Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Ενεργοποίηση, σύνδεση και ενίσχυση των νέων: νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία»

[COM(2018) 269 final]

(2019/C 62/24)

Εισηγητής:	ο κ. Michael McLOUGHLIN
Συνεισηγητής:	ο κ. Adam ROGALEWSKI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.6.2018
Νομική βάση	Άρθρο 165 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	26.9.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	18.10.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	538
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	116/4/2

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίηση της σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία για την περίοδο 2019-2027 (εφεξής η «στρατηγική»), και ειδικότερα τη δημιουργία του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία ως μέρος αυτής.

1.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική, δεδομένου ότι είναι διατομεακού χαρακτήρα, θα πρέπει να συνδέεται περισσότερο με υφιστάμενα προγράμματα της ΕΕ, όπως το Erasmus+, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι προκειμένου η στρατηγική να είναι επιτυχής πρέπει να επικεντρωθεί στους ακόλουθους τρεις στόχους: — Μια διατομεακή και ολιστική θεώρηση των νέων και των αναγκών και των δικαιωμάτων τους· — Ο νέος συντονιστής της ΕΕ για τη νεολαία θα πρέπει να αναλάβει πρωτίστως ηγετικό ρόλο κατά το διατομεακό έργο και να κατέχει υψηλόβαθμη θέση· — Η πολιτική της ΕΕ για τη νεολαία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου προκειμένου να επικεντρωθεί περισσότερο στην επίτευξη αποτελεσμάτων σε διατομεακούς τομείς.

1.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πεδίο εφαρμογής της στρατηγικής θα πρέπει να επεκταθεί με την ανάληψη δράσης που θα αποσκοπεί στην προστασία και τη στήριξη νέων ανθρώπων και θα τους εφοδιάζει με δικαιώματα, γνώσεις και δεξιότητες, προκειμένου να αντιμετωπίζουν παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η ψηφιοποίηση, η αλλαγή του κλίματος και η άνοδος του λαϊκισμού.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η στρατηγική να έχει κάποιες φιλοδοξίες υψηλού επιπέδου όσον αφορά διατομεακό έργο σχετικά με άλλους συναφείς τομείς πολιτικής της ΕΕ, μεταξύ άλλων της απασχόλησης, της εκπαίδευσης, της υγείας, της μετανάστευσης και της ισότητας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά μέσω της στρατηγική να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή σε θέματα απασχόλησης που αφορούν τους νέους, ιδίως σε σχέση με τη συζήτηση για το μέλλον της εργασίας, καθώς και σε άλλα κοινωνικά ζητήματα, όπως η ψυχική υγεία, η ισότητα και η εκπαίδευση.

1.7.

Ενώ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η στρατηγική θα πρέπει να προάγει τη δημοκρατία, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει επίσης να προωθεί την ευρύτερη ενασχόληση της νεολαίας με τα κοινά, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της σε διαδικασίες ψηφοφορίας, τον εθελοντισμό, τις ΜΚΟ με επικεφαλής νέους, τη δημοκρατία στον χώρο εργασίας και τον κοινωνικό διάλογο.

1.8.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η συμμετοχή των νέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων πρέπει να προωθηθεί πέραν των μεμονωμένων εκδηλώσεων. Επιπλέον, κατά την περαιτέρω ανάπτυξη του διαλόγου για τη νεολαία, πρέπει να βελτιωθεί ο ρόλος των εθελοντικών οργανώσεων νεολαίας και των εθνικών συμβουλίων νεολαίας και να χρησιμοποιηθούν πρόσθετες δυνατότητες. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό ρόλο ως προς το θέμα αυτό, με την ΕΟΚΕ να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των θεσμικών οργάνων για την ενίσχυση της συμμετοχής των νέων σε ενωσιακό επίπεδο.

1.9.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η αύξηση των δαπανών για την απασχόληση των νέων, μαζί με μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε δημόσιες υπηρεσίες, ιδίως όπου έχουν υπάρξει περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες.

1.10.

Η στρατηγική πρέπει να αντικατοπτρίζει μια προσέγγιση με βάση τα δικαιώματα, για παράδειγμα με βάση τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού, όπου αυτό ενδείκνυται.

