Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων — Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020»

[COM(2019) 650 final]

(2020/C 120/01)

Εισηγητής: ο κ.

Tommaso DI FAZIO

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 6.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	4.2.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	19.2.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	550
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	120/1/3

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προσέγγιση της ετήσιας στρατηγικής για την ανάπτυξη 2020, η οποία βασίζεται στους τέσσερις θεμελιώδεις πυλώνες του περιβάλλοντος, της παραγωγικότητας, της σταθερότητας και της δικαιοσύνης. Ειδικότερα, πιστεύει ότι ο στόχος που επικεντρώνεται στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα αποτελεί, όπως ορθώς υποστηρίζεται στη στρατηγική, μια απόλυτη αναφορά στην ενοποίηση των αποφάσεων και των προσπαθειών του συνόλου της κοινωνίας, καθώς και των μέσων που έχει στη διάθεσή της, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2030 και η κλιματική ουδετερότητα με ορίζοντα το 2050. Η ΕΟΚΕ συνιστά εν προκειμένω να εξασφαλιστεί η δυνατότητα ταχύτερης επίτευξής τους εάν κριθεί απαραίτητο βάσει των δεικτών περιβαλλοντικής υποβάθμισης.

1.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη συμπερίληψη των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών με ορίζοντα το 2030 στο στρατηγικό όραμα της Επιτροπής για όλες τις οικονομικές πολιτικές και την πολιτική απασχόλησης, συμβάλλοντας έτσι στην ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία της αγοράς προς όφελος όλων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας, της αποφυγής αποκλεισμών και της ανταγωνιστικότητας της ανάπτυξης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η βιωσιμότητα αποτελεί ζωτική συνιστώσα κάθε επιτυχημένης στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα και ότι η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας της, ενδυναμώνοντας την παγκόσμια θέση της ως παράγοντα καινοτομίας, με βάση το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και τη μετάβαση προς νέα βιώσιμα παραδείγματα ανάπτυξης, δημιουργώντας την επόμενη γενιά εμπορικών ευκαιριών που απαιτεί η ζήτηση για βιώσιμες λύσεις.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοινωθείσα αλλαγή στην ετήσια στρατηγική προκειμένου να ξεπεραστεί η τρέχουσα νοοτροπία όσον αφορά τον προγραμματισμό και τους βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους στόχους και να χαραχθούν επιτέλους στοχευμένες μακροπρόθεσμες στρατηγικές, όπως απαιτούν οι επενδύσεις που χρειάζονται για την υλοποίηση της στρατηγικής περιβαλλοντικής βιωσιμότητας μέσω των σύνθετων ολοκληρωμένων προγραμμάτων για την ενέργεια και το κλίμα που εκπονούνται από τα κράτη μέλη και εγκρίνονται από την Επιτροπή.

1.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει στο στρατηγικό αυτό όραμα την ανάγκη ταχείας ανάπτυξης των διαλειτουργικών, υλικών και άυλων ευφυών δικτύων υποδομών που είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση και τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας εξοπλισμένης και συνεκτικής ηπειρωτικής ενιαίας αγοράς, προκειμένου να διασφαλιστεί η αρμονική, δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί —θεωρώντας τες απαραίτητες και ζωτικής σημασίας— τις κατευθυντήριες γραμμές που περιλαμβάνονται στην ετήσια στρατηγική για επενδύσεις στους άυλους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της βελτίωσης των δεξιοτήτων. Πρόκειται για μακροπρόθεσμες και πολύ μακροπρόθεσμες επενδύσεις με σκοπό τη βελτίωση της κοινωνίας, του πολιτισμού της και της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει και υποστηρίζει την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας και την αύξηση της χρηματοδότησης για μακροπρόθεσμες επενδύσεις, οι οποίες είναι στρατηγικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα ολόκληρης της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα στους κλάδους που χαρακτηρίζουν τον εκσυγχρονισμό και την αντικατάσταση με καθαρές τεχνολογίες στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της θέρμανσης και της ψύξης των κτιρίων, καθώς και σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς, αλλά και στους τομείς της γεωργίας και των υπηρεσιών, μέσω της ολοένα και ευρύτερης χρήσης καινοτόμων τεχνολογιών και ειδικότερα των ψηφιακών τεχνολογιών, της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνολογίας 5G.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής αποδίδει περιορισμένο ενδιαφέρον στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης στην Ένωση, αναφέροντας απλώς ότι «οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές επισκιάζονται από ένα πολύ λιγότερο υποστηρικτικό οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον και υψηλή αβεβαιότητα» και ότι «οι επενδύσεις και η δυνητική ανάπτυξη παραμένουν ακόμη κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα». Μια μη αρμονική διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (Brexit) θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει αυτή την κατάσταση. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, πρώτιστη προτεραιότητα είναι να δοθεί ώθηση στη βιώσιμη ανάπτυξη, ιδίως στις ασθενέστερες χώρες και περιφέρειες, με σημαντική αύξηση του ΑΕγχΠ της Ευρώπης, προκειμένου να δημιουργηθεί η ευημερία και ο πλούτος που απαιτούνται για τη στήριξη της στρατηγικής.

