ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 1.12.2017
COM(2017) 697 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος έρευνας και εκπαίδευσης 2014-2018 της Ευρατόμ
{SWD(2017) 426 final}
{SWD(2017) 427 final}
{SWD(2017) 440 final}
{SWD(2017) 441 final}
1Εισαγωγή
1.1Σκοπός της αξιολόγησης
Η ενδιάμεση αξιολόγηση των προγραμμάτων έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας 2014-2018 (το «πρόγραμμα Ευρατόμ») αποτελεί απαίτηση του άρθρου 22 παράγραφος 1 του κανονισμού του Συμβουλίου 1 . Η Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να διενεργεί ενδιάμεση αξιολόγηση με τη συνδρομή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων οι οποίοι επιλέγονται με διαφανή διαδικασία. Η ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος Ευρατόμ καλύπτει τα επιτεύγματα και τα αποτελέσματα του προγράμματος, την πρόοδο και τον αντίκτυπο. Η αξιολόγηση εξετάζει επίσης τους στόχους και τη συνεχιζόμενη καταλληλότητα του συνόλου των μέτρων, την απόδοση και την αξιοποίηση των πόρων, τις δυνατότητες περαιτέρω απλούστευσης και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Σύμφωνα με το άρθρο 22 παράγραφος 2 του κανονισμού, οι άμεσες και έμμεσες δράσεις του προγράμματος Ευρατόμ αποτελούν αντικείμενο χωριστών αξιολογήσεων. Για τον λόγο αυτό, το 2016 συστάθηκαν δυο ομάδες ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής (CEG), μία για τις έμμεσες και μία για τις άμεσες δράσεις. Οι εκθέσεις των ομάδων υποβλήθηκαν στην Επιτροπή τον Μάιο του 2017. Η παρούσα έκθεση της Επιτροπής περιγράφει τα ευρήματα και τις συστάσεις των εν λόγω ομάδων, καθώς και τις παρατηρήσεις της Επιτροπής. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις για τη «βελτίωση της νομοθεσίας» 2 , η έκθεση συνοδεύεται από δύο έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για τις άμεσες και τις έμμεσες δράσεις, τα οποία παρέχουν πληρέστερη αξιολόγηση των δραστηριοτήτων του προγράμματος Ευρατόμ.
Ενώ το πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζων 2020» για την έρευνα και την καινοτομία καλύπτει την επταετή περίοδο 2014-2020, το πρόγραμμα Ευρατόμ έχει διάρκεια μόλις 5 ετών (2014-18) λόγω του περιορισμού που θέτει το άρθρο 7 της Συνθήκης Ευρατόμ. Προκειμένου να συνεχιστεί η στήριξη της πυρηνικής έρευνας για τα εναπομείναντα δύο έτη του παρόντος δημοσιονομικού πλαισίου, η Επιτροπή ενέκρινε, μαζί με την παρούσα έκθεση, μια πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης Ευρατόμ για την περίοδο 2019-2020 (COM(2017)698 final).
1.2Πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης Ευρατόμ (2014-2018)
Με το πρόγραμμα Ευρατόμ χρηματοδοτείται η έρευνα και η εκπαίδευση σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας, ακτινοπροστασίας, διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων και ενέργειας σύντηξης. Το πρόγραμμα υλοποιείται μέσα από άμεσες δράσεις στο πεδίο της σχάσης, λ.χ. έρευνα που διενεργείται από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής, και έμμεσες δράσεις στο πεδίο της σχάσης και της σύντηξης, λ.χ. μέσω ανταγωνιστικών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων (ασφάλεια σχάσης, διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων και ακτινοπροστασία), και μια ολοκληρωμένη συγχρηματοδοτούμενη δράση (ενέργεια σύντηξης) με κατονομαζόμενο δικαιούχο υπό τη διαχείριση της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας και Καινοτομίας (RTD) της Επιτροπής.
Η έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της σχάσης εμπίπτει σε αμφότερες τις άμεσες και τις έμμεσες δράσεις, ενώ η έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της σύντηξης εμπίπτει στις έμμεσες δράσεις υπό τη διαχείριση της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας και Καινοτομίας.
Ο κανονισμός του Συμβουλίου για την περίοδο 2014-2018 προβλέπει προϋπολογισμό ύψους 1 603 329 000 EUR για την υλοποίηση του προγράμματος Ευρατόμ. Το εν λόγω ποσό κατανέμεται ως εξής:
Ø έμμεσες δράσεις για έρευνα στον πεδίο της σύντηξης: 728 232 000 EUR
Ø έμμεσες δράσεις στο πεδίο της πυρηνικής σχάσης, της πυρηνικής ασφάλειας και της ακτινοπροστασίας: 315 535 000 EUR
Ø άμεσες δράσεις στο πεδίο της πυρηνικής σχάσης, των πυρηνικών διασφαλίσεων και της πυρηνικής προστασίας: 559 562 000 EUR
2Κύρια ευρήματα σχετικά με το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης Ευρατόμ (2014-2018)
2.1Καταλληλότητα του προγράμματος
Οι έμμεσες και οι άμεσες δράσεις του προγράμματος Ευρατόμ έχουν ως αντικείμενο ερευνητικές προκλήσεις που αφορούν τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη και την ασφάλεια και την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών. Προκειμένου οι δράσεις να εξακολουθήσουν να είναι κατάλληλες, τα προγράμματα εργασίας καταρτίζονται σε στενή διαβούλευση με τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από το ΚΚΕρ και τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, είναι μέλος αρκετών ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών και ενώσεων, ώστε να διασφαλίζεται ότι το πρόγραμμα Ευρατόμ συνάδει με τις ανάγκες των οικείων φορέων έρευνας και παραγόντων της βιομηχανίας στην Ευρώπη. Προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι άμεσες δράσεις συνάδουν με και συμπληρώνουν τις ανάγκες έρευνας και εκπαίδευσης των κρατών μελών, το ΚΚΕρ βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τα κύρια ερευνητικά και επιστημονικά ιδρύματα στα κράτη μέλη. Ιδίως όσον αφορά τις πυρηνικές διασφαλίσεις, το ΚΚΕρ είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Έρευνας και Ανάπτυξης των Διασφαλίσεων (ESARDA) 3 . Σε διεθνές επίπεδο, το πρόγραμμα Ευρατόμ στηρίζει τον ρόλο της ΕΕ ως παγκόσμιου παράγοντα στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας και των πυρηνικών διασφαλίσεων μέσα από συμφωνίες με διεθνείς οργανισμούς και τρίτες χώρες.
Έμμεσες δράσεις
Η έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της σύντηξης επικεντρώνεται στη μακροχρόνια πρόκληση της ανάπτυξης της ενέργειας από σύντηξη με μαγνητική συγκράτηση ως ασφαλούς πηγής ενέργειας βασικού φορτίου χωρίς άνθρακα που είναι ταυτόχρονα βιώσιμη και ανταγωνιστική. Πρόκειται για ένα πανευρωπαϊκό εγχείρημα με ισχυρές διεθνείς σχέσεις συνεργασίας, ιδίως δεδομένης της σπουδαιότητας του παγκόσμιου έργου ITER. Καθώς η εμπορευματοποίηση της ενέργειας σύντηξης δεν αναμένεται πριν από το δεύτερο μισό του αιώνα, το μεγαλύτερο ποσοστό της χρηματοδοτικής στήριξης σήμερα προέρχεται από δημόσιους πόρους. Τούτο αποτυπώνεται στο γεγονός ότι το μέρος του προγράμματος Ευρατόμ στο πεδίο της σύντηξης αντιστοιχεί σε ποσοστό 70 % του προϋπολογισμού των έμμεσων δράσεων.
Όσον αφορά την έρευνα στο πεδίο της σχάσης, άνω των δύο τρίτων των πόρων έχουν διατεθεί για τα τρία κύρια πεδία έρευνας, ήτοι την πυρηνική ασφάλεια, την ακτινοπροστασία και τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων. Το υπόλοιπο μέρος των πόρων έχει διατεθεί για ερευνητικές υποδομές και για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το πρόγραμμα παρέχει ισορροπία στήριξης της ασφάλειας μεταξύ τρεχουσών και μελλοντικών πυρηνικών τεχνολογιών. Τα έργα της Ευρατόμ για τη διαχείριση αποβλήτων συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση ζητημάτων που σχετίζονται με την αποτελεσματική διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων στην ΕΕ, όπως η ασφάλεια των μελλοντικών εγκαταστάσεων γεωλογικής διάθεσης, η συσκευασία ραδιενεργών αποβλήτων, η μακροπρόθεσμη συμπεριφορά αναλωμένου καυσίμου σε εγκατάσταση εναπόθεσης και ο καθαρισμός παροπλισμένων εγκαταστάσεων. Η έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της ακτινοπροστασίας θα βελτιώσει τις γνώσεις για τις επιπτώσεις των χαμηλών δόσεων ιοντίζουσας ακτινοβολίας στον ανθρώπινο οργανισμό, γεγονός που θα οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη και ασφαλέστερη χρήση της ακτινοβολίας και των ραδιονουκλεϊδίων στην ιατρική διάγνωση και τις θεραπευτικές πρακτικές.
Όσον αφορά την καταλληλότητα του προγράμματος, στους δυνητικούς τομείς βελτίωσης των έμμεσων δράσεων, όπως υπογραμμίζεται από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής, περιλαμβάνονται οι εξής: η αύξηση των συνεργειών ανάμεσα στην έρευνα στο πεδίο της ακτινοπροστασίας που σχετίζεται με την ιατρική έκθεση και στην έρευνα στον τομέα της υγείας που υποστηρίζεται από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», και ο καθορισμός πιο συγκεκριμένων στόχων για δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης στο πεδίο της πυρηνικής ενέργειας 4 .
Άμεσες δράσεις (ΚΚΕρ)
Οι δραστηριότητες πυρηνικής έρευνας που διενεργούνται από το ΚΚΕρ συμβάλλουν στη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας και των πυρηνικών διασφαλίσεων στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο. Προορισμός τους είναι ιδίως να συμπληρώνουν τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται είτε από τα κράτη μέλη είτε στο πλαίσιο έμμεσων δράσεων και να παρέχουν ανεξάρτητη επιστημονική βάση για τις πολιτικές της ΕΕ. Επίσης, το ΚΚΕρ είναι σημαντικός πάροχος πυρηνικών υλικών και δεδομένων αναφοράς. Το ΚΚΕρ υποστηρίζει την ανάπτυξη και τη διατήρηση πυρηνικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων στην Ευρώπη μέσα από εξειδικευμένη εκπαίδευση στην πυρηνική ασφάλεια και προστασία, τις πυρηνικές διασφαλίσεις και τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Οι μοναδικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του ΚΚΕρ είναι ανοιχτές για χρήση από Ευρωπαίους ερευνητές και νέους επιστήμονες.