1.11.

Η στρατηγική πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις νεαρές γυναίκες και τα κορίτσια, τα νεαρά άτομα ΛΟΑΤΚΙ+, τους νέους με αναπηρία και τους νεαρούς μετανάστες και πρόσφυγες.

1.12.

Θα πρέπει να απαιτείται μεγαλύτερη ανοδική σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την πολιτική για τη νεολαία, τα δε εθνικά σχέδια που καλύπτουν παρεμφερείς τομείς θα πρέπει να υποχρεούνται να τη διευκολύνουν. Προς τούτο πρέπει να ενισχυθεί η διαδικασία δεικτών, που ξεκίνησε στο πλαίσιο της προηγούμενης στρατηγικής.

1.13.

Η ΕΟΚΕ προτείνει η Ευρωπαϊκή δικτυακή πύλη της νεολαίας να χρησιμοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερα ηλεκτρονικά μέσα σε σχέση με την τρέχουσα ενεργοποίηση των νέων.

1.14.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη συγκεκριμένη, νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία, αλλά παράλληλα συνιστά θερμά την ενσωμάτωση της διάστασης των νέων στο σύνολο του έργου όλων των διαφορετικών γενικών διευθύνσεων της Επιτροπής.

2.   Ιστορικό

2.1.

Η προτεινόμενη στρατηγική αποτελεί το τρίτο πλαίσιο που προτείνει η ΕΕ με γνώμονα τον νεανικό πληθυσμό στην Ευρώπη. Η νέα στρατηγική επικεντρώνεται σε τρεις τομείς δράσης, την ενεργοποίηση, τη σύνδεση και την ενίσχυση, σε αντίθεση με τους οκτώ τομείς δράσης στη στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία 2010-2018, ήτοι: απασχόληση και επιχειρηματικότητα, κοινωνική ένταξη, συμμετοχή, εκπαίδευση και κατάρτιση, υγεία και ευεξία, εθελοντικές δραστηριότητες, νεολαία και ο κόσμος, δημιουργικότητα και πολιτισμός.

2.2.

Οι σημαντικότερες αλλαγές στη νέα στρατηγική περιλαμβάνουν τη δημιουργία του συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία, την αντικατάσταση του διαρθρωμένου διαλόγου για τη νεολαία με τον διάλογο της ΕΕ για τη νεολαία και την ενσωμάτωση μιας σειράς προηγούμενων στόχων σε διατομεακές τάσεις που αποσκοπούν στο άνοιγμα διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των νέων και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής.

2.3.

Όπως και στις προηγούμενες στρατηγικές, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία δεν περιλαμβάνονται στη στρατηγική και αποτελούν μέρος του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+.

2.4.

Στον τομέα της στρατηγικής, υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Σημαντικό έργο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Erasmus+, των Εγγυήσεων για τη νεολαία, της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Άλλοι σχετικοί τομείς στους οποίους γίνεται αναφορά είναι το Θεματολόγιο δεξιοτήτων και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης. Ταυτόχρονα, άλλες πολιτικές έχουν σημαντικό αντίκτυπο για τους νέους σε τομείς που αναφέρονται ως διατομεακοί (π.χ. μεταφορές, κοινωνικές υποθέσεις, υγεία, εξωτερική δράση και γεωργία). Επιπλέον, τα κράτη μέλη έχουν το καθένα τη δική του προσέγγιση στις πολιτικές για τη νεολαία και σε άλλα θέματα που έχουν αντίκτυπο στους νέους.

2.5.

Τα θέματα για τη νεολαία είναι ενσωματωμένα στον Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, στην Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη του ΟΗΕ και στους στόχους του βιώσιμης ανάπτυξης, και αλλού.

2.6.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υιοθετήσει πολλές γνωμοδοτήσεις σχετικές με θέματα νεολαίας, όπως οι γνωμοδοτήσεις με θέμα την πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων (1), τις Εγγυήσεις για τη νεολαία (2), το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης (3) ή, πιο πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας (4). Αξιολόγησε επίσης, από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών, την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ για την απασχόληση των νέων σε έξι επιλεγμένα κράτη μέλη, και κυρίως των Εγγυήσεων για τη νεολαία.

