Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ναυτιλιακών βιομηχανιών»

(2019/C 404/09)

Εισηγητής

Christophe CLERGEAU (FR/PES), μέλος του περιφερειακού συμβουλίου Pays-de-la-Loire

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

I) Σημαντικές πολιτικές συστάσεις για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών ναυτιλιακών βιομηχανιών

Η συνειδητοποίηση των προκλήσεων και η επιλογή μιας νέας πιο επιθετικής βιομηχανικής πολιτικής

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ζητεί να προβληθούν οι ευκαιρίες ανάπτυξης αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές ναυτιλιακές βιομηχανίες. Οι βιομηχανίες αυτές οφείλουν να κινητοποιηθούν, με την υποστήριξη των ενωσιακών, εθνικών και περιφερειακών αρχών, για να επιτύχουν την οικολογική και ενεργειακή τους μετάβαση, καθώς και τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και τη βιομηχανική τους επανάσταση και να καταστήσουν εκ νέου ελκυστικά τα συναφή επαγγέλματα. Οι προκλήσεις αυτές πρέπει να αντιμετωπισθούν τη στιγμή ακριβώς που οι βιομηχανίες απειλούνται από τον νεόκοπο ασιατικό ανταγωνισμό στους τομείς των πλοίων υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπου η Ευρώπη έχει την πρωτοκαθεδρία. Ο ανταγωνισμός αυτός, που επιχειρεί να ιδιοποιηθεί τις ευρωπαϊκές τεχνολογίες, είναι αθέμιτος, χαρακτηρίζεται από κοινωνικό και περιβαλλοντικό ντάμπινγκ και χρηματοδοτείται σημαντικά από τις κρατικές επιδοτήσεις, σε αντίθεση με τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου, ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές αρχές προκειμένου να επιτευχθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού. Ας σημειωθεί δε ότι αυτός ο αθέμιτος ανταγωνισμός επεκτείνεται πλέον και στον τομέα της αλιείας·

τονίζει την ποικιλομορφία των κλάδων των ναυτιλιακών βιομηχανιών, που αποτελεί πλεονέκτημα για να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ κλάδων και οι εδαφικές επιπτώσεις: στρατιωτική και μη ναυπηγική βιομηχανία, επισκευή και διάλυση (από τα υπερωκεάνια μέχρι τα σκάφη αναψυχής, από τα αλιευτικά μέχρι τα βοηθητικά ή τα επιβατικά πλοία, χωρίς να παραγνωρίζονται οι πολεμικοί στόλοι), ανανεώσιμη θαλάσσια ενέργεια, βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, λιμενικές υποδομές, παράκτιες ή στην ανοικτή θάλασσα, αλιεία, υδατοκαλλιέργεια, συλλογή οστρακοειδών και γαλάζια βιοοικονομία·

ζητεί τη συνέχιση της στήριξης στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της αλιείας, της συλλογής οστρακοειδών και της υδατοκαλλιέργειας όσον αφορά την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική ισορροπία και αειφορία. Ομοίως, τονίζει την ανάγκη διαδοχής των γενεών που θα βασίζεται κυρίως στην κατάρτιση και τη βελτίωση των συνθηκών επί των σκαφών·

θεωρεί ότι οι ναυτιλιακές βιομηχανίες πρέπει, όπως η διαστημική ή η αεροναυπηγική, να διαθέτουν φιλόδοξη βιομηχανική στρατηγική και ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής που να είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητές τους: ζήτημα πρωτοκαθεδρίας, υψηλή κεφαλαιακή ένταση, παραγωγή βραχειών σειρών, μεγάλος κύκλος και υψηλό επίπεδο κινδύνου, σημαντικές ανάγκες έρευνας, καινοτομίας και κατάρτισης·

εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να υποστηριχθεί η ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στα βαθέα ύδατα, ως μέσο μείωσης της χρήσης παράκτιων θαλάσσιων περιοχών με αβαθή ύδατα, προς όφελος άλλων δραστηριοτήτων που προσιδιάζουν στη γαλάζια οικονομία·

υπενθυμίζει ότι οι ναυτιλιακές βιομηχανίες αποτελούν τον δεύτερο τομέα σε όρους απασχόλησης στο πλαίσιο της γαλάζιας οικονομίας· η Ευρώπη διαθέτει στον τομέα, σε πλαίσιο παγκόσμιας ανάπτυξης, πολλές πρωτοκαθεδρίες, και δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας στη βιομηχανία, βιώσιμες και υψηλής ειδίκευσης·

εφιστά την προσοχή στον σημαντικό ρόλο των λιμένων, που αποτελούν στρατηγικές υποδομές, και όχι μόνον εμπορικούς και συγκοινωνιακούς κόμβους, αλλά εδραιώνονται όλο και περισσότερο ως βιομηχανικές πλατφόρμες καινοτομίας όπου η διεπαφή με τις γύρω πόλεις μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω· Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να προβλεφθεί κατάλληλη στήριξη για όλες τις επιχειρήσεις που λειτουργούν στη στεριά (1), οι οποίες είτε συνδέονται ήδη με τη γαλάζια οικονομία είτε θα μπορούσαν να αναπτύξουν συναφείς δεσμούς μέσω δοκιμασμένων και ελεγμένων μεθόδων διαφοροποίησης.

εφιστά την προσοχή στην κοινωνική και οικονομική σημασία της αλιείας και των θαλάσσιων δραστηριοτήτων για την παροχή ασφαλών και ποιοτικών τροφίμων. Υπενθυμίζει τη σχετική με τον πολιτισμό και την κληρονομιά διάστασή τους, η οποία αποτελεί βασικό παράγοντα για την τόνωση του τουρισμού. Τονίζει την ανάγκη για συνέργειες και συμπληρωματικά στοιχεία μεταξύ αυτών των παραδοσιακών δραστηριοτήτων αφενός και των νέων κλάδων που θα αναπτυχθούν αφετέρου, προς όφελος της απασχόλησης και της βιώσιμης ανάπτυξης·

θεωρεί τις ναυτιλιακές βιομηχανίες ως έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς για την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) στην Ευρώπη. Τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και οι καινοτομίες τους συμβάλλουν πράγματι σημαντικά στη στήριξη των απαραίτητων δραστηριοτήτων για την ολοκλήρωση των μεταβολών· επισημαίνονται κυρίως:

—	η εξερεύνηση ωκεανών, η ανάπτυξη των γνώσεων για τη θάλασσα και τον θαλάσσιο βυθό·

—	η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ιδίως μέσω των θαλάσσιων μεταφορών,

—

η ανάπτυξη των θαλάσσιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας καθώς και οι διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των χωρών της ΕΕ, προκειμένου να αυξηθεί το βάρος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας και η ενσωμάτωσή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο,

—	η παρουσία στη θάλασσα, η παρακολούθηση και η ασφάλεια· οι παρεμβάσεις στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της παρουσίας πλαστικών,

—	η γνώση και η αξιοποίηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων, η βιώσιμη ανάπτυξη της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της γαλάζιας κυκλικής οικονομίας,

10.

