Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 810/2009, του κανονισμού (ΕΕ) 2017/2226, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/399, του κανονισμού (ΕΕ) 2018/… (κανονισμός για τη διαλειτουργικότητα) και της απόφασης 2004/512/ΕΚ, και για την κατάργηση της απόφασης 2008/633/ΔΕΥ του Συμβουλίου»

[COM(2018) 302 final]

(2018/C 440/26)

Γενικός εισηγητής:

ο κ. Ionuţ SIBIAN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2.7.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Απόφαση του Προεδρείου	10.7.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	19.9.2018
Σύνοδος ολομέλειας υπ’ αριθ.	537
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	97/3/0

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υποστηρίζει μια πολιτική θεωρήσεων η οποία αποτελεί και θα πρέπει να παραμείνει ένα εργαλείο για τη διευκόλυνση του τουρισμού και των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην πρόληψη κινδύνων για την ασφάλεια και του κινδύνου παράτυπης μετανάστευσης προς την ΕΕ.

1.2.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της περαιτέρω ανάπτυξης του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) ως βέλτιστης τεχνολογικής λύσης που διευκολύνει τη διαδικασία χορήγησης θεωρήσεων βραχείας διάρκειας και βοηθά τις αρχές θεώρησης, τις συνοριακές αρχές και τις αρχές ασύλου και μετανάστευσης να ελέγχουν ταχέως και αποτελεσματικά τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών που χρειάζονται θεώρηση για να ταξιδέψουν στην ΕΕ.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι βασικός στόχος της δράσης σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να είναι η εναρμόνιση των διαδικασιών, των πρακτικών και των αποτελεσμάτων των κρατών μελών της ΕΕ στο πλαίσιο της πολιτικής θεωρήσεων.

1.4.

Όσον αφορά την εκπόνηση συγκεκριμένων δεικτών κινδύνου για τη διεκπεραίωση των θεωρήσεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι υπάρχει πιθανότητα να περιορίσει τα δικαιώματα των αιτούντων. Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις αρχές των κρατών μελών να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν δεόντως το προσωπικό πρώτης γραμμής και το διοικητικό προσωπικό, με στόχο την αποτροπή της ενδεχόμενης κατάρτισης προφίλ βάσει της φυλής, του φύλου, της εθνότητας, της θρησκείας, του σεξουαλικού προσανατολισμού και οποιουδήποτε άλλου προσωπικού χαρακτηριστικού.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο με τον οποίο επιδιώκεται να καταστεί ευκολότερη η ταυτοποίηση αγνοούμενων προσώπων. Ωστόσο, η μείωση της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων για τα παιδιά αιτούντες από τα 12 στα 6 έτη ενδέχεται να αποδειχθεί προβληματική. Η πρόταση δεν περιλαμβάνει συνεισφορές και απόψεις οργανισμών και οργανώσεων παιδικής μέριμνας, πράγμα το οποίο δεν παρέχει στην ΕΟΚΕ τη δυνατότητα να αξιολογήσει πλήρως τις επιπτώσεις της πρότασης για τα παιδιά και την προστασία τους.

1.6.

Όσον αφορά τον ίδιο στόχο, ενώ η αποθήκευση αντιγράφου της σελίδας του ταξιδιωτικού εγγράφου με τα προσωπικά στοιχεία του αιτούντος στο VIS είναι αποδεκτή και αναγκαία, η χρήση αυτού του νέου εργαλείου συλλογής δεδομένων με σκοπό την υποστήριξη των διαδικασιών επιστροφής, όπως αναφέρεται στην πρόταση, είναι αμφισβητήσιμη. Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί ότι οι προτεινόμενες αλλαγές θα έχουν κατ’ ανάγκη ως αποτέλεσμα την επιστροφή των υπηκόων τρίτων χωρών. Αντιθέτως, θα πρέπει να αποτελεί εργαλείο το οποίο θα προτρέπει τα κράτη μέλη να ενεργούν με γνώμονα τόσο τη νομιμότητα της διαμονής όσο και το συμφέρον και την ευημερία των ενδιαφερόμενων ατόμων. Οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να επικουρούνται από τις αρχές για την τακτοποίηση της διαμονής τους και την εξέταση του ενδεχόμενου επιστροφής στον τόπο καταγωγής τους.

1.7.