2.7.

Κατά την ακρόαση της ΕΟΚΕ με γνώμονα τη νεολαία για την παρούσα γνωμοδότηση, εκφράστηκε πολύ μεγάλη αβεβαιότητα από τους νέους. Συγκεκριμένα, όσοι από αυτούς ακολουθούν μια διαφορετική πορεία ή όσοι εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο αισθάνονται μεγάλη πίεση και μικρή αποδοχή. Κάποιοι ανέφεραν ότι πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται τις συντάξεις ως έφηβοι. Η μετάβαση στην εργασία παραμένει πρόκληση, υπάρχει δε δυσαρέσκεια για τις διακρίσεις εις βάρος των νέων όσον αφορά την αμοιβή για την εκτέλεση του ίδιου έργου, με βάση απλά και μόνο την ηλικία. Η στέγαση και οι μεταφορές αποτελούν επίσης κρίσιμα ζητήματα όπως και η ψηφιοποίηση και τα προβλήματα με την αναγνώριση και την επικύρωση των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής μάθησης.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη στρατηγική. Πιστεύει ότι θα πρέπει να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα και θα προσφέρει πρόσθετα οφέλη στους νέους, όντας πιο επωφελές απ’ ό,τι το άθροισμα των επιμέρους τμημάτων του και αποτελεσματικότερο από τη συγκέντρωση διαφορετικών μέτρων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική θα πρέπει να συνδέεται περισσότερο με υφιστάμενα προγράμματα της ΕΕ, όπως το Erasmus+, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία ή το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης.

3.2.

Η έννοια της ολιστικής προσέγγισης σε θέματα πολιτικής έχει κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια και είναι κοινή σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών. Πρόκειται για ευπρόσδεκτη εξέλιξη αφού μέσω αυτής αναγνωρίζεται ότι τα κοινωνικά προβλήματα ενδέχεται να μην αντιστοιχούν πάντοτε σε αμιγείς διοικητικές κατηγορίες. Ωστόσο, η κατάργηση των παραδοσιακών υπηρεσιακών αρμοδιοτήτων, των προϋπολογισμών και των νοοτροπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και είναι ανάγκη να διασφαλιστεί ότι η ολιστική προσέγγιση δεν θα εξελίσσεται σε κάποιου είδους πανάκεια, όταν ένα θέμα είναι πάρα πολύ δύσκολο, ή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής απλά και μόνο θέλουν να προβούν σε άλλες επιλογές.

3.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τη νεολαία θα πρέπει να είναι περισσότερο ορατή και βιώσιμη σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών ώστε να αξιολογείται σωστά, για παράδειγμα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του Κοινωνικού πίνακα αποτελεσμάτων.

3.4.

Σε γενικές γραμμές, η προσέγγιση της προτεινόμενης στρατηγικής πρέπει να βασίζεται περισσότερο στα δικαιώματα. Πρόκειται για σημαντικό τομέα, δεδομένου ότι η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού (η οποία φυσικά δεν καλύπτει όλα τα δικαιώματα στην κατηγορία της νεολαίας) έχει σχεδιαστεί με αυτόν τον τρόπο και προβλέπει την τακτική επανεξέταση των επιδόσεων των κρατών με τη χρήση συμφωνημένων δεικτών μέτρησης. Πρόκειται για ισχυρές προτάσεις όσον αφορά τη φύση των ίδιων των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους και τον ρόλο του εθελοντικού τομέα· αυτό είναι κρίσιμης σημασίας καθώς αναφύονται νέες, πιο οργανωμένες προσεγγίσεις της έννοιας της εργασίας με νέους σε διεθνές επίπεδο.

3.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η στρατηγική θα πρέπει να στοχεύει στην πραγματική ανοδική σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα των πολιτικών για τη νεολαία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα με δεδομένο ότι προβλέπεται σημαντική χρηματοδότηση από την ΕΕ (π.χ. Erasmus) για όλα τα κράτη μέλη. Σε άλλους τομείς ενωσιακής χρηματοδότησης ακολουθείται μια προσέγγιση συγχρηματοδότησης, η οποία προάγει τη σύγκλιση και μια ευρύτερη κοινή προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μπορούν να αντληθούν πολλά διδάγματα για τη στρατηγική από το θέμα αυτό.

