2.3.2018   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 81/37

Εισηγήτρια:

η κ. Helena DE FELIPE LEHTONEN

1.1.

Στη Διακήρυξη της Βαρκελώνης (1) του 1995 επισημαίνεται ήδη η σημασία των οικονομικών και κοινωνικών οργανώσεων και γενικότερα της κοινωνίας πολιτών ως αναγκαίου παράγοντα για τη βαθμιαία οικοδόμηση στη Μεσόγειο ενός χώρου ειρήνης και σταθερότητας, κοινής ευημερίας και διαλόγου των πολιτισμών μεταξύ των διαφόρων χωρών, κοινωνιών και πολιτισμών της Μεσογείου. Σήμερα, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών στη Μεσόγειο είναι χώροι κοινωνικής ένταξης, συμμετοχής στα κοινά και διαλόγου με τις δημόσιες αρχές (μη εξαιρουμένων των αντίστοιχων τοπικών) με σκοπό την προαγωγή των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων στην περιοχή της Μεσογείου. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θεωρεί αναγκαίο να ενισχυθεί ο ρόλος των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών (ΟΚΕ), όπου αυτές υφίστανται ήδη, και να προωθηθεί η σύστασή τους στις χώρες όπου έχουν εξαφανιστεί ή δεν έχουν αναπτυχθεί, μέσω της εντατικοποίησης των συνεργειών των διαφόρων συναρμοδίων. Στην προώθηση των εν λόγω δικαιωμάτων, οι ΟΚΕ και οι οικονομικές και κοινωνικές οργανώσεις καλούνται να συμπράξουν, έτσι ώστε η άσκησή τους να καταστεί πιο εφικτή και αποτελεσματική.

1.2.

Οι γυναίκες πέφτουν θύματα των έμφυλων στερεότυπων που αναπαράγουν τους πολιτικούς, οικονομικούς και μορφωτικούς φραγμούς, με σοβαρές επιπτώσεις για την ανάπτυξη της κοινωνίας. Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να μειωθεί το χάσμα μεταξύ νομοθεσίας και πραγματικότητας. Προς τούτο, θεωρεί επιτακτική ανάγκη να παρασχεθούν τα μέσα για την κατάρτιση και ευαισθητοποίηση των ομάδων που είναι επιφορτισμένες να μεριμνούν για την αποτελεσματική εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας. Για την ενίσχυση των δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ συνιστά τη διασύνδεση των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις, τους οικονομικούς και κοινωνικούς συναρμοδίους, την κοινωνία πολιτών και τα δίκτυά της που δραστηριοποιούνται σε θέματα ισότητας των φύλων σε διάφορα πεδία κάθε κοινωνίας. Επίσης, το έργο αυτό πρέπει να στηρίζεται με συνεισφορές από πανεπιστήμια και εξειδικευμένα κέντρα μελετών.

1.3.

Η απειλή του βίαιου εξτρεμισμού πρέπει να καταπολεμηθεί μέσα από την αντιμετώπιση των πολλαπλών αιτίων του, πέραν της ασφάλειας. Στην προσπάθεια αυτή, καθοριστική είναι η συμβολή των οικονομικών και κοινωνικών οργανώσεων, σε συνεργασία με τα θεσμικά όργανα και τα δίκτυα που ασχολούνται με τον διαπολιτισμικό και διαθρησκευτικό διάλογο, ώστε να έχουν μεγαλύτερη επίδραση και να συμπεριλάβουν στις δραστηριότητές τους την πολιτιστική κληρονομιά, τις καλλιτεχνικές εκφράσεις και τους κλάδους της δημιουργίας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της Ένωσης για τη Μεσόγειο να προωθήσουν αυτές τις δραστηριότητες διαπολιτισμικού διαλόγου, με αποδέκτες, μεταξύ άλλων, τους κοινωνικούς εταίρους, ενισχύοντας, παράλληλα, ειδικευμένες οργανώσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια στην περιοχή της Μεσογείου, όπως το Ίδρυμα Anna Lindh (2). Ως προς την κληρονομιά, η ΕΟΚΕ προτείνει να υπάρξει καλύτερη συνεργασία για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, που απειλείται σήμερα από ένοπλες συγκρούσεις και βίαιες οργανώσεις.

1.4.

Τα οικονομικά, εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα είναι ουσιώδους σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την εμπέδωση μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Ως μέρος αυτών, οι ελευθερίες του επιχειρείν, του συνεταιρίζεσθαι, της συνδικαλιστικής δράσης, των συλλογικών διαπραγματεύσεων ή η κοινωνική προστασία σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση ή η τρίτη ηλικία, αποτελούν βασικά στοιχεία, όπως είχε ήδη επισημάνει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), τόσο στην ιδρυτική της πράξη όσο και στη Διακήρυξη της Φιλαδέλφειας, υπό την έννοια ότι είναι αναγκαίο η οικονομική οργάνωση να υπάγεται στην κοινωνική δικαιοσύνη και ότι η τελευταία θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε εθνικής και διεθνούς πολιτικής. Στη Διακήρυξη της Φιλαδέλφειας σημειώνεται ότι η οικονομία και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι εργαλεία στην υπηρεσία των ανθρώπων.

