Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (2019)» (πρόσθετη γνωμοδότηση)

[COM(2018) 759 final]

(2020/C 47/17)

Εισηγητής: ο κ. Petr ZAHRADNÍK

Απόφαση του προεδρείου της ΕΟΚΕ	14.5.2019
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 1 του εσωτερικού κανονισμού και άρθρο 29 παράγραφος Α των διατάξεων εφαρμογής του εσωτερικού κανονισμού
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	17.10.2019
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	30.10.2019
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	547
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	137/0/4

Προοίμιο

Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί μέρος ενός συνόλου δύο γνωμοδοτήσεων παρακολούθησης, που αφορούν αντιστοίχως την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης [COM(2018) 770 final] και τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ [COM(2018) 759 final]. Στόχος είναι η επικαιροποίηση και περαιτέρω ανάπτυξη των προηγούμενων προτάσεων της ΕΟΚΕ (1), λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων εξελίξεων και των οικονομικών προβλέψεων για την ΕΕ και την ευρωζώνη, καθώς και των διαφόρων εκθέσεων και συστάσεων που έχουν δημοσιευτεί στα πλαίσια του τρέχοντος Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το συγκεκριμένο σύνολο γνωμοδοτήσεων συνιστά τη συνολική συμβολή της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική για τον προσεχή κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, που θα δρομολογηθεί τον Νοέμβριο του 2019. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο να λάβουν υπόψη τη συμβολή αυτή στην προσεχή «φθινοπωρινή δέσμη μέτρων» για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στην επακόλουθη διοργανική διαδικασία λήψης αποφάσεων.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) σημειώνει τη θετική εξέλιξη της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και της ευρωζώνης κατά τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, έχει πλήρη επίγνωση των κινδύνων που θα μπορούσαν να ανατρέψουν αυτή την πορεία. Παρατηρεί ότι, επί του παρόντος, οι οικονομίες της ΕΕ και της ευρωζώνης είναι εκτεθειμένες κάπως περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως στην επίδραση εξωτερικών κινδύνων. Υπό αυτές τις συνθήκες, η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ (κοινώς Brexit) μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας —ιδίως αν γίνει κατά τρόπο «αυτόματο», χωρίς συμφωνία—, όπως επίσης και η κλιμάκωση των εμπορικών πολέμων.

1.2.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι προτεραιότητα στην οικονομική πολιτική της ΕΕ και στην ευρωζώνη είναι σήμερα να μειωθεί και να μετριαστεί ο κίνδυνος ύφεσης και να στραφεί η οικονομία της ΕΕ σε μια πορεία βιώσιμης ανάπτυξης Προς τούτο, έχει καίρια σημασία η δημοσιονομική πολιτική να στηρίζει την επεκτατική νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), με τη βοήθεια ενός θετικού δημοσιονομικού προσανατολισμού στην ευρωζώνη και στην ΕΕ, και με τήρηση των αρχών της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και να διαφυλαχθεί το δυναμικό μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης, και ότι είναι πλέον καιρός να αναληφθούν οι απαιτούμενες δράσεις.

1.3.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο σημερινός ρυθμός αύξησης των επενδύσεων είναι υψηλότερος από τον ρυθμό αύξησης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) της ΕΕ και της ευρωζώνης. Χάρη σε αυτό δε τα ποσοστά επενδύσεων ανήλθαν το 2018 στο 20,5 %, ήτοι στις υψηλότερες τιμές τους από το 2008 (που είχαν φθάσει το 22,8 %). Θεωρεί, ωστόσο, ότι οι ανάγκες επενδύσεων είναι μεγαλύτερες και ότι απαιτούνται περισσότεροι πόροι για να καλυφθεί το έλλειμμα επενδύσεων, ιδιωτικών και δημόσιων, δεδομένου μάλιστα ότι στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες οι επενδύσεις φθάνουν σε υψηλότερα επίπεδα.

1.4.

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η εξέλιξη αυτή της οικονομίας δεν υπήρξε ομοιόμορφη στο σύνολο του εδάφους της ΕΕ και της ευρωζώνης και ότι η πρόοδος ως προς τη σύγκλιση εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. Το ζήτημα της βιωσιμότητας συνιστά επίσης μια όλο και πιο σύνθετη πρόκληση για την ΕΕ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που η σημαντική βελτίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας διανοίγει δυνατότητες για μεγαλύτερη δημοσιονομική επέκταση, αρκεί να τηρούνται όλοι οι κανόνες δημοσιονομικής σύνεσης. Οι δυνατότητες αυτές διανοίγονται τόσο στο επίπεδο του καθενός από τα κράτη μέλη όσο και στο επίπεδο της ΕΕ στο σύνολό της. Η ΕΟΚΕ σημειώνει την πρόταση για δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας (BICC) —το οποίο συνίσταται σε πρότυπο πρόγραμμα για την ενίσχυση της δημοσιονομικής πολιτικής σε επίπεδο ευρωζώνης—, καθώς και τη στενή σχέση του εν λόγω μέσου με το πρόγραμμα στήριξης των μεταρρυθμίσεων. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας και το πρόγραμμα στήριξης των μεταρρυθμίσεων θα προσφέρουν ουσιώδη στήριξη στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις, τόσο εντός της ευρωζώνης όσο και στις εκτός αυτής χώρες. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκτιμά γενικά ότι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027 ενδέχεται να είναι ανεπαρκής για την επιτυχή εφαρμογή των προγραμμάτων προτεραιότητας, και επαναλαμβάνει την έκκλησή της για αύξηση του όγκου των πόρων προς τον σκοπό αυτόν.