Οι δραστηριότητες υποστηρίζουν επίσης την εφαρμογή των οδηγιών και των συμπερασμάτων του Συμβουλίου σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια, τη διαχείριση αποβλήτων και την ακτινοπροστασία και δίδουν προτεραιότητα στα υψηλότερα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας στην Ένωση και διεθνώς. Το ΚΚΕρ παρέχει επίσης στήριξη στην Επιτροπή όσον αφορά την υλοποίηση του συστήματος πυρηνικών διασφαλίσεων της Ευρατόμ στην Ευρώπη. Το ΚΚΕρ συνδράμει στην ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας στην Ευρώπη παρέχοντας στήριξη στα κράτη μέλη της ΕΕ με τεχνολογίες πυρηνικής ανίχνευσης και εγκληματολογικές έρευνες περί τα πυρηνικά. Ειδική εκπαίδευση παρέχεται σε αξιωματούχους των κρατών μελών και εμπειρογνώμονες της ΕΕ στις εγκαταστάσεις πυρηνικής εκπαίδευσης του ΚΚΕρ.
2.2Αποτελεσματικότητα του προγράμματος
Όπως προκύπτει από τα δεδομένα των τριών ετών υλοποίησης του προγράμματος Ευρατόμ (2014-2016), υπάρχει πρόοδος στην επίτευξη όλων των στόχων της Ευρατόμ στο πλαίσιο άμεσων και έμμεσων δράσεων, όπως έχουν καθοριστεί από τον κανονισμό του Συμβουλίου 5 .
Έμμεσες δράσεις
Όσον αφορά την έρευνα στο πεδίο της σύντηξης, το πρόγραμμα Ευρατόμ έχει συμβάλει στην επίτευξη προόδου σε όλες τις αποστολές του οδικού χάρτη που αποσκοπούν στην κατάδειξη σκοπιμότητας της σύντηξης ως μελλοντικής πηγής ενέργειας. Η πρόοδος έχει συντελεστεί χάρη στη νέα οργανωτική δομή που καθιερώθηκε το 2014 με τη συμμετοχή όλων των εθνικών εργαστηρίων σύντηξης στην Ευρώπη. Η εν λόγω κοινοπραξία EUROfusion συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ευρατόμ (316 εκατ. EUR κατά την περίοδο 2014-2017 6 ) με στόχο την υλοποίηση κοινού προγράμματος το οποίο θα συνάδει με τον ευρωπαϊκό οδικό χάρτη για τη σύντηξη και θα βασίζεται στον κοινό σχεδιασμό και την αξιοποίηση των ερευνητικών υποδομών, στην κινητικότητα των ερευνητών και στην ανταγωνιστική κατανομή των πόρων.
Όσον αφορά την έρευνα στο πεδίο της σχάσης, 48 έργα 7 έχουν δρομολογηθεί κατόπιν δύο ανταγωνιστικών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων (2014/15 και 2016/17) με τη συνεισφορά 199 εκατ. EUR από την Ευρατόμ. Τα έργα που επελέγησαν για χρηματοδότηση αφορούν ειδικούς στόχους που καθορίζονται στον κανονισμό του Συμβουλίου. Τα διαθέσιμα δεδομένα για τα έργα πυρηνικής ασφάλειας που έχουν δρομολογηθεί από το 2014 και μετά υποδεικνύουν ότι η πρόοδος κυμαίνεται στα αναμενόμενα επίπεδα και ότι τα περισσότερα παραδοτέα και ορόσημα επιτυγχάνονται. Αποτελέσματα έργων σε άλλους τεχνικούς τομείς υποδεικνύουν επίσης ότι το πρόγραμμα Ευρατόμ επιτυγχάνει τους στόχους του, παρά το γεγονός ότι σημειώθηκαν καθυστερήσεις σε μερικά έργα. Επρόκειτο για καθυστερήσεις που οφείλονταν στη φύση και τον απρόβλεπτο χαρακτήρα της επιστημονικής έρευνας αιχμής, ιδίως δε στη μη διαθεσιμότητα βασικών και συχνά μοναδικών ερευνητικών υποδομών.
Άμεσες δράσεις (ΚΚΕρ)
Στις δραστηριότητες του ΚΚΕρ σχετικά με την ασφάλεια των υφιστάμενων πυρηνικών αντιδραστήρων περιλαμβάνεται η συνδρομή στην ανάπτυξη κωδίκων, προτύπων και μεθόδων δοκιμών για υλικά αντιδραστήρων και εργαλεία λογισμικού με στόχο την ανάπτυξη μοντέλων και τη διαχείριση ατυχημάτων. Οι εν λόγω δραστηριότητες υποστηρίζουν επίσης την αξιολόγηση της παλαιότητας των σταθμών πυρηνικής ενέργειας με στόχο τη μακροχρόνια λειτουργία τους.
Η έρευνα για τα πυρηνικά καύσιμα παρέχει εργαλεία και δεδομένα για τη μελέτη ασφαλείας της συμπεριφοράς του καυσίμου, ώστε να γίνουν κατανοητές οι καλύτερες επιδόσεις του καυσίμου υπό κανονικές και έκτακτες συνθήκες. Επί του παρόντος διενεργείται υποστηρικτική και εφαρμοσμένη έρευνα για την ασφάλεια των καυσίμων για συστήματα τέταρτης γενεάς. Η ύπαρξη ενός καλά εδραιωμένου προγράμματος για την πυρηνική ασφάλεια των προηγμένων πυρηνικών τεχνολογιών είναι μείζονος σημασίας προκειμένου η ΕΕ να διατηρήσει τον ηγετικό ρόλο της προάγοντας σε παγκόσμιο επίπεδο τα υψηλότερα πρότυπα στην πυρηνική ασφάλεια και προστασία.
Όσον αφορά τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων, το ΚΚΕρ παρέχει τεχνική στήριξη για την εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων και των αναλωμένων καυσίμων, επανεξετάζοντας τα εθνικά προγράμματα και τις εθνικές αξιολογήσεις και συμβάλλοντας στην εκπόνηση έκθεσης για την απογραφή των αναλωμένων καυσίμων και των ραδιενεργών αποβλήτων.
Όσον αφορά την ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και την περιβαλλοντική παρακολούθηση στον πυρηνικό τομέα, στις δραστηριότητες του ΚΚΕρ περιλαμβάνονται η εναρμόνιση των μετρήσεων της ραδιενέργειας που διενεργούνται από εθνικά εργαστήρια και η συναφής κατάρτιση του προσωπικού, ώστε να διασφαλίζεται συνεκτικό πρόγραμμα παρακολούθησης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό υποστηρίζονται επίσης τα κράτη μέλη όσον αφορά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα επίπεδα ραδιενέργειας στο περιβάλλον.
Οι δραστηριότητες της Επιτροπής στο πεδίο των πυρηνικών διασφαλίσεων υποστηρίζουν τον στρατηγικό στόχο της ΕΕ για τον περιορισμό του κινδύνου διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Για τον σκοπό αυτό, το ΚΚΕρ παρέχει την αναγκαία τεχνική υποστήριξη και συναφή κατάρτιση, ώστε οι επιθεωρητές της Ευρατόμ να διασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή των συστημάτων διασφαλίσεων της ΕΕ. Παρόμοια στήριξη παρέχεται στον ΔΟΑΕ μέσω του προγράμματος στήριξης των διασφαλίσεων της Επιτροπής. Η Επιτροπή, μέσω του ΚΚΕρ, συγκαταλέγεται μεταξύ των βασικών παραγόντων στην ανάπτυξη ισχυρού διεθνούς καθεστώτος διασφαλίσεων.
Επίσης, το ΚΚΕρ υλοποιεί εξειδικευμένες δραστηριότητες στο πεδίο της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, με ιδιαίτερη επικέντρωση σε έννοιες και μεθοδολογίες σε τομείς όπως η συλλογή ελεύθερα προσβάσιμων πληροφοριών, η στρατηγική ανάλυση του εμπορίου και μελέτες σχετικά με τον έλεγχο των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης. Οι εν λόγω δραστηριότητες, οι οποίες αναπτύχθηκαν προς εξυπηρέτηση των πολιτικών της ΕΕ, παρέχουν επίσης στήριξη στον ΔΟΑΕ και στο παγκόσμιο καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Οι άμεσες δράσεις στον πεδίο της πυρηνικής ασφάλειας επικεντρώνονται στην ανίχνευση και την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας πυρηνικών και άλλων ραδιενεργών υλικών. Η ικανότητα του ΚΚΕρ στο εν λόγω πεδίο και η στήριξη που παρέχει στην πυρηνική ασφάλεια με τη σχετική επιστημονική και τεχνική εμπειρογνωσία του, έχει μεγάλη ζήτηση από αρκετά κράτη μέλη και διεθνείς οργανισμούς.
Το ΚΚΕρ παράγει και παρέχει τελευταίας τεχνολογίας πυρηνικά υλικά και μετρήσεις αναφοράς, εργαλεία αξιολόγησης της συμμόρφωσης και πυρηνική κατάρτιση και εκπαίδευση σε όλα τα πεδία στα οποία δραστηριοποιείται.
Στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, το ΚΚΕρ παρέχει προγράμματα πυρηνικής κατάρτισης καθώς και πρακτική επαγγελματική κατάρτιση για επαγγελματίες και φοιτητές σε κράτη μέλη και υπηρεσίες της Επιτροπής. Επιπλέον, το ΚΚΕρ παρέχει ανοιχτή πρόσβαση στις πυρηνικές ερευνητικές υποδομές του και συμπληρωματικές δυνατότητες έρευνας σε εξωτερικούς χρήστες από κράτη μέλη της ΕΕ, λ.χ. μέσω του πιλοτικού προγράμματος ανοιχτής πρόσβασης EUFRAT.
2.3Αποδοτικότητα του προγράμματος
Από την ενδιάμεση αξιολόγηση προκύπτει ότι το γενικό επίπεδο αποδοτικότητας όσον αφορά τη διαχείριση από την Επιτροπή (λ.χ. διαχείριση επιχορηγήσεων και αξιολόγηση προτάσεων για έμμεσες δράσεις) και την υλοποίηση του προγράμματος είναι ικανοποιητικό.
Έμμεσες δράσεις
Η Επιτροπή διατηρεί τις ίδιες διοικητικές δαπάνες για έμμεσες δράσεις κάτω από τον στόχο του 7 % κατά μέσο όρο του επιχειρησιακού προϋπολογισμού για την περίοδο 2014-2018 και παραμένει πεπεισμένη ότι ο προγραμματισμένος στόχος του 6 % για το 2018 θα επιτευχθεί. Τα μέτρα απλούστευσης που έχουν εισαχθεί από την έναρξη του προγράμματος έχουν ενισχύσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα, ιδίως όσον αφορά τον χρόνο έως την έγκριση της επιχορήγησης (TTG). Ο μέσος χρόνος έως την έγκριση της επιχορήγησης για το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρατόμ (FP7) αντιστοιχούσε σε 315 ημέρες, έναντι 261 ημερών για τα 23 έργα που δρομολογήθηκαν μετά την πρόσκληση υποβολής προτάσεων της περιόδου 2014-2015, και μειώθηκε περαιτέρω σε μόλις 229 ημέρες για τα 25 έργα από την πρόσκληση υποβολής προτάσεων 2016-17.