3.6.

Η ΕΟΚΕ, συμφωνώντας με την Επιτροπή σχετικά με τον ζωτικό ρόλο των εργαζομένων στον τομέα της νεολαίας και τα μοναδικά τους οφέλη για τους νέους κατά τη μετάβασή τους στην ενηλικίωση, τονίζει ότι η ποιότητα των δραστηριοτήτων για τους νέους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη χρηματοδότηση των δημόσιων υπηρεσιών. Σε ορισμένα κράτη μέλη, εξαιτίας περικοπών στον δημόσιο τομέα και του παγώματος των μισθών, όχι μόνο έχει επιδεινωθεί η ποιότητα του έργου των εργαζομένων στον κλάδο της νεολαίας, αλλά υπάρχουν και πολλές κενές θέσεις εργασίας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερες επενδύσεις στις δημόσιες υπηρεσίες.

3.7.

Παρά το γεγονός αυτό, η Επιτροπή ορθώς επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να αφιερώνουν δικούς τους πόρους στις πολιτικές για τη νεολαία. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προτάσεις σχετικά με την παρακολούθηση της χρηματοδότησης είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικές, πρέπει όμως να συμπεριλαμβάνουν και το έργο των κρατών μελών και άλλων διατομεακών πολιτικών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η παρακολούθηση θα πρέπει να διεξάγεται με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα επίπεδα.

3.8.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι είναι ανάγκη τα κράτη μέλη να διερευνήσουν καινοτόμες και εναλλακτικές μορφές δημοκρατικής συμμετοχής. Εντούτοις, πιστεύει ότι απαιτείται περισσότερη —και οικονομική— υποστήριξη των υφιστάμενων τρόπων ενθάρρυνσης της συμμετοχής των νέων στα κοινά, όπως είναι ο εθελοντισμός, τα συμβούλια των νέων, η συμμετοχή σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τα συνδικάτα και τα συμβούλια εργαζομένων. Οι νέοι, οι οποίοι αποτελούν το μέλλον της Ευρώπης, πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν ενεργά στις αυτοδιοικητικές και τις ευρωεκλογές, και σε όλες τις μορφές της δημόσιας και πολιτικής ζωής.

3.9.

Στα πλαίσια του πεδίου εφαρμογής της στρατηγικής που επικεντρώνεται σε τρεις τομείς δράσεις, οι οποίοι είναι η ενεργοποίηση, η σύνδεση και η ενίσχυση, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο τελευταίος τομέας δράσης πρέπει να επεκταθεί με σκοπό την προστασία και την υποστήριξη των νέων, καθώς τον εξοπλισμό τους με τις κατάλληλες δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η ψηφιοποίηση, η κλιματική αλλαγή και ο αυξανόμενος λαϊκισμός Δεδομένου ότι μία από τις προτεραιότητες της ΕΕ είναι η «προστασία» των πολιτών της, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι νέοι, όπως και ο ενήλικος πληθυσμός, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και αυτοί στην εν λόγω προτεραιότητα. Οι νέοι θα πρέπει επίσης να επωφελούνται από την έννοια της «ψηφιακής δικαιοσύνης» που προωθεί η ΕΟΚΕ (5), η οποία έχει ως στόχο την προστασία των Ευρωπαίων πολιτών από τις αρνητικές πτυχές της ψηφιακής επανάστασης ή εντός του ευρύτερου πλαισίου της «δίκαιης μετάβασης» που εγκρίθηκε από τη ΔΟΕ.

Οι νέοι και ο κόσμος της εργασίας

3.10.

Αν και η στρατηγική θα πρέπει να είναι σαφής και να μην περιλαμβάνει πολυάριθμους στόχους, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η τρέχουσα στρατηγική πρέπει να δίνει μεγαλύτερη προσοχή σε κοινωνικά ζητήματα και ζητήματα απασχόλησης που αφορούν τους νέους, ιδίως σε σχέση με τη συζήτηση για το μέλλον της εργασίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ψηφιοποίηση, οι πλατφόρμες, ο κατακερματισμός και η αβεβαιότητα της αγοράς εργασίας, τα οποία πλήττουν ιδιαίτερα τους νέους.