1.6.

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη συνέχιση αποτελεσματικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με εύστοχες επενδυτικές στρατηγικές, ενώ παράλληλα στηρίζει και εκτιμά το γεγονός ότι, στις σημερινές οικονομικές και πολιτικές προτεραιότητες, τηρείται το «ενάρετο τρίπτυχο», το οποίο εδράζεται στην ισορροπία και την αλληλεξάρτηση μεταξύ στήριξης των επενδύσεων, υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και εφαρμογής δημοσιονομικής υπευθυνότητας και σύνεσης. Λόγω του περιορισμένου όγκου των δημόσιων πόρων, η ΕΟΚΕ τονίζει την καίρια σημασία των ιδιωτικών επενδύσεων, η μακροπρόθεσμη αύξηση των οποίων εξαρτάται άμεσα από μια αξιόπιστη οικονομική πολιτική και από τη μείωση των δημοσιονομικών ανισορροπιών. Η τραπεζική ένωση και η ένωση κεφαλαιαγορών μπορούν να συμβάλουν στην επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων, χάρη στις αποτελεσματικότερες και πιο ευέλικτες ροές κεφαλαίων. Η ΕΟΚΕ δηλώνει ανήσυχη για τις καθυστερήσεις που έχουν σημειωθεί στην υλοποίηση των εναπομενόντων στοιχείων των δύο αυτών ενώσεων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με προσοχή και ανησυχία το εύρος των μακροοικονομικών ανισορροπιών που υφίστανται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης. Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενώσουν τις προσπάθειές τους με στόχο την προσέγγιση των θέσεων των κρατών μελών σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος των εξωτερικών ανισορροπιών, λαμβανομένου υπόψη κυρίως του υψηλότερου επιπέδου εξωτερικών κινδύνων στο μέλλον.

1.8.

Η ΕΟΚΕ προσυπογράφει ανεπιφύλακτα την αρχή ότι οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συμβαδίζουν, καθώς και τις αρχές της ευθύνης και της επικουρικότητας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι οι προτεραιότητες της ευρωπαϊκής οικονομίας θα πρέπει πλέον να επικεντρωθούν περισσότερο στη στήριξη της εσωτερικής ζήτησης. Παράλληλα, πιστεύει ότι το εξωτερικό ισοζύγιο των συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών, που είναι ιδιαίτερα θετικό σε ενωσιακή κλίμακα, θα έπρεπε να κατανέμεται καλύτερα και μεταξύ περισσότερων κρατών μελών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τη συνέχιση των δράσεων για τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της ομοιογένειας της εσωτερικής και ενιαίας αγοράς, ιδίως όσον αφορά τα τμήματα της αγοράς που δεν έχουν ακόμη αποτελέσει αντικείμενο μεγαλύτερης ενοποίησης, καθώς και εκείνα όπου παρατηρούνται φυγόκεντρες τάσεις. Σημειώνει επίσης με ανησυχία το ζήτημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού και της αναντιστοιχίας μεταξύ των προσφερόμενων και των ζητούμενων δεξιοτήτων.

2.   Ιστορικό

2.1.   Η σημερινή οικονομική εξέλιξη της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εαρινές και θερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.1.

Η οικονομία της Ένωσης και της ευρωζώνης εξακολουθεί να μεγεθύνεται για έβδομη συνεχή χρονιά, στις προβλέψεις όμως διαφαίνονται σημάδια μελλοντικής υποβάθμισης των οικονομικών επιδόσεων. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η οικονομική μεγέθυνση υπήρξε ομοιόμορφη στο σύνολο του εδάφους της Ένωσης και της ευρωζώνης. Σύμφωνα με τις εαρινές και θερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ανοδική πορεία της οικονομίας της Ένωσης και της ευρωζώνης αναμένεται να διατηρηθεί κατά το παρόν και το προσεχές έτος, αλλά ο ρυθμός της αναμένεται να επιβραδυνθεί· στις δε θερινές προβλέψεις αναγγέλλεται αύξηση του κινδύνου επιβράδυνσης της οικονομίας.

2.1.2.

Η επιβράδυνση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό περιβάλλον και στον περιορισμό της ικανότητας της Ένωσης να διατηρήσει τον ύψιστο όγκο των εξαγωγών της. Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι οι επιπτώσεις του Brexit, ιδίως σε περίπτωση Brexit χωρίς συμφωνία, καθώς και η κλιμάκωση των εμπορικών πολέμων στην παγκόσμια οικονομία, που είναι σήμερα πιο αισθητοί απ’ ό,τι π.χ. προ ενός έτους.

2.1.3.

Μεταξύ των σημαντικότερων ενδογενών παραγόντων, περιλαμβάνονται κυρίως οι δυσκολίες επίτευξης της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και οι ανεπαρκείς πρόοδοι ως προς τη σύγκλιση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και η άνιση κατανομή εισοδημάτων και πλούτου. Μπορούν επίσης να χαρακτηριστούν ως σημαντικές οι μεταλλαγές που επέρχονται σε καίριους κλάδους, όπως π.χ. η αυτοκινητοβιομηχανία και η ενέργεια. Ο αναμενόμενος μετριασμός της αύξησης της πίστωσης, από 3,7 % σε 3,0 % σε ετήσια βάση κατά το έτος 2019, ενδέχεται να προκαλέσει κάποιες ανησυχίες (2).