Άμεσες δράσεις (ΚΚΕρ)
Από την έναρξη του έκτου προγράμματος-πλαισίου της Ευρατόμ (ΠΠ6), το ΚΚΕρ εισήγαγε ετήσια επανεξέταση που καλύπτει ολόκληρο τον οργανισμό, με στόχο την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του προηγούμενου έτους. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολογούνται δύο πτυχές: η πρώτη είναι η παραγωγικότητα, η οποία ορίζεται ως ο αριθμός των αποτελεσμάτων που υλοποιήθηκαν, όπως το πόσες φορές παρασχέθηκε τεχνική υποστήριξη για πολιτικές και ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων. Η δεύτερη πτυχή αφορά τον αντίκτυπο της υποστήριξης πολιτικών, ο οποίος προκαθορίζεται σύμφωνα με ένα γενικό σύνολο δεικτών αντικτύπου. Τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης παρέχουν βασικά στοιχεία για τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων και τη στρατηγική ευθυγράμμιση του προγράμματος εργασίας.
Παρά το γεγονός ότι τα αποτελέσματα της υποστήριξης πολιτικών που υλοποιήθηκαν δεν είναι εύκολο να συγκριθούν με άλλο ανάλογο ίδρυμα, η σπουδαιότητα και η ποιότητα των επιστημονικών επιτευγμάτων/αποτελεσμάτων του ΚΚΕρ αναγνωρίστηκαν και τονίσθηκαν αρκετές φορές από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που διενήργησε την ενδιάμεση αξιολόγηση των άμεσων δράσεων. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων χρησιμοποίησε συχνά παρατηρήσεις όπως «συγκρίσιμα με τις πιο προηγμένες ερευνητικές ομάδες», «επιτεύγματα συγκρίσιμα με τα βέλτιστα στην κατηγορία τους» και «παγκόσμια υπεροχή» για να χαρακτηρίσει την ποιότητα και την απόδοση των εργασιών που έχουν επιτευχθεί.
Κατά το χρονικό διάστημα 2014-2016, μεγάλος αριθμός αποτελεσμάτων (678 εκθέσεις, 68 τεχνικά συστήματα, 117 σεμινάρια κατάρτισης, …) παρασχέθηκαν σε ειδικούς χρήστες για την υποστήριξη πολιτικών της ΕΕ. Χάρη στα εν λόγω αποτελέσματα ήταν εφικτή η στήριξη πολιτικών της ΕΕ (αναγνωρίστηκαν 137 αποτελέσματα), η στήριξη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (10 αποτελέσματα), η στήριξη σε συγκεκριμένες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς, κυρίως στον ΔΟΑΕ (79 αποτελέσματα) και 43 συνεισφορές στην τυποποίηση και την εναρμόνιση.
Κατά την περίοδο 2014-2016, οι άμεσες ερευνητικές δραστηριότητες του προγράμματος παρήγαγαν 658 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε περιοδικά που εξετάζονται από ομοτίμους, και, επιπροσθέτως, 9 βιβλία, 157 άρθρα που συνεισέφεραν σε μονογραφίες και άλλες περιοδικές εκδόσεις, ενώ ολοκληρώθηκαν 15 διδακτορικές διατριβές. Μια βιβλιομετρική ανάλυση 8 που διενεργήθηκε για το χρονικό διάστημα 2007-2015 επικεντρώθηκε σε στοιχεία που εξετάζονται από ομοτίμους και βασίστηκε σε ευρέως αποδεκτές μετρήσεις αντικτύπου. Κατέδειξε ότι η απόδοση των ερευνητικών δημοσιεύσεων του ΚΚΕρ στο πεδίο της πυρηνικής επιστήμης και τεχνολογίας είναι αρκετά άνω του μέσου όρου· ως εξ αυτού, το ΚΚΕρ κατατάσσεται σε καλή θέση μεταξύ ομότιμων οργανισμών.
Η συμμετοχή του ΚΚΕρ στο πρόγραμμα έμμεσων δράσεων συμβάλλει στην ενίσχυση της διάδρασης με οργανισμούς των κρατών μελών και διασφαλίζει καλύτερη ευθυγράμμιση με τις ανάγκες και τις προτεραιότητές τους. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται επίσης ότι αμφότερα τα τμήματα του προγράμματος Ευρατόμ είναι κατάλληλα και αποτελεσματικά. Ενδεικτικές είναι οι συνέργειες που έχουν επιτευχθεί μεταξύ των άμεσων ερευνητικών έργων για τα προηγμένα πυρηνικά συστήματα και της συμμετοχής του ΚΚΕρ στην έμμεση έρευνα στο εν λόγω πεδίο. Επιπλέον, το ΚΚΕρ συνεισφέρει στα εν λόγω έργα σε είδος και έχει καίριο ρόλο στην αποτελεσματική εκπροσώπηση της Ευρατόμ στο Διεθνές Φόρουμ Τέταρτης Γενεάς, όπου το ΚΚΕρ είναι το εκτελεστικό όργανο της Ευρατόμ.
2.4Συνεκτικότητα του προγράμματος και προστιθέμενη αξία της ΕΕ
Το πρόγραμμα Ευρατόμ είναι συνεκτικό τόσο εσωτερικά όσο και με άλλα προγράμματα και πολιτικές της ΕΕ. Όσον αφορά την εσωτερική συνεκτικότητα, η Επιτροπή διασφαλίζει τη σύνδεση μεταξύ έρευνας στο πεδίο της σχάσης και έρευνας στο πεδίο της σύντηξης υποστηρίζοντας έργα που σχετίζονται με θέματα συναφή για αμφότερα τα πεδία, όπως η έρευνα στον τομέα των υλικών και η διαχείριση του τριτίου. Οι συνέργειες μεταξύ άμεσων και έμμεσων δράσεων διασφαλίζονται με τη συμμετοχή των ιδρυμάτων του ΚΚΕρ σε κοινοπραξίες που υλοποιούν έργα έμμεσων δράσεων, στις οποίες παρέχεται πρόσβαση σε ερευνητικές υποδομές. Όσον αφορά τη συνεκτικότητα του προγράμματος Ευρατόμ με άλλα προγράμματα και πολιτικές της ΕΕ, μέσω της συνεργατικής έρευνας, το πρόγραμμα Ευρατόμ καθιστά εφικτή μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση στην ενίσχυση της πυρηνικής ασφάλειας και της ακτινοπροστασίας σε όλα τα πεδία εφαρμογής, που συμπληρώνει την εφαρμογή των οδηγιών Ευρατόμ σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια 9 , τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων 10 και τα βασικά πρότυπα ασφαλείας 11 . Μεταξύ των δυνητικών τομέων βελτίωσης περιλαμβάνονται η ανάγκη για την αξιοποίηση συνεργειών με άλλους θεματικούς τομείς του προγράμματος «Ορίζων 2020» για την αντιμετώπιση εγκάρσιων πτυχών, όπως τα συστήματα υγείας και ενέργειας. Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης την ανάγκη για αναζήτηση συνεργειών κατ’ εφαρμογή ορισμένων πράξεων του προγράμματος «Ορίζων 2020» στον τομέα των πυρηνικών, όπως οι δράσεις Marie Curie Skłodowska.
Σημαντικό στοιχείο της προστιθέμενης αξίας των έμμεσων δράσεων είναι η ικανότητα της Ευρατόμ να κινητοποιεί ευρύτερες δυνάμεις αριστείας, εμπειρογνωσίας και πολλούς επιστημονικούς κλάδους στην πυρηνική έρευνα από ό,τι είναι εφικτό σε επίπεδο μεμονωμένων κρατών μελών. Το τελευταίο αποδεικνύεται από ένα πολυσχιδές χαρτοφυλάκιο 22 έργων που δρομολογήθηκαν κατά την περίοδο 2014-2017 και πραγματεύονται σημαντικές πτυχές της πυρηνικής ασφάλειας (επί παραδείγματι καύσιμα ανθεκτικά σε ατυχήματα, τεχνικές παρακολούθησης του πυρήνα, αξιολόγηση της κατασκευαστικής αρτιότητας στοιχείων των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, διαχείριση παλαιότητας κλπ.) καθώς και από τη δρομολόγηση των κοινών ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την έρευνα στο πεδίο της σύντηξης και της ακτινοπροστασίας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η από κοινού εκμετάλλευση ερευνητικών δομών για τη σύντηξη, ιδίως του JET, οι οποίες βασίζονται στις συλλογικές προσπάθειες ερευνητών και μηχανικών από ολόκληρη την Ευρώπη (περίπου 350 άτομα ετησίως), και υποστηρίζονται από τη χρηματοδότηση της Ευρατόμ για την κινητικότητα. Ο ευρύς αυτός συντονισμός εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ολόκληρη την Ευρώπη, η χρήση ερευνητικών εγκαταστάσεων και η διεθνής συνεργασία ωφελούν ιδιαίτερα τα μικρότερα κράτη μέλη, τα οποία μπορούν να αποκτήσουν πλεονέκτημα από τις οικονομίες κλίμακας που διασφαλίζονται από την πανευρωπαϊκή συγκέντρωση —ενδεικτικά, όσον αφορά την έρευνα στο πεδίο της σύντηξης, είναι τα μικρότερα εργαστήρια τα οποία μπορούν να εξειδικεύονται σε επιστημονικά θέματα ή τα υποσυστήματα ερευνητικών εγκαταστάσεων στο πεδίο της σύντηξης στην Ευρώπη— και να έχουν σημαντική συνεισφορά διατηρώντας παράλληλα την προβολή τους στην ευρωπαϊκή κοινοπραξία.
Όσον αφορά τις δραστηριότητες του ΚΚΕρ, μπορούν να επισημανθούν τα εξής:
-Η επιστημονική και τεχνική υποστήριξη που παρέχει το ΚΚΕρ σε άλλες υπηρεσίες της Επιτροπής για τη χάραξη, την υλοποίηση και την παρακολούθηση πολιτικών της ΕΕ παρέχεται χάρη στην εσωτερική εμπειρογνωσία που έχει αναπτυχθεί μέσα από την άμεση έρευνα του προγράμματος Ευρατόμ.
-Το ΚΚΕρ συμβάλλει στην ανάπτυξη αναγκαίας γνώσης και εμπειρογνωσίας στον πυρηνικό τομέα που αξιοποιείται από την Επιτροπή για την εκπλήρωση των νομικών υποχρεώσεων και των αρμοδιοτήτων της σε τομείς όπως οι πυρηνικές διασφαλίσεις, η ασφάλεια, τη διαχείριση αποβλήτων και η παρακολούθηση και η μέτρηση της ραδιενέργειας στο περιβάλλον.
-Το ΚΚΕρ παρέχει στήριξη όσον αφορά την τυποποίηση, την ανοιχτή πρόσβαση των επιστημόνων της ΕΕ σε μοναδικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, σε δραστηριότητες κατάρτισης σε πεδία όπως οι διασφαλίσεις, οι εγκληματολογικές έρευνες περί τα πυρηνικά ή ο παροπλισμός, και η λειτουργία του Ευρωπαϊκού κέντρου μετάδοσης της επιχειρησιακής εμπειρίας 12 , οι οποίες δεν θα μπορούσαν να διενεργηθούν εύκολα αλλού.
-Το ΚΚΕρ συντονίζει την ευρωπαϊκή ερευνητική προσπάθεια στον τομέα της προηγμένης τεχνολογίας αντιδραστήρων, μέσα από τη συμμετοχή της Ευρατόμ στο Διεθνές Φόρουμ Τέταρτης Γενεάς, καλύπτοντας συνεισφορές από άμεσες και έμμεσες δράσεις καθώς και από τα κράτη μέλη.
3Συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τις έμμεσες δράσεις και η απάντηση της Επιτροπής
Η παρούσα ενότητα παρέχει απάντηση στις συστάσεις που απηύθυνε η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τις έμμεσες δράσεις στην Επιτροπή. Οι πληροφορίες και οι απόψεις που διατυπώνονται στην έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής εκφράζουν μόνο τους συγγραφείς και δεν αντανακλούν αναγκαστικά την επίσημη θέση της Επιτροπής.
Σύσταση 1 σχετικά με την αριστεία και τον συμμετοχικό χαρακτήρα του προγράμματος: Όσον αφορά τα μελλοντικά προγράμματα της Ευρατόμ, το Συμβούλιο θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι, ακόμη και αν το επίπεδο αριστείας εξακολουθεί να είναι μείζονος σημασίας για την υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης ερευνών, η κυριαρχία των εδραιωμένων οργανισμών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό αναδυόμενων συνεισφερόντων οι οποίοι δύνανται να παρέχουν νέες ιδέες και καινοτομία. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί η συγκεκριμένη πηγή καινοτομίας ώστε να μην χαθεί από τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Η Επιτροπή συμφωνεί με το πνεύμα της σύστασης της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής, τονίζει όμως ότι αφορά ένα γενικό ζήτημα το οποίο επηρεάζει όλα τα προγράμματα χρηματοδότησης της έρευνας, και σε επίπεδο ΕΕ. Η κυριαρχία των κατεστημένων οργανισμών και η δυνητική δυσκολία των μικρότερων φορέων να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση αποτελούν ανησυχία και στο πλαίσιο του «Ορίζων 2020», παρά το γεγονός ότι το τελευταίο έχει πολύ περισσότερες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και επιλογές (λ.χ. ειδικά για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) από ό,τι είναι δυνατόν σε πολύ μικρότερα προγράμματα Ευρατόμ. Ωστόσο, όπως προκύπτει από δεδομένα σχετικά με τη συμμετοχή, το πρόγραμμα για τη σχάση εξακολουθεί να προσελκύει σημαντικό αριθμό και μεγάλο εύρος φορέων. Ένα επιπλέον εμπόδιο στην περίπτωση της πυρηνικής έρευνας είναι το υψηλό κόστος και η περιπλοκότητα των ερευνητικών εγκαταστάσεων, που μπορεί να ευνοήσει τη συμμετοχή μεγαλύτερων κατεστημένων φορέων σε ορισμένα πεδία. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή δίδει ιδιαίτερη προσοχή στην υποστήριξη της πρόσβασης όλων των ερευνητών από ολόκληρη την Ευρώπη σε σημαντικές εγκαταστάσεις πυρηνικής έρευνας. Ωστόσο, η Επιτροπή εξακολουθεί επίσης να παραμένει αφοσιωμένη στη διατήρηση της επιστημονικής υπεροχής ως αποφασιστικού παράγοντα για τη χορήγηση χρηματοοικονομικής στήριξης στο πλαίσιο του προγράμματος Ευρατόμ. Η Επιτροπή παρατηρεί επίσης διαφορές στο επίπεδο συμμετοχής των κρατών μελών στα έργα για τη σχάση που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα. Αυτό ισχύει κυρίως για κράτη μέλη που εντάχθηκαν από το 2004 και μετά, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι σε άλλους τομείς του προγράμματος «Ορίζων 2020». Για τη βελτίωση της κατάστασης, το 2015 η Επιτροπή στήριξε έργα τα οποία περιλάμβαναν περιφερειακές πρωτοβουλίες και ήταν στοχευμένα στην ανάπτυξη ικανοτήτων πυρηνικής έρευνας και κατάρτισης.
Όσον αφορά το πρόγραμμα για τη σύντηξη, μία από τις προϋποθέσεις που επέβαλε το Συμβούλιο πριν από τη σύσταση της κοινοπραξίας EUROfusion ήταν η διαφύλαξη του επιπέδου συμμετοχής όλων των εργαστηρίων για τη σύντηξη στην Ευρώπη, ιδιαίτερα των μικρότερων εξ αυτών στα νέα κράτη μέλη. Παρόλο που η προϋπόθεση αυτή προοριζόταν ως προσωρινό «δίχτυ ασφαλείας», ώστε να δοθεί χρόνος στα εργαστήρια να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του κοινού προγράμματος (λ.χ. μεγαλύτερη επικέντρωση σε καθήκοντα σχετιζόμενα με την τεχνολογία), τα στοιχεία από την κοινοπραξία EUROfusion καταδεικνύουν ότι η πλειονότητα των μικρότερων εργαστηρίων στάθηκαν ικανότατα στο πλάι μεγαλύτερων εθνικών προγραμμάτων. Πολλά δε έχουν ωφεληθεί από τη νέα δομή ενισχύοντας το μερίδιό τους στη συνολική προσπάθεια και στη διαθέσιμη χρηματοδότηση της Ευρατόμ. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κατανομή της έρευνας και άλλων καθηκόντων στο πλαίσιο του κοινού προγράμματος είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της κοινοπραξίας EUROfusion σύμφωνα με τη συμφωνία κοινοπραξίας. Βασίζεται σε ένα σύστημα εσωτερικών προσκλήσεων συμμετοχής που εκδίδονται προς όλους τους δικαιούχους και συνδεδεμένους τρίτους, και η εν λόγω ρύθμιση θα χρειαστεί να βρίσκεται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο των μελλοντικών προγραμμάτων της Επιτροπής προκειμένου να διασφαλιστεί ότι εξακολουθεί να είναι κατάλληλο για χρήση κατά τη διάρκεια μιας πιο επίσημης δραστηριότητας γενικής σύλληψης (ΔΓΣ) «DEMO», ιδίως αν πρόκειται να υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή από τη βιομηχανία.
Σύσταση 2 σχετικά με το ποσοστό συγχρηματοδότησης: Όσον αφορά το πρόγραμμα Ευρατόμ μετά το 2020 η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει τον αντίκτυπο της χρηματοδότησης σε ποσοστό 100 % στο επίπεδο και το πεδίο εφαρμογής της έρευνας που υλοποιείται.
Το πρόγραμμα Ευρατόμ υλοποιείται βάσει των κανόνων συμμετοχής του «Ορίζων 2020». Ως αποτέλεσμα των εν λόγω κανόνων, το μέσο ποσοστό χρηματοδότησης στο τρέχον πρόγραμμα Ευρατόμ (έμμεσες δράσεις στο πεδίο της σχάσης) είναι 76 %, ενώ στο 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο Ευρατόμ (ΠΠ7) ήταν 56 %. Αυτό θα σήμαινε ότι στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος Ευρατόμ, η Επιτροπή επιστρέφει μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού κόστους των έργων σε σχέση με το παρελθόν, με μικρότερη μόχλευση, ώστε να προσελκύεται συγχρηματοδότηση από εθνικά προγράμματα και τη βιομηχανία. Εντούτοις, μια τέτοια σύγκριση είναι παραπλανητική, διότι δεν λαμβάνει υπόψη τη διαφορετική αντιμετώπιση του έμμεσου κόστους σε κάθε πρόγραμμα. Η συνεισφορά της Ευρατόμ βασίζεται πλέον σε ένα ενιαίο ποσοστό επιστροφής του άμεσου κόστους (100 % ή έως και 70 % για καινοτομία και δράσεις συγχρηματοδότησης προγράμματος) και ένα ποσοστό κατ’ αποκοπήν επί του έμμεσου κόστους των έργων (25 % του άμεσου κόστους). Ωστόσο, στο ΠΠ7, το άμεσο κόστος επιστράφηκε βάσει ενός πίνακα κατηγοριών οργανισμών και τύπων δραστηριοτήτων. Το έμμεσο κόστος υπολογίστηκε με τη χρήση τεσσάρων διαφορετικών μεθόδων και περιλάμβανε το πραγματικό κόστος που ήταν σημαντικά υψηλότερο από το τρέχον κατ’ αποκοπή ποσοστό ύψους 25 %. Οι υπολογισμοί της Επιτροπής καταδεικνύουν ότι, αφού ληφθεί υπόψη το έμμεσο κόστος, τα συνολικά ποσοστά χρηματοδότησης στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος Ευρατόμ και του ΠΠ7 παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες. Η παρούσα σύσταση θα αναλυθεί περαιτέρω στην εκτίμηση επιπτώσεων του προγράμματος Ευρατόμ (μετά το 2020) στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.
Σύσταση 3 σχετικά με το JET 13 : Ενόψει της σπουδαιότητας του JET για τον ITER, οι περίοδοι λειτουργίας του JET θα πρέπει να παραταθούν έως το 2024.
Το τρέχον πρόγραμμα Ευρατόμ παρέχει χρηματοδότηση για το JET μέσω διμερούς σύμβασης με το Κέντρο Culham για την ενεργειακή σύντηξη (Culham Centre for Fusion Energy), η οποία λήγει στα τέλη του 2018. Το χρηματοδοτικό κονδύλιο για τη στήριξη της έρευνας στο πεδίο της σύντηξης για την περίοδο 2019-2020 θα πρέπει να αποφασιστεί από το Συμβούλιο κατά την έγκριση του κανονισμού για την παράταση του τρέχοντος προγράμματος. Όλες οι αποφάσεις που αφορούν τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων σύντηξης πρέπει να λαμβάνονται από την Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος εργασιών Ευρατόμ για την περίοδο 2019-2020, μετά την έγκριση του νέου κανονισμού. Οποιαδήποτε μελλοντική στήριξη από την Ευρατόμ στην έρευνα για τη σύντηξη και σε όλες τις συναφείς ερευνητικές εγκαταστάσεις μετά το 2020 θα αποτελέσει αντικείμενο της εκτίμησης επιπτώσεων που θα συνοδεύει την πρόταση της Επιτροπής για το μελλοντικό πρόγραμμα έρευνας της Ευρατόμ.
Σύσταση 4 σχετικά με τις προετοιμασίες DEMO: Η κοινοπραξία EUROfusion δεν θα πρέπει να καθυστερήσει τη ΔΓΣ DEMO, η οποία θα πρέπει να ξεκινήσει γύρω στο 2025, ώστε να διατηρηθεί η βιομηχανική τεχνογνωσία που παράχθηκε με την κατασκευή του ITER.
Σύσταση 5 σχετικά με τον οδικό χάρτη για τη σύντηξη: Η κοινοπραξία EUROfusion πρέπει να διατηρήσει την επικέντρωση του αρχικού οδικού χάρτη στο DEMO ως tokamak όπως εκείνο του ITER που πρέπει να κατασκευαστεί μόλις το ITER επιτύχει τον στόχο Q=10.
Σύσταση 6 σχετικά με την εκπαίδευση στη σύντηξη: Η κοινοπραξία EUROfusion θα πρέπει να αξιοποιήσει τους εκπαιδευτικούς πόρους της για την προώθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τα οποία θα προκύψουν πυρηνικοί μηχανικοί και τεχνολόγοι, όπως προβλέπεται στον οδικό χάρτη.