3.11.

Η εργασία ταυτόχρονα με σπουδές γίνεται καθημερινή ρουτίνα για πολλούς νέους. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι μελλοντικές πολιτικές της ΕΕ για τη νεολαία θα πρέπει να προωθούν τη δημοκρατία στον χώρο εργασίας, μεταξύ άλλων με την προώθηση του κοινωνικού διαλόγου και την προστασία των δικαιωμάτων απασχόλησης των νέων. Οι νέοι πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως ο ενήλικος πληθυσμός στην αγορά εργασίας, ιδίως όσον αφορά την παροχή του ίδιου κατώτατου μισθού (6), την πρόσβαση σε συντάξεις και την προστασία από επισφαλείς συμβάσεις απασχόλησης (μηδενικές ώρες), καθώς και τις μη αμειβόμενες περιόδους άσκησης ή την πλασματική αυτοαπασχόληση. Πρέπει να ακούγεται και η φωνή των νέων στην κοινωνία και στους χώρους εργασίας τους. Επιπλέον, η συμμετοχή των νέων στις δομές εκπροσώπησης των εργαζομένων (συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλια εργαζομένων) πρέπει να ενθαρρυνθεί περισσότερο, όπως συμβαίνει σε ορισμένες χώρες, όπου υπάρχουν ειδικά συμβούλια εκπροσώπησης των νέων στους χώρους εργασίας.

3.12.

Μερικοί νέοι είναι επίσης γονείς και πολιτικές της ΕΕ όπως η νέα οδηγία για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι σημαντικές για τους νέους που συνδυάζουν την εργασία με την εκπαίδευση και τη φροντίδα συγγενών τους. Λόγω της ψηφιοποίησης των χώρων εργασίας, οι νέοι θα βρεθούν αναμφισβήτητα σε διαφορετικές συνθήκες απασχόλησης από τους γονείς τους. Δεδομένης της σημασίας των πολιτικών της αγοράς εργασίας για τη ζωή των νέων γενεών, η ΕΟΚΕ προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις κοινωνικές και εργασιακές πολιτικές στη στρατηγική.

3.13.

Η αγορά εργασίας έχει ιδιαίτερη σημασία διότι σε πολλές χώρες οι νέοι ήταν αυτοί που επλήγησαν περισσότερο από την ανεργία στα χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 2008. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας των νέων μειώθηκε, ο αριθμός των νέων χωρίς απασχόληση ήταν σχεδόν διπλάσιος από τον αριθμό όσων εργάζονταν (7). Σε πολλές περιπτώσεις, οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν πρόσφατα είναι χαμηλότερης ποιότητας ή παρέχουν περιορισμένη πρόσβαση σε μόνιμη, πλήρους απασχόλησης εργασία, από εκείνες πριν από την κρίση (π.χ. συμβάσεις ορισμένου χρόνου, συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας).

Υγεία και εκπαίδευση των νέων

3.14.

Η στρατηγική αποσκοπεί στο να μπορεί να λαμβάνεται υπόψη από τους πολιτικούς η άποψη της μη εκπροσωπούμενης νεολαίας. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες ώστε να ενταχθούν στην κοινωνία οι νέοι που απέχουν περισσότερο από την αγορά εργασίας και το εκπαιδευτικό σύστημα. Παρά τη μικρή βελτίωση του αριθμού των νέων εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, το 10,9 % των ατόμων ηλικίας 15-24 και το 17,7 % των ατόμων ηλικίας 25-29 ετών εξακολουθούσε να είναι παγιδευμένο σε αυτήν την κατάσταση το 2017. Η βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων έχει θετικό αντίκτυπο στην απασχολησιμότητα των νέων, όμως ο παράγοντας αυτός και μόνο δεν πρόκειται να καθορίσει την αύξηση της απασχόλησης. Η αποσύνδεση αυτή έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή και τις προσδοκίες των νέων, δεδομένου ότι μπορεί να οδηγήσει σε φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. Επίσης, οι δημόσιες αρχές επιβαρύνονται με κόστος μη ενσωμάτωσης του πληθυσμού εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης στην εκπαίδευση ή την απασχόληση, το οποίο εκτιμάται από το Eurofound (2012, 2014) σε 1,2 % του εθνικού ΑΕγχΠ. Τα ευρισκόμενα εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης άτομα είναι επίσης πιθανότερο να υποστηρίζει εξτρεμιστικές και ξενοφοβικές ιδεολογίες.