1.5.

Τα μέσα επικοινωνίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση κοινών οραμάτων και αντιλήψεων και αποτελούν καίριο παράγοντα βελτίωσης του διαπολιτισμικού διαλόγου και τόνωσης του σεβασμού, της ανεκτικότητας και της αλληλογνωριμίας. Γι’ αυτό, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εφαρμογή έργων που μεριμνούν για τον σεβασμό της ποικιλομορφίας και με τα οποία προάγεται η ενημέρωση χωρίς προκαταλήψεις, στερεότυπα και στρεβλές αντιλήψεις. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την αύξηση του έργου των εν λόγω μέσων παρατήρησης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης κατά του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας στα μέσα ενημέρωσης, και απευθύνει έκκληση να προαχθούν μηχανισμοί συνεργασίας και κοινές πλατφόρμες επαγγελματικής εξέλιξης, τόσο σε επίπεδο δεοντολογίας όσο και σε επίπεδο προάσπισης της ελευθερίας έκφρασης.

1.6.

Η εκπαίδευση είναι η βασική οδός που οδηγεί στην κοινωνική και οικονομική κινητικότητα και άρα στη δυνατότητα βελτίωσης της ποιότητας ζωής. Αντιστρόφως, η ανισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση εγκυμονεί κινδύνους για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή. Γι’ αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει συνεργασία με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και της επαγγελματικής κατάρτισης, διαμέσου της ανταλλαγής εμπειριών όσον αφορά την ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών και τη μεθοδολογική καινοτομία. Από την άλλη, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την κάλυψη του γνωστικού χάσματος ανάμεσα στις δύο όχθες της Μεσογείου και, γι’ αυτόν τον σκοπό, προτείνει την προαγωγή δικτύων γνώσεων και κοινών ερευνών που θα ευνοήσουν τη μετάδοση και την κυκλοφορία της γνώσης, καθώς επίσης θα τονώσουν την κινητικότητα των καθηγητών, φοιτητών, πανεπιστημιακών, ερευνητών και θα στηρίξουν τη μετάφραση των πονημάτων τους, ιδίως από τα αραβικά και προς τα αραβικά.

1.7.

Η μη τυπική εκπαίδευση συνιστά αναγκαίο συμπλήρωμα λόγω της αξίας της ως παράγοντα διαμόρφωσης πιο πλουραλιστικών κοινωνιών, με λιγότερους αποκλεισμούς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθούν οι συνέργειες ανάμεσα στην επίσημη τυπική εκπαίδευση και τη μη τυπική εκπαίδευση, και να ενισχυθεί αυτού του είδους η εκπαίδευση ως μέσο εδραίωσης μιας νοοτροπίας ειρήνης και διά βίου μάθησης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για τη διάθεση μεγαλύτερου προϋπολογισμού υπέρ της μη τυπικής εκπαίδευσης καθώς και για την ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων μεταξύ Ευρώπης και νότιας Μεσογείου.

1.8.

Προκειμένου να καθιερωθεί μια ανταγωνιστική οικονομία χωρίς αποκλεισμούς, είναι απαραίτητο να στηριχθεί η εξοικείωση των ατόμων με τα ψηφιακά και τεχνολογικά δεδομένα. Γι’ αυτόν τον σκοπό, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη προώθησης έργων περιφερειακού και τοπικού επιπέδου που θα επιτρέπουν στους πολίτες να αποκτούν δεξιότητες σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες, την επιχειρηματικότητα και την ψηφιοποίηση, καθώς επίσης την ανάγκη ενίσχυσης πρωτοβουλιών συμμετοχής των πολιτών και προώθησης της ψηφιακής μόρφωσης και της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, όπως είναι οι αστικές πρωτοβουλίες κοινωνικής και ψηφιακής καινοτομίας (Labs).

2.1.

Το 2011, η ελπίδα αλλαγής που έτρεφε η αραβική νεολαία κλόνισε πολιτικά συστήματα, τα οποία, αναπάντεχα, τέθηκαν υπό ριζική αμφισβήτηση. Στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη ή την Υεμένη ανατράπηκαν πολιτικοί ηγέτες, ωστόσο, λόγω των ειδικών πολιτικών συνθηκών, κάθε χώρα ακολούθησε τελικά πολύ διαφορετική πορεία: επίπονη μετάβαση στην Τυνησία, την οποία προωθεί η δυναμική κοινωνία πολιτών της, αλλαγή καθεστώτος στην Αίγυπτο και ανοικτές συγκρούσεις στη Λιβύη και την Υεμένη. Η Συρία βυθίστηκε σε έναν φονικό πόλεμο, που τώρα έχει αποκτήσει περιφερειακό χαρακτήρα και έχει διεθνοποιηθεί. Έτσι, προκλήθηκαν τραγικές εκτοπίσεις πληθυσμών και μεταναστευτικές ροές χωρίς προηγούμενο, που αποσταθεροποίησαν τον ευρωμεσογειακό χώρο στο σύνολό του.