Οι τρεις προαναφερθείσες συστάσεις απευθύνονται πρωτίστως στην κοινοπραξία EUROfusion και η Επιτροπή θα έρθει απευθείας σε επαφή με την EUROfusion, ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωσή της στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Ιδιαίτερα αναφορικά με τη σύσταση 4, η Επιτροπή συμφωνεί ότι η φάση της τεχνικής μελέτης του «DEMO» και η δραστηριότητα τεχνικής μελέτης (ΔΤΜ) θα πρέπει να ξεκινήσουν όσο το δυνατόν νωρίτερα, ώστε να επωφεληθούν από τη δυναμική για την επίτευξη του «πρώτου πλάσματος» του ITER και, συνεπώς, να κεφαλαιοποιηθεί η βιομηχανική συμμετοχή και πείρα που αποκτήθηκε κατά την κατασκευή του ITER.
Σύσταση 7 σχετικά με τη χρηματοδότηση της κινητικότητας των ερευνητών: Η κοινοπραξία EUROfusion και η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσουν τον αντίκτυπο του μοναδιαίου κόστους στην κινητικότητα και να προβούν στις αναγκαίες αλλαγές.
Η Επιτροπή είναι σε απευθείας επαφή με την κοινοπραξία EUROfusion για το εν λόγω ζήτημα. Κατόπιν αιτήματος της κοινοπραξίας EUROfusion, η Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει μια τροποποίηση στη συμφωνία επιχορήγησης σχετικά με τη χρήση του μοναδιαίου κόστους. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να προσαρμόζει τους κανόνες στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της EUROfusion.
Σύσταση 8 σχετικά με τη δρομολόγηση του ευρωπαϊκού κοινού προγράμματος (ΕΚΠ) στην έρευνα για τη διαχείριση αποβλήτων: Όσον αφορά το πρόγραμμα εργασίας της Ευρατόμ για το 2018 ή την παράταση του προγράμματος Ευρατόμ 2014-18, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν προσεχτικά κατά πόσον υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το μέσο χρηματοδότησης ΕΚΠ μπορεί να εφαρμοστεί στην έρευνα για τη γεωλογική διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων στο παρόν χρονικό σημείο.
Η παρούσα σύσταση βασίζεται ευρέως σε ανατροφοδότηση από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής το 2016 σχετικά με το εν εξελίξει έργο JOPRAD 14 . Η Επιτροπή έχει ήδη αναζητήσει διασφαλίσεις από τους συμμετέχοντες στο JOPRAD και από τα κράτη μέλη σχετικά με την ωριμότητα της προτεινόμενης δράσης. Ως αποτέλεσμα, η Επιτροπή είναι πλέον ικανοποιημένη με το γεγονός ότι, κατά το χρονικό διάστημα μετά την αξιολόγηση από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής, έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος αναφορικά με τις προετοιμασίες στο πλαίσιο του JOPRAD για ένα κοινό ευρωπαϊκό πρόγραμμα (ΕΚΠ) και υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις, και στήριξη από τα κράτη μέλη, για τη συνέχισή του. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι το κοινό ευρωπαϊκό πρόγραμμα είναι ένα μέσο χρηματοδότησης και ότι η έως σήμερα πείρα στα κράτη μέλη είναι σχετικά περιορισμένη. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή ενθάρρυνε την εποικοδομητική ανταλλαγή μεταξύ JOPRAD, CONCERT και EUROfusion, η οποία διαθέτει πολύ μεγαλύτερη πείρα στη χρήση του εν λόγω κοινού μέσου προγραμματισμού.
Σύσταση 9 σχετικά με ειδικούς στόχους για την εκπαίδευση και την κατάρτιση: Όσον αφορά την υλοποίηση των μελλοντικών προγραμμάτων έρευνας και κατάρτισης της Ευρατόμ, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει ότι το πρόγραμμα εργασιών θα προβλέπει ειδικούς στόχους για την παροχή εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Η Επιτροπή ήδη λαμβάνει μέτρα για συμμόρφωση με την εν λόγω σύσταση. Στο πρόγραμμα Ευρατόμ του 2018, η Επιτροπή προτείνει ότι για κάθε δράση έρευνας ποσοστό τουλάχιστον 5% του συνολικού προϋπολογισμού της δράσης πρέπει να διατεθεί για δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης για υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδακτορικούς ερευνητές και ασκούμενους οι οποίοι στηρίζονται από τη δράση. Επιπλέον, στην περίπτωση ειδικών δράσεων εκπαίδευσης και κατάρτισης, θα χρειαστούν έργα για την παροχή ποσοτικών στοιχείων σχετικά με τον αριθμό των ατόμων που επωφελούνται από τα καθεστώτα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Σε πιο μακροχρόνια βάση, η Επιτροπή θα σκοπεύει να αναπτύξει πιο ολοκληρωμένες δράσεις για τη διατήρηση και την ανάπτυξη πυρηνικών δεξιοτήτων στην Ευρώπη, διασφαλίζοντας παράλληλα συνέργειες στο πλαίσιο των δράσεων του προγράμματος-πλαισίου Ευρατόμ για την υποστήριξη την εκπαίδευσης και της κατάρτισης.
Σύσταση 10 σχετικά με συνέργειες μεταξύ της έρευνας στο πεδίο της ακτινοπροστασίας της Ευρατόμ και του προγράμματος για την υγεία του «Ορίζων 2020»: Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλλουν συνεχείς προσπάθειες για τη σύνδεση των μελλοντικών ερευνητικών προγραμμάτων της Ευρατόμ στο πεδίο της ακτινοπροστασίας που σχετίζεται με την ιατρική έκθεση με άλλα ιατρικά ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ.
Προκειμένου να συμμορφωθεί με την παρούσα σύσταση, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με ενδιαφερόμενα μέρη του τομέα της έρευνας και τα κράτη μέλη προκειμένου να αξιοποιηθούν οι συνέργειες ανάμεσα στην έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της ακτινοπροστασίας και στην ιατρική έρευνα που διενεργείται στο πλαίσιο άλλων χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ. Στόχος θα είναι η ανάπτυξη κοινών ερευνητικών δράσεων σχετικά με πτυχές της ακτινοπροστασίας που σχετίζονται με τις ιατρικές πρακτικές, καθώς και σχετικά με καινοτόμα πυρηνικά φάρμακα, στα οποία μεταξύ άλλων συγκαταλέγονται και τα αναξιοποίητα προς το παρόν ραδιοϊσότοπα.
Σύσταση 11 σχετικά με το CONCERT - Κοινό ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την έρευνα στην ακτινοπροστασία: Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει επανεξέταση σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του CONCERT, προκειμένου να πεισθεί ότι επιτυγχάνονται οι στόχοι του ευρωπαϊκού κοινού προγράμματος (δράση συγχρηματοδότησης προγράμματος) σε σχέση με την αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση στο πεδίο της ακτινοπροστασίας.
Η Επιτροπή προτίθεται να διενεργήσει ενδιάμεση αξιολόγηση του έργου CONCERT το 2018 προκειμένου να αξιολογήσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί.
Σύσταση 12 σχετικά με τη διαχείριση της σύγκρουσης συμφερόντων από την κοινοπραξία EUROfusion: Η κοινοπραξία EUROfusion θα πρέπει να θεσπίσει σαφείς διατάξεις για τη διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων.
Σύσταση 13 σχετικά με τη διαχείριση έργων από την κοινοπραξία EUROfusion: Η κοινοπραξία EUROfusion θα πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση των ρυθμίσεών της σχετικά με τη διαχείριση έργων και να διασφαλίσει ότι ο διευθυντής προγράμματος είναι αρμόδιος για τη στρατηγική υλοποίησης.
Σύσταση 14 σχετικά με την αρχή σχεδιασμού του DEMO: Η κοινοπραξία EUROfusion θα πρέπει επειγόντως να συστήσει την αρχή σχεδιασμού για το DEMO.
Σύσταση 15 σχετικά με τον ρόλο της επιστημονικής και τεχνικής επιτροπής (STAC) της κοινοπραξίας EUROfusion: Η κοινοπραξία EUROfusion θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους προκειμένου να περιορίσει τον φόρτο της STAC όσον αφορά τον ρόλο της στη διαδικασία επιλογής έργων, ώστε να καταστεί εφικτή η έρευνα.
Οι τέσσερις τελευταίες συστάσεις απευθύνονται κυρίως στην κοινοπραξία EUROfusion και έχουν ήδη τεθεί στην ενδιάμεση επανεξέταση της κοινοπραξίας EUROfusion και κατά την αξιολόγηση του συστήματος διαχείρισής της, που ολοκληρώθηκαν αμφότερες τον Ιούλιο του 2016. Η εξέτασή τους βρίσκεται υπό εξέλιξη και η Επιτροπή θα παρακολουθεί την εν λόγω πρόοδο στο πλαίσιο των συνήθων δραστηριοτήτων εποπτείας και διαχείρισης του προγράμματος Ευρατόμ.
Σύσταση 16 σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού Marie Skłodowska-Curie (MSCA) στο πρόγραμμα Ευρατόμ: Το Συμβούλιο θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο επέκτασης του μηχανισμού Marie Skłodowska-Curie στο ερευνητικό πρόγραμμα της Ευρατόμ για τη σχάση.
Η Επιτροπή γνωρίζει ότι η εμπειρογνωσία στο πεδίο της πυρηνικής επιστήμης και τεχνολογίας πρέπει να διατηρηθεί και θα εξετάσει κάθε δυνατό τρόπο προκειμένου όλοι οι ερευνητές, ασχέτως πεδίου, να έχουν πρόσβαση σε υποτροφίες εκπαίδευσης και κατάρτισης. Στο πλαίσιο αυτό, η ιδέα που προτάθηκε από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για παράταση του προγράμματος MSCA θα εξεταστεί στην εκ των προτέρων εκτίμηση επιπτώσεων του προγράμματος Ευρατόμ μετά το 2020.
Σύσταση 17 σχετικά με τον συντονισμό μεταξύ της κοινοπραξίας EUROfusion και της κοινής επιχείρησης «Fusion for Energy»: Προκειμένου να βελτιωθεί η συνεκτικότητα των ερευνητικών αναγκών του οδικού χάρτη, θα πρέπει να ενισχυθεί ο συντονισμός ανάμεσα στα διευθυντικά στελέχη της κοινής επιχείρησης F4E και της κοινοπραξίας EUROfusion
Η Επιτροπή έχει ήδη λάβει μέτρα προκειμένου να συμμορφωθεί με την παρούσα σύσταση διοργανώνοντας τακτικές συναντήσεις ανάμεσα στη διαχείριση της κοινοπραξίας EUROfusion, της κοινής επιχείρησης F4E 15 και εκπροσώπους της Επιτροπής. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί δύο συναντήσεις και η Επιτροπή είναι πρόθυμη να διασφαλίσει την πραγματοποίησή τους ανά περίπου έξι μήνες. Η Επιτροπή και τα υπόλοιπα μέρη προτίθενται να επισημοποιήσουν και να ενισχύσουν το εν λόγω πλαίσιο, ανάλογα με τις ανάγκες, ώστε να διασφαλίζεται η κατάλληλη εποπτεία της προόδου στον οδικό χάρτη και η διαχείριση σημαντικών πεδίων κοινής αρμοδιότητας μεταξύ των EUROfusion και της F4E (Σύντηξη για Ενέργεια F4E) .