2.1.4.

Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ για το 2019 (3) προειδοποιούσε για τους κινδύνους νέας οικονομικής κρίσης και προέτρεπε τις ενωσιακές και τις εθνικές αρχές να ακολουθήσουν συντονισμένη προσέγγιση για τον εντοπισμό των εν λόγω κινδύνων και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ενωσιακής οικονομίας, με δεδομένο κυρίως το γεγονός ότι δύο από τις μεγάλες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενδέχεται να περιέλθουν σε ύφεση κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους.

2.1.5.

Ενώ ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων και ο όγκος τους πλησίασαν τα προ κρίσης επίπεδα ή ακόμη και τα έφτασαν ήδη, οι ανάγκες επενδύσεων στην ΕΕ και την ευρωζώνη εξακολουθούν να είναι ανώτερες από το σημερινό τους πραγματικό επίπεδο· από αυτή την άποψη, μπορεί να γίνει λόγος για έμμονο έλλειμμα επενδύσεων τόσο στην ΕΕ όσο και στην ευρωζώνη. Η σημαντική επιβράδυνση της αύξησης των επενδύσεων που αναμένεται για την προσεχή περίοδο αποτελεί επίσης πηγή ανησυχίας. Το 2018, οι επενδύσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν κατά 3,7 % σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κατά το παρόν και το προσεχές έτος η αύξηση αυτή θα περιοριστεί στο 2,3 % για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη. Το 2018, το ποσοστό επενδύσεων τοποθετούνταν στο 20,5 % του ΑΕγχΠ, ήτοι το υψηλότερο ποσοστό από το 2008 (22,8 %) (4). Και στον τομέα αυτόν, προσβλέποντας στο μέλλον, η Ευρώπη θα πρέπει να εκχωρήσει πολύ μεγαλύτερο όγκο χρηματοδοτικών πόρων, ιδίως στις δραστηριότητες και τους κλάδους στρατηγικής σημασίας, που θα μπορούσαν να της προσφέρουν μακροπρόθεσμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε παγκόσμια κλίμακα.

2.1.6.

Η απασχόληση αυξήθηκε αισθητά, σε βαθμό που πολλά κράτη αντιμετωπίζουν έλλειψη διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, πράγμα που παρεμποδίζει το αναπτυξιακό δυναμικό τους. Παράλληλα, η κατάσταση αυτή ενθαρρύνει την επιτάχυνση διαδικασιών και διεργασιών καινοτομίας που να στηρίζονται στην αυτοματοποίηση και εικονικοποίηση (virtualisation) των οικονομικών δραστηριοτήτων που δεν απαιτούν ανθρώπινο εργατικό δυναμικό για χειρωνακτικές ή μη εξειδικευμένες εργασίες (οικονομικός διαχωρισμός), καθώς και στην εντατικοποίηση της προετοιμασίας του εργατικού δυναμικού για τις νέες προκλήσεις, αλλά και στην αναζήτηση λύσεων για το πρόβλημα της διαρθρωτικής ανεργίας. Επιπλέον, η αγορά εργασίας εμφανίζει ουσιώδεις ανισότητες μεταξύ κρατών μελών: ορισμένα εξακολουθούν να εμφανίζουν ποσοστά ανεργίας ανώτερα του 10 %, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η ανεργία των νέων ανέρχεται σε ανησυχητικά επίπεδα. Μια άλλη πιθανή πηγή ανησυχίας είναι η ισχνή, έως και αρνητική, άνοδος των πραγματικών μισθών σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως και το πρόβλημα της φτώχειας των εργαζομένων.

2.2.   Δημοσιονομική πολιτική

2.2.1.

Η βελτίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, σε περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων, δημιουργεί ευνοϊκές για τη χρηματοδότηση συνθήκες, καθώς και δυνατότητες λήψης μέτρων δημοσιονομικής στήριξης σε ορισμένα κράτη μέλη, πράγμα που παράγει θετικά αποτελέσματα για την εσωτερική ζήτηση. Η ΕΟΚΕ προσθέτει ότι η υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική αφορά και το σκέλος των εσόδων του προϋπολογισμού, και συνεπώς την αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, που μπορεί να προσφέρει πρόσθετους πόρους για τη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων.

2.2.2.

Διανοίγονται επίσης δυνατότητες ενίσχυσης του δημοσιονομικού ρόλου της ευρωζώνης. Η πρόταση για το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας (5) συνιστά σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Χάρη στην οικονομική ενίσχυση που θα προσφέρει στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις στα διάφορα κράτη μέλη, το μέσο αυτό αναμένεται να συντελέσει στην τόνωση της οικονομικής ανθεκτικότητας της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ). Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη θέση που έχει ήδη διατυπώσει στη γνωμοδότησή της για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου μετά το 2020 (6), όσον αφορά την ανεπάρκεια των δημοσιονομικών πόρων στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, όπως αυτό έχει προταθεί για την περίοδο 2021-2027, πράγμα που ισχύει και για τις πιστώσεις που εκχωρούνται για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ή ακόμα για την προώθηση της σύγκλισης και της ανταγωνιστικότητας στην ευρωζώνη. Όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή των Περιφερειών, η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει οι πόροι του προσεχούς πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου να ανέρχονται σε 1,3 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ).