2.2.

Πέρα από την αλλαγή καθεστώτος, υπήρχε η πρόθεση να εδραιωθεί ένα πιο ισότιμο σύστημα, με λιγότερους αποκλεισμούς, να καθιερωθούν πολιτικές ελευθερίες, κοινωνική δικαιοσύνη, να υπάρξουν ευκαιρίες, αξιοπρέπεια. Σταδιακά, επικράτησε ένα αίσθημα ματαίωσης των προσδοκιών, καθώς αυτές δεν μεταφράστηκαν σε κοινωνικά επιτεύγματα. Συγκεκριμένες πολιτικές περιστάσεις, εντός και εκτός των χωρών αυτών, συνέβαλαν στη ματαίωσή τους. Έξι χρόνια αργότερα, τα θεμιτά αιτήματα για οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δικαιώματα εξακολουθούν να υφίστανται, χωρίς να έχουν επιλυθεί, και εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν ενδεχόμενη εστία αστάθειας στην περιοχή.

2.3.

Επομένως, η ΕΟΚΕ θεωρεί απόλυτη προτεραιότητα την επίτευξη της ειρήνης και της δημοκρατίας στο σύνολο της περιοχής, καθώς και τον σεβασμό των ανθρωπίνων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών της.

2.4.

Τα θεμελιώδη δικαιώματα: ανεπίδεκτα παραιτήσεως και αναφαίρετα

2.4.1.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει όλες τις χώρες της νότιας και της ανατολικής Μεσογείου να προσχωρήσουν στο Διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (3) και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4). Ταυτόχρονα, εξαίρει τη σημασία που έχουν οι αρχές και οι αξίες του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, καθώς επίσης και η προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε εθνικές ή εθνοτικές, θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες (5).

2.4.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το πολύ κεντρικό ζήτημα της προάσπισης του δικαιώματος αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των ατόμων. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να διασφαλίζονται η πρόσβαση σε πόσιμο νερό και τρόφιμα σε επαρκείς ποσότητες και έναντι προσιτού αντιτίμου, η επαρκής πρόσβαση σε ενέργεια για να αποφεύγεται ο ενεργειακός αποκλεισμός τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο, η αναβάθμιση των συνθηκών υγιεινής, καθώς επίσης και η προώθηση ενός αξιοπρεπούς περιβάλλοντος.

2.4.3.

Ομοίως, και δεδομένων των ειδικών περιστάσεων τις οποίες αντιμετωπίζει η περιοχή, πρέπει να είναι δυνατή η διασφάλιση, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, του δικαιώματος σε αξιοπρεπή κατοικία, ή ελλείψει αυτής, σε αξιοπρεπές καταφύγιο/στέγη για μεμονωμένα άτομα και οικογένειες. Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να διασφαλίζεται το δικαίωμα στην αξιοπρεπή ανασυγκρότηση χωρίς αποκλεισμούς των κατεστραμμένων περιοχών, είτε οι καταστροφές έχουν προκύψει από φυσικά αίτια είτε από ένοπλες συγκρούσεις.

2.5.

Το δικαίωμα στην αξιοπρεπή εργασία: παράγοντας κοινωνικής σταθερότητας και προόδου

2.5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητη για τις κοινωνίες των γειτονικών χωρών μια κοινή προσπάθεια για μεγαλύτερη συνοχή και λιγότερους αποκλεισμούς. Εξάλλου, πρέπει να μεταρρυθμιστούν καθώς και να καινοτομήσουν οι οικονομίες τους, ώστε να δημιουργηθούν αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, οι οποίες θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης.

2.5.2.

Επίσης, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη διασφάλισης των δικαιωμάτων στα οποία πρέπει να στηρίζονται οι αρχές που περιγράφονται παραπάνω. Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει να κατοχυρώνεται το δικαίωμα στην αξιοπρεπή εργασία στις εν λόγω χώρες, ανεξαρτήτως κοινωνικής κατάστασης, θρησκείας ή εθνικότητας.