1.9.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εγκρίνει κάθε μία από τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές που έχουν καθοριστεί για την ανάπτυξη και χαρακτηρίζουν το ευρωπαϊκό εξάμηνο του 2020. Επικροτεί επίσης τα κρίσιμα σημεία που επισημαίνονται για την επίτευξη καθενός από τους στόχους, ιδίως δε το σημείο που αφορά τις επενδύσεις που απαιτούνται για την εφαρμογή των περιβαλλοντικών προγραμμάτων τα οποία, κατά την τρέχουσα περίοδο ισχύος του συμφώνου σταθερότητας και των αυστηρών κανόνων του, ενδέχεται να δυσχεράνουν την ομοιόμορφη εφαρμογή των σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα στα κράτη μέλη. Μπορεί κάλλιστα οι στόχοι της περιβαλλοντικής αποκατάστασης να επιτευχθούν μόνο από χώρες της ΕΕ που συμμορφώνονται ή υπερβαίνουν τις απαιτήσεις του συμφώνου σταθερότητας, αναιρώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον στόχο που πρέπει να επιτύχει η ΕΕ συνολικά, επιτυγχάνοντας παράλληλα ένα μερικό αποτέλεσμα για ολόκληρο τον πλανήτη και αφήνοντας κατά μέρος την επιθυμία να αποτελεί η ΕΕ συνολικά σημείο αναφοράς για τον υπόλοιπο κόσμο.

1.10.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι θα μελετηθούν και θα υιοθετηθούν μέτρα ρύθμισης των επενδύσεων τα οποία, λαμβανομένων υπόψη των περιορισμών του συμφώνου σταθερότητας ή εξαιρουμένων των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, να επιτρέπουν σε όλες τις χώρες να επενδύουν τα αναγκαία κονδύλια για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στα ολοκληρωμένα σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της στρατηγικής για την ανάπτυξη 2020 που έχει ως στόχο να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα μέσα και η μόχλευση που ήδη υπάρχει με τη βοήθεια των υφιστάμενων μέσων που προβλέπονται στο πολυετές δημοσιονομικό σχέδιο 2021-2027 —πρόταση που δημοσιοποιήθηκε με την παρουσίασή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 15 Ιανουαρίου 2020— αλλά ζητεί επίσης την προσαρμογή προς τα πάνω των χρηματοδοτικών μέσων, όπου αυτό είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων.

1.12.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την, εκ μέρους της Επιτροπής, αποτελεσματική και προορατική παρακολούθηση των αποτελεσμάτων που πρέπει να επιτευχθούν από τα διάφορα κράτη μέλη με βάση τα συμφωνηθέντα σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, ενθαρρύνοντας δραστηριότητες στήριξης για την επίλυση τυχόν προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών και μεθοδολογικών προβλημάτων, και όχι προβλημάτων λογοκρισίας.

1.13.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει να ενισχυθεί η σταθερότητα και η ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και να καταστούν αυστηρότεροι οι κανόνες που διέπουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, προκειμένου να ενισχυθεί ο διεθνής ρόλος του ευρωπαϊκού νομίσματος και να ληφθούν προληπτικά μέτρα κατά των μελλοντικών κρίσεων σε άλλα σημεία του κόσμου που επηρεάζουν την Ευρώπη ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ενίσχυση των κανόνων προληπτικής εποπτείας και άλλων μέτρων που αποσκοπούν στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας των κρατών μελών. Εκτός από την τρέχουσα διαδικασία ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ένωσης και της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, η επικείμενη στρατηγική επανεξέταση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ (1) θα πρέπει να επικεντρωθεί ειδικότερα στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ και στην ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ.