συμμερίζεται τα συμπεράσματα της αξιολόγησης του «LeaderSHIP 2020» που υιοθετήθηκε το 2018 από την ΕΟΚΕ (2), στην οποία υπογραμμίζονται οι περιορισμοί που παρουσιάστηκαν κατά την εφαρμογή και η απουσία συγκεκριμένων και μετρήσιμων στόχων·

11.

ζητεί την εφαρμογή μιας νέας προσέγγισης «LeaderSHIP 2030» αναθεωρημένης σε βάθος, για να προτείνει ένα «European blue new deal» που θα συνδυάζει τρία στοιχεία: εμπορική πολιτική και πολιτική ανταγωνισμού που θα αποσκοπεί στην προστασία των συμφερόντων μας και στη δημιουργία Ευρωπαίων πρωτοπόρων, κινητοποίηση και προσαρμογή κάθε ευρωπαϊκής πολιτικής στις ανάγκες και τις ιδιομορφίες των ναυτιλιακών βιομηχανιών και υιοθέτηση έξι λειτουργικών στόχων, με άξονα τους οποίους θα κινητοποιηθούν οι τοπικοί, εθνικοί και ευρωπαϊκοί φορείς κατά την περίοδο 2020-2027:

—	απαλλαγή των θαλάσσιων μεταφορών από τον άνθρακα και ναυπήγηση καθαρών πλοίων: μηδενικές εκπομπές, μηδενικές απορρίψεις στη θάλασσα, μηδενικός θόρυβος,

—	διάθεση αποβλήτων που βρίσκονται στη θάλασσα και ειδικότερα των πλαστικών,

—	ναυτιλιακές βιομηχανίες 4.0, εγκάρσια προσέγγιση ώστε να βελτιωθούν οι επιδόσεις και η ποιότητα των θέσεων εργασίας σε όλες τις ναυτιλιακές βιομηχανίες,

—	παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της Ευρώπης σε όλες τις τεχνολογίες της ανανεώσιμης θαλάσσιας ενέργειας,

—	ευρωπαϊκή στρατηγική για μια νέα γαλάζια βιοοικονομία που θα αναζωογονεί την αλιεία, την υδατοκαλλιέργεια και την αξιοποίηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων,

—	δρομολόγηση μιας ευρωπαϊκής αποστολής για την εξερεύνηση των ωκεανών, που θα ενεργεί για τη γνώση του θαλασσίου περιβάλλοντος σε όλες της θάλασσες της υδρογείου.

Οι εν λόγω 6 στόχοι συνεπάγονται συγκεκριμένες προκλήσεις για τη βιομηχανία και πρέπει να ληφθούν επίσης υπόψη κατά την ανοικτή διαδικασία προβληματισμού για μια θαλάσσια «αποστολή» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

12.

ενθαρρύνει την υιοθέτηση στρατηγικών για τις ναυτιλιακές βιομηχανίες στις εξόχως απόκεντρες περιοχές και στα νησιά της Ευρώπης, με σκοπό την επιτάχυνση της προόδου σε τρεις κατευθύνσεις προτεραιότητας: τους λιμένες, την ενεργειακή αυτονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με χαμηλότερο κόστος και τη γαλάζια βιοοικονομία, συμπεριλαμβανομένης της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας·

13.

επισημαίνει ότι είναι σημαντικό για το μέλλον των ναυτιλιακών βιομηχανιών να τεθούν τα θαλάσσια ζητήματα στο επίκεντρο τόσο των μελλοντικών πολιτικών της ΕΕ όσο και της αξιοποίησης των κονδυλίων της περιφερειακής πολιτικής.

Ευρωπαϊκό σύστημα θαλάσσιας τεχνολογίας: δημιουργία ευρωπαϊκών δικτύων για την ενοποίηση των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας και την κινητοποίηση των περιφερειών για τη διάρθρωση βιομηχανικών αλυσίδων προστιθέμενης αξίας

14.

θεωρεί ότι οι ναυτιλιακές βιομηχανίες αποτελούν καταρχάς μια εδαφική βάση στις θαλάσσιες περιοχές που έχουν αναπτύξει καινοτόμα περιφερειακά οικοσυστήματα αριστείας αποκλειστικά γι’ αυτές. Είναι πρωτίστως σε αυτά τα καινοτόμα περιφερειακά οικοσυστήματα και στις συναφείς έξυπνες στρατηγικές εξειδίκευσης στις οποίες πρέπει να στηριχθούν οι εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές για να είναι ευέλικτες και αποτελεσματικές·

15.

προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας (European Sea Tech) με στόχο την ενοποίηση των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας με τη δημιουργία πολλών δικτύων συνεργασίας:

—	για τη θωράκιση των υποτομέων και τη διάρθρωση των ευρωπαϊκών αλυσίδων προστιθέμενης αξίας,

—	για τον καλύτερο εντοπισμό και παρακολούθηση των προκλήσεων των βιομηχανικών μεταλλαγών, ιδίως των οικολογικών, των ενεργειακών και των ψηφιακών,

—	για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, προϊόντων και οικονομικών μοντέλων πιο ολοκληρωμένων και πιο ικανών να αντεπεξέλθουν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

Η Επιτροπή θα προκηρύξει προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη σύσταση θεματικών δικτύων. Κάθε περιφερειακό (ή διαπεριφερειακό) οικοσύστημα θα μπορούσε να υποβάλει αίτηση για ένταξη σε διάφορα δίκτυα σύμφωνα με τις έξυπνες στρατηγικές εξειδίκευσης της περιφέρειάς του. Τα οικοσυστήματα που συνδυάζουν μεγάλο αριθμό δεξιοτήτων και δικτύων θα αποτελούν τα «κεντρικά οικοσυστήματα» του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας.

Κάθε δίκτυο θα επιδιώκει να είναι όσο το δυνατόν πιο περιεκτικό, συνδυάζοντας όλες τις αρμοδιότητες των διαφόρων ευρωπαϊκών περιφερειών. Στο πλαίσιο των δικτύων, θα αντιμετωπιστούν συστηματικά τα ζητήματα της βιώσιμης ανάπτυξης, της έρευνας-ανάπτυξης, των βιομηχανικών επιδόσεων, της χρηματοδότησης και των δεξιοτήτων.

Τα δίκτυα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν, αποτελεσματικότερα απ’ ό,τι μια κεντρική ευρωπαϊκή πλατφόρμα, τη βάση για την ανάπτυξη διαπεριφερειακών συνεργασιών και για την καθιέρωση δομημένων κατάλληλων επιχειρησιακών σχεδίων για τις διάφορες πολιτικές της ΕΕ.

Ρόλος του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας θα είναι επίσης η ενίσχυση της μεταφοράς τεχνολογιών, πείρας και δεξιοτήτων μεταξύ των διαφόρων δικτύων και τομέων των ναυτιλιακών βιομηχανιών·

16.