Σύσταση 18 σχετικά με την αναθεώρηση του οδικού χάρτη για τη σύντηξη: Η Επιτροπή θα πρέπει να προβεί σε επίσημη αναθεώρηση του οδικού χάρτη για τη σύντηξη, ώστε να διασφαλίζεται ότι οποιαδήποτε αναθεώρηση του αρχικού οδικού χάρτη για τη σύντηξη ανήκει σε όλους τους συναφείς ενδιαφερομένους.
Ο οδικός χάρτης αποτελεί τη θεμελιώδη κατευθυντήρια στρατηγική της ερευνητικής προσπάθειας στο πεδίο της σύντηξης στην Ευρώπη. Η ισχύς της εν λόγω στρατηγικής συνίσταται στο ότι ο οδικός χάρτης έχει εγκριθεί, ή τουλάχιστον είναι αποδεκτός, από όλους τους συμμετέχοντες ως η πλέον κατάλληλη οδός για την ηλεκτρική ενέργεια από τη σύντηξη εντός ρεαλιστικού, αν και φιλόδοξου, χρονικού ορίζοντα. Η Επιτροπή επιθυμεί να διασφαλίσει τη συνεχή ευρεία αποδοχή του οδικού χάρτη στο μέλλον, ενώ ταυτόχρονα κατανοεί ότι οι επανεξετάσεις και οι αναθεωρήσεις του οδικού χάρτη θα εξακολουθήσουν να είναι σημαντικό στοιχείο της εξελισσόμενης στρατηγικής. Η παρούσα αναθεώρηση, η πρώτη των τελευταίων 5 ετών, είναι αναγκαία ενόψει του νέου σεναρίου αναφοράς του ITER, με το «πρώτο πλάσμα» να σημειώνει σήμερα καθυστέρηση 5 ετών ως προς τον αρχικό οδικό χάρτη. Είναι επίσης αναγκαία ενόψει των αποτελεσμάτων της έρευνας που διενεργείται στο πλαίσιο των διάφορων αποστολών του οδικού χάρτη. Παρά το γεγονός ότι η παρούσα αναθεώρηση κινήθηκε από την κοινοπραξία EUROfusion, επρόκειτο για διαφανή διαδικασία με πολλούς άλλους συμμετέχοντες (περιλαμβανομένων της κοινής επιχείρησης F4E και της βιομηχανίας) που εμπλέκονται σε αυτή. Το σχέδιο του αναθεωρημένου οδικού χάρτη συμπεριλήφθηκε επίσης στο πεδίο της ενδιάμεσης επανεξέτασης της κοινοπραξίας EUROfusion το 2016. Η αναθεωρημένη έκδοση διατηρεί την ίδια διάρθρωση (αποστολές, κρίσιμη πορεία) με την αρχική, ενώ επικαιροποιεί το σχέδιο υλοποίησης σύμφωνα με το νέο βασικό σενάριο του ITER. Τόσο η γενική συνέλευση της κοινοπραξίας EUROfusion όσο και το διοικητικό συμβούλιο της κοινής επιχείρησης F4E αναμένεται ότι θα εγκρίνουν την αναθεώρηση κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2018.
4Συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τις άμεσες δράσεις και η απάντηση της Επιτροπής
Η παρούσα ενότητα παρέχει απάντηση στις συστάσεις που απηύθυνε η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τις άμεσες δράσεις στην Επιτροπή.
Σύσταση 1 σχετικά με την εκπαίδευση και την κατάρτιση: Η ομάδα συνιστά στο Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) να συνεχίσει και, κατά το δυνατόν, να ενισχύσει τις δραστηριότητές του στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Η πρακτική εκπαίδευση και η επαγγελματική εμπειρία που προσφέρει το ΚΚΕρ στα εργαστήριά του σε σπουδαστές, νέους ερευνητές, ασκούμενους και υποψήφιους διδάκτορες είναι καίριας σημασίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η επόμενη γενιά πυρηνικών επιστημόνων και μηχανικών στην ΕΕ θα διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις σε βασικούς τομείς της πυρηνικής τεχνολογίας.
Η νέα στρατηγική του ΚΚΕρ για το 2030 16 εγκρίθηκε την άνοιξη του 2016· το γεγονός αυτό οδήγησε στην αναδιάρθρωση του ΚΚΕρ τον Ιούλιο του 2016 με τη σύσταση, υπό τη νέα διεύθυνση πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας, νέας μονάδας που ασχολείται με τη γνώση σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια και προστασία και τις πυρηνικές διασφαλίσεις.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής παρατήρησε ότι: «Τα επιτεύγματα του ΚΚΕρ σε αυτόν τον τομέα (κατάρτιση και εκπαίδευση) είναι πιθανότατα τα καλύτερα στον κόσμο» . Το ΚΚΕρ θα εξακολουθήσει να ενισχύει τον ρόλο του, με την παροχή πρόσβασης στην υποδομή ερευνών του, τη διάδοση γνώσεων, την προσφορά μαθημάτων και τον συντονισμό της διαχείρισης της γνώσης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας τόσο στα κράτη μέλη όσο και στις οικείες Γενικές Διευθύνσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ένα παράδειγμα είναι το πρόγραμμα ELINDER (European Learning Initiatives for Nuclear Decommissioning and Environmental Remediation - Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες μάθησης για τον παροπλισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος) που δρομολογήθηκε πρόσφατα και διερευνά τις ευκαιρίες για την ενίσχυση της ανάπτυξης, του συντονισμού και της προώθησης κατάλληλων προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε επίπεδο ΕΕ σε σχέση με τον παροπλισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη βιώσιμη αλληλεπίδραση με τους ενδιαφερόμενους παράγοντες της βιομηχανίας. Επιπλέον, το ΚΚΕρ ενισχύει τη συνεργασία του με το Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Πυρηνικής Εκπαίδευσης (European Nuclear Education Network - ΕΝΕΝ).
Το ΚΚΕρ θα εξακολουθήσει να διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Πόρων στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας (European Human Resource Observatory in the Nuclear Energy Sector - EHRO-N) και να συμβάλλει στον καθορισμό των απαιτήσεων για το Ευρωπαϊκό σύστημα ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET). Θα εξακολουθήσει να οργανώνει και να προσφέρει μαθήματα κατάρτισης και διαλέξεις σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια και προστασία και τις πυρηνικές διασφαλίσεις, καθώς και να περιλαμβάνει μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς σπουδαστές στα ερευνητικά προγράμματα του ΚΚΕρ. Προκειμένου να ενισχύσει τη συμβολή του στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και κατάρτισης σε διάφορους τομείς και στο πλαίσιο της στρατηγικής του για το 2030, το ΚΚΕρ διευρύνει την ερευνητική υποδομή του σε εξωτερικούς χρήστες μέσω διαφόρων προγραμμάτων και πρωτοβουλιών.
Ένα παράδειγμα μαθήματος με ακαδημαϊκή αναγνώριση στον τομέα των πυρηνικών διασφαλίσεων και της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων είναι το εξαιρετικά επιτυχημένο ετήσιο πρόγραμμα ESARDA, το οποίο θα επεκταθεί και εκτός Ευρώπης τα προσεχή έτη.
Το Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Κέντρο Πυρηνικής Ασφάλειας EUSECTRA βρίσκεται πλέον σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία και παρέχει υποστήριξη στις αρχές των κρατών μελών στον τομέα των πυρηνικών διασφαλίσεων και της πυρηνικής ασφάλειας.
Η νέα πρωτοβουλία Collaborative Doctoral Partnerships (Σύμπραξη Συνεργασίας Διδακτορικών Σπουδών) αποτελεί ένα μέσο για τη δημιουργία συμπράξεων με ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε συγκεκριμένα θέματα διδακτορικού επιπέδου. Τούτο θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της ακύρωσης προηγούμενων προγραμμάτων επιχορηγήσεων για διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς ερευνητές, διατηρώντας το ίδιο υψηλό επίπεδο ποιότητας στην εκπαίδευση και την κατάρτιση όπως και στο παρελθόν.
Σύσταση 2 σχετικά με την επικοινωνία και την εξωστρέφεια: Η επιτροπή συνιστά στο ΚΚΕρ να γίνει πιο εξωστρεφές ώστε να προβληθεί περισσότερο ως δημόσιος οργανισμός εμπειρογνωμόνων στον συγκεκριμένο τομέα. Οι δραστηριότητες του ΚΚΕρ στη διαχείριση της γνώσης θα πρέπει να επικεντρωθούν στην παροχή σωστής ενημέρωσης σχετικά με τα πυρηνικά ζητήματα, όχι μόνο στους πυρηνικού οργανισμούς, αλλά και σε άλλους ενδιαφερόμενους, κυρίως στους πολιτικούς και το ευρύ κοινό. Εκ των πραγμάτων, το ΚΚΕρ αποτελεί τη φωνή της ΕΕ σε τεχνικά ζητήματα και θα πρέπει να είναι πιο φιλόδοξο από αυτήν την άποψη. Δεν υπάρχει κανένας άλλος οργανισμός μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ που να είναι σε θέση να επιληφθεί των διαφόρων πτυχών της πυρηνικής ενέργειας με τόσο υψηλό επίπεδο εμπειρογνωσίας και γνώσεων.
Η αναδιοργάνωση του ΚΚΕρ και ειδικότερα η νέα μονάδα διαχείρισης γνώσεων σχετικά με την πυρηνική ενέργεια θα υποστηρίξει και θα βελτιώσει την προβολή της εμπειρογνωσίας του ΚΚΕρ σε τεχνικά ζητήματα και ζητήματα πυρηνικής ενέργειας. Αποστολή της είναι η διαχείριση και η διάδοση της γνώσης που παράγουν οι επιστημονικές μονάδες της διεύθυνσης πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας μέσω της καταγραφής, της συλλογής, της ανάλυσης, του ποιοτικού ελέγχου και της διάδοσης σχετικών επιστημονικών δεδομένων, μεθόδων και εργαλείων με συστηματικό και εύληπτο τρόπο. Καθήκον της είναι επίσης η παρακολούθηση των διαθέσιμων γνώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και η διευκόλυνση της ανοικτής πρόσβασης στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του ΚΚΕρ, μεταξύ άλλων για σκοπούς κατάρτισης και εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην πρόβλεψη των γνωστικών αναγκών, στην καταγραφή των γνωστικών κενών και στην υποβολή προτάσεων σχετικά με τις έρευνες που θα διενεργεί το ΚΚΕρ.
Σύσταση 3 σχετικά με τον προγραμματισμό: Η επιτροπή συνιστά στο ΚΚΕρ να εισάγει συστηματικά τεχνικές διαχείρισης έργων κατά την υλοποίηση του προγράμματος Ευρατόμ. Η επιτροπή διαπίστωσε βελτιωμένο προγραμματισμό, σαφέστερους στόχους και συνεπέστερη υποβολή εκθέσεων, αλλά το ΚΚΕρ δεν έχει κατορθώσει να εφαρμόσει αυστηρό προγραμματισμό και να προχωρήσει στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων της Ευρατόμ που προβλέπονται στις προηγούμενες αξιολογήσεις. Το ΚΚΕρ οφείλει να καλλιεργήσει μια νοοτροπία διαχείρισης έργων προκειμένου να επιτευχθεί ο μέγιστος αντίκτυπος και να εξασφαλιστεί η μέγιστη αποδοτικότητα του προγράμματος.