2.5.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη λήψη μέτρων για την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας, ως παράγοντα κοινωνικής σταθερότητας, σύμφωνα με όσα προάγονται τόσο στη ΔΟΕ, αναφορικά με τις θεμελιώδεις αρχές και τα δικαιώματα στην εργασία και την εποπτεία τους (6), όσο και στο Διεθνές σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα (7), ως όχημα για την αποφυγή της φτώχειας, και συνιστά την υπογραφή των εν λόγω πράξεων. Ως εκ τούτου, είναι σημαντική η διαφύλαξη των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, όπως του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι, της ίδρυσης συνδικαλιστικής ένωσης ή της προσχώρησης στη συνδικαλιστική ένωση της επιλογής του ατόμου, του δικαιώματος στην απεργία, της ουσιαστικής αναγνώρισης του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης, καθώς και του δικαιώματος σε συνθήκες ασφάλειας και υγιεινής κατά την εκτέλεση της εργασίας και του δικαιώματος σε μισθό.

2.5.4.

Είναι αναγκαίο να κατοχυρωθεί, όπως προτείνει η ΔΟΕ, το δικαίωμα στη στέγαση για λόγους προστασίας του συνόλου του πληθυσμού, και ιδίως των πλέον ευάλωτων τμημάτων της κοινωνίας. Εξάλλου, είναι απαραίτητο να καταπολεμάται η καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων όπως, λόγου χάρη, η παιδική εκμετάλλευση και η καταναγκαστική εργασία, και να διευκολύνεται η πρόσβαση στην εργασία των γυναικών ή των ατόμων με αναπηρία.

2.6.

Η επιχειρηματικότητα ως κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη

2.6.1.

Η ΕΕ θεωρεί ότι οι πέντε καίριοι παράγοντες για την ειρήνη, τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ευημερία στον ευρωμεσογειακό χώρο είναι οι εξής: η οικονομική ανάπτυξη διαμέσου του εκσυγχρονισμού και της διαφοροποίησης των οικονομιών· η ενίσχυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η καινοτόμος επιχειρηματικότητα· η δημιουργία θέσεων εργασίας διαμέσου εξειδικευμένης κατάρτισης, ειδικά για τους νέους· η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, όλως ιδιαιτέρως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και η ενεργειακή και περιβαλλοντική βιωσιμότητα (8). Δίνεται έμφαση στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας ως βάση για την οικονομική ευημερία και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας των γυναικών και των επιχειρηματικών συνεργειών και στις δύο ακτές της Μεσογείου.

Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι παράγοντες αυτοί είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την κοινωνική ανάπτυξη, καθότι η σταθερότητα, η ασφάλεια και η ευημερία βασίζονται πάντα στην κοινωνική ένταξη και συνοχή.

2.6.2.

Η κοινή ανακοίνωση προασπίζει ως καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη των εν λόγω οικονομιών την ανάγκη να επιτρέπεται και να διασφαλίζεται η ορθή άσκηση της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Επομένως, πρέπει να διασφαλίζεται ένα νομικό πλαίσιο μέσω του οποίου θα κατοχυρώνεται νομικά το δικαίωμα στην ιδιωτική ιδιοκτησία, καθώς επίσης και ο απαραβίαστος χαρακτήρας του.

2.6.3.

Η ΕΟΚΕ δίνει επίσης σημασία στην προστασία, από πλευράς των δημόσιων αρχών, του ελεύθερου και δίκαιου ανταγωνισμού στην οικονομία, ο οποίος εξασφαλίζει την ισότητα άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας μεταξύ επιχειρηματιών. Επομένως, θεωρείται σημαντικό να διασφαλίζεται ισότιμη μεταχείριση όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, διαθεσιμότητα υπηρεσιών μικροχρηματοδότησης, καθώς και μια αδιάφθορη δημόσια διοίκηση που να λειτουργεί με γνώμονα την εξυπηρέτηση του κοινού.

2.7.

Το δικαίωμα στη δημιουργία και την καινοτομία: εγγύηση για μια διαφοροποιημένη οικονομία με προστιθέμενη αξία

2.7.1.

Η υπουργική δήλωση της Ένωσης της Μεσογείου για την ψηφιακή οικονομία (9) θέτει ζήτημα προώθησης του οριζόντιου και χωρίς αποκλεισμό αντίκτυπου των νέων τεχνολογιών στον πολιτισμικό, κοινωνικό, οικονομικό τομέα και στους τομείς της διακυβέρνησης και της ασφάλειας.

2.7.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, επίσης, την τοποθέτηση που υιοθετείται στην κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ανάγκη διαφοροποίησης και ανάπτυξης των οικονομιών της περιοχής της Μεσογείου κατά τρόπο βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς.

2.7.3.

Κατά τον σχεδιασμό νέων προγραμμάτων, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη εκπόνησης προγραμμάτων από την ΕΕ για την ευρωμεσογειακή περιοχή με στόχο την ανάπτυξη της καινοτομίας, έτσι ώστε να δίνεται ώθηση στην οικονομική πρόοδο της περιοχής μέσω της διαφύλαξης του ατομικού και συλλογικού δικαιώματος στη δημιουργία και την καινοτομία. Το εν λόγω δικαίωμα προϋποθέτει την αναγνώριση του δικαιώματος διανοητικής ιδιοκτησίας, του δικαιώματος ανταλλαγής και διάδοσης αυτής της καινοτομίας και του δικαιώματος πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες.