Όσον αφορά τον δευτερεύοντα στόχο της παρούσας πρότασης —να επιτρέπεται, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, στις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου και στην Ευρωπόλ η πρόσβαση στα δεδομένα του VIS για σκοπούς επιβολής του νόμου— η ΕΟΚΕ εμμένει στη σημασία των αυστηρών προϋποθέσεων πρόσβασης. Η πρόσβαση θα πρέπει, ιδεωδώς, να εξαρτάται από δικαστικές αποφάσεις οι οποίες θα διασφαλίζουν ότι η εν λόγω πρόσβαση αποτελεί αναγκαίο περιορισμό της αρχής της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

1.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το εύρος των διαβουλεύσεων που διοργανώθηκαν σχετικά με την παρούσα πρόταση. Συγχρόνως, όμως, η ΕΟΚΕ, τα άλλα θεσμικά όργανα και το ευρύ κοινό θα μπορούσαν να είχαν επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό εάν στην πρόταση είχαν συμπεριληφθεί περισσότερες συνεισφορές και πληροφορίες παρεχόμενες από τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις. Δεν είναι σαφές ούτε τι είδους συνεισφορά παρασχέθηκε ούτε σε ποιο βαθμό αυτή επηρέασε την τελική μορφή της πρότασης.

1.9.

Όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εστίαση της Επιτροπής στο εν λόγω ζήτημα. Η ΕΟΚΕ συνιστά την επίδειξη μεγαλύτερης προσοχής στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των αιτούντων θεώρηση. Όπως προαναφέρθηκε, απαιτούνται πρόσθετες διασφαλίσεις για την αποτροπή πρακτικών οι οποίες εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των υπηκόων τρίτων χωρών που υποβάλλουν αίτηση βραχείας ή μακράς παραμονής και διαμονής.

1.10.

Η εξασφάλιση αναλυτικότερων και πιο συγκεκριμένων στοιχείων σχετικά με τις θεωρήσεις βραχείας και μακράς διάρκειας και τις άδειες διαμονής ανά χώρα, προερχόμενων τόσο από τα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες, θα ήταν προς όφελος της πρότασης. Η απόκτηση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τις υπερβάσεις της επιτρεπόμενης διάρκειας παραμονής θα ήταν επίσης εξαιρετικά χρήσιμη όσον αφορά την εμπορία παιδιών. Πρόκειται για στοιχεία τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα για την αξιολόγηση της φύσης και της δομής της κινητικότητας, καθώς και της καταλληλότητας των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν.

1.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, επίσης, την ανάληψη ισχυρότερης δέσμευσης για συνεργασία με τις κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών των τρίτων χωρών, με σκοπό την ενημέρωση, την προετοιμασία και την αρωγή των υπηκόων τους καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας υποβολής αίτησης θεώρησης.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει μια πολιτική θεωρήσεων η οποία αποτελεί και θα πρέπει να παραμείνει ένα εργαλείο για τη διευκόλυνση του τουρισμού και των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην πρόληψη κινδύνων για την ασφάλεια και του κινδύνου παράτυπης μετανάστευσης προς την ΕΕ.

2.2.

Μολονότι αναγνωρίζει τις προκλήσεις που ανέκυψαν όσον αφορά τη μετανάστευση και την ασφάλεια κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ΕΟΚΕ παροτρύνει τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υιοθετήσουν μια συναινετική, ισόρροπη και αναλογική προσέγγιση με στόχο να παραμείνει η ΕΕ όσο το δυνατόν περισσότερο ανοικτή, υπεύθυνη, προσηλωμένη και πρωτοπόρος.

2.3.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της περαιτέρω ανάπτυξης του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) ως βέλτιστης τεχνολογικής λύσης που διευκολύνει τη διαδικασία χορήγησης θεωρήσεων βραχείας διάρκειας και βοηθά τις αρχές θεώρησης, τις συνοριακές αρχές και τις αρχές ασύλου και μετανάστευσης να ελέγχουν ταχέως και αποτελεσματικά τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών που χρειάζονται θεώρηση για να ταξιδέψουν στην ΕΕ.

2.4.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τους γενικούς στόχους της παρούσας πρωτοβουλίας που συνίστανται στα εξής: βελτίωση της ασφάλειας εντός της ΕΕ και στα σύνορά της· διευκόλυνση της άσκησης του δικαιώματος των νόμιμων ταξιδιωτών να διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα και να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στον χώρο χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα· και διευκόλυνση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων του χώρου Σένγκεν.