1.14.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να παραμείνει η ευημερία των πολιτών στο επίκεντρο της αναπτυξιακής στρατηγικής του 2020, με τη διατήρηση και την ενίσχυση των κοινωνικών επιτευγμάτων που καθιστούν την ΕΕ το πρώτο σημείο αναφοράς στον κόσμο.

1.15.

Όσον αφορά τον θεμελιώδη πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι επιβεβαιώνονται εκ νέου στη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο πρόβλημα της ισότητας των φύλων στους στόχους του ευρωπαϊκού εξαμήνου, με ιδιαίτερη αναφορά στα δικαιώματα των γυναικών στην εργασία, στην επίτευξη της εξίσωσης των μισθών, στην προστασία των θέσεων εργασίας για τις μητέρες, αλλά και στην καταπολέμηση της υποβάθμισης των δημογραφικών τάσεων, καθώς και στην εφαρμογή ουσιαστικών βελτιώσεων της νομοθεσίας για την προστασία της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένων των βελτιώσεων της γονικής άδειας για τους πατέρες και της παροχής ευνοϊκού εργασιακού περιβάλλοντος για την πρόληψη κάθε μορφής σωματικής και ψυχολογικής βίας κατά των γυναικών. Όσον αφορά την ισότητα των φύλων, θα πρέπει επίσης να ακολουθείται η συνεπής και ισότιμη εφαρμογή της νομοθεσίας περί διαζυγίου, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα δικαιώματα των δύο συζύγων παραμένουν πάντοτε ισότιμα όσον αφορά τα ανήλικα τέκνα.

1.16.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τη θέση της στη διεθνή σκηνή, προκειμένου να διατηρήσει την ευημερία, την ασφάλεια και τις αξίες στις οποίες βασίζεται, αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο χάρη στην υποστήριξη μιας ανενδοίαστης και συνεπούς γενικευμένης εφαρμογής των ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών και σε μια πολυμερή παγκόσμια τάξη βασισμένη σε κανόνες, με τα Ηνωμένα Έθνη στο επίκεντρο, υπερασπίζοντας με αποφασιστικότητα τις αρχές της δημοκρατίας και της προστασίας του πλανήτη, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

1.17.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ολοκλήρωση μιας δεόντως εξοπλισμένης και συνεκτικής ενιαίας αγοράς, με έμφαση στις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη εάν είναι επικεντρωμένη στους πολίτες και στις επιχειρήσεις και πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αρμονικής και χωρίς αποκλεισμούς ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ανανεωμένης και προσαρμοσμένης στις νέες τεχνολογίες και υποδομές για μια πλήρως διαλειτουργική ψηφιακή ενιαία αγορά. Κατά τη μετάβαση στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του ανθρωποκεντρικού επιχειρηματικού μοντέλου, όπως αυτού των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

1.18.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία —σε συνδυασμό με μια σε βάθος διοικητική απλούστευση, με μια ευρεία διαδικασία ψηφιοποίησης και με μια έντονη δράση ανάπτυξης ικανοτήτων όλων των ενδιαφερομένων φορέων— την υλοποίηση μιας υποδομής διακυβέρνησης της ενιαίας αγοράς ενισχυμένης σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο.

1.19.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η υλοποίηση του προτεινόμενου στρατηγικού οράματος ενδέχεται να αντιμετωπίσει κινδύνους και αντιστάσεις, ελλείψει νέων μηχανισμών διακυβέρνησης ικανών να συμπεριλάβουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις ως ενεργούς πρωταγωνιστές, όπως επίσης και τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, σε μια διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή, ικανή να εκφράσει και να επηρεάσει τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα συγκεκριμένα προβλήματα που υπάρχουν επιτόπου.

1.20.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά νέες δομές διακυβέρνησης σε διάφορα επίπεδα ικανές να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή και την ανάμειξη του τοπικού ιστού και της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή δίκαιων και κατάλληλων μέτρων για τις πραγματικές καταστάσεις στις οποίες προορίζονται.

2. Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020, όπως προτείνεται από την Επιτροπή

2.1.

Μοιάζει να είναι αποδεκτή από όλους η ανάγκη για μια νέα μακροπρόθεσμη συνολική στρατηγική για βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη για το μέλλον της Ευρώπης —συνοδευόμενη από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εφαρμογής για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) έως το 2030— που να καλύπτει όλες τις πτυχές που επηρεάζουν την ευρωπαϊκή κοινωνία και τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται, τη βιομηχανία και την ανταγωνιστικότητά της, τις επενδύσεις και τις δημόσιες συμβάσεις στο εμπόριο, τις δεξιότητες, την καινοτομία και τη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ).