2.2.3.

Το κύριο στοιχείο του εν λόγω μέσου θα πρέπει να είναι το πλαίσιο για τη χάραξη στρατηγικών κατευθύνσεων σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που αυτό θα στηρίζει. Με βάση την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (7), και μετά τη σχετική συζήτηση στην Ευρωομάδα, το Συμβούλιο της ΕΕ θα ορίσει στρατηγική με θέμα τις προτεραιότητες μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για το σύνολο της ευρωζώνης. Αμέσως μετά, το Συμβούλιο της ΕΕ θα υιοθετήσει σύσταση, όπου θα περιλαμβάνονται κατευθύνσεις προτεραιότητας ανά χώρα, που θα απευθύνονται στο κάθε κράτος μέλος της ευρωζώνης, όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που θα πρέπει να στηρίξει με επιδοτήσεις το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας.

2.3.   Οικονομική και νομισματική πολιτική

2.3.1.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ, της ευρωζώνης και του καθενός από τα κράτη μέλη για το προσεχές διάστημα, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, συνίσταται σε αποτελεσματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συνδεόμενες με καλά στοχοθετημένες στρατηγικές επενδύσεων και συνοδευόμενες από μια υπεύθυνη δημοσιονομική προσέγγιση, με τήρηση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης.

2.3.2.

Για τις ανάγκες της συνόδου κορυφής της Ευρωομάδας, δημοσιεύτηκε έγγραφο με απολογισμό της κατάστασης και των προοπτικών της ευρωζώνης (8). Το θέμα της ευρωζώνης συζητήθηκε επίσης στα πλαίσια των προσπαθειών ενίσχυσης του διεθνούς κύρους του ευρώ (9). Τα μέλη της ευρωζώνης φαίνεται ότι ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω, δεδομένου ότι, μετά τις προσπάθειες που κατέβαλε το προηγούμενο έτος η Βουλγαρία προκειμένου να πραγματοποιήσει τα αναγκαία επίσημα βήματα για την είσοδό της στο περιβάλλον του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, κατά το τρέχον έτος ξεκίνησε τις προσπάθειές της και η Κροατία. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει και τα άλλα κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν στην ευρωζώνη να χαράξουν και να υλοποιήσουν σχέδια για την εξασφάλιση της βιώσιμης μετάβασής τους στην ευρωζώνη στο εγγύς μέλλον.

2.3.3.

Μεταξύ των πλέον πρόσφατων μέτρων που συνετέλεσαν στην ενίσχυση της ευρωζώνης, δεν μπορεί να μην αναφερθεί π.χ. η υλοποίηση του κοινού μηχανισμού ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης Τραπεζών, τα κύρια στοιχεία του οποίου είχαν ήδη εγκριθεί από το 2012, και το οποίο ενίσχυσε ταυτόχρονα και τον ρόλο του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας. Καθορίστηκαν τα μέτρα για τη θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλισης καταθέσεων, γεγονός που συνιστά μείζον επίτευγμα για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Ορίστηκαν τα κύρια στοιχεία του δημοσιονομικού μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας για την ευρωζώνη, ώστε να ενταχθεί στον προσεχή προϋπολογισμό της Ένωσης. Παρότι έχουν σημειωθεί κάποιες πρόοδοι ως προς την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ, εάν τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ενώσουν τις προσπάθειές τους μπορούν να κατορθώσουν πολύ περισσότερα.

2.4.   Διαρθρωτική πολιτική και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις

2.4.1.

Από τις συστάσεις ανά χώρα για το τρέχον έτος, συνάγεται καταφανώς ότι καταβάλλονται προσπάθειες για την αξιοποίηση του «ενάρετου» τριπτύχου που συγκροτείται από τη στήριξη των επενδύσεων, την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τη χάραξη υπεύθυνων δημοσιονομικών πολιτικών, που να επικεντρώνονται κατά το δυνατόν στις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός από τα κράτη μέλη.

2.4.2.

Η αντιμετώπιση των ελλείψεων και των διαρθρωτικών προβλημάτων των οικονομιών της Ένωσης, η ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους και η αξιοποίηση του μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού τους σε περιβάλλον επιδείνωσης των παγκόσμιων οικονομικών κινδύνων απαιτούν τη χάραξη μεταρρυθμίσεων προτεραιότητας (σε κλίμακα κρατών μελών και στο σύνολο της ΕΕ), καθώς και την επιτάχυνση και εντατικοποίηση της υλοποίησής τους.

2.4.3.

Καταβάλλονται επίσης προσπάθειες για την αποκατάσταση της ισορροπίας εντός της Ένωσης και της ευρωζώνης, κατά λιγότερο ασύμμετρο τρόπο. Η ανάγκη αντιμετώπισης των μακροοικονομικών ανισορροπιών λαμβάνει ποικίλες μορφές. Πέρα από τα προβλήματα που συνδέονται με το εξωτερικό τους έλλειμμα, και ειδικότερα με τις τρέχουσες συναλλαγές τους, ορισμένες χώρες εμφανίζουν άλλα σημάδια μακροοικονομικών ανισορροπιών, όπως, λόγου χάρη, υψηλά επίπεδα χρέους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, έντονη αύξηση των τιμών των ακινήτων, αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, ή ακόμη ποικίλες μορφές εξωτερικών ανισορροπιών.