2.7.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ως δικαίωμα, εγγενές στην ίδια την πράξη της καινοτομίας, την ψηφιακή ένταξη και την ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

2.8.

Το δικαίωμα στην ποιοτική εκπαίδευση: πυλώνας της ανθρώπινης ανάπτυξης

2.8.1.

Η εκπαίδευση είναι η βασική οδός που οδηγεί στην κοινωνική και οικονομική κινητικότητα και στη δυνατότητα βελτίωσης της ποιότητας ζωής, Μέσα από το Αναπτυξιακό πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) (10) καταδεικνύεται ότι, μολονότι σε πολλές χώρες της περιοχής η φοίτηση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει φθάσει πλέον σε επίπεδα αντίστοιχα με τα διεθνή πρότυπα, ενώ έχει επίσης σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη φοίτηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η ποιότητά τους είναι ελλειμματική. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει αναπτύξει προγράμματα για την εν λόγω περιφέρεια σε συνεργασία με άλλους φορείς και θα ήταν σκόπιμο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εργαστεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, επισημαίνεται ότι η σημαντική ανισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση υπονομεύει το «κοινωνικό συμβόλαιο» στις αραβικές χώρες.

2.8.2.

Στον χάρτη πορείας της Ένωσης της Μεσογείου (11) υπογραμμίζεται η ανάγκη ενίσχυσης α) της εκπαίδευσης ως καθοριστικού παράγοντα δημιουργίας βιώσιμων και ειδικευμένων θέσεων εργασίας, ιδίως για τους νέους ανέργους που είναι ευάλωτοι να δεχθούν δουλειές με καταχρηστικούς όρους, β) της έρευνας και της καινοτομίας ως βάσης για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών και γ) της βιωσιμότητας ως κοινού εχέγγυου της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.

2.8.3.

Η ενίσχυση του κοινωνικού δυναμικού είναι ζητούμενο κρίσιμης σημασίας για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή. Επομένως, είναι αναγκαίο να προαχθούν η πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, η πρόσβαση στην επιστήμη και τις επιστημονικές γνώσεις, η απασχολησιμότητα, η υγεία, η χειραφέτηση και η κινητικότητα των νέων, η ισότητα των φύλων, τα δημόσια βήματα συζήτησης, καθώς και η προώθηση της κοινωνικής ένταξης.

2.8.4.

Πέρα από ορισμένα προβλήματα όσον αφορά την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την εδραίωση του καθολικού χαρακτήρα της και πέρα από την ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η κύρια πρόκληση έγκειται στην κάλυψη του χάσματος μεταξύ κατάρτισης και απασχόλησης. Επί του προκειμένου, είναι απαραίτητο να προωθηθούν δομές που να συνδέουν την αγορά εργασίας με το εκπαιδευτικό σύστημα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης ένταξη των νέων στην κοινωνία. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι ζητούμενο πρωταρχικής σημασίας η προώθηση της ανταλλαγής εμπειριών σε θέματα ανάπτυξης προγραμμάτων σπουδών και μεθοδολογικής καινοτομίας, χάρη στη μεταφορά εμπειριών και πρακτικών, ώστε να επιτευχθούν ικανότητες και δεξιότητες κατάλληλες για τον εργασιακό χώρο, καθώς επίσης και η προώθηση και αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ενώπιον της πρόκλησης να δημιουργηθούν 60 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις αραβικές χώρες μέσα στην επόμενη δεκαετία.

2.8.5.

Τόσο οι κοινωνικοί εταίροι όσο και άλλες ειδικευμένες οργανώσεις έχουν επισημάνει την υψηλή σημασία της μη τυπικής εκπαίδευσης ως καθοριστικού μέσου και μακροπρόθεσμης λύσης για την καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης και των φαινομένων εξτρεμισμού, καθώς και λόγω της συμβολής της στην ένταξη απειλούμενων ομάδων του πληθυσμού, ιδίως των νέων και των γυναικών.

2.8.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αναγνώριση της σημασίας της μη τυπικής εκπαίδευσης ως συμπληρώματος της επίσημης τυπικής εκπαίδευσης και θεωρεί ότι θα πρέπει να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ αυτών των δύο. Εξάλλου, θεωρεί ότι θα πρέπει να αυξηθεί ο βαθμός πολιτικής δέσμευσης υπέρ της μη τυπικής εκπαίδευσης και να προβλεφθεί σημαντικότερος προϋπολογισμός γι’ αυτήν, δεδομένου ότι διευκολύνει τη διαδικασία ωρίμασης και κοινωνικής ένταξης των νέων, καθώς τους εκπαιδεύει στο να συμμετέχουν ενεργά στα κοινά και να αναπτύσσουν τις δημοκρατικές αξίες, ενώ αποτελεί ένα καλό εργαλείο για την εδραίωση ενός πνεύματος ειρήνης.