2.2.

Με την ετήσια επισκόπηση για την ανάπτυξη της ΕΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις προτεραιότητες που καθορίζει η Επιτροπή σε αυτήν κατά τη χάραξη των εθνικών πολιτικών και στρατηγικών, όπως αυτές ορίζονται στα προγράμματα σταθερότητας ή σύγκλισης των κρατών μελών και στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων.

2.3.

Η ανακοίνωση σχετικά με την ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 (2) αποσκοπεί στην παρουσίαση της άποψης της Επιτροπής όσον αφορά τις πολιτικές προτεραιότητες που πρέπει να λάβουν υπόψη τα κράτη μέλη κατά τη χάραξη των οικονομικών τους πολιτικών για το έτος 2020 και βασίζεται στην ενσωμάτωση των ΣΒΑ των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 στις ευρωπαϊκές πολιτικές και ειδικότερα:

—	στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, στην αύξηση της παραγωγικότητας, στη δικαιοσύνη και στη μακροοικονομική σταθερότητα ως πυλώνες ενός νέου μοντέλου της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ κατά τα επόμενα έτη·

—	στην ανάγκη προώθησης αυτού του νέου μοντέλου ανάπτυξης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων προκλήσεων που θα μεταμορφώσουν την ευρωπαϊκή κοινωνία·

—	στην εδραίωση της πολιτικής και οικονομικής ηγετικής θέσης της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο με βάση το νέο μοντέλο ως κίνητρο για δυνητική ανάπτυξη·

—	στην εξισορρόπηση, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, του κόστους και των οφελών αυτών των πολιτικών και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων: κατανομή των οφελών και περιορισμός του κόστους για τις πιο ευάλωτες ομάδες πολιτών·

—

στις σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για τη μεγιστοποίηση των συνεργειών μεταξύ των διαφόρων στόχων πολιτικής που έχουν τεθεί, ακόμη και για «να επενδύσει ποσά-ρεκόρ στην έρευνα και την καινοτομία αιχμής» και στην κατάρτιση και, ειδικότερα, για την «επίτευξη των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030»·

—

στη βελτιστοποίηση του βασικού συντελεστή του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-27 προκειμένου να υλοποιηθούν αυτές οι πολιτικές φιλοδοξίες: «με βάση τους υφιστάμενους και τους νέους μηχανισμούς, το επενδυτικό σχέδιο για μια βιώσιμη Ευρώπη θα παρέχει τις απαραίτητες επενδύσεις για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας» και με έναν «μηχανισμό δίκαιης μετάβασης που θα στηρίζει τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο και θα μεριμνά ώστε κανείς να μη μένει στο περιθώριο».

—

στην ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης και της δημοκρατικής λογοδοσίας που πρέπει να συμβαδίζουν: περισσότερη δημοκρατική λογοδοσία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και, γενικότερα, πρόθεση της Επιτροπής να συνεχίσει τον διάλογο με τα κράτη μέλη, τα οποία καλεί να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων, των κοινωνικών εταίρων και όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

2.4.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει τώρα να μετατρέψουν τις εν λόγω προτεραιότητες σε μια στρατηγική και σε ένα σύνολο εφαρμόσιμων δράσεων. Προκειμένου η βιωσιμότητα να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής και της δράσης, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες θα πρέπει να συγκεντρώσουν ένα πλήθος μέσων που θα καταστήσουν δυνατή τη συμμετοχή όλων των πολιτών, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ.

2.5.

Στο ψήφισμά της, της 30ής Οκτωβρίου 2019, η ΕΟΚΕ υπογράμμισε την ανάγκη «να δράσουμε σε όλα τα επίπεδα ταυτόχρονα και να δημιουργήσουμε ένα δυναμικό δράσης για την αντιμετώπιση των επειγουσών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων (3)» ζητώντας μια συνολική στρατηγική της ΕΕ για τη βιωσιμότητα έως το 2050 με σκοπό την εφαρμογή της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών (4).

2.6.