εφιστά την προσοχή στη σημασία του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας για την υιοθέτηση μιας οριζόντιας προσέγγισης των ναυτιλιακών βιομηχανιών και για την επιτάχυνση της μετάβασης στις πράσινες και ψηφιακές ναυτιλιακές βιομηχανίες με την κινητοποίηση του συνόλου των τεχνολογιών και των δεξιοτήτων όλων των τομέων των ναυτιλιακών βιομηχανιών ώστε να τεθούν στη διάθεση άλλων τομέων·

17.

επαναλαμβάνει τη στήριξή της στο σχέδιο για την κοινότητα γνώσης και καινοτομίας για το θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά επισημαίνει ότι, εστιάζοντας στη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων, το εν λόγω σχέδιο μπορεί να αντιπροσωπεύει μόνο ένα από τα συστατικά δίκτυα του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας·

18.

ελπίζει ότι τα έργα που υλοποιούνται από τα δίκτυα καινοτόμων οικοσυστημάτων όπως το ευρωπαϊκό σύστημα θαλάσσιας τεχνολογίας μπορούν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών εταιρικών σχέσεων και να συγχρηματοδοτηθούν τόσο από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» όσο και από άλλα διαθέσιμα κονδύλια. Τα έργα αυτά θα πρέπει να είναι σε θέση να περιλαμβάνουν χρηματοδότηση για πιλοτικές γραμμές, πρωτότυπα και έργα επίδειξης·

19.

επαναλαμβάνει επίσης την έκκλησή της όσον αφορά την κατάρτιση οδικού χάρτη για τον ναυτιλιακό τομέα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», τη ρητή συμπερίληψη των επιστημονικών και τεχνολογικών προκλήσεων του ναυτιλιακού κλάδου στο πλαίσιο του πυλώνα 2, καθώς και τη διάθεση 10 % του προϋπολογισμού του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» για έργα με σημαντικό αντίκτυπο στη γαλάζια οικονομία και τις ναυτιλιακές βιομηχανίες·

II) Συγκεκριμένες προτάσεις για την αξιοποίηση και την προσαρμογή των πολιτικών της ΕΕ για την περίοδο μετά το 2020 στην υπηρεσία των ναυτιλιακών βιομηχανιών

Διεθνές εμπόριο και ανταγωνισμός

20.

τονίζει, όσον αφορά τις ναυτιλιακές βιομηχανίες και υπηρεσίες, την ανάγκη μιας νέας ρεαλιστικής εμπορικής πολιτικής, βασισμένης στην αμοιβαιότητα, για την προάσπιση της απασχόλησης και της ευρωπαϊκής κυριαρχίας απέναντι στις επιθετικές και αθέμιτες στρατηγικές μεγάλων ναυτιλιακών χωρών, κυρίως ασιατικών. Όποτε είναι δυνατόν και αποτελεσματικό, η πολιτική αυτή θα πρέπει να προωθεί ένα σταθερό και πολυμερές σύστημα εμπορικών ανταλλαγών, το οποίο θα βασίζεται σε κανόνες ισότιμους και διαφανείς με στόχο τη διασφάλιση συνθηκών θεμιτού ανταγωνισμού, θα επιδιώκει επιτυχείς συμφωνίες με τους εμπορικούς εταίρους και θα βασίζεται στον ρόλο του ΠΟΕ·

21.

θεωρεί, όσον αφορά τις διεθνείς και παγκοσμιοποιημένες αγορές, ότι η πολιτική ανταγωνισμού θα πρέπει να επιτρέπει την ανάδειξη Ευρωπαίων πρωτοπόρων, εξασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση δίκαιο και ισορροπημένο ανταγωνισμό εντός της ΕΕ, και επιβεβαιώνει την επιπρόσθετη αξία των κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών και την αναγκαιότητα ενός απλού, σταθερού και ανταγωνιστικού φορολογικού πλαισίου για την επίτευξη του ανωτέρω σκοπού·

22.

εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στη σημασία του καλύτερου ελέγχου των ροών ξένων επενδύσεων και του περιορισμού και της ελαχιστοποίησης των δυνητικών επιζήμιων συνεπειών των μεταφορών τεχνολογίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, ιδίως εκείνων που περιλαμβάνονται στις μείζονες διεθνείς συμβάσεις·

23.

ζητεί να αναληφθούν συγκεκριμένες δεσμεύσεις όσον αφορά τη διαχείριση των στρατιωτικών και μη δημόσιων συμβάσεων, για παράδειγμα μέσω αυστηρών απαιτήσεων για τον εφοδιασμό σε ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν προηγουμένως χαρακτηριστεί ως στρατηγικής σημασίας ή ιδιαίτερα ευάλωτα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό·

Χρηματοδότηση έργων

24.

ζητεί την ταχεία ολοκλήρωση του έργου της πλατφόρμας χρηματοδότησης έργων γαλάζιας οικονομίας, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα πακέτο στήριξης, αλλά και ένα ειδικό επενδυτικό ταμείο για τη χρηματοδότηση καινοτόμων και επισφαλών έργων. Ο κύριος στόχος της πλατφόρμας θα πρέπει να είναι η εστίαση στη χρηματοδότηση με προτιμησιακό επιτόκιο για έργα που κρίνονται υπερβολικά ριψοκίνδυνα από τους παραδοσιακούς φορείς, καλύπτοντας έτσι στις ανεπάρκειες της αγοράς. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να λειτουργεί σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες, ώστε να εξασφαλίζεται η συμπληρωματικότητα των εργαλείων παρέμβασης και η συνέχεια της παρακολούθησης των έργων. Η πλατφόρμα αυτή θα πρέπει να βασίζεται στα δίκτυα και τα «κεντρικά οικοσυστήματα» του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας·

25.

καλεί, επιπλέον, την Επιτροπή να θέσει έναν στόχο και να καθορίσει μια μέθοδο για την κινητοποίηση της γαλάζιας οικονομίας και των ναυτιλιακών βιομηχανιών για τα ευρωπαϊκά επενδυτικά οχήματα που πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή στο πλαίσιο του InvestEU, ιδίως σε σχέση με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» ·

26.

τονίζει την ανάγκη εργαλείων για τη μείωση του κόστους των διαρθρωτικών έργων και για την αποτελεσματική προχρηματοδότηση των πιο δαπανηρών αγορών και επενδύσεων (κρουαζιερόπλοια, εξοπλισμός υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), ανανεώσιμες θαλάσσιες πηγές ενέργειας κ.λπ.)·

27.

επαναλαμβάνει ότι απαιτούνται ειδικοί χρηματοδοτικοί πόροι για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, λαμβανομένων υπόψη των περιορισμών και των ιδιαιτεροτήτων τους. Οι περιφέρειες αυτές προσδίδουν στην Ευρώπη μια εξαιρετική θαλάσσια και ωκεάνια διάσταση, χάρη στη στρατηγική γεωγραφική τους θέση στον Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό και στην Καραϊβική Θάλασσα, συνιστούν δε μοναδικό φυσικό πλούτο, όπως αναγνωρίζει και η ίδια η Επιτροπή·

28.