2.9.

Η κινητικότητα στον πανεπιστημιακό και εκπαιδευτικό χώρο — Η πορεία προς την εξάλειψη του γνωστικού χάσματος

2.9.1.

Η κινητικότητα των νέων αποτελεί σημαντικό τμήμα της απάντησης στις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η Μεσόγειος. Πράγματι, στις αραβικές χώρες, η μετανάστευση συνιστά δείγμα κοινωνικού αποκλεισμού νέων με υψηλή εξειδίκευση. Επομένως, είναι αναγκαίο να ενισχύεται η μετανάστευση που είναι επωφελής τόσο για τις χώρες προέλευσης όσο και για τις χώρες προορισμού. Αυτό προϋποθέτει καλύτερη αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και των τίτλων σπουδών, καθώς επίσης και διευκόλυνση της ακαδημαϊκής κινητικότητας αλλά και βελτίωση των νομικών πλαισίων των προϋποθέσεων εισόδου και διαμονής στην ΕΕ που ισχύουν για υπηκόους των γειτονικών χωρών για σκοπούς έρευνας, σπουδών, ανταλλαγής σπουδαστών, κατάρτισης και εθελοντικής εργασίας.

2.9.2.

Από την άλλη, ένα από τα σοβαρότερα χάσματα ανάμεσα στις δύο όχθες της Μεσογείου είναι το γνωστικό χάσμα, και συνεπώς η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να ληφθούν μέτρα για την προώθηση της παραγωγής και της κυκλοφορίας της επιστημονικής και ακαδημαϊκής γνώσης, και προτείνει τη δημιουργία και την προώθηση δικτύων γνώσης και κοινής έρευνας σε ευρωμεσογειακό επίπεδο. Επίσης, θεωρεί σημαντική τη στήριξη της μετάφρασης της εν λόγω ακαδημαϊκής και επιστημονικής παραγωγής, ιδίως από και προς την αραβική γλώσσα.

2.9.3.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί, επιπλέον, να επιμείνει στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της κινητικότητας φοιτητών, καθηγητών, ερευνητών, πανεπιστημιακών και επιστημόνων μέσω περιόδων διαμονής, ανταλλαγών και περιόδων πρακτικής άσκησης, θεωρώντας αυτό καίριο στοιχείο για την αναβάθμιση του επιπέδου των πανεπιστημίων, της απασχολησιμότητας των νέων (χάρη στην ενίσχυση της εφαρμογής στην πράξη του προγράμματος Erasmus+ στις χώρες της ευρωμεσογειακής περιοχής και της επίτευξης αποτελεσμάτων), καθώς επίσης και της κυκλοφορίας της γνώσης και της προαγωγής του διαπολιτισμικού διαλόγου.

2.10.

Τα ΜΜΕ και ο διαπολιτισμικός διάλογος ως κλειδί για την ανεκτικότητα

2.10.1.

Ο πλουραλισμός, η ανεξαρτησία και ο επαγγελματισμός των τοπικών μέσων μαζικής ενημέρωσης αποτελούν εχέγγυο της κοινωνικής προόδου και συμβάλλουν με καταλυτικό τρόπο στον μετασχηματισμό των γειτονικών χωρών.

2.10.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των μέσων ενημέρωσης στον ευρωμεσογειακό χώρο με σκοπό τη βελτίωση και την ενίσχυση των επαγγελματικών προτύπων και των νομοθετικών πλαισίων τους. Επίσης, είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η διασφάλιση και η προστασία της ελευθερίας του Τύπου και της ελευθερίας έκφρασης.

2.10.3.

Είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης στη βελτίωση του διαπολιτισμικού διαλόγου, και την τόνωση του σεβασμού, της ανεκτικότητας και της αμοιβαίας γνωριμίας. Στην παρούσα συγκυρία, όπου ανθούν οι ρητορικές κατά της Δύσης στον Νότο και οι λαϊκιστικές ξενοφοβικές ρητορικές στην Ευρώπη, είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ να γίνει μια προσπάθεια καταπολέμησης τέτοιου είδους κοσμοθεωριών, σαν αντιστάθμισμα στις οπτικές που οδηγούν σε αντιπαράθεση λαούς, πολιτισμούς και θρησκείες, σε ένα μανιχαϊστικό και γεμάτο αποκλεισμούς δίπολο.

2.10.4.

Υπό αυτό το πνεύμα, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εφαρμογή έργων με γνώμονα τον σεβασμό της ποικιλομορφίας που συναντάται στην Ευρώπη, καθώς και έργων που ενισχύουν την ανεκτικότητα και την πληροφόρηση χωρίς προκαταλήψεις, στερεότυπα και στρεβλές αντιλήψεις, όπως το Παρατηρητήριο για την Ισλαμοφοβία στα μέσα ενημέρωσης της Ισπανίας (12), το οποίο προάγει πληροφόρηση απαλλαγμένη από ρατσισμό. Επίσης, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ανάληψης διατομεακών έργων για τον σκοπό αυτό.