Η καθιέρωση τεχνικών διαχείρισης έργων από το ΚΚΕρ για τη διαχείριση του προγράμματος εργασιών του βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι φάσεις έναρξης και σχεδιασμού έχουν ήδη υλοποιηθεί και αποδίδουν καρπούς, όπως διαπίστωσε η επιτροπή (σαφέστεροι στόχοι, συνεπέστερη υποβολή εκθέσεων και βελτίωση της διαφάνειας του προγράμματος). Μετά τον καθορισμό της στρατηγικής του για το 2030 και την τροποποίηση της οργάνωσής του το 2016 για την ενίσχυση της διακυβέρνησής του, το ΚΚΕρ καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση της παρακολούθησης και της διαχείρισης της υλοποίησης της φάσης εκτέλεσης και κλεισίματος του προγράμματος του κύκλου διαχείρισης έργων.
Ο αυξανόμενος αριθμός των μελών του προσωπικού του ΚΚΕρ που παρακολουθούν επιμορφωτικά σεμινάρια σχετικά με τη διαχείριση έργων, ορισμένα εκ των οποίων λαμβάνουν πιστοποίηση ως επαγγελματίες, αναδεικνύει τη βαρύτητα που δίνεται στην περαιτέρω εμπέδωση μιας νοοτροπίας διαχείρισης έργων στο ΚΚΕρ.
Σύσταση 4 σχετικά με τους πόρους: Η επιτροπή συνιστά στο ΚΚΕρ να διαμορφώσει λεπτομερή, τεκμηριωμένη εικόνα των ικανοτήτων, του ανθρώπινου δυναμικού και της υποδομής της διεύθυνσης πυρηνικής ενέργειας, με απογραφή των τεχνικών ομάδων του, του κρίσιμου ορίου μεγέθους κάθε ομάδας και της κατηγορίας προτεραιότητας (1, 2, 3) των εν λόγω ομάδων. Τα παραπάνω θα επιτρέψουν την ανάληψη δράσης για τη διατήρηση συγκεκριμένης ικανότητας ή, εάν χρειαστεί, τη λήψη εμπεριστατωμένης απόφασης σχετικά με τις ικανότητες που θα πρέπει να καταργηθούν.
Τον Σεπτέμβριο του 2016, το ΚΚΕρ ολοκλήρωσε την αξιολόγηση όλων των ερευνητικών υποδομών και των εργαστηρίων του, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηρίων της Ευρατόμ. Στην αξιολόγηση παρέχεται λεπτομερής περιγραφή των εργαστηρίων και της ερευνητικής υποδομής, όσον αφορά μεταξύ άλλων, τη χρήση, την κατάσταση ή τις ανάγκες βελτίωσης, τις δαπάνες λειτουργίας και προσωπικού, το πειραματικό έργο που διεξάγεται και τα στρατηγικά σχέδια για την ανάπτυξη της υποδομής του ΚΚΕρ. Η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη της ερευνητικής υποδομής του ΚΚΕρ θα πρέπει να εστιασθεί στη βελτιστοποίηση της αξιοποίησης και της αλληλοσυμπλήρωσης των εγκαταστάσεων. Η εν λόγω ανάπτυξη θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που συνιστούν ο κατακερματισμός των εργαστηρίων σε διαφορετικές τοποθεσίες ανά την Ευρώπη, η βελτιστοποίηση της αξιοποίησης των πόρων, η μεγιστοποίηση της αξιοποίησης των εργαστηριακών υποδομών, η αντιμετώπιση της απαξίωσης ορισμένων άλλων, η διατήρηση σύγχρονων οργάνων και εξοπλισμού, η αύξηση των συνεργιών κ.λπ. Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας των ρυθμιστικών αρχών στις χώρες υποδοχής είναι η βασική προτεραιότητα. Στο ΚΚΕρ έχει συσταθεί ειδική διοικούσα επιτροπή σύμφωνα με τις συστάσεις της επανεξέτασης του 2016.
Η μελέτη αυτή αποτελεί τη βάση για τον καθορισμό της στρατηγικής, που θα καθορίζει τις προτεραιότητες της ερευνητικής υποδομής του ΚΚΕρ, καθώς και για τη σύσταση των ομάδων που θα αναλάβουν τη διαχείρισή της. Συνδέεται σαφώς με τις προτεραιότητες που καθορίζονται στη στρατηγική του ΚΚΕρ, το πρόγραμμα Ευρατόμ και εν τέλει τα κράτη μέλη. Η στρατηγική για την περαιτέρω ανάπτυξη της ερευνητικής υποδομής του ΚΚΕρ της Ευρατόμ θα λαμβάνει υπόψη την πολυμορφία της ερευνητικής υποδομής και των ομάδων. Συνεπώς, η μελλοντική ανάπτυξη και η αναβάθμιση της υποδομής θα βασίζεται στην καλύτερη ενοποίηση και βελτιστοποίησή της, λαμβάνοντας υπόψη την αλληλοσυμπλήρωση των διαφόρων πειραματικών ικανοτήτων για τη διασφάλιση συνεκτικών πυρηνικών εργαστηρίων ευρείας εμβέλειας, κατάλληλων για την υλοποίηση του προγράμματος εργασιών του ΚΚΕρ. Περαιτέρω έμφαση θα δοθεί στην παράμετρο της ανοικτής πρόσβασης και της αλληλοσυμπλήρωσης με τα εξωτερικά εργαστήρια στα κράτη μέλη.
Σύσταση 5 σχετικά με την οργάνωση: Η ομάδα συνιστά στο ΚΚΕρ να προβλέψει τη δημιουργία συμβατικής σχέσης μεταξύ, αφενός, της διεύθυνσης του προγράμματος και της μονάδας συντονισμού της Ευρατόμ και, αφετέρου, της διεύθυνσης πυρηνικής ενέργειας που είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση της έρευνας, ώστε να εξασφαλιστεί άριστη σχέση μεταξύ των δύο διαλειτουργικών τμημάτων που είναι υπεύθυνα για την εκπλήρωση των καθηκόντων του στο πλαίσιο της Ευρατόμ.
Το νέο οργανόγραμμα του ΚΚΕρ, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2016, συγκεντρώνει σε μια ενιαία διεύθυνση όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια. Χάρη στη νέα οργανωτική δομή, υπάρχουν πλέον σαφείς δεσμοί μεταξύ της διεύθυνσης πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας (υπεύθυνη για την εκτέλεση των εργασιών), της διεύθυνσης για τον συντονισμό της στρατηγικής και του προγράμματος εργασίας (συντονισμός της υλοποίησης του προγράμματος εργασιών σύμφωνα με την καθορισμένη στρατηγική) και της διεύθυνσης πόρων (υπεύθυνη για την παροχή των απαραίτητων πόρων). Τέθηκε σε εφαρμογή συντονιστικός μηχανισμός μεταξύ των διευθύνσεων για τον συντονισμό της στρατηγικής και του προγράμματος εργασιών και για την πυρηνική ασφάλεια και την προστασία, ώστε να εξειδικευτεί σαφώς ο ρόλος και η εντολή του κάθε μέρους. Θα εξεταστεί η ανάληψη περαιτέρω δράσεων, εάν κριθεί απαραίτητο.
Σύσταση 6 σχετικά με τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας: Η ομάδα συνιστά στο ΚΚΕρ να αναλάβει το βάρος της απόδειξης της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας και να παρέχει πειστικά στοιχεία για μελλοντική εξωτερική αξιολόγηση που θα αποδεικνύουν ότι εκτελεί το έργο του με οικονομικά αποδοτικό τρόπο.
Το ΚΚΕρ αποδέχεται τη σύσταση και θα καταβάλλει προσπάθειες για να παράσχει πιο ολοκληρωμένα και συγκρίσιμα στοιχεία.
Όσον αφορά την επιστημονική έρευνα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, ήταν ανέκαθεν δύσκολο να εκτιμηθεί η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, ιδίως όσον αφορά τις νέες ερευνητικές δραστηριότητες αιχμής, καθώς και τα πολύπλοκα ή μεγάλης διάρκειας έργα στα οποία χρησιμοποιούνται μοναδικές εγκαταστάσεις, όπως συμβαίνει συχνά στον τομέα της πυρηνικής τεχνολογίας. Η έλλειψη κατάλληλων συγκριτικών αξιολογήσεων και/ή επιλογών αναφοράς καθιστά πολύ δύσκολη την ποσοτικοποίηση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας με τον συνήθη τρόπο. Επιπλέον, συχνά είναι δύσκολη η εκτίμηση επιπτώσεων των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο, το ΚΚΕρ ακολουθεί μια ετήσια διαδικασία αξιολόγησης των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν κατά το προηγούμενο έτος. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολογούνται δύο πτυχές: η παραγωγικότητα από την άποψη του αριθμού των εκροών που επιτεύχθηκαν για την υποστήριξη των πολιτικών ή των επιστημονικών δημοσιεύσεων, και ο αντίκτυπος στη στήριξη της πολιτικής που προκύπτει από τις παρεχόμενες εκροές και αναλύεται βάσει προκαθορισμένου γενικού συνόλου δεικτών επιπτώσεων. Τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης αποτελούν δεδομένα καίριας σημασίας για τις βασικές και υποχρεωτικές ανάγκες του κύκλου στρατηγικού προγραμματισμού και σχεδιασμού της Επιτροπής. Είναι επίσης ουσιώδη για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων και της στρατηγικής εναρμόνισης του προγράμματος εργασιών του ΚΚΕρ.
Η αναδιοργάνωση των διευθύνσεων του ΚΚΕρ συγκεντρώνει σε μια και μόνον διεύθυνση όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες διοικητικές λειτουργίες (όπως αυτές που σχετίζονται με το ανθρώπινο δυναμικό, τα οικονομικά, την εφοδιαστική, την ασφάλεια κ.λπ.), οι οποίες ομαδοποιούνται σε μια και μόνον διεύθυνση. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η βελτίωση της αποτελεσματικότητας, μέσω της βελτιστοποίησης της χρήσης των ανθρώπινων πόρων, της αποφυγής της αλληλεπικάλυψης των λειτουργιών στις διάφορες τοποθεσίες του ΚΚΕρ, του εξορθολογισμού των γραμμών διοίκησης/αναφοράς και της απλοποίησης των βασικών διαδικασιών. Η αξιολόγηση του συνόλου των ερευνητικών υποδομών του ΚΚΕρ, οι ευκαιρίες για συνέργεια και αλληλοσυμπλήρωση που εντοπίστηκαν και η βελτίωση της διαχείρισης της υποδομής του τομέα ΤΠΕ πραγματοποιούνται μέσω μιας νέας συνεκτικής διακυβέρνησης και αρχιτεκτονικής.
