ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 19.10.2017
COM(2017) 604 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
βάσει του άρθρου 29 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2365 της 25ης Νοεμβρίου 2015 περί διαφάνειας των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων και επαναχρησιμοποίησης, και περί τροποποιήσεως του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
βάσει του άρθρου 29 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2365 της 25ης Νοεμβρίου 2015 περί διαφάνειας των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων και επαναχρησιμοποίησης, και περί τροποποιήσεως του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012
1.Εισαγωγή
Σκοπός του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2365 περί διαφάνειας των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων και επαναχρησιμοποίησης (SFTR) είναι να καταστήσει δυνατή την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων του σκιώδους τραπεζικού συστήματος (μη τραπεζική πιστωτική διαμεσολάβηση) και να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που εγκυμονούν οι συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων (ΣΧΤ).
Οι ΣΧΤ είναι εξασφαλισμένες συναλλαγές χρηματοδότησης ή δανεισμού που συνεπάγονται προσωρινή ανταλλαγή περιουσιακών στοιχείων, με το ένα σκέλος της συναλλαγής να χρησιμεύει ως εγγύηση (εξασφαλίσεις). Οι συμφωνίες επαναγοράς (repos) συνιστούν την πιο σημαντική κατηγορία ΣΧΤ από την άποψη των οφειλόμενων ποσών και του κύκλου εργασιών. Γενικά βασίζονται στην ανάγκη δανειοληψίας. Από την άποψη του δανειολήπτη, η συναλλαγή συνίσταται στην πώληση τίτλων έναντι μετρητών, με παράλληλη εκ των προτέρων συμφωνία για επαναγορά των τίτλων σε προκαθορισμένη τιμή. Οι τίτλοι που πωλούνται χρησιμεύουν ως εξασφαλίσεις για τον αγοραστή (πάροχο των μετρητών) στη συμφωνία επαναγοράς. Ο δανεισμός τίτλων, η δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία ΣΧΤ, ωθείται κυρίως από τη ζήτηση συγκεκριμένων τίτλων στην αγορά, π.χ. για ανοικτές πωλήσεις ή διακανονισμούς. Σε αυτό το είδος συναλλαγών ο αντισυμβαλλόμενος δανείζει τίτλους έναντι αμοιβής ως εξασφάλιση με τη μορφή μετρητών ή άλλων τίτλων που έχουν δοθεί από άλλον αντισυμβαλλόμενο.
Οι ΣΧΤ επιτρέπουν στις τράπεζες και στους μη τραπεζικούς συμμετέχοντες στην αγορά να έχουν πρόσβαση σε εξασφαλισμένη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση/δανεισμό, δημιουργώντας εν προκειμένω ευκαιρίες επενδύσεων και χρηματοδότησης χαμηλού κινδύνου. Ως εκ τούτου, οι ΣΧΤ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του υφιστάμενου χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος. Η εύρυθμη λειτουργία των αγορών ΣΧΤ είναι καίριας σημασίας για τη μεταβίβαση μετρητών και τίτλων μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά, δηλαδή μεταξύ χρηματοπιστωτικών και μη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Στηρίζουν επίσης την εξεύρεση τιμών και τη ρευστότητα της δευτερογενούς αγοράς για διάφορους τίτλους και διευκολύνουν την εφαρμογή στρατηγικών για τη διαχείριση των κινδύνων και τη διαχείριση των εξασφαλίσεων 1 . Επιπλέον, ιδίως οι αγορές συμφωνιών επαναγοράς διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στις πράξεις νομισματικής πολιτικής των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών. Ωστόσο οι ΣΧΤ μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αύξηση της μόχλευσης και της φιλοκυκλικότητας, όπως κατέδειξε η εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2007-2008. Οι ΣΧΤ βελτιώνουν επίσης την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών συμμετεχόντων στην αγορά και μπορούν, ως εκ τούτου, να αυξήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης χρηματοοικονομικών κινδύνων.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ) είναι αρμόδιο για τον εντοπισμό ανάλογων κινδύνων και την έκδοση συστάσεων προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω κίνδυνοι με διεθνώς συντονισμένο τρόπο. Τον Αύγουστο του 2013, το ΣΧΣ ενέκρινε πλαίσιο πολιτικής 2 για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εγκυμονεί το σκιώδες τραπεζικό σύστημα για τον δανεισμό τίτλων και τις συμφωνίες επαναγοράς. Το πλαίσιο περιλαμβάνει σειρά συστάσεων πολιτικής και εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 από τους ηγέτες της G-20. Ορισμένες από τις συστάσεις αποσκοπούν στην ενίσχυση της διαφάνειας των αγορών ΣΧΤ μέσω της κανονιστικής υποχρέωσης συχνής και λεπτομερούς υποβολής εκθέσεων. Ο κανονισμός SFTR ανταποκρίνεται στις εν λόγω συστάσεις σε επίπεδο ΕΕ.