2.4.4.

Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αφορούν επίσης την ενίσχυση του περιβάλλοντος και της ποιότητας της εσωτερικής και ενιαίας αγοράς, καθώς και την αύξηση της συμπληρωματικότητας ανάμεσα στην πολιτική της εν λόγω αγοράς και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που διενεργούνται εντός των κρατών, με δεδομένο ότι θα ήταν σκόπιμο να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοιογένεια.

2.5.   Διακυβέρνηση της ευρωζώνης

2.5.1.

Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις περιλαμβάνουν επίσης οδηγίες και κατευθύνσεις σχετικά με την ενίσχυση των επιδόσεων και της διακυβέρνησης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ), με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών της ευρωζώνης —σύμφωνα με τη σύσταση του 2019 σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ—, καθώς και με την ενίσχυση των προόδων στον τομέα της κοινωνικής σύγκλισης, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Πάντως, φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται και πάλι σε μια φάση όπου τα μέτρα οικονομικής πολιτικής συνδέονται στενά με το περιβάλλον της ευρωζώνης και όπου η μη συμμετοχή στην ευρωζώνη ενδέχεται να ενέχει για ένα δεδομένο κράτος μέλος αυξημένο κίνδυνο περιθωριοποίησης — ιδίως καθώς φαίνεται να εκδηλώνεται όλο και πιο έντονα η βούληση για ενισχυμένη θέση της ευρωζώνης στο προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη εξισορρόπησης όλων των πυλώνων της ΟΝΕ, όπως αναφέρει και στη γνωμοδότησή της «Μια νέα θεώρηση της ολοκλήρωσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης» (10).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, τη στιγμή της αλλαγής προσώπων στις υψηλότερες θέσεις των ενωσιακών θεσμικών οργάνων, η κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι καλύτερη απ’ ό,τι κατά την προηγούμενη ανάλογη διαδικασία διορισμού στα σημαντικά αξιώματα της Ένωσης, το 2014. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση των κινδύνων (βλέπε παραπάνω σημεία 2.1.1 έως 2.1.3) που θα μπορούσαν να αντιστρέψουν την πορεία αυτή, αντιλαμβάνεται δε τις στρατηγικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν υπό το φως των μελλοντικών οικονομικών εξελίξεων.

3.2.

Ωστόσο, η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης (που επιβεβαιώνεται, για παράδειγμα, με τα χαμηλά επίπεδα που σημείωσε ο δείκτης οικονομικού κλίματος τον Σεπτέμβριο), ανάπτυξης εξάλλου που δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα ισχυρή στην ευρωζώνη, καθώς και η άνοδος των παραγόντων κινδύνου κρίσης, αναμένεται να οδηγήσουν στο εξής τα ενωσιακά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη στην ανάληψη δράσεων για την επίτευξη του κύριου στόχου της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής: της κατάρτισης αποτελεσματικών προληπτικών μέτρων ώστε να αποτραπεί η επάνοδος σε γενική ύφεση και να αναπροσανατολιστεί η οικονομία της ευρωζώνης και της ΕΕ προς μια πορεία βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό απαιτεί ευθυγράμμιση της δημοσιονομικής με τη νομισματική πολιτική. Κατά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν είναι δυνατό να επιβληθεί αυστηρότερη νομισματική πολιτική κατά την προσεχή περίοδο —σήμερα η νομισματική πολιτική είναι χαλαρή—, γιατί αυτό θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, δημιουργήθηκαν κάποια περιθώρια ευελιξίας για μια δημοσιονομική πολιτική που θα ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη. Τα κράτη μέλη με μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα πρέπει να αναπτύξουν τέτοιες δημοσιονομικές προσπάθειες σε μεγαλύτερη κλίμακα, πράγμα που μπορεί να προσφέρει πρόσθετα πλεονεκτήματα στην οικονομία και την κοινωνία τους, αρκεί να πραγματοποιηθούν βιώσιμες επενδύσεις. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, η νομισματική πολιτική, η δημοσιονομική πολιτική —που προωθούν αμφότερες την οικονομική ανάπτυξη, και ιδίως τις επενδύσεις— και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις —που ενισχύουν την ανθεκτικότητα της οικονομίας— θα πρέπει να αποτελέσουν τους τρεις άξονες της οικονομικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης.

3.3.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της οικονομίας της ΕΕ και της ευρωζώνης απέναντι στους αρνητικούς παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίοι θέτουν σε κίνδυνο τις συνθήκες για απρόσκοπτο εμπόριο και επενδύσεις παγκοσμίως, αυξάνουν την αβεβαιότητα και επιδεινώνουν την κατάσταση που επικρατεί στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Η ΕΟΚΕ συνιστά οι μεσοπρόθεσμες προτεραιότητες της ευρωπαϊκής οικονομίας να επικεντρωθούν περισσότερο στην ικανοποίηση της εσωτερικής ζήτησης. Παράλληλα, το εξωτερικό ισοζύγιο των συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών, που είναι ιδιαίτερα θετικό, θα έπρεπε να κατανέμεται καλύτερα και μεταξύ περισσότερων κρατών μελών. Ορισμένα από τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν θεμελιώδεις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, καθώς οι σημερινές τους επιδόσεις ως προς μια σειρά δείκτες ανταγωνιστικότητας εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο από αυτή την άποψη.