Στο ψήφισμα αυτό, η ΕΟΚΕ τόνισε επίσης ότι «Η εν λόγω αλλαγή προτύπου απαιτεί:

—

μεταβολές στη διακυβέρνηση, δηλαδή χρειάζονται ειδικοί μηχανισμοί διακυβέρνησης για την ταχύτερη εξέταση επιτακτικών προβλημάτων και για την αντιμετώπιση σύνθετων θεμάτων. Ο ρόλος των μηχανισμών αυτών θα είναι η σύνδεση του ενωσιακού επιπέδου με τα επίπεδα των κρατών μελών, όχι η αντικατάσταση της δράσης σε οιοδήποτε εξ αυτών·

—	την ενσωμάτωση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) στις οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες παρακολούθησης και προϋπολογισμού της ΕΕ·»

—	τη δυνατότητα να εξοπλιστεί το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο «με νέους, βελτιωμένους, μετρήσιμους και συμπληρωματικούς κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς δείκτες για την παρακολούθηση και εποπτεία όλων των πτυχών και των αρχών του Πυλώνα, καθώς και των 17 ΣΒΑ».

2.7.

Η βιωσιμότητα αποτελεί ζωτική συνιστώσα κάθε επιτυχημένης στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα και η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας της, ενδυναμώνοντας την παγκόσμια θέση της ως παράγοντα καινοτομίας, με βάση το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, και δημιουργώντας την επόμενη γενιά εμπορικών ευκαιριών που απαιτεί η ζήτηση για βιώσιμες λύσεις. Η έντονη αύξηση της ζήτησης στην αγορά για βιώσιμες λύσεις απαιτεί συνοχή μεταξύ των στόχων πολιτικής που είναι προσανατολισμένοι προς τη βιωσιμότητα.

2.8.

Στην πρόσθετη γνωμοδότησή της με θέμα την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2019 (5), η ΕΟΚΕ επεσήμανε:

—	την ανάγκη αύξησης των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, ιδίως για υποδομές στον εκπαιδευτικό και τον κοινωνικό τομέα·

—	την ευθυγράμμιση με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και το σχέδιο για την ενεργειακή μετάβαση και το κλίμα·

—	την εντατικοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδίως όσον αφορά τις διαρθρωτικές ανισορροπίες και τα τρέχοντα πλεονάσματα·

—	τη χρήση κονδυλίων για υλικές, ψηφιακές και περιβαλλοντικές επενδύσεις και για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και προσόντων·

—	τη συμπερίληψη του κεντρικού ρόλου της προάσπισης των κοινωνικών δικαιωμάτων στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο στο ίδιο επίπεδο με τους μακροοικονομικούς και δημοσιονομικούς στόχους·

—	τη φορολογία που πρέπει να ευνοεί τις παραγωγικές επενδύσεις και τις δαπάνες στην πραγματική οικονομία·

—	τις διαβουλεύσεις με τους κοινωνικούς εταίρους σε διάφορα στάδια της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου·

—	την εξαίρεση από την ιδιωτικοποίηση των περιουσιακών στοιχείων στρατηγικής σημασίας.

2.9.

Σε μακροοικονομικό επίπεδο «Υπάρχει σαφής ανάγκη για μια νέα ευρωπαϊκή οικονομική στρατηγική: ένα θετικό αφήγημα για τη μελλοντική ανάπτυξη της οικονομίας της ΕΕ παγκοσμίως, η οποία θα συμβάλει τόσο στην αύξηση της ανθεκτικότητας της ΕΕ στους οικονομικούς κλυδωνισμούς όσο και της βιωσιμότητας —οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής— του οικονομικού της μοντέλου, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, η σταθερότητα και η κοινή ευημερία όλων των Ευρωπαίων» (6).

2.10.

Πρέπει να εξασφαλιστεί «βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, περιορισμός των ανισοτήτων, ανοδική σύγκλιση, αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας κατά την έννοια των στόχων της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, περιβάλλον ευνοϊκό για τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις, ποιοτικές θέσεις εργασίας και ικανοποιητικές αμοιβές, καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, σταθερά δημόσια οικονομικά που θα έχουν ως γνώμονα τη βιωσιμότητα, ένας σταθερός χρηματοπιστωτικός τομέας και επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης 2030 και των στόχων που καθορίστηκαν με τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα» (7).

2.11.

