θεωρεί, επιπλέον, ότι είναι αναγκαίο ο νέος Χάρτης της Λειψίας να ενσωματώσει ήδη υφιστάμενους μηχανισμούς και μεθοδολογίες βιώσιμης αστικής ανάπτυξης που προϋπήρχαν στην ΕΕ, που σε πολλές περιπτώσεις δεν συνδέονταν μεταξύ τους, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Έξυπνες πόλεις και κοινότητες», το σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια ή το πλαίσιο αναφοράς για τις βιώσιμες πόλεις·

Ένα βελτιωμένο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ στην υπηρεσία του νέου Χάρτη της Λειψίας

37.

υπενθυμίζει τους τρεις πυλώνες του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ (βελτίωση της νομοθεσίας, βελτίωση της χρηματοδότησης και βελτίωση της γνώσης) που έχουν οριστεί από το σύμφωνο του Άμστερνταμ, με κύριο μέλημα να εφαρμοστεί η διαδικασία ενεργοποίησης των πυλώνων αυτών. Είναι επίσης ανάγκη να αναπτυχθεί ο ρόλος των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών·

38.

υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης των διασυνδέσεων μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών και όλων των αστικών περιοχών με τα περίχωρά τους, συμπεριλαμβανομένων των συχνά λειτουργικών αγροτικών περιοχών τους, προκειμένου να επιτευχθεί μια πιο ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση και να δοθούν ευκαιρίες ανάπτυξης σε όλους όσοι ζουν στην αστική ή μητροπολιτική περιοχή·

39.

θεωρεί ότι ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας θα πρέπει να αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλουν όλοι οι δήμοι και οι τοπικές αρχές που εμπλέκονται στις δεκατέσσερις θεματικές αστικές συμπράξεις. Επιπλέον, θα πρέπει να επικροτηθεί η προθυμία ορισμένων συμπράξεων, όπως αυτών για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες, ή για την αστική κινητικότητα, να συνεχίσουν τις εργασίες τους πέραν της τριετίας ως ξεκάθαρη ένδειξη επιτυχίας του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ. Ωστόσο, θα πρέπει να διασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι, καθώς και ο αντίκτυπος και η συνοχή των δράσεων που θα αναπτυχθούν στο μέλλον·

40.

προτείνει έναν κατάλογο με συγκεκριμένες συστάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και τη βελτίωση της εφαρμογής του αστικού θεματολογίου:

—

η σύνθεση των μελλοντικών συμπράξεων πρέπει να γίνεται με πλήρη διαφάνεια, με τη συμμετοχή των δήμων και σύμφωνα με το μέγεθος της πόλης όπως προβλέπεται από τον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας. Επίσης, οι δράσεις θα πρέπει να ομαδοποιηθούν γύρω από τους τρεις πυλώνες: βελτίωση της νομοθεσίας, βελτίωση της χρηματοδότησης και βελτίωση της γνώσης·

—

ο υφιστάμενος κατάλογος οριζόντιων θεμάτων εξακολουθεί να ισχύει και θα μπορούσε να εξελιχθεί με πιλοτικές δράσεις, στις οποίες θα συμμετέχει ένα μέλος που θα εκπροσωπεί κάθε σύμπραξη, με στόχο την ισορροπία μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και εθνικών, περιφερειακών και τοπικών κυβερνήσεων. Από την άποψη αυτή, ιδιαίτερα σημαντικό είναι οι υπηρεσίες της Επιτροπής και τα υπουργεία των κρατών μελών να κληθούν να συμμετάσχουν στενότερα στις θεματικές συμπράξεις, ιδίως κατά την έναρξη νέας σύμπραξης. Κάτι τέτοιο θα ενισχύσει την αναγκαία ανάληψη ευθυνών εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών·

—	είναι αναγκαίο να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων δράσεων των μελλοντικών συμπράξεων με σκοπό την αποφυγή της αποσπασματικής προσέγγισης και τον συντονισμό της δρομολόγησης των δράσεων·

—

μια ιδέα για την ενίσχυση της πολιτικής στήριξης σε τοπικό επίπεδο θα μπορούσε να είναι η δρομολόγηση μιας συνόδου κορυφής των τοπικών αρχών που συμμετέχουν στο αστικό θεματολόγιο, οι οποίες θα ενεργούν ως πρεσβευτές και θα έχουν έτσι τη δυνατότητα συμμετοχής στις πολιτικές συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη·

—

στο πλαίσιο του πυλώνα για τη βελτίωση της νομοθεσίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δεσμευτεί ότι θα εξετάσει τις συστάσεις που προκύπτουν από τις αστικές συμπράξεις. Στην κατεύθυνση αυτή, οι συμπράξεις θα μπορούσαν να διοργανώνουν εργαστήρια στα οποία οι επαγγελματίες θα εργάζονται και θα μελετούν συγκεκριμένες αλλαγές στις οδηγίες, τους κανονισμούς και τις πολιτικές της ΕΕ· τα αποτελέσματα των συμπράξεων θα πρέπει να παρουσιάζονται και να συζητούνται τακτικά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, έτσι ώστε να συνεκτιμούνται καλύτερα στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας·