3.15.

Στο άρθρο 4 του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων ως προς την ενεργή στήριξη της απασχόλησης ορίζονται τα εξής: «Οι νέοι έχουν δικαίωμα σε συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία, άσκηση ή προσφορά εργασίας καλής ποιότητας εντός 4 μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την εκπαίδευση.» Η στρατηγική για τη νεολαία θα πρέπει να συμβάλλει στην εφαρμογή της αρχής αυτής, ιδίως όσον αφορά τη σύμπηξη συμμαχιών μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων για τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των διαφορετικών πολιτικών που θα αναλαμβάνονται στον τομέα αυτό. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις στρατηγικές προσέγγισης των νέων, οι οποίοι είναι περισσότερο απομακρυσμένοι από την αγορά εργασίας, προκειμένου να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας ή να συμμετέχουν εκ νέου στον τομέα της εκπαίδευσης.

3.16.

Συνεπώς, μέσω της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη νεολαία θα πρέπει να αναπτύξει μια πανευρωπαϊκή στρατηγική προκειμένου να προσεγγίσει τις ομάδες αυτές. Η στενή συνεργασία μεταξύ εθνικών αρχών, ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, εθνικών συμβουλίων νέων και του τομέα της νεολαίας είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της προσπάθειας αυτής.

3.17.

Οι νέοι συνήθως αφιερώνουν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε εκπαίδευση πλήρους ή μερικής παρακολούθησης. Αυτός είναι ένας ακόμη τομέας όπου υπάρχουν περιορισμένες αρμοδιότητες σε επίπεδο ΕΕ, πέραν της υποχρέωσης της ΕΕ να εξασφαλίζει ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας», όπως ορίζεται στην πρώτη αρχή του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Πρόκειται και πάλι για τομέα που καλυπτόταν από ειδικό πυλώνα της προηγούμενης στρατηγικής.

3.18.

Ο τομέας της ψυχικής υγείας των νέων είναι κεντρικής σημασίας στις κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους και σε κάθε επαγγελματική αλληλεπίδραση με νέους. Σε γενικές γραμμές, η υγεία αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών, όμως η ψυχική υγεία είναι μια πτυχή της δημόσιας υγείας όπου η ΕΕ διαθέτει αρμοδιότητα, ως εκ τούτου θα πρέπει να κατέχει εξέχουσα θέση στο διατομεακό έργο που προβλέπεται στο πλαίσιο της στρατηγικής. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε ζητήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη και τα ποσοστά αυτοκτονιών στους νέους.

3.19.

Υπάρχουν όλο και περισσότερα παραδείγματα έργων βέλτιστης πρακτικής με νέους σε επίπεδο κρατών μελών. Ομοίως, οι κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους έχει αποδειχθεί ότι έχουν θετική επίδραση στην ψυχική υγεία των νέων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο τομέας της ψυχικής υγείας των νέων χρειάζεται περισσότερη προσοχή στη στρατηγική.

3.20.

Ομοίως, πολλές εθνικές πολιτικές επικεντρώνονται στη σωματική υγεία των νέων. Υπάρχουν ορισμένα θέματα ανησυχίας στον τομέα αυτό. Η αυξανόμενη παιδική και νεανική παχυσαρκία θεωρείται ανησυχητική, όπως και η χρήση ναρκωτικών ουσιών και νόμιμων ψυχοτρόπων. Μολονότι τα κράτη μέλη ενδέχεται να συνεχίζουν να υιοθετούν εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις, η διατομεακή προσέγγιση ζητημάτων που αφορούν τους νέους δεν μπορεί να αγνοεί τα θέματα αυτά και πρέπει να ασχολείται μαζί τους με βάση τις σχετικές αρμοδιότητες της ΕΕ. Οι εν λόγω τομείς αποτελούσαν ειδικούς πυλώνες της προηγούμενης στρατηγικής και είναι σημαντικό να διατηρηθεί ισχυρή εστίαση σε αυτούς κατά το διατομεακό έργο.