τονίζει τη σημασία της διευκόλυνσης της πρακτικής των καινοτόμων δημόσιων συμβάσεων, γεγονός που καθιστά δυνατή την αύξηση της ευελιξίας των κανόνων υποβολής προσφορών όσον αφορά την απόκτηση μιας αναδυόμενης τεχνολογίας που δεν υπάρχει ακόμη με τυποποιημένο τρόπο στην αγορά. Αυτή η προσέγγιση επιταχύνει την εισαγωγή καινοτομιών στην αγορά επιτρέποντας στις εταιρείες που προσφέρουν νέες υπηρεσίες και προϊόντα να βρίσκουν τους πρώτους πελάτες τους πιο γρήγορα·

29.

τονίζει ότι οι κανονιστικοί περιορισμοί που τίθενται στον ναυτιλιακό κλάδο και ο απαιτούμενος χρόνος για την επεξεργασία των αιτήσεων αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για την πραγματοποίηση δοκιμών στη θάλασσα· προτείνει τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομάδας εργασίας, στην οποία θα συμμετέχουν η Επιτροπή, τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι οικονομικοί φορείς, με στόχο τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και την ενθάρρυνση μιας ευνοϊκής εξέλιξης των εθνικών πλαισίων αναφοράς·

30.

θεωρεί σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο και τελικά να δημιουργήσουμε μια «Υπηρεσία Θαλάσσιων Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων», βασισμένη στη DARPA των ΗΠΑ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υποστηρίζεται η ανατρεπτική καινοτομία μέσω ενός ειδικού πλαισίου χρηματοδότησης και αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην αποτυχία με την πλήρη συνεκτίμηση των αναπτυξιακών περιορισμών που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ και οι εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης·

31.

προτείνει, μετά το Μπρέξιτ, να δοθεί στους φορείς του ναυτιλιακού κλάδου ένα μέρος των ειδικών κονδυλίων που διατίθενται για τη στήριξη των πλέον πληττόμενων περιοχών, προκειμένου να δημιουργηθούν νέες προοπτικές ανάπτυξης και απασχόλησης·

32.

εφιστά την προσοχή στη σημασία του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας για την υιοθέτηση μιας διατομεακής προσέγγισης των ναυτιλιακών βιομηχανιών και για την επιτάχυνση των μεταβάσεων στις οικολογικές και ψηφιακές ναυτιλιακές βιομηχανίες με την αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών και δεξιοτήτων όλων των τομέων των ναυτιλιακών βιομηχανιών ώστε να είναι στη διάθεση και άλλων τομέων. Η επιδίωξη αυτής της διατομεακής προσέγγισης πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί και μεταξύ των θαλάσσιων και παράκτιων δραστηριοτήτων και των άλλων βιομηχανικών και ψηφιακών κλάδων που εισάγουν καινοτομίες άμεσα εφαρμόσιμες ή που μπορούν να προσαρμοστούν επωφελώς στον θαλάσσιο κόσμο·

Ναυτιλιακές βιομηχανίες 4.0

33.

υπενθυμίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η βιομηχανία 4.0 όσον αφορά την οικολογική και ενεργειακή μετάβαση, τις βιομηχανικές επιδόσεις, την ψηφιοποίηση, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών παραγωγής, καθώς και της συνεργασίας στο πλαίσιο των τοπικών και των ευρωπαϊκών αλυσίδων προστιθέμενης αξίας. Υποστηρίζει εν προκειμένω τον στόχο «Green shipyard 2050» για υποδειγματικά ναυπηγεία ως μέρος της οικολογικής και ενεργειακής μετάβασης·

34.

υπενθυμίζει επίσης ότι η διά βίου μάθηση, η ανάπτυξη και η ποιότητα των θέσεων απασχόλησης, οι συνθήκες εργασίας, καθώς και η κινητοποίηση της εμπειρίας και της δημιουργικότητας των εργαζομένων συνδέονται άρρηκτα με τον εν λόγω βιομηχανικό μετασχηματισμό·

35.

θεωρεί ότι η καινοτομία και οι παραγωγικές επενδύσεις στον τομέα αυτόν πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη στήριξη των ναυτιλιακών βιομηχανιών και να καλύπτουν ιδίως τις ΜΜΕ·

36.

τονίζει ότι η συνεργασία μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού τομέα αποτελεί μοχλό για κοινή πρόοδο, καθώς διευκολύνει κυρίως –και προς τις δύο κατευθύνσεις– τη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας καθώς και τη διακίνηση ανθρώπινων δεξιοτήτων·

37.

τονίζει τη σημασία της ενθάρρυνσης της μετάβασης των υπεράκτιων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και της χάραξης στρατηγικών διαφοροποίησής τους σε άλλους τομείς της γαλάζιας οικονομίας. Οι εν λόγω εταιρείες διαθέτουν υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας στον τομέα της ναυτιλίας, εξαιρετικές γνώσεις για μεγάλα και πολύπλοκα έργα, και πολύτιμες δεξιότητες για να συμβάλουν στην ανάπτυξη του ναυτιλιακού κλάδου (σκάφη ανεφοδιασμού, υποθαλάσσια ρομποτική, μεθόδους αγκυροβολίας, συστήματα αυτοματισμού κ.λπ.). Θα μπορούσαν να επανεπενδύουν επωφελώς και συλλογικά ένα μέρος των κερδών από υδρογονάνθρακες σε επενδυτικά κεφάλαια στη γαλάζια οικονομία και στις θαλάσσιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·

38.

υπογραμμίζει ότι η τεχνολογική επανάσταση έχει ως αποτέλεσμα τη μετατροπή των πλοίων από αναλογικές μονάδες σε ψηφιακές πλατφόρμες μεταφορών, στοιχείο το οποίο προσφέρει ευκαιρίες για μεγαλύτερη ολοκλήρωση και διασύνδεση των διαφόρων ψηφιακών συστημάτων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αλλάζουν οι μέθοδοι εργασίας του ναυτιλιακού τομέα, π.χ. σε ό,τι αφορά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ σκαφών και εγκαταστάσεων ξηράς, τις επαφές μεταξύ σκαφών, καθώς και μεταξύ σκαφών και αρχών. Ως εκ τούτου, οι ευρωπαϊκές ναυτιλιακές βιομηχανίες και οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιοποίηση στον διεθνή ανταγωνισμό·

39.

τονίζει την απόλυτη ανάγκη να εξεταστεί και να υποστηριχθεί η ψηφιοποίηση και, γενικότερα, οι νέες τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της θαλάσσιας καινοτομίας·

40.