—

θεωρεί ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 και η Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του μελλοντικού κανονισμού για το ΕΤΠΑ πρέπει να διασφαλίζουν σταθερή χρηματοδότηση για την κάλυψη του λειτουργικού κόστους της συμμετοχής των δήμων που συμμετέχουν στο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ·

—	Η Eurostat πρέπει να συμμετέχει περισσότερο στις εργασίες των συμπράξεων, έτσι ώστε να προωθηθεί ένας διάλογος σχετικά με τα ποιοτικά δεδομένα που είναι διαθέσιμα σε περιφερειακό, αστικά λειτουργικό και τοπικό επίπεδο, καθώς και σχετικά με την παραγωγή ποιοτικών δεδομένων·

—

πρέπει επίσης να υπάρξει καλύτερη διασύνδεση του αστικού θεματολογίου και των συμπράξεων αφενός, με τις εργασίες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) και του Κέντρου Γνώσεων για Εδαφικές Πολιτικές της Σεβίλλης αφετέρου, όπως, λόγου χάρη, η έκθεση με τίτλο «Το μέλλον των πόλεων» ή η Πλατφόρμα Αστικών Δεδομένων·

—

ενόψει της περιόδου προγραμματισμού μετά το 2020, και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πέραν των διαρθρωτικών ταμείων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός χρηματοδοτικού προγράμματος πιλοτικών δράσεων για την ανάπτυξη προτάσεων που προκύπτουν στο πλαίσιο των αστικών συμπράξεων·

—

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δρομολογήσει ενημερωτική εκστρατεία για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του αστικού θεματολογίου της ΕΕ, στην οποία θα πρέπει να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη η συμβολή των συμπράξεων στη διαδικτυακή πλατφόρμα «Futurium». Θα πρέπει επίσης να επενδύσει στην παραγωγή γνώσεων, χάρη στη διάδοση βέλτιστων πρακτικών, οδηγών, εργαλείων και χαρτών πορείας που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του αστικού θεματολογίου της ΕΕ·

Παρακολούθηση της εφαρμογής του Ανανεωμένου Χάρτη της Λειψίας

41.

καλεί τη γερμανική Προεδρία της ΕΕ να αναγνωρίσει επισήμως τον ρόλο της Επιτροπής των Περιφερειών στον ανανεωμένο Χάρτη της Λειψίας, ακολουθώντας το σύμφωνο του Άμστερνταμ, με το οποίο «καλείται η Επιτροπή των Περιφερειών, ως συμβουλευτικό όργανο της Ένωσης που εκπροσωπεί επίσημα τις περιφέρειες και τις πόλεις της ΕΕ, να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του αστικού θεματολογίου της ΕΕ»·

42.

προτείνει στα κράτη μέλη —ή στα επίπεδα δημόσιας διοίκησης που είναι αρμόδια για την αστική πολιτική, όταν αυτή δεν ασκείται σε εθνικό επίπεδο— να εκπονούν ανά τριετία εκθέσεις σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης του Χάρτη της Λειψίας στις εθνικές ή περιφερειακές τους αστικές πολιτικές σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε αυτές τις εκθέσεις θα αναλύουν τον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκές πολιτικές και χρηματοδοτήσεις, και ιδίως η πολιτική συνοχής, έχουν στηρίξει την επίτευξη των αρχών και των στόχων του Χάρτη της Λειψίας·

43.

υπενθυμίζει ότι είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να διαδραματίζει καίριο ρόλο στον συντονισμό και την εφαρμογή του αστικού θεματολογίου για την ΕΕ και του Χάρτη της Λειψίας. Εν προκειμένω, υπενθυμίζεται η πρόταση να οριστεί αντιπρόεδρος για τις διοργανικές σχέσεις και, στη συνέχεια, συντονιστής του αστικού θεματολογίου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η στενή σύνδεση με το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Στην κατεύθυνση αυτή, ο συντονισμός θα αντισταθμίσει επίσης την αποσπασματική αντίληψη με την οποία αντιμετωπίζονται οι πόλεις και η αστική διάσταση των πολιτικών που απορρέουν από την εξειδικευμένη οπτική γωνία κάθε γενικής διεύθυνσης·

44.

προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο Χάρτης της Λειψίας είναι, στο μέτρο του δυνατού, δεσμευτικός για την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, ζητεί να εγκριθούν τα δεσμευτικά συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων μετά την έγκριση του ανανεωμένου Χάρτη της Λειψίας από το άτυπο Συμβούλιο υπουργών Αστικής Ανάπτυξης στις 30 Νοεμβρίου 2020. Αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με την έκκληση προς τις μελλοντικές Προεδρίες του Συμβουλίου να συνεχίσουν τις συζητήσεις σχετικά με το αστικό θεματολόγιο στα αντίστοιχα προγράμματα εργασίας τους.

Βρυξέλλες, 14 Οκτωβρίου 2020.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Απόστολος ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