2.10.5.

Πέρα από τον τομέα της ασφάλειας, η έλλειψη ευκαιριών, ιδίως για τους νέους, θα μπορούσε να είναι μία από τις ρίζες της αστάθειας και να προστίθεται στους λόγους που οδηγούν στη ριζοσπαστικοποίηση. Γίνεται προφανής η ανάγκη πρόληψης και καταπολέμησης του εξτρεμισμού και του ρατσισμού μέσω της προαγωγής του διαπολιτισμικού διαλόγου. Επομένως, οι θεσμοί και τα δίκτυα που ασχολούνται με τον διαπολιτισμικό και διαθρησκευτικό διάλογο πρέπει να εντείνουν τις συνέργειες και τη συμπληρωματικότητά τους, προκειμένου να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο.

2.10.6.

Στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού πρέπει να συμμετέχουν οι ΟΚΕ των χωρών της Μεσογείου, οι οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς, καθώς και το σύνολο της κοινωνίας πολιτών. Γι’ αυτόν τον σκοπό, είναι αναγκαίο να υπάρξουν ειδικά χρηματοδοτούμενοι μηχανισμοί ανταλλαγής και συνεργασίας, καθώς και να τεθούν ζητήματα σχετικά με τη δικαιοσύνη, την ανισότητα των φύλων, τη ρητορική του μίσους, την ανεργία των νέων και τον αναλφαβητισμό, ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας αποτροπής της ριζοσπαστικοποίησης που περιλαμβάνει επίσης την ενίσχυση του διαπολιτισμικού διαλόγου. Σε αυτό το πνεύμα, είναι σκόπιμο να υπογραμμιστεί το έργο που επιτελούν το Δίκτυο Ευαισθητοποίησης για τη Ριζοσπαστικοποίηση (Radicalisation Awareness Network — RAN) (13) και το Κέντρο Αριστείας (Centre of Excellence — CoE) που λειτουργεί στους κόλπους του.

2.10.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί καίρια τη στήριξη των ανταλλαγών μεταξύ διανοούμενων, καλλιτεχνών και πολιτιστικών φορέων της περιοχής, μιας και είναι κατ’ εξοχή φορείς κοινωνικού μετασχηματισμού, μέσω της προώθησης κοινών έργων που να προάγουν την ενίσχυση του διαλόγου και της αμοιβαίας γνωριμίας. Επίσης, προτρέπει για καλύτερο συντονισμό και συνεργασία όσον αφορά την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και την παρουσίαση και προβολή των διαφόρων πολιτιστικών και καλλιτεχνικών κλάδων και τάσεων που συνυπάρχουν στον ευρωμεσογειακό χώρο, ως αξιόλογου στοιχείου συνοχής και αμοιβαίας γνωριμίας.

2.11.

Η κοινωνία πολιτών και οι συνέργειες μεταξύ κοινωνικών φορέων: χώροι ένταξης και συζήτησης

2.11.1.

Η οικονομική κρίση και η ξενοφοβία στη βόρεια όχθη της Μεσογείου, αλλά και το αίτημα για ελευθερία έκφρασης καθώς και ο αγώνας υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες της νότιας όχθης της Μεσογείου αποτελούν στοιχεία που έχουν αποφασιστικό αντίκτυπο στην πλήρη άσκηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων των κοινωνιών των ευρωμεσογειακών χωρών.

2.11.2.

Επί του προκειμένου, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Νοεμβρίου του 2015, για τα ανθρώπινα δικαιώματα (14) τονίζει ότι πρέπει να παρασχεθεί περισσότερη στήριξη στην κοινωνία πολιτών. Παρ’ όλα αυτά, η προβολή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών των νότιων χωρών δεν είναι ακόμη επαρκής, εάν ληφθεί υπόψη η προσπάθεια που καταβάλλουν και, ενίοτε, ο κίνδυνος που αναλαμβάνουν, αλλά επίσης και ο ρόλος προώθησης κοινωνικών αλλαγών που διαδραματίζουν. Υπό αυτήν την έννοια, οι ΟΚΕ των χωρών της Μεσογείου μπορούν να επιτελέσουν τη λειτουργία διαύλου διάδοσης, επαφών και συζήτησης.

2.11.3.

Η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι ο συνεταιριστικός ιστός είναι ένας χώρος που συμβάλλει στην ένταξη των ατόμων στην κοινωνία. Επίσης, θεωρεί απαραίτητο να υποστηρίξει πιο σύντονα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσα έργα υλοποιεί η οργανωμένη κοινωνία πολιτών διαμέσου των οικονομικών και κοινωνικών οργανώσεων, των ενώσεών τους και των δικτύων που αυτές έχουν συγκροτήσει, καθώς και να εντατικοποιηθούν οι συμπράξεις και οι συνέργειες μεταξύ των διαφόρων συναρμοδίων.