προτείνει να λαμβάνεται υπόψη ένα σύνολο θεμάτων, όχι μόνο τεχνολογικού αλλά και ειδικού χαρακτήρα για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, στο πλαίσιο των προγραμμάτων στήριξης και χρηματοδότησης, όπως είναι τα αυτόνομα υποβρύχια σκάφη και ρομπότ (AUV) ή ακόμη οι υπηρεσίες θαλάσσιας επιτήρησης και προληπτικής συντήρησης, όπου οι συμβατικές δεσμεύσεις για την εξασφάλιση αποτελεσμάτων και επιδόσεων επικρατεί όλο και περισσότερο σε σχέση με τη δέσμευση για τη διάθεση πόρων. Θα πρέπει επίσης να τονωθεί η δημιουργία πλατφορμών για την εξασφάλιση σύγκλισης μεταξύ των διαφορετικών τεχνολογιών θαλάσσιας επιτήρησης των διαφόρων κρατών μελών, ούτως ώστε να αυξηθεί η διαλειτουργικότητα των δραστηριοτήτων επιτήρησης, να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων στη θάλασσα, να διευκολυνθεί η εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντίστοιχων πολιτικών της και, κατά συνέπεια, να επιτευχθεί καλύτερος έλεγχος του ευρωπαϊκού θαλάσσιου χώρου·

Απασχόληση, δεξιότητες και κατάρτιση

41.

αναγνωρίζει τη σημασία της ενθάρρυνσης του κλαδικού κοινωνικού διαλόγου και της οργάνωσης της σχέσης απασχόλησης – κατάρτισης στις ναυτιλιακές βιομηχανίες. Ζητεί να δημιουργηθούν ειδικές βάσεις για την εκπλήρωση αυτών των καθηκόντων στους τομείς των θαλάσσιων μεταφορών και των θαλάσσιων πόρων, καθώς και στους τομείς της μεταποίησης και της ναυπηγικής βιομηχανίας. Ειδικότερα, εφιστά την προσοχή στην ανάγκη προώθησης της προσαρμοσμένης κατάρτισης στον ναυτιλιακό και αλιευτικό τομέα ώστε να καταστεί μέσο στήριξης της διαδοχής των γενεών στην αλιεία, την υδατοκαλλιέργεια και τη συλλογή οστρακοειδών και τονίζει επίσης την ανάγκη προώθησης προσαρμοσμένων πανεπιστημιακών μαθημάτων εμπορικής ναυτιλίας. Επιπλέον, κρίνεται αναγκαία η θέσπιση συστήματος για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων κατάρτισης και της κατάλληλης επιμόρφωσης των εκπαιδευτών·

42.

τονίζει ότι η ανάπτυξη υπεράκτιων δραστηριοτήτων προϋποθέτει την κινητοποίηση υπαλλήλων που έχουν ευρείες ναυτιλιακές δεξιότητες ή την παροχή σημαντικής συμπληρωματικής κατάρτισης σε όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τη ζωή στη θάλασσα. Εν προκειμένω, είναι σαφές ότι χρειάζεται να πραγματοποιηθούν εκστρατείες μεταξύ των νέων για την προσέλκυση ταλέντων και την ένταξη νέων επαγγελματιών στον κλάδο των ναυτιλιακών βιομηχανιών, της εμπορικής ναυτιλίας και της αλιείας, τόσο για χερσαίες όσο και για θαλάσσιες δραστηριότητες·

43.

χαιρετίζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί με την πρόσφατη έγκριση των οδηγιών για την απόσπαση των εργαζομένων —η οποία είναι ιδιαίτερα έντονη στον τομέα της ναυτιλίας— και ζητεί τη δημιουργία ενός συστήματος για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (όχι μόνο των διπλωμάτων και των πιστοποιήσεων) προκειμένου να επιτευχθεί η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία·

44.

θεωρεί την κινητικότητα των εργαζομένων στην ΕΕ θετικό στοιχείο έτσι ώστε να οργανωθούν καλύτερα οι αλυσίδες προστιθέμενης αξίας στις ναυτιλιακές βιομηχανίες και να αντιμετωπιστούν οι εξελίξεις στους διάφορους κλάδους. Ο στόχος αυτός πρέπει να αντιμετωπιστεί με παράλληλη διατήρηση και ενίσχυση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων, πρώτα σε τοπικό επίπεδο και, στη συνέχεια, σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

III) Ειδική προσέγγιση και προτάσεις για τους κύριους τομείς των ναυτιλιακών βιομηχανιών

Ψηφιοποίηση των ναυτιλιακών βιομηχανιών

45.

Γαλάζια βιοοικονομία

46.

τονίζει το πολλά υποσχόμενο, αλλά ακόμη μη επαρκώς αξιοποιημένο δυναμικό του τομέα της γαλάζιας βιοοικονομίας, με πολλαπλές εφαρμογές στις αγορές (τρόφιμα και ζωοτροφές, φαρμακολογία, καλλυντικά, ενέργεια) και με ισχυρό εδαφικό αντίκτυπο· υπογραμμίζει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους πλέον ανεπτυγμένους και σημαντικούς οικονομικούς τομείς: αλιεία, υδατοκαλλιέργεια και θαλάσσιες καλλιέργειες·

47.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το ενδιαφέρον προς τον αναδυόμενο αυτόν τομέα, ιδίως χάρη στο «φόρουμ για τη γαλάζια βιοοικονομία» υπό την αιγίδα της ΓΔ MARΕ· θεωρεί ότι, μετά από μια μεγάλη επενδυτική φάση στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη βιομηχανική παραγωγή και την εμπορία νέων, δοκιμασμένων και ελεγχόμενων διαδικασιών μικρής κλίμακας·

48.

ελπίζει ότι θα δοθεί εκ νέου προτεραιότητα στον εν λόγω τομέα με επενδύσεις σε ολόκληρη την αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, από την εξαγωγή ή την ελεγχόμενη παραγωγή βιολογικών πόρων μέχρι τη φάση της μεταποίησης και της αξιοποίησης των προϊόντων·

49.

προτείνει, για τον σκοπό αυτό, να δημιουργηθούν γέφυρες με πιο ώριμους θαλάσσιους τομείς όπως η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια, με στόχο την επόμενη αλυσίδα αξιοποίησης και μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων που παράγουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία·

50.

υπογραμμίζει τη σημασία της ναυτιλιακής κυκλικής οικονομίας για την υποστήριξη της ανάπτυξης της γαλάζιας βιοοικονομίας (εφαρμογή μηδενικής απόρριψης στην αλιεία, αποκομιδή απορριμμάτων από τον αιγιαλό, υπολείμματα από την επεξεργασία των φυκιών, επεξεργασία των αποβλήτων και των πλαστικών κ.λπ.)·

51.