Με την πεποίθηση ότι ένα ρεαλιστικό μέλλον για την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να βασίζεται μόνο στο συνδυασμό υγιούς οικονομικής βάσης και ισχυρής κοινωνικής διάστασης (8), η ΕΟΚΕ «υποστηρίζει με συνέπεια μια ανοδική σύγκλιση και μια πιο αποτελεσματική κοινωνική πολιτική, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών (9)» και ζητεί «έναν σαφή και συντονισμένο οδικό χάρτη για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων ενόψει της εφαρμογής του πυλώνα και της επιβολής των υφιστάμενων κοινωνικών δικαιωμάτων και προτύπων». «Μια νέα διαδικασία Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα πρέπει να επιτύχει τους κοινωνικούς στόχους στο πλαίσιο της παρακολούθησης των κοινωνικών ανισορροπιών και, ταυτόχρονα, θα πρέπει να θεσπιστούν νέοι μετρήσιμοι δείκτες, καθώς και στοχευμένες ειδικές ανά χώρα συστάσεις» (10).

2.12.

Στο πλαίσιο των δράσεων για την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, πρέπει να διευκολυνθεί «η δημιουργία ενός πρόσφορου πλαισίου για την ανάπτυξη πολλών μορφών επιχειρήσεων ικανών να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία». «Είναι αναγκαίο να συμβιώνουν και να συμπράττουν οι διαφορετικοί τύποι επιχειρήσεων, αλλά κάθε τέτοιο επιμέρους πλαίσιο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής από πλευράς νομοθετικής παρέμβασης και δημοσίων επενδύσεων» (11).

2.13.

Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει ότι «οι αλλαγές που προκαλούν οι νέες τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη και τα μαζικά δεδομένα στις παραγωγικές διαδικασίες και στην οικονομία γενικότερα, θα αλλάξουν ριζικά και την αγορά εργασίας. Είναι ωστόσο σημαντικό, αυτές οι διαδικασίες αλλαγής να συντελούνται στο πλαίσιο ενός γόνιμου κοινωνικού διαλόγου και με σεβασμό των δικαιωμάτων και της ποιότητας ζωής των εργαζομένων» (12).

3. Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί βασική προτεραιότητα την ενίσχυση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης η οποία δημιουργεί νέα και βιώσιμη απασχόληση και παράγει την αναγκαία ευημερία για τη στήριξη των επενδύσεων με σκοπό την αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας των διαφόρων παραγόντων σε μια κυκλική οικονομία, την ενίσχυση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για καλύτερη διακυβέρνηση και μεγαλύτερη υπευθυνότητα, ιδίως στον ψηφιακό και περιβαλλοντικό τομέα, καθώς και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και των προσόντων και την προάσπιση των κοινωνικών δικαιωμάτων που απαιτούνται από τη νέα ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία.

3.2.

Η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να βασίζεται στην ανταγωνιστική βιωσιμότητα, ως ακρογωνιαίο λίθο της επιτυχούς ευρωπαϊκής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, και να συνεχίσει να αποτελεί και στο μέλλον την κατευθυντήρια αρχή, υπό την προϋπόθεση ότι θα διασφαλίζει την προστασία των πολιτών και των περιφερειών από το κόστος των αλλαγών που αναπόφευκτα μπορούν να προκύψουν με την πραγματοποίηση επενδύσεων σε αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα συστήματα κοινωνικής προστασίας.

3.3.

Η χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε τη σημασία της σταθερότητας και της ολοκλήρωσης στις κεφαλαιαγορές και στις χρηματοπιστωτικές αγορές, όπου ο κατακερματισμός εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και των επενδύσεων: θα πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα, ιδίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα, για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης τόσο στην αγορά όσο και σε όλα τα κράτη μέλη.

3.4.

Η ΕΕ χρειάζεται μια νέα οικονομική στρατηγική που να προωθεί τη συνεχή, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, προσφέροντας πλήρη και παραγωγική απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία σε όλους. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ολοκλήρωση μιας καλά εξοπλισμένης και συνεκτικής ενιαίας αγοράς, με έμφαση στις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων, πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αρμονικής και χωρίς αποκλεισμούς ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ανανεωμένης και προσαρμοσμένης στις νέες τεχνολογίες και υποδομές για μια πλήρως διαλειτουργική ψηφιακή ενιαία αγορά. Κατά τη μετάβαση στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του ανθρωποκεντρικού επιχειρηματικού μοντέλου, όπως αυτού των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