Τον Νοέμβριο του 2015 το ΣΧΣ διεύρυνε τις συστάσεις πολιτικής που εξέδωσε 3 με κανονιστικό πλαίσιο για τις περικοπές σε μη κεντρικώς εκκαθαριζόμενες ΣΧΤ. Περικοπή είναι έκπτωση που εφαρμόζεται στην αξία των παρεχόμενων εξασφαλίσεων προκειμένου να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος της αγοράς. Στόχος των περικοπών είναι η πρόληψη της υπερβολικής μόχλευσης και ο μετριασμός του κινδύνου συγκέντρωσης και αθέτησης.
2.Σκοπός της έκθεσης και προτάσεις των ενδιαφερόμενων μερών
Σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 3 του κανονισμού SFTR, η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει έκθεση «όσον αφορά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στις διεθνείς προσπάθειες μετριασμού των κινδύνων που συνδέονται με τις ΣΧΤ, συμπεριλαμβανομένων των συστάσεων του ΣΧΣ σχετικά με τις περικοπές σε μη κεντρικώς εκκαθαριζόμενες ΣΧΤ, καθώς και όσον αφορά την καταλληλότητα των εν λόγω συστάσεων για τις ενωσιακές αγορές».
Προκειμένου να τεθούν οι συστάσεις του ΣΧΣ εντός πλαισίου και να ανταποκρίνονται στη δέσμευση που ανέλαβε η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της σχετικά με τη διαδικασία συγκέντρωσης αποδεικτικών στοιχείων 4 , η παρούσα έκθεση παρέχει επίσης σύντομη αξιολόγηση των ευρωπαϊκών αγορών ΣΧΤ.
Όπως απαιτείται στο πλαίσιο του κανονισμού SFTR, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) εκπόνησε έκθεση 5 , σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ), στην οποία αξιολογούνται τα ακόλουθα:
·αν η χρήση των ΣΧΤ επιφέρει σημαντική αύξηση μόχλευσης που δεν καλύπτεται από τους ισχύοντες κανόνες·
·κατά περίπτωση, τις διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις προς αντιμετώπιση αυτής της αύξησης·
·αν είναι απαραίτητα περαιτέρω μέτρα για τη μείωση της φιλοκυκλικότητας αυτής της μόχλευσης.
Επιπλέον, για την κατάρτιση της εν λόγω έκθεσης ελήφθη υπόψη σειρά άλλων εγγράφων πολιτικής και συνεισφορών, ιδίως τα προαναφερθέντα έγγραφα του ΣΧΣ, καθώς και εκθέσεις της ΕΣΣΚ 6 7 και της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (ΤΔΔ) 8 .
3.Αγορές ΣΧΤ
3.1.Λειτουργία των ευρωπαϊκών αγορών ΣΧΤ
Οι αγορές ΣΧΤ διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στο σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα στηρίζοντας τις ανάγκες των συμμετεχόντων στην αγορά για εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και παροχή εξασφαλίσεων. Οι συμφωνίες επαναγοράς είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για τη λειτουργία των διατραπεζικών αγορών, παρέχοντας εναλλακτική λύση στον μη εξασφαλισμένο διατραπεζικό δανεισμό και τις προθεσμιακές καταθέσεις, με στόχο την κάλυψη των ελάχιστων αποθεματικών και τη διαχείριση των αναγκών ρευστότητας.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση αυξήθηκε η σημασία του μετριασμού του κινδύνου αντισυμβαλλομένου, γεγονός που οδήγησε σε αυξανόμενη ζήτηση για εξασφαλίσεις εκ μέρους των συμμετεχόντων στην αγορά. Ως εκ τούτου, υπήρξε ισχυρή μετατόπιση από τις αγορές μη εξασφαλισμένου δανεισμού στις αγορές εξασφαλισμένου δανεισμού. Ο κύκλος εργασιών της αγοράς εξασφαλισμένου δανεισμού