2.11.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι υπουργοί της ευρωμεσογειακής περιοχής πρέπει να συνεργάζονται σε συγκεκριμένα έργα με τη Ευρωμεσογειακή διάσκεψη κορυφής των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών και παρεμφερών οργανισμών, χωρίς αυτό να αποβαίνει εις βάρος της στήριξης των πολιτισμικών οργανώσεων και των συλλόγων πολιτών.

2.12.

Η γυναίκα στο επίκεντρο των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων

2.12.1.

Στις τρεις ευρωμεσογειακές υπουργικές διασκέψεις με θέμα την ενίσχυση του ρόλου της γυναίκας στην κοινωνία, που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη (15) (2006), το Μαρακές (16) (2009) και το Παρίσι (17) (2013), οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν τις συμφωνηθείσες δεσμεύσεις: ισότητα δικαιωμάτων μεταξύ γυναικών και ανδρών κατά τη συμμετοχή τους στην πολιτική, την οικονομική, τη δημόσια και την κοινωνική ζωή· καταπολέμηση κάθε είδους βίας και διακρίσεων κατά των γυναικών και των κοριτσιών· προσπάθεια για την αλλαγή των στάσεων και συμπεριφορών ώστε να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων με σκοπό την προώθηση της χειραφέτησης των γυναικών, όχι μόνο σε επίπεδο δικαιωμάτων, αλλά και στην πραγματικότητα.

2.12.2.

Παρά τις νομοθετικές αλλαγές που εισήχθησαν στις χώρες της νότιας Μεσογείου, σύμφωνα με το Αναπτυξιακό πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών απέχουμε ακόμη από την επίτευξη της ισότητας των γυναικών όσον αφορά τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα.

2.12.3.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει τη μεγάλη απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στις επίσημες δηλώσεις, τις προτάσεις των θεσμών, ακόμη και την ισχύουσα νομοθεσία, αφενός, και αφετέρου την πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι γυναίκες στις κοινότητές τους, προειδοποιεί δε για την ανάγκη εναρμόνισης των εθνικών νόμων με τα συντάγματα αλλά και συμπλήρωσης των νομικών κενών που εξακολουθούν να επιτρέπουν την ύπαρξη πρακτικών διάκρισης κατά των γυναικών.

2.12.4.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη εκχώρησης μέσων για την κατάρτιση και ευαισθητοποίηση των ομάδων που είναι υπεύθυνες να μεριμνούν για την αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας: δικαστήρια, δυνάμεις επιβολής του νόμου, επιχειρήσεις, εκπαιδευτικοί, μέσα μαζικής ενημέρωσης, θεσμικά όργανα όπως οι ΟΚΕ κ.λπ.

2.12.5.

Για την ενίσχυση των δικαιωμάτων και την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συνεργασία των τοπικών διοικήσεων με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών σε θέματα ισότητας των φύλων, μιας και αυτές διαθέτουν περισσότερες πληροφορίες σε σχέση με τα προβλήματα και τα αιτήματα του πληθυσμού. Στο κοινό αυτό έργο διαφορετικών φορέων μπορούν να συνδράμουν συνεισφορές από τον ακαδημαϊκό κόσμο (πανεπιστήμια και εξειδικευμένα κέντρα μελετών). Παράδειγμα τέτοιας συνεργασίας είναι το Ευρωμεσογειακό Ίδρυμα Γυναικών (FFEM) (18), το οποίο, σε συνδυασμό με την Ομοσπονδία Ενώσεων για τα Δικαιώματα των Γυναικών, την περιφερειακή αρχή του Μαρακές, το Πανεπιστήμιο Cadi Ayyad, την περιφερειακή επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και άλλους τοπικούς φορείς, υλοποίησε εκστρατεία ευαισθητοποίησης κατά των πρόωρων γάμων.

2.12.6.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ζητά από τους υπουργούς των κρατών μελών της Ένωσης της Μεσογείου αφενός μεν να ληφθούν υπόψη οι παραπάνω τομείς στην επόμενη υπουργική διάσκεψη, αφετέρου δε να προβλεφθεί η χρηματοδότηση αυτών των μέτρων και εκστρατειών.

2.12.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι, αν δεν ληφθούν υπόψη τα παραπάνω σημεία, ο αντίκτυπος θα είναι σημαντικός. Οι πρόωροι γάμοι, η πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαίδευσης και η επακόλουθη απαξίωση της γυναίκας στην αγορά εργασίας και στην πολιτική εκπροσώπηση αποτελούν ορισμένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν αρνητικά την άσκηση των δικαιωμάτων, ιδίως των γυναικών και των κοριτσιών.