3.4.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας και του αναπτυξιακού δυναμικού της αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη και ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για σχετική δράση. Η μείωση των οικονομικών επιδόσεων σε ένα σχετικά κοντινό μέλλον ενδέχεται να οξύνει περισσότερο τα υφιστάμενα διαρθρωτικά προβλήματα και αδυναμίες, καθώς και τις κοινωνικές συνέπειες που επιφέρουν. Από την άποψη της δημοσιονομικής υπευθυνότητας, είναι σημαντικό να βρεθεί μια ισορροπία, πολύ λεπτή και επισφαλής, ανάμεσα, αφενός, στις προσπάθειες που καταβάλλουν οι υπερχρεωμένες χώρες για τη μείωση των ποσοστών χρέους και τη δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων και, αφετέρου, στην ικανότητα των πλεονασματικών ή ουδέτερων από δημοσιονομική άποψη χωρών να αξιοποιήσουν τα δημοσιονομικά τους περιθώρια ευελιξίας για την πραγματοποίηση επενδύσεων, κυρίως δημόσιων.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, απευθύνει έκκληση για τον συγκεκριμένο προσδιορισμό του μέσου αυτού στο εγγύς μέλλον και για την οργάνωση ενός λειτουργικού δεσμού ανάμεσα στο εν λόγω μέσο και στο μέσο που επίσης προτάθηκε πρόσφατα, στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης των μεταρρυθμίσεων. Έχει ιδιαίτερη σημασία το πρόγραμμα στήριξης των μεταρρυθμίσεων να είναι σε θέση να εξασφαλίσει ουσιαστική στήριξη για τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις στις εκτός ευρωζώνης χώρες, χωρίς να υπονομεύονται οι ειδικοί στόχοι του δημοσιονομικού μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας που επικεντρώνονται στην ευρωζώνη. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει διαφανείς δείκτες, τους οποίους θα χρησιμοποιεί το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας για να αξιολογεί τις επιδόσεις και τα αποτελέσματά του. Υπό τις συνθήκες αυτές, η ΕΟΚΕ προσδοκά μεγαλύτερη δέσμευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών, σύμφωνα και με τα συμπεράσματα της γνωμοδότησής της με θέμα «Μια νέα θεώρηση της ολοκλήρωσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης» (11).

3.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ θετικό το γεγονός ότι το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας πρέπει να ενσωματωθεί επίσης στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι η στήριξη που θα παρέχει θα πρέπει κυρίως να κατευθύνεται προς τις συστάσεις που διατυπώνονται κατά την εν λόγω διαδικασία.

3.7.

Η ΕΟΚΕ προσυπογράφει τον κύριο στόχο του δημοσιονομικού μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας, ο οποίος συνίσταται στην επίτευξη αυξημένου βαθμού σύγκλισης και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας χάρη στην ενίσχυση του συντονισμού μεταρρυθμίσεων και επενδυτικών σχεδίων στην ευρωζώνη. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει σχέδιο κατανομής των χρηματοδοτικών πόρων μεταξύ των χωρών, βάσει διαφανούς μεθοδολογίας.

3.8.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που οι φετινές ανά χώρα συστάσεις είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για τις ανάγκες σε θέματα ειδικών επενδυτικών στρατηγικών. Επιπλέον, οι ανά χώρα συστάσεις και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο γενικότερα, αναμένεται από το προσεχές έτος να επέχουν θέση στρατηγικών οικονομικών κατευθύνσεων της Ένωσης, δεδομένου ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα εκπνεύσει και ότι δεν διαφαίνεται άλλο διάδοχο σχήμα. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θα πρέπει επίσης να είναι συμβατό με τους στόχους του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης με ορίζοντα το 2030.

3.9.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει και επιδοκιμάζει τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης της 21ης Ιουνίου 2019 (12), η οποία όχι μόνο όρισε αντικειμενικά την εξέλιξη της ευρωζώνης από την Έκθεση των πέντε Προέδρων του 2015 έως σήμερα, αλλά κυρίως έθεσε νέους στόχους, που αφορούν ιδίως την ουσιαστική ενίσχυση του ρόλου της ευρωζώνης στο προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Ένωσης.

3.10.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η ευρωζώνη του φθινοπώρου του 2019 είναι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που ήταν ακριβώς δέκα χρόνια πριν, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη, χωρίς προετοιμασία, με μια πρωτόγνωρης έντασης κρίση, στην οποία δεν ήταν σε θέση να αντεπεξέλθει με τα μέσα που τότε διέθετε. Κατά τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια, όμως, η ευρωζώνη απέδειξε τις ικανότητές της. Άντλησε διδάγματα από την κρίση και έχει σκοπό να εξακολουθήσει να το πράττει. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο την ικανότητα σχεδιασμού για μερικά χρόνια, αλλά και τη ρεαλιστική διάθεση των αναγκαίων πόρων ώστε να καταστεί ανθεκτικότερη η ενωσιακή οικονομία (κάτι που δεν ισχύει ακόμη).