Ισότητα

3.21.

Υπάρχει ισχυρός δεσμός μεταξύ των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους, της πολιτικής για τη νεολαία και της ισότητας. Έχουν γίνει σημαντικές ενέργειες από την ΕΕ σε αυτόν τον τομέα και όλα τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει νομοθεσία. Παρά ταύτα, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές περιπτώσεις διακρίσεων που συναντούν οι νέοι, όπως στη στέγαση και τις υπηρεσίες στις οποίες βασίζονται περισσότερο, όπως οι δημόσιες μεταφορές. Οι νόμοι περί ισότητας μπορεί συχνά να επικεντρώνονται περισσότερο στους ηλικιωμένους. Υπάρχουν εννέα καθολικοί λόγοι για την απαγόρευση των διακρίσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ. Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι νέοι που υπόκεινται σε αυτό το είδος διακρίσεων καλύπτονται επαρκώς από τη στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετές ομάδες στις οποίες πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο έγγραφο, θα θέλαμε να επισημάνουμε τις ακόλουθες: — νέοι με αναπηρία, — νεαροί μετανάστες και πρόσφυγες, — νεαρές γυναίκες και κορίτσια, — νεαρά άτομα ΛΟΑΤΚΙ+.

3.22.

Πολλές πολιτικές της ΕΕ που σχετίζονται με τους νέους επικεντρώνονται τον τελευταίο καιρό στη ριζοσπαστικοποίηση. Ωστόσο, η ένταξη πρέπει να υπάγεται σε ένα ευρύτερο φάσμα μέτρων που λαμβάνονται υπέρ των νέων και αυτό πρέπει να τονιστεί στο πλαίσιο της στρατηγικής. Επίσης ταιριάζει φυσικά σε προγράμματα απασχόλησης των νέων.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της όσον αφορά τη δημιουργία μιας νέας θέσης συντονιστή της ΕΕ για τη νεολαία, ο οποίος θα πρέπει να αφουγκράζεται τη φωνή των νέων και να επηρεάζει τη διατομεακή διάσταση της πολιτικής για τη νεολαία —η έμφαση θα πρέπει να δίνεται στο δεύτερο σκέλος. Ο συντονιστής θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνει και να διευκολύνει μια παρόμοια διαδικασία σε επίπεδο κρατών μελών και, συνεπώς, να συμμετέχει σε οιαδήποτε παρουσία της Επιτροπής σε συνεδριάσεις του Συμβουλίου.

4.2.

Επικροτούνται επίσης οι προτάσεις για εθνικά σχέδια δράσης στον τομέα της νεολαίας. Υπάρχει ανάγκη για σαφείς στόχους, παρακολούθηση και πρόοδο ως προς τη στήριξη των νέων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα την άποψη της Επιτροπής ότι απαιτείται μεγαλύτερη σύνδεση μεταξύ της χρηματοδότησης και των εθνικών σχεδίων δράσης.

4.3.

Επικροτείται σαφέστατα η μετάβαση από τον διαρθρωμένο διάλογο στον πιο συνεκτικό διάλογο για τη νεολαία. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη ενσωμάτωση, η οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη διεύρυνση του τύπου και της φύσης των οργανώσεων που συμμετέχουν και με την προσθήκη περαιτέρω ομάδων. Οι εθελοντικές οργανώσεις νεολαίας και τα εθνικά συμβούλια νεολαίας θα πρέπει να εξακολουθήσουν να έχουν κεντρική θέση στο έργο αυτό, καθότι είναι κοντά στους νέους και έχουν πολύ μεγάλη πείρα.

4.4.