καλεί την ΕΕ να υποστηρίξει την εξερεύνηση όλων των θαλασσών και ωκεανών παγκοσμίως, ιδίως με στόχο την ενίσχυση των γνώσεων για το θαλάσσιο περιβάλλον και την επιστήμη της κλιματολογίας (κύκλος του άνθρακα και απορρόφηση CO2, οξίνιση και άνοδος της στάθμης της θάλασσας κ.λπ.) ή την ταξινόμηση των διαφόρων ενεργειακών και μη ενεργειακών κοιτασμάτων, έτσι ώστε να αξιολογηθεί καλύτερα το δυναμικό των θαλάσσιων πόρων (γεωθερμική ενέργεια, ορυκτά στρατηγικής σημασίας κ.λπ.)·

Στρατιωτική και μη στρατιωτική ναυπηγική βιομηχανία

52.

επιβεβαιώνει τον στρατηγικό χαρακτήρα των ευρωπαϊκών επενδύσεων στους παράγοντες διαφοροποίησης στον τομέα της ναυπηγικής βιομηχανίας, ιδίως όσον αφορά την ψηφιοποίηση και την οικολογική και ενεργειακή μετάβαση. Στόχος της καινοτομίας πρέπει να είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς μας και η ανάκτηση μεριδίων αγοράς. Τα χρηματοδοτικά ζητήματα είναι επίσης ουσιώδη για τη ναυπηγική βιομηχανία·

53.

εφιστά την προσοχή στις νέες αγορές που συνδέονται με τις εν λόγω μεταβάσεις: ενσωμάτωση της μη ρυπαντικής πρόωσης στα πλοία, καινοτόμα προωστικά συστήματα χωρίς ανθρακούχες εκπομπές (νέες έννοιες ιστιοπλοΐας), πλοία εφοδιασμού, ηλεκτρικά πορθμεία, πλοία για εμπορευματικές μεταφορές μικρών αποστάσεων, πλοία εξυπηρέτησης λιμένων και παράκτιων ζωνών·

54.

τονίζει τη σημασία της ενίσχυσης των δεσμών και της τοπικής συνεργασίας μεταξύ των ναυπηγείων και της αλυσίδας των συμβαλλόμενων μερών στο πλαίσιο των ναυτιλιακών συνεργατικών σχηματισμών (clusters)· υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη στήριξης των ναυπηγοεπισκευαστικών ζωνών, στις οποίες δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων· επιθυμεί την παροχή ειδικής στήριξης για τις αλυσίδες προστιθέμενης αξίας του τομέα των κατασκευαστών εξαρτημάτων που αντιπροσωπεύουν το 50 % των μεριδίων αγοράς παγκοσμίως και τον διπλάσιο κύκλο εργασιών από εκείνον της ναυπηγικής βιομηχανίας. Στο πλαίσιο της πολιτικής της για το εμπόριο και τη χρηματοδότηση, η ΕΕ πρέπει επίσης να προωθήσει τη χρήση ευρωπαϊκού εξοπλισμού σε πλοία που έχουν κατασκευαστεί εκτός της ΕΕ·

55.

ενθαρρύνει, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας, τη συστηματική ενσωμάτωση νέων φορέων στις αλυσίδες αξίας του τομέα της ναυπηγικής βιομηχανίας, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, στην κινητοποίηση δεξιοτήτων και στην αύξηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας·

56.

τονίζει ότι η επισκευή πλοίων και η κατασκευή μικρών σκαφών αποτελούν στρατηγικές βιομηχανίες για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, δεδομένου ότι οι στόλοι και οι πλωτές κατασκευές που λειτουργούν στα ύδατά τους περιορίζονται λόγω του νησιωτικού τους χαρακτήρα και της μεγάλης απόστασης από την ηπειρωτική Ευρώπη, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά την εφοδιαστική, τη συντήρηση και την επισκευή μικρών σκαφών. Ως εκ τούτου, προκειμένου να υποστηριχθεί η αποτελεσματική ανάπτυξη των θαλάσσιων δραστηριοτήτων σε αυτές τις περιοχές, θα πρέπει να δοθεί ειδική στήριξη στις εν λόγω βιομηχανίες·

57.

θεωρεί ότι τα ναυτιλιακά ζητήματα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο των νέων πολιτικών άμυνας και ασφάλειας, πράγμα που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στη στρατιωτική ναυπηγική βιομηχανία· προτείνει, για τον σκοπό αυτό, να ληφθεί περισσότερο υπόψη η στήριξη της ανάπτυξης των ανακτήσιμων τεχνολογιών και στους δύο τομείς, τον πολιτικό και τον στρατιωτικό·

58.

τονίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η ικανότητα των στόλων που εκτελούν καθήκοντα εποπτείας και ασφάλειας κυριαρχικής κρατικής αρμοδιότητας και θεωρεί ότι τα εν λόγω καθήκοντα πρέπει να εκτελούνται από πλοία που έχουν ναυπηγηθεί στην Ευρώπη. Επίσης, κρίνει ότι η ορθή οργάνωση των εν λόγω καθηκόντων —ιδίως λόγω του Μπρέξιτ και των μεταναστευτικών ζητημάτων— συνεπάγεται την αξιοποίηση των υφιστάμενων εθνικών στόλων σε στενή συνεργασία με τον Frontex και προϋποθέτει την αλληλεγγύη της ΕΕ προς όσα κράτη συμμετέχουν περισσότερο σε αυτές τις αποστολές μείζονος κοινού ενδιαφέροντος·

Ανανεώσιμη θαλάσσια ενέργεια (ΑΘΕ)

59.

θεωρεί ότι η ΑΘΕ είναι ένας κλάδος με υψηλό δυναμικό, ικανός να συμβάλει σημαντικά τόσο στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές όσο και στη διάρθρωση μιας βιομηχανικής αλυσίδας προστιθέμενης αξίας που θα δημιουργεί βιώσιμες τοπικές θέσεις εργασίας σε πολλές περιφέρειες και θα εξασφαλίζει εξαγωγικές επιτυχίες. Υπενθυμίζει δε ότι η εκτέλεση έργων στη θάλασσα θα πρέπει να γίνει κατά τρόπο που θα συνάδει και θα σέβεται το περιβάλλον ή ακόμη και σε συνδυασμό με ήδη υφιστάμενες δραστηριότητες·

60.

επισημαίνει την ιδιαίτερα εντυπωσιακή μείωση του κόστους για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην Ευρώπη, μετά την εγκατάσταση των πρώτων αιολικών εγκαταστάσεων το 1991, και κυρίως με τη δημιουργία ενός επιτυχημένου ευρωπαϊκού βιομηχανικού τομέα κατά την τελευταία δεκαετία·

61.

υπογραμμίζει τη σημασία των επισκευών και των ελέγχων που πραγματοποιούνται στα πλοία και το γεγονός ότι τα πλοία πρέπει να διαλύονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Συνεπώς, συνιστάται η κατάρτιση ειδικού σχεδίου από την Επιτροπή, με σκοπό τον εφοδιασμό της ΕΕ με επαρκείς εγκαταστάσεις για την ορθή εκτέλεση των εν λόγω λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιονομικών δεσμεύσεων που είναι αναγκαίες για το σκοπό αυτό·

62.