3.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει, αφενός, ότι η περίοδος αυτή κλείνει την εποχή της θέσπισης των διαρθρωτικών στοιχείων του μηχανισμού της ευρωζώνης, η έλλειψη των οποίων υπήρξε οδυνηρά αισθητή κατά την κρίση, και αφετέρου ότι, παράλληλα, η Ένωση προχωρά φιλόδοξα, προσπαθώντας να ενισχύσει ουσιαστικά τη δημοσιονομική θέση της ευρωζώνης (καθώς προς το παρόν τόσο οι υποστηρικτές όσο και οι κατακριτές της ευρωπαϊκής νομισματικής ενοποίησης σχεδόν συμφωνούν ότι είναι σαφώς ανεπαρκής). Το προταθέν πρόγραμμα στήριξης των μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με την Ευρωπαϊκή λειτουργία σταθεροποίησης επενδύσεων, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πειραματικό πρόγραμμα, με βάση το οποίο η ευρωζώνη θα επηρεάσει σημαντικά και αποφασιστικά τη μορφή του μελλοντικού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Εάν αυτό υλοποιηθεί στην πράξη, ορισμένα από τα κεφάλαιά του (παρότι σήμερα είναι ήσσονος σημασίας) αναμένεται να είναι διαθέσιμα μόνο για τα μέλη της ευρωζώνης.

3.12.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, όσον αφορά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η κατάσταση των κρατών μελών της Ένωσης παρουσιάζει πάντα μεγάλες διαφορές, ενώ επικρατούν και αποκλίνουσες ερμηνείες σχετικά με τα μέσα και τους στόχους της οικονομικής πολιτικής. Παρότι είναι γεγονός ότι ορισμένες χώρες που παλαιότερα εμφάνιζαν χρόνια ελλείμματα στις τρέχουσες συναλλαγές τους τα έχουν μειώσει σημαντικά, είναι επίσης γεγονός ότι πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να εμφανίζουν σημαντικά πλεονάσματα. Είναι σημαντικό να υπάρξει προσέγγιση των δύο αυτών ομάδων χωρών, διαφορετικά υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να καταλήξουμε σε μια ευρωπαϊκή οικονομία δύο ταχυτήτων, και να παγιωθεί μια τέτοια κατάσταση. Οι διαδικασίες σύγκλισης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, για τις χώρες με ελλείμματα, τη λήψη περισσότερων μέτρων για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας (σύμφωνα με τους δείκτες που χρησιμοποιούνται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο), ενώ για τις χώρες με πλεονάσματα, την πιο έντονη εστίαση σε παράγοντες τόνωσης της συνολικής ζήτησης, λόγου χάρη με πιο ισχυρές επενδύσεις που να έχουν θετική επίδραση επί της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας.

3.13.

Η ΕΟΚΕ προσυπογράφει τον γενικό στόχο των ανά χώρα συστάσεων για την περίοδο 2019-2020, που ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εκσυγχρονίσουν τις οικονομίες τους, ώστε να ενισχύσουν το αναπτυξιακό δυναμικό τους και να τονώσουν την ανθεκτικότητά τους. Δεν πρέπει να παραβλέπονται οι, ενίοτε σημαντικές, κοινωνικο-οικονομικές διαφορές που υπάρχουν σε ορισμένες χώρες. Η εξέλιξη της οικονομίας τους είναι πολύ άνιση, πράγμα που συνιστά μείζον εμπόδιο για τη μελλοντική οικονομική τους άνθιση. Καίρια σημασία έχει επίσης η ενεργοποίηση μηχανισμών για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

3.14.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συμβαδίζουν, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό στη φάση της τελικής έγκρισης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027. Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν πλήρως τις αρχές της υπευθυνότητας και της επικουρικότητας. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν αποτελεί, βέβαια, πανάκεια που να μπορεί να ανταποκριθεί σε όλες τις επενδυτικές ανάγκες· ωστόσο, η κατάλληλη στοχοθέτηση των πόρων του μπορεί να συντελέσει σημαντικά στην κάλυψη των επενδυτικών ελλειμμάτων, που περιγράφονται λεπτομερώς στις φετινές ανά χώρα συστάσεις. Και στον τομέα αυτόν, είναι δυνατό να καθιερωθεί πολύ πιο στενή σύνδεση ανάμεσα στον προσεχή προϋπολογισμό της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, ώστε να μπορούν να συνδεθούν καλύτερα οι περιορισμένοι πόροι με τις πραγματικές ανάγκες, πάντοτε με τήρηση του κριτηρίου των επιδόσεων και των ποσοτικοποιημένων αποτελεσμάτων.

3.15.