Επικροτείται η εδραίωση της Ευρωπαϊκής δικτυακής πύλης της νεολαίας ως ψηφιακού ενιαίου σημείου εισόδου για την ενασχόληση των νέων με θέματα που άπτονται της ΕΕ. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προσπελασιμότητα της εν λόγω πύλης μέσω δωρεάν σύνδεσης στο Διαδίκτυο και πρόσβασης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ιδίως για τις μειονεκτούσες ομάδες νέων στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να παρακολουθεί τη συνεχή κίνηση των νέων στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

4.5.

Οι προτάσεις δείχνουν ότι οι νέοι έχουν πλεονέκτημα όσον αφορά την τεχνολογική αλλαγή. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι υπάρχουν και νέοι που είναι ψηφιακά αποκλεισμένοι. Όσοι εργάζονται με νέους πρέπει επίσης να γνωρίζουν τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά σημεία (π.χ. θέματα ψυχικής υγείας και προκλήσεις των ψευδών ειδήσεων) της τεχνολογικής ενεργοποίησης των νέων.

4.6.

Ενώ η κινητικότητα αποτελεί βασική ευρωπαϊκή αξία και έχει κεντρική σημασία για τα προγράμματα για τη νεολαία, μπορεί να παρουσιάζει μειονεκτήματα, ιδίως σε χώρες όπου παρατηρείται μετανάστευση, μείωση του πληθυσμού, «φυγή εγκεφάλων» ή «φυγή εργατικού δυναμικού». Ωστόσο, υπάρχουν ενδεχομένως δυνατότητες βελτίωσης αυτού του ζητήματος με τη βοήθεια των νέων μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη.

4.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύτιμες τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με την επικύρωση της άτυπης και της μη τυπικής μάθησης. Θα ήταν ενθαρρυντικό να αναπτυχθούν ορισμένα πρότυπα στον τομέα της νεολαίας και αλλού.

4.8.

Ευτυχώς, υπάρχουν πλέον περισσότερες εκδηλώσεις για τη νεολαία με τη συμμετοχή των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ώστε η αξιολόγηση όλων τους να είναι χρήσιμη. Θα πρέπει επίσης να ελεγχθεί κατά πόσο θα μπορούσε να επιτευχθεί μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ τους. Ο διαρθρωμένος διάλογος έχει το πλεονέκτημα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν διενεργείται άπαξ. Η συνεχής συμμετοχή των νέων σε αποφάσεις που τους αφορούν πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, είναι δε σημαντικό να συμβαίνει σε όλους τους τομείς πολιτικής και όχι μόνο στην πολιτική για τη νεολαία. Τα ιδρύματα που διενεργούν μεμονωμένες εκδηλώσεις θα πρέπει να κινηθούν προς την κατεύθυνση της συνεχούς συμμετοχής των νέων στο έργο τους.

4.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, σε μια εποχή ψευδών ειδήσεων και υπερβολικής εξάρτησης από τα διαδικτυακά εργαλεία, είναι έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία η ανεξάρτητη ενημέρωση των νέων. Η σχέση με τους ενήλικες εμπιστοσύνης πρέπει να παραμείνει βασικό χαρακτηριστικό των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους και της πολιτικής για τη νεολαία.

4.10.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η στρατηγική, μαζί με άλλες πολιτικές που απευθύνονται στη νέα γενιά, θα πρέπει να αποτελέσει σημαντικό μέσο για την αντιμετώπιση των αντιευρωπαϊκών συναισθημάτων και του λαϊκισμού του νεανικού πληθυσμού.

4.11.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί μεν τη συγκεκριμένη, νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία, αλλά παράλληλα συνιστά θερμά την ενσωμάτωση της διάστασης των νέων στο σύνολο του έργου όλων των διαφορετικών γενικών διευθύνσεων της Επιτροπής.

---

(1)  ΕΕ C 268 της 14.8.2015, σ. 40.

(2)  ΕΕ C 271 της 19.9.2013, σ. 101.

(3)  ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 160.

(4)  EE C 262 της 25.7.2018, σ. 41

(5)  ΕΕ C 237 της 6.7.2018, σ. 1

(6)  ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10

(7)  ΕΕ C 125 της 21.4.2017, σ. 10