2.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τους ακόλουθους ειδικούς στόχους της παρούσας πρωτοβουλίας: να διευκολυνθεί η διαδικασία υποβολής αιτήσεων θεώρησης· να διευκολυνθούν και να ενισχυθούν οι έλεγχοι στα σημεία διέλευσης των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών και στο έδαφος των κρατών μελών· και να ενισχυθεί η εσωτερική ασφάλεια του χώρου Σένγκεν μέσω της διευκόλυνσης της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με υπηκόους τρίτων χωρών που είναι κάτοχοι θεωρήσεων μακράς διάρκειας και αδειών διαμονής.

2.6.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της κάλυψης των υπολειπόμενων κενών πληροφόρησης για τα σύνορα και την ασφάλεια, ειδικότερα όσον αφορά την καταχώριση θεωρήσεων μακράς διάρκειας και εγγράφων διαμονής στο VIS.

2.7.

Όσον αφορά τόσο τη βελτίωση των ελέγχων κατά τη διεκπεραίωση θεωρήσεων, μέσω της διαλειτουργικότητας, της επαλήθευσης και της αξιολόγησης των πληροφοριών που υποβάλλονται από τους αιτούντες, όσο και την πραγματοποίηση αυτόματης αναζήτησης στο VIS για κάθε αίτηση σε καθένα από τα διαθέσιμα συστήματα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για ευπρόσδεκτη διαδικαστική και τεχνολογική εξέλιξη.

2.8.

Όσον αφορά την εκπόνηση συγκεκριμένων δεικτών κινδύνου για τη διεκπεραίωση των θεωρήσεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι υπάρχει πιθανότητα να περιορίσει τα δικαιώματα των αιτούντων. Παρότι οι δείκτες κινδύνου δεν θα περιέχουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, θα βασίζονται σε στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες που παρέχονται από τα κράτη μέλη σχετικά με απειλές, ασυνήθιστα ποσοστά άρνησης εισόδου ή υπέρβασης της επιτρεπόμενης διάρκειας παραμονής από ορισμένες κατηγορίες υπηκόων τρίτων χωρών και κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος χρησιμοποίησης των εν λόγω δεδομένων και δεικτών από τις αρχές διεκπεραίωσης θεωρήσεων για την απόρριψη αιτήσεων θεώρησης με βάση τα προφίλ που είναι ενσωματωμένα στο σύστημα και όχι την ατομική κατάσταση του αιτούντος. Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις αρχές των κρατών μελών να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν δεόντως το προσωπικό πρώτης γραμμής και το διοικητικό προσωπικό, με στόχο την αποτροπή της ενδεχόμενης κατάρτισης προφίλ βάσει της φυλής, του φύλου, της εθνότητας, της θρησκείας, του σεξουαλικού προσανατολισμού και οποιουδήποτε άλλου προσωπικού χαρακτηριστικού.

2.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο με τον οποίο επιδιώκεται να καταστεί ευκολότερη η ταυτοποίηση αγνοούμενων προσώπων. Ωστόσο, η μείωση της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων για τα παιδιά αιτούντες από τα 12 στα 6 έτη ενδέχεται να αποδειχθεί προβληματική. Η πρόταση δεν περιλαμβάνει συνεισφορές και απόψεις οργανισμών και οργανώσεων παιδικής μέριμνας, πράγμα το οποίο δεν παρέχει στην ΕΟΚΕ τη δυνατότητα να αξιολογήσει πλήρως τις επιπτώσεις της πρότασης για τα παιδιά και την προστασία τους.

2.10.

Όσον αφορά τον ίδιο στόχο, ενώ η αποθήκευση αντιγράφου της σελίδας του ταξιδιωτικού εγγράφου με τα προσωπικά στοιχεία του αιτούντος στο VIS είναι αποδεκτή και αναγκαία, η χρήση αυτού του νέου εργαλείου συλλογής δεδομένων με σκοπό την υποστήριξη των διαδικασιών επιστροφής, όπως αναφέρεται στην πρόταση, είναι αμφισβητήσιμη. Η ΕΟΚΕ δεν θεωρεί ότι οι προτεινόμενες αλλαγές θα έχουν κατ’ ανάγκη ως αποτέλεσμα την επιστροφή των υπηκόων τρίτων χωρών. Αντιθέτως, θα πρέπει να αποτελεί εργαλείο το οποίο θα προτρέπει τα κράτη μέλη να ενεργούν με γνώμονα τόσο τη νομιμότητα της διαμονής όσο και το συμφέρον και την ευημερία των ενδιαφερόμενων ατόμων. Οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να επικουρούνται από τις αρχές για την τακτοποίηση της διαμονής τους και την εξέταση του ενδεχόμενου επιστροφής στον τόπο καταγωγής τους.

2.11.