Λόγω του περιορισμένου όγκου των δημόσιων πόρων, η ΕΟΚΕ τονίζει την καίρια σημασία των ιδιωτικών επενδύσεων, η μακροπρόθεσμη αύξηση των οποίων είναι ευθέως ανάλογη με την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και με τη μείωση των δημοσιονομικών ανισορροπιών.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και των επενδύσεων, αποτελεί όλο και μεγαλύτερη ανάγκη να καταστεί η Ένωση αυτόνομη, με την ενίσχυση της λειτουργίας της εσωτερικής και ενιαίας αγοράς. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η εύρυθμη λειτουργία και η ομοιογένεια της αγοράς αυτής μπορεί να συμβάλει στην εξάλειψη ορισμένων από τις ανισορροπίες που έχουν εντοπιστεί. Για τις αγορές υπηρεσιών, το επίπεδο ενοποίησης είναι σχετικά χαμηλότερο. Όσον αφορά νέες δραστηριότητες σε τεχνολογικό επίπεδο, υπάρχει κίνδυνος, ελλείψει κατάλληλης νομοθεσίας, να εξαπλωθούν σε ορισμένες μόνο χώρες, πράγμα που σημαίνει ότι οι λύσεις που θα δοθούν στα διάφορα κράτη εντός της ΕΕ θα είναι ασύμβατες μεταξύ τους. Ομοίως, χάρη στην τραπεζική ένωση και την ένωση κεφαλαιαγορών, η ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων αναμένεται να γίνει αποτελεσματικότερη και πιο ευέλικτη. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ δηλώνει ανήσυχη για τις καθυστερήσεις που έχουν σημειωθεί στην υλοποίηση των εναπομενόντων στοιχείων της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης κεφαλαιαγορών. Η προβλεπόμενη χρηματοοικονομική ένωση συνιστά σημαντική βάση για την προώθηση εναλλακτικών μορφών και δυνατοτήτων χρηματοδότησης. Ως προς την ανάγκη ολοκλήρωσης της εσωτερικής και ενιαίας αγοράς, τα μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών εξακολουθούν να εντοπίζονται στην αγορά εργασίας και στον τομέα της φορολογίας και των σχετικών κανόνων (προς το παρόν, τα κράτη έχουν αποκλειστική αυτονομία για τους άμεσους φόρους).

4.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, φέτος, στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις επενδυτικές δραστηριότητες, κάτι που βοήθησε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν καλύτερα τις επενδυτικές τους προτεραιότητες σε τομείς όπου ο συντελεστής μακροοικονομικής απόδοσης είναι υψηλότερος. Παράλληλα, εντοπίστηκαν κανονιστικά και διαρθρωτικά εμπόδια στο επίπεδο των κρατών μελών και στο επίπεδο της Ένωσης στο σύνολό της, τα οποία συνιστούν σημαντικό παράγοντα ανεπαρκούς αξιοποίησης του μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού της ευρωπαϊκής οικονομίας.

4.3.

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης για τις επιχειρήσεις, προβλεψιμότητας και ασφάλειας δικαίου, με πλήρη σεβασμό του κράτους δικαίου και της κοινωνικής δικαιοσύνης, έχει καθοριστική σημασία για μια υγιή και ορθολογική στρατηγική επενδύσεων.

4.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει πάντοτε ότι τα υπερβολικά διοικητικά βάρη συνιστούν σημαντικό εμπόδιο. Η λύση έγκειται ίσως στην εφαρμογή συστημάτων ψηφιοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών. Η ψηφιοποίηση ορθά θεωρείται καίριος παράγων παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης. Η διαδικασία ψηφιοποίησης πρέπει να σέβεται την κοινωνική συναίνεση και τα συμπεράσματα του κοινωνικού διαλόγου που θα διεξαχθεί προς τούτο.

4.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι, στις μέρες μας, η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και η αναντιστοιχία μεταξύ των προσφερόμενων και των ζητούμενων δεξιοτήτων συνιστούν εμπόδιο στην αύξηση του όγκου των επενδύσεων.

4.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό οι επενδυτικές δραστηριότητες να συνδέονται όλο και περισσότερο με εντατικές δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας· αυτό δεν αφορά μόνο τον όγκο των επενδυόμενων πόρων, αλλά και την ουσιώδη βελτίωση των χαρακτηριστικών ποιότητας των πραγματοποιούμενων επενδύσεων. Παράλληλα, ο όγκος των επενδυτικών αναγκών ποικίλλει ανάλογα με τις περιοχές στην ΕΕ. Οι ανάγκες επενδύσεων σε κεφάλαιο είναι μεγάλες όχι μόνο στις περιοχές με καθυστέρηση ανάπτυξης, αλλά και σ’ εκείνες που υφίστανται σημαντικές τεχνολογικές μεταβολές, καθώς και σ’ εκείνες που έχουν την πρωτοκαθεδρία σε συγκεκριμένο κλάδο παγκοσμίως και φιλοδοξούν να διατηρήσουν τη θέση αυτή.

---

(1)  Γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ με θέμα «Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2019» (ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ. 24), και σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ (ΕΕ C 159 της 10.5.2019, σ. 49).

(2)  Εαρινές οικονομικές προβλέψεις 2019 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

(3)  ΕΕ C 159 της 10.5.2019, σ. 49.

(4)  Πηγή: Eurostat.

(5)  Όροι λειτουργίας του δημοσιονομικού μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας, Ευρωομάδα, 14 Ιουνίου 2019 (προς το παρόν μόνο στα αγγλικά).

(6)  Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 περιλαμβάνει χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματική χρήση των δημοσιονομικών πόρων (ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 106).

(7)  COM(2019) 354 final.

(8)  COM(2019) 279 final.

(9)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η πορεία προς την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ» (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 27).

(10)  ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 32.

(11)  ΕΕ C 353 της 18.10.2019, σ. 32.

(12)  COM(2019) 279 final.