επισημαίνει ότι η περαιτέρω ανάπτυξη αυτού του τομέα απαιτεί τη συνέχιση των προσπαθειών που καταβάλλονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης (με επενδύσεις άνω των 3 δισεκατ. ευρώ), αλλά σήμερα εξαρτάται από σαφείς πολιτικές επιλογές που εναπόκεινται καταρχάς στα κράτη μέλη: ως προς τον καθορισμό φιλόδοξων όγκων και χρονοδιαγραμμάτων για την πρόσκληση υποβολής προσφορών όχι μόνον για υπεράκτιες σταθερές ανεμογεννήτριες, οι οποίες σήμερα είναι οι πλέον ανεπτυγμένες, αλλά και για νέες τεχνολογίες, όπως οι πλωτές ανεμογεννήτριες, οι παλιρροϊκοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής και οι μετατροπείς κυματικής ενέργειας, οι οποίες χρειάζονται οπωσδήποτε επαρκή και εγγυημένη απόδοση για την προσέλκυση επενδύσεων και την έναρξη της βιομηχανικής παραγωγής τους·

63.

ενθαρρύνει την εισαγωγή σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσων στήριξης των επενδύσεων, αλλά και ασφάλισης έργων και διαχείρισης κινδύνων. Η δημιουργία αυτών των μέσων θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το κόστος χρηματοδότησης και επομένως ταχύτερα την τιμή κόστους της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας·

64.

χαιρετίζει τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τη δοκιμή πρωτοτύπων και συστημάτων επίδειξης για αναδυόμενες τεχνολογίες σε πραγματικές συνθήκες χρήσης, ιδίως στον τομέα της παλιρροϊκής ενέργειας, με προοπτικές μείωσης του κόστους καθώς αυτές καθίστανται ολοένα και πιο ελεγχόμενες και αξιόπιστες, έτσι ώστε να ανοίξει πραγματικά η αγορά χάρη στα προσαρμοσμένα τιμολόγια τροφοδότησης, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τον παγκόσμιο ηγετικό ρόλο των ευρωπαϊκών παραγόντων·

65.

ζητεί σθεναρά η Ευρώπη να επιδιώξει να καταστεί παγκόσμια ηγετική δύναμη στον τομέα των πλωτών ανεμογεννητριών και παροτρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διερευνήσουν την ιδέα των συντονισμένων ή κοινών προσκλήσεων υποβολής προσφορών προκειμένου να αποκτήσει η αγορά μεγαλύτερο όγκο και σημαντικότερη προβολή. Παρόμοια προσέγγιση θα μπορούσε να αναπτυχθεί στον τομέα της παλιρροϊκής ενέργειας και των μετατροπέων κυματικής ενέργειας των προεμπορικών πιλοτικών εκμεταλλεύσεων·

66.

τονίζει τη σημασία της υιοθέτησης ειδικής προσέγγισης στις μη διασυνδεδεμένες περιοχές, ιδίως στις νησιωτικές περιοχές, η οποία θα επιτρέπει να προταθούν παγκόσμιες λύσεις για ενεργειακή αυτονομία απαλλαγμένη από ανθρακούχες εκπομπές, με συνδυασμό διαφόρων τεχνολογιών —συμπεριλαμβανομένων των ΑΘΕ— ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να ενισχυθεί η προσπάθεια ανάπτυξης σταθμών ηλεκτροπαραγωγής μεσαίας ισχύος·

67.

προτείνει η ανάπτυξη αυτών των λύσεων ενεργειακής αυτονομίας να δοκιμαστεί και αποδειχθεί αποτελεσματική και σε υπεράκτιες υποδομές πολλαπλών χρήσεων, δεδομένου ότι εν λόγω εγκαταστάσεις προαναγγέλλουν την αύξηση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων όχι μόνο όσον αφορά τη βιομηχανία μακροπρόθεσμα, αλλά και την ανθρώπινη ζωή με την ευρύτερη έννοια. Αυτές οι μακροπρόθεσμες προοπτικές θα πρέπει να ανταποκρίνονται σε αυστηρές απαιτήσεις όσον αφορά τη βιωσιμότητα και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής των έργων·

IV) Οι λιμένες ως σημαντικό στοιχείο για τη δυναμική των ναυτιλιακών βιομηχανιών

Λιμενικοί κόμβοι και υποδομές, παράκτιες και υπεράκτιες εγκαταστάσεις

68.

επισημαίνει την ικανότητα των λιμένων να αποτελέσουν, χάρη στο σύνολο των δραστηριοτήτων και του δυναμικού τους, πεδία ανάπτυξης έργων γαλάζιας ανάπτυξης, λειτουργώντας ως υπόδειγμα για την επέκτασή τους στο σύνολο των παράκτιων περιοχών.

69.

υπογραμμίζει ότι, ανεξάρτητα από το καθεστώς που τους διέπει, οι λιμένες εξακολουθούν να θεωρούνται στρατηγικά στοιχεία ενεργητικού στα οποία οι δημόσιες αρχές έχουν ακόμη την πρόθεση να επενδύουν, και ότι οι κανόνες του ανταγωνισμού και του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων επιτρέπουν τις επενδύσεις αυτές·

70.

τονίζει ότι απαιτείται στήριξη των λιμενικών υποδομών στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες με ενωσιακούς πόρους, δεδομένης της απουσίας εναλλακτικών λύσεων για τις εμπορευματικές μεταφορές και λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι, λόγω της καθαρά τοπικής διάστασής τους, οι κρατικές ενισχύσεις οι κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στις εν λόγω υποδομές δεν συνιστούν στρέβλωση του ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά·

71.

υποστηρίζει ότι οι λιμένες πρέπει να αποτελούν τόσο κόμβους θαλάσσιων μεταφορών όσο και χώρους υποδοχής για τις ναυτιλιακές βιομηχανίες και τις συναφείς δραστηριότητες καινοτομίας και κατάρτισης. Εφιστά την προσοχή στο ότι οι λιμένες αποτελούν παράγοντα προσέλκυσης στην περιφέρεια νέων βιομηχανικών δραστηριοτήτων εντός των ορίων της περιφέρειας ή της ενδοχώρας της·

72.

τονίζει τη σημασία των κλάδων της εφοδιαστικής και των ναυτιλιακών υπηρεσιών στους λιμένες και υπογραμμίζει την ανάγκη να αναπτυχθούν, εκτός από τις καινοτόμες τεχνολογίες, νέα επιχειρηματικά και υπηρεσιακά μοντέλα στους λιμένες, με βάση, για παράδειγμα, τη σταδιακή ψηφιοποίησή τους («έξυπνοι λιμένες») και τη δυνατότητα βελτίωσης και βελτιστοποίησης των διαδικασιών με τη χρήση δεδομένων (μαζικά δεδομένα)·

73.