Όσον αφορά τον δευτερεύοντα στόχο της παρούσας πρότασης —να επιτρέπεται, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, στις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου και στην Ευρωπόλ η πρόσβαση στα δεδομένα του VIS για σκοπούς επιβολής του νόμου— η ΕΟΚΕ εμμένει στη σημασία των αυστηρών προϋποθέσεων πρόσβασης. Η πρόσβαση θα πρέπει, ιδεωδώς, να εξαρτάται από δικαστικές αποφάσεις οι οποίες θα διασφαλίζουν ότι η εν λόγω πρόσβαση αποτελεί αναγκαίο περιορισμό της αρχής της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

2.12.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής όσον αφορά την ανάθεση της εκπόνησης τριών ανεξάρτητων μελετών: η μία αφορούσε τη σκοπιμότητα, αναγκαιότητα και αναλογικότητα της μείωσης της ηλικίας συλλογής δακτυλικών αποτυπωμάτων για τα παιδιά στο πλαίσιο της διαδικασίας χορήγησης θεωρήσεων και την αποθήκευση αντιγράφου του ταξιδιωτικού εγγράφου των αιτούντων θεώρηση στο VIS, ενώ οι δύο άλλες μελέτες αφορούσαν τη σκοπιμότητα και την αναγκαιότητα και αναλογικότητα της επέκτασης του VIS ώστε να περιλαμβάνει δεδομένα σχετικά με θεωρήσεις μακράς διάρκειας και έγγραφα διαμονής.

2.13.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το εύρος των διαβουλεύσεων στις οποίες συμμετείχαν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για τη μετανάστευση και την επιστροφή, των αρχών προστασίας των παιδιών, των αστυνομικών αρχών και των αρχών καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων, των αρχών που είναι αρμόδιες για προξενικές υποθέσεις και των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την πραγματοποίηση ελέγχων στα σημεία διέλευσης των εξωτερικών συνόρων. Ζητήθηκε επίσης η γνώμη διαφόρων αρχών τρίτων χωρών και μη κυβερνητικών οργανώσεων που ασχολούνται με τα δικαιώματα των παιδιών. Συγχρόνως, όμως, η ΕΟΚΕ, τα άλλα θεσμικά όργανα και το ευρύ κοινό θα μπορούσαν να είχαν επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό εάν στην πρόταση είχαν συμπεριληφθεί περισσότερες συνεισφορές και πληροφορίες παρεχόμενες από τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις. Δεν είναι σαφές ούτε τι είδους συνεισφορά παρασχέθηκε ούτε σε ποιο βαθμό αυτή επηρέασε την τελική μορφή της πρότασης.

2.14.

Όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εστίαση της Επιτροπής στο εν λόγω ζήτημα. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις πρόσθετες διασφαλίσεις που θεσπίζονται με την παρούσα πρόταση για την κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών των νέων κατηγοριών δεδομένων, της επεξεργασίας δεδομένων και των υποκειμένων των δεδομένων που θα καλύπτονται από το VIS, ως τμήμα της ευρύτερης προσπάθειας προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων πρόσβασης, διόρθωσης, διαγραφής και προσφυγής στο πλαίσιο των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ συνιστά την επίδειξη μεγαλύτερης προσοχής στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των αιτούντων θεώρηση. Όπως προαναφέρθηκε, απαιτούνται πρόσθετες διασφαλίσεις για την αποτροπή πρακτικών οι οποίες εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των υπηκόων τρίτων χωρών που υποβάλλουν αίτηση βραχείας ή μακράς παραμονής και διαμονής.

2.15.

Η εξασφάλιση αναλυτικότερων και πιο συγκεκριμένων στοιχείων σχετικά με τις θεωρήσεις βραχείας και μακράς διάρκειας και τις άδειες διαμονής ανά χώρα, προερχόμενων τόσο από τα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες θα ήταν προς όφελος της πρότασης. Η απόκτηση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τις υπερβάσεις της επιτρεπόμενης διάρκειας παραμονής θα ήταν επίσης εξαιρετικά χρήσιμη όσον αφορά την εμπορία παιδιών. Πρόκειται για στοιχεία τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα για την αξιολόγηση της φύσης και της δομής της κινητικότητας, καθώς και της καταλληλότητας των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν.

2.16.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, επίσης, την ανάληψη ισχυρότερης δέσμευσης για συνεργασία με τις κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών των τρίτων χωρών, με σκοπό την ενημέρωση, την προετοιμασία και την αρωγή των υπηκόων τους κατά τη διαδικασία υποβολής αίτησης θεώρησης.