Σύσταση 7 σχετικά με το πρόγραμμα Ευρατόμ: Η ομάδα τάσσεται υπέρ ενός ισχυρού προγράμματος Ευρατόμ που θα βοηθήσει την Ευρώπη να πρωτοστατήσει στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και να διατηρήσει την ηγετική θέση της στον τομέα της τεχνολογίας, όπως προτείνεται στη δέσμη μέτρων για την Ενεργειακή Ένωση. Η ομάδα συνιστά ότι το εν λόγω πρόγραμμα θα πρέπει:
a)να υποστηρίζει την ανάγκη της ΕΕ να διατηρεί τη δυνατότητα διαχείρισης της πυρηνικής ασφαλείας και προστασίας και των πυρηνικών διασφαλίσεων από το ΚΚΕρ και τους σχετικούς οργανισμούς έρευνας και κατάρτισης στα κράτη μέλη·
β) να επιτύχει «σύγκλιση» μεταξύ των άμεσων και των έμμεσων δράσεων στην έρευνα στον τομέα της σχάσης, κάτι που σημαίνει ότι η Επιτροπή θα πρέπει:
I.να εφαρμόζει συνεκτικό προγραμματισμό των δύο μερών με σαφώς καθορισμένες διαδικασίες διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων, αξιοποιώντας πλήρως την επάρκεια και τη μη μοναδική θέση του ΚΚΕρ, το οποίο δεν ανταγωνίζεται πλέον για χρηματοδότηση στο πλαίσιο των έμμεσων δράσεων και συμμετέχει σε κάθε έργο εφόσον αυτό συνεπάγεται προστιθέμενη αξία, αν και μόνο για σκοπούς διαχείρισης της πυρηνικής γνώσης·
II.να προτείνει να περιληφθεί στην επέκταση της Ευρατόμ (2019-2020) μία εκ των υστέρων αξιολόγηση των δραστηριοτήτων πυρηνικής σχάσης στο πρόγραμμα, η οποία θα διεξαχθεί το 2022.
Προς τον σκοπό αυτό, το ΚΚΕρ θα πρέπει να ξεκινήσει να διαμορφώνει μακροπρόθεσμη προοπτική για τις δικές δραστηριότητές του στο πλαίσιο ολοκληρωμένης και συνεκτικής πρότασης για τις άμεσες και έμμεσες δράσεις στο ένατο πρόγραμμα έρευνας και κατάρτισης της Ευρατόμ, σε συντονισμό με τα κράτη μέλη και υπό τη συνεπή διαχείριση των υπηρεσιών της Επιτροπής.
Το ΚΚΕρ αποδέχεται πλήρως τη σύσταση για ένα ισχυρό πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ που υποστηρίζει τις ανάγκες της ΕΕ και των κρατών μελών. Θα συνεχίσει να συμμορφώνεται με την εντολή του που εστιάζει στην πυρηνική ασφάλεια και προστασία και τις πυρηνικές διασφαλίσεις, καθώς και στη στήριξη της υλοποίησης των πολιτικών της ΕΕ στους συγκεκριμένους τομείς.
Το έργο του ΚΚΕρ είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η Επιτροπή είναι σε θέση να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις της στους τομείς της πυρηνικής ασφάλειας, της διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, της ακτινοπροστασίας και της πυρηνικής ασφάλειας. Αυτό αποδεικνύεται από την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη που παρέχει το ΚΚΕρ στην υλοποίηση των οδηγιών του Συμβουλίου για την πυρηνική ασφάλεια (όπως τροποποιήθηκαν το 2014), τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων και τα βασικά πρότυπα ασφάλειας. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται επίσης από την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη που παρέχεται από το ΚΚΕρ στις δραστηριότητες προβολής της ΕΕ μέσω της υλοποίησης του μηχανισμού συνεργασίας στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και του μηχανισμού συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πυρηνικές διασφαλίσεις και, σε ορισμένο βαθμό, η πυρηνική προστασία (πυρηνική ανίχνευση και εγκληµατολογική έρευνα περί τα πυρηνικά) αποτελούν τομείς στους οποίους οι επιστημονικές και τεχνικές ικανότητες του ΚΚΕρ έχουν μακροχρόνια διεθνή αναγνώριση. Συνεπώς, το ΚΚΕρ βρίσκεται σε ιδανική θέση για να εξακολουθήσει να στηρίζει τα κράτη μέλη και τις πολιτικές, εφόσον διατηρεί και εμβαθύνει την εμπειρογνωσία του.
Το ΚΚΕρ αναγνωρίζει επίσης τη σημασία της σύστασης σχετικά με την ανάγκη για συνεκτική και ολοκληρωμένη προσέγγιση στις άμεσες και τις έμμεσες δράσεις. Οι προσπάθειες ενίσχυσης των συνεργειών μεταξύ έμμεσων και άμεσων δράσεων θα συνεχιστούν. Τα τελευταία χρόνια διεξήχθησαν συζητήσεις με τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, η οποία είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση του προγράμματος έμμεσων δράσεων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνοχή και των δύο τύπων δράσεων. Το ΚΚΕρ συμμετέχει με διάφορους τρόπους (συμβούλια, ομάδες εργασίας, ...) σε υφιστάμενες ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες με στόχο την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Αυτές οι προσπάθειες για την ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ έμμεσων και άμεσων δράσεων θα συνεχιστούν στο μέλλον, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή και η αποτελεσματικότητα σε ολόκληρο το φάσμα του προγράμματος Ευρατόμ.
Σύσταση 8 σχετικά με τη συνέργεια μεταξύ πυρηνικών και μη πυρηνικών δραστηριοτήτων: Η ομάδα συνιστά στο ΚΚΕρ να ενισχύσει τη συνέργεια μεταξύ των πυρηνικών και των μη πυρηνικών δραστηριοτήτων του και να συμπεριλάβει τα αποτελέσματα στις προτάσεις του στο επόμενο πρόγραμμα έρευνας της Ευρατόμ (2021-2025) και στο ένατο πρόγραμμα-πλαίσιο. Η ομάδα χαιρετίζει την πρόθεση της στρατηγικής του ΚΚΕρ να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες μετάδοσης γνώσεων σε τομείς όπως η ενεργειακή πολιτική, η κλιματική αλλαγή, οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), η ασφάλεια και η ετοιμότητα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Εντούτοις, η ομάδα συνιστά ανεπιφύλακτα να διατηρήσει το ΚΚΕρ στο πρόγραμμα εργασιών του ένα σαφώς καθορισμένο πυρηνικό τμήμα.
Η στρατηγική του ΚΚΕρ για το 2030, που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2016 από το ΚΚΕρ, καθορίζει την προοπτική και την αποστολή του. Εστιάζει σε μεγάλο βαθμό στην κατάργηση των στεγανών μεταξύ των διαφόρων πτυχών της επιστημονικής εμπειρογνωσίας του ΚΚΕρ. Η νέα στρατηγική του ΚΚΕρ βασίζεται σε τρεις ευρύτερες παραμέτρους: την ανταγωνιστικότητα και τη δικαιοσύνη, οι οποίες αντανακλούν τον μακροπρόθεσμο στόχο της ΕΕ να διαμορφωθεί ευημερούσα κοινωνική οικονομία της αγοράς· και την ανθεκτικότητα, η οποία έχει εξελιχθεί σε σημαντικό ζήτημα μετά την τελευταία οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του, το ΚΚΕρ θα απλουστεύσει τις δραστηριότητές του με άξονα δέκα προτεραιότητες: i) οικονομία, χρηματοοικονομικά και αγορές· ii) ενέργεια και μεταφορές iii) εκπαίδευση, δεξιότητες και απασχόληση· iv) τρόφιμα, διατροφή και υγεία· v) περιβάλλον, έλλειψη πόρων, κλιματική αλλαγή και βιωσιμότητα· vi) άνθρωποι, διακυβέρνηση σε πολυπολιτισμικές και δικτυωμένες κοινωνίες· vii) ασφάλεια των πολιτών· viii) μετανάστευση και εδαφική ανάπτυξη· ix) δεδομένα και ψηφιακοί μετασχηματισμοί· x) συστήματα και διαδικασίες καινοτομίας.
Εν προκειμένω, θα επιδιωχθεί μελλοντικά μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ των πυρηνικών και των μη πυρηνικών δραστηριοτήτων και εφαρμογών της πυρηνικής επιστήμης στους ακόλουθους τομείς:
-ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού - απώλεια σημαντικού μέρους της δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής στην Ευρώπη (π.χ. πολιτική απόφαση, έλλειψη επενδυτικού πλαισίου, γήρανση των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής)
-χρηματοδότηση των τελικών σταδίων του κύκλου πυρηνικού καυσίμου (προφίλ κινδύνου των κεφαλαίων)
-συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων
-ασφάλεια εφοδιασμού με ιατρικά ραδιοϊσότοπα - οικονομική διάρθρωση της αγοράς, μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής, πλήρης ανάκτηση του κόστους
-εφαρμογές των πυρηνικών επιστημών στην υποστήριξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.
5Συμπεράσματα
Η ενδιάμεση αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα Ευρατόμ έχει ιδιαίτερη σημασία για ολόκληρο το φάσμα των δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας, των πυρηνικών διασφαλίσεων, της διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, της ακτινοπροστασίας και της ενέργειας σύντηξης. Η δράση σε επίπεδο ΕΕ εξακολουθεί να είναι καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν όλα τα κράτη μέλη στους συγκεκριμένους τομείς. Το πρόγραμμα Ευρατόμ εξασφαλίζει τη βέλτιστη αξιοποίηση της δημόσιας χρηματοδότησης, καθώς αποφεύγει τις περιττές αλληλοεπικαλύψεις, και παράλληλα εξασφαλίζει την απαιτούμενη προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, οικονομίες κλίμακας, συντονισμό και εναρμόνιση. Από αυτή την άποψη, το πρόγραμμα Ευρατόμ παραμένει σημαντικός παράγοντας στο τοπίο της ευρωπαϊκής πυρηνικής έρευνας.
Δεδομένων των αποτελεσμάτων της έρευνας που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης των δραστηριοτήτων ή του τρόπου υλοποίησης του τρέχοντος προγράμματος για τα δύο έτη 2019-2020 στα οποία παρατείνεται το πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, η πρόταση της Επιτροπής για κανονισμό του Συμβουλίου που θα παρατείνει το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ έως το 2019-2020, η οποία εγκρίθηκε από κοινού με την παρούσα έκθεση, συνεχίζεται με το ίδιο πεδίο εφαρμογής και τους ίδιους στόχους με το ισχύον πρόγραμμα Ευρατόμ (2014-2018) σύμφωνα με την αρχική επταετή εκτίμηση επιπτώσεων.
Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα του προγράμματος, οι εκθέσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής υποδεικνύουν ότι για ορισμένους τομείς απαιτούνται δράσεις από την Επιτροπή και/ή τους δικαιούχους. Οι εν λόγω δράσεις θα εξεταστούν κατά περίπτωση τους προσεχείς μήνες με γνώμονα τη βελτιστοποίηση της υλοποίησης του προγράμματος κατά την περίοδο παράτασης 2019-2020 και την καλύτερη προετοιμασία του νέου προγράμματος μετά το 2020. Άλλες συστάσεις, ιδίως σχετικά με τις μακροπρόθεσμες πτυχές της πυρηνικής έρευνας ή τα μέσα του προγράμματος Ευρατόμ που είναι κοινές με το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», θα αναλυθούν περαιτέρω στην εκ των προτέρων εκτίμηση επιπτώσεων του προγράμματος Ευρατόμ (μετά το 2020) για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.