3.5.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη —παράλληλα με μια βαθιά διοικητική απλούστευση, μια τεράστια διαδικασία ψηφιοποίησης και μια έντονη δράση δημιουργίας ικανοτήτων από όλους τους εμπλεκόμενους— την ανάπτυξη μιας υποδομής διακυβέρνησης της ενιαίας αγοράς ενισχυμένης στο επίπεδο της ΕΕ και των κρατών μελών με την προορατική ένταξη των πολιτών, των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, προκειμένου να ενισχυθούν οι απλουστευμένες και φιλικές προς τον χρήστη έννοιες και η έγκαιρη, διαφανής και αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς ως βάση για την επιτυχή μετάβαση σε μια ΕΕ με βάση την ψηφιακή, αποτελεσματική, συνεκτική, ισορροπημένη και βιώσιμη, από οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική άποψη.

3.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι έχει ήδη επισημάνει την ανάγκη «να καλυφθεί το ταχύτερο δυνατόν το τοπικό ψηφιακό χάσμα στις υποδομές καθώς και στην αντίληψη περί αυτού· ένα χάσμα το οποίο αποτελεί μέχρι σήμερα μια τροχοπέδη στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της ΕΕ, καθώς και πηγή ανισοτήτων όσον αφορά τις συνθήκες ζωής και τις ευκαιρίες για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις» (13).

3.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, ελλείψει νέων μηχανισμών διακυβέρνησης ικανών να καταστήσουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, καθώς και τους δημόσιους και τους ιδιωτικούς φορείς σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ενεργούς παράγοντες σε μια διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή ικανή να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες και τα συγκεκριμένα προβλήματα που υπάρχουν επιτόπου, η υλοποίηση του προτεινόμενου στρατηγικού οράματος ενδέχεται να αντιμετωπίσει κινδύνους και αντιστάσεις που μπορούν να επιβραδύνουν τη διαδικασία εφαρμογής και συνιστά στους ευρωπαϊκούς και στους εθνικούς θεσμικούς φορείς να αναζητήσουν νέες δομές διακυβέρνησης ικανές να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή και την ανάμειξη του τοπικού ιστού και της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό και την εφαρμογή δίκαιων και κατάλληλων μέτρων για τις πραγματικές καταστάσεις στις οποίες προορίζονται.

Βρυξέλλες, 19 Φεβρουαρίου 2020.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1) Εναρκτήρια ομιλία, συνέντευξη Τύπου, Christine Lagarde, Πρόεδρος της ΕΚΤ, 12 Δεκεμβρίου 2019.

(2) Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2020 [COM(2019) 650 final].

(3) Ψήφισμα της ΕΟΚΕ με θέμα “Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2020 και μετέπειτα” (ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 1).

(4) Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development (Να αλλάξουμε τον κόσμο μας: το θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη).

(5) EE C 190 της 5.6.2019, σ. 24.

(6) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Ιουλίου 2019 με θέμα «Προς μια ανθεκτικότερη και πιο βιώσιμη ευρωπαϊκή οικονομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 23).

(7) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Ιουλίου 2019 με θέμα «Μια νέα θεώρηση της ολοκλήρωσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης» (EE C 353 της 18.10.2019, σ. 32).

(8) Γνωμοδότηση με θέμα «Αντίκτυπος της κοινωνικής διάστασης και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145), σημεία 1.2 και 2.2.

(9) Π.χ. στις γνωμοδοτήσεις με θέμα “Αρχές για αποτελεσματικά και αξιόπιστα συστήματα κοινωνικών παροχών” (ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 40)· “Αντίκτυπος της κοινωνικής διάστασης και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης” (ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145) και “Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία για τους εργαζομένους και τους αυτοαπασχολουμένους” (ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 135).

(10) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 25ης Σεπτεμβρίου 2019 με θέμα «Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων — Αξιολόγηση της αρχικής εφαρμογής και συστάσεις για το μέλλον» (ΕΕ C 14 της 15.1.2020, σ. 1).

(11) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Ιουλίου 2019 με θέμα «Ενθάρρυνση μιας ενιαίας αγοράς που θα ευνοεί την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 6), σημεία 1.3 και 1.5.

(12) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 17ης Ιουλίου 2019 με θέμα «Ενθάρρυνση μιας ενιαίας αγοράς που θα ευνοεί την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία» (ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 6), σημεία 1.3 και 1.5.

(13) Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ της 18ης Οκτωβρίου 2017 με θέμα «Ψηφιακή ενιαία αγορά/ενδιάμεση επανεξέταση» (ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 102), σημείο 1.8.