συνιστά την προώθηση καλύτερης σύνδεσης μεταξύ των λιμένων και του αστικού περιβάλλοντος, με παράλληλη ενίσχυση της αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων των λιμενικών κοινοτήτων, καθώς και διασφάλιση της διατήρησης της λιμενικής έγγειας περιουσίας ώστε να καταστεί δυνατή η μελλοντική ανάπτυξη·

74.

προτείνει τη δημιουργία —εντός του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιας τεχνολογίας— ενός δικτύου λιμένων για την ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας ως συνέχεια των εργασιών του Ευρωπαϊκού φόρουμ λιμένων και των υποομάδων του «Λιμένες και κόμβοι για τη γαλάζια ανάπτυξη» και «Οικολογικοί λιμένες» ·

75.

τονίζει τη σημασία του κατασκευαστικού και του περιβαλλοντικού κλάδου για τους λιμένες και τις παράκτιες περιοχές προκειμένου να γίνει η διευθέτηση των χώρων και της ακτογραμμής και να στηριχθεί η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή·

76.

προτείνει να καταστούν οι λιμένες εκκολαπτήρια επιχειρήσεων και ενδεχομένως φορείς εκμετάλλευσης νέων έργων υπεράκτιας υποδομής, είτε πρόκειται για υπεράκτιους λιμένες είτε γενικότερα για κόμβους κοινής χρήσης για τις δραστηριότητες της γαλάζιας οικονομίας (μεταφόρτωση, κόμβος υλικοτεχνικής υποστήριξης, παραγωγή ΑΘΕ, υδατοκαλλιέργεια, επισκευή πλοίων, επιστημονική βάση κ.λπ.)·

77.

προτείνει να εξεταστεί ο λειτουργικός ρόλος των «δευτερευόντων» λιμένων, μεταξύ της εξειδίκευσης σε αγορές χαμηλού όγκου και της ενίσχυσης/συμπληρωματικότητας με τους κύριους γειτονικούς βιομηχανικούς λιμένες·

Η απαλλαγή των λιμένων και των θαλάσσιων μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές

78.

θεωρεί ότι πρέπει επειγόντως να ενισχυθούν οι επενδύσεις στους λιμένες για τον ανεφοδιασμό των σκαφών με υγροποιημένο φυσικό αέριο και, γενικότερα, για τις υποδομές που θα συμβάλλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των πλοίων (ηλεκτρική σύνδεση από πλοίο σε ξηρά με βάση τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών). Θεωρεί ότι η μετάβαση αυτή προς καθαρότερα καύσιμα ή νέους φορείς ενέργειας αποτελεί προτεραιότητα για την υλοποίηση των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των αερίων που βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία, και θεωρεί ότι οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να λάβουν στήριξη για να προσαρμόσουν και να ανανεώσουν τους στόλους τους. Τονίζει ότι το βιοαέριο που παράγεται από βιολογικούς πόρους (φυτικούς, αγροτικούς αλλά και από τρόφιμα) μπορεί επίσης να συμβάλει στην αλυσίδα προστιθέμενης αξίας του υγροποιημένου φυσικού αερίου, με μεγαλύτερη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με τις τρέχουσες λύσεις·

79.

προτείνει να εξεταστεί κατά πόσον είναι σκόπιμο να θεσπιστεί «έργο γαλάζιων διαδρομών LNG [υγροποιημένου φυσικού αερίου/ΥΦΑ] για τα νησιά [και τις] εξόχως απόκεντρες περιοχές» σύμφωνα με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2018 σχετικά με την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: ώρα για δράση! [2018/2023(INI)]·

υπενθυμίζει, εν προκειμένω, την ανάγκη κατάλληλων χρηματοδοτικών μέσων για τη στήριξη τέτοιου είδους επενδύσεων, οι οποίες εξακολουθούν να είναι συγκριτικά πολύ υψηλές στις περιοχές αυτές·

80.

εφιστά την προσοχή στην ανάγκη στήριξης της έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με τη θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια, με συνεκτίμηση των υφιστάμενων γνώσεων στον τομέα των ωκεάνιων τεχνικών εφαρμογών βαθέων υδάτων, καθώς και της βιομηχανίας 4.0, χάρη στις οποίες θα μπορούσε να μειωθεί η παρουσία εγκαταστάσεων υδατοκαλλιέργειας στις παράκτιες θαλάσσιες περιοχές, προς όφελος άλλων δραστηριοτήτων της γαλάζιας οικονομίας που χρειάζονται τον ίδιο θαλάσσιο χώρο·

81.

επισημαίνει ότι οι εργασίες έρευνας και ανάπτυξης ανοίγουν ενδεχομένως τον δρόμο για την προσφυγή σε συνθετικά υγρά καύσιμα, παραγόμενα από την αλυσίδα αξίας των ανθρακούχων υλών και από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας· εκτιμά ότι η λύση αυτή θα πρέπει να εξεταστεί με σύνεση και ότι χρειάζεται να αποδειχθεί η ανταγωνιστικότητα των εν λόγω τεχνολογιών έναντι άλλων εναλλακτικών λύσεων, καθώς και σε σχέση με το χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και με τη συμβολή τους στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου στο σύνολο του κύκλου· στο σημερινό στάδιο, δεν υπάρχουν ακόμη σχετικές αποδείξεις·

82.

αναγνωρίζει ότι η χρήση του υγροποιημένου φυσικού αερίου μπορεί να καλύψει μόνο μια ενδιάμεση περίοδο και ζητεί να αναπτυχθεί η από ξηράς ηλεκτροδότηση των ελλιμενισμένων πλοίων, καθώς και η χρήση ηλεκτρικών πλοίων, να αυξηθεί η χρήση ηλιακής και αιολικής ενέργειας επί των πλοίων και να επιδιωχθεί η ανταγωνιστική παραγωγή και χρήση υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές στις θαλάσσιες μεταφορές (σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των θαλάσσιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και ιδίως εκείνων που έχουν υψηλό δυναμικό παραγωγής, όπως τα σταθερά και πλωτά υπεράκτια αιολικά πάρκα)·

83.

σε αυτό το πνεύμα, απευθύνει έκκληση για την ανάπτυξη υποδομών έξυπνων δικτύων στους λιμένες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ενσωμάτωση της ηλεκτρικής ενέργειας από αποκεντρωμένες ανανεώσιμες πηγές, την ηλεκτροδότηση ελλιμενισμένων πλοίων από την ξηρά, την ηλεκτρική κινητικότητα και άλλες τεχνολογίες έξυπνων δικτύων.

Βρυξέλλες, 27 Ιουνίου 2019.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) NAT-V-044, «Καινοτομία στο πλαίσιο της γαλάζιας οικονομίας: Αξιοποίηση του δυναμικού των θαλασσών και των ωκεανών μας με στόχο την προώθηση της απασχόλησης και της μεγέθυνσης», εισηγητής: Adam Banaszak.

(2) https://www.eesc.europa.eu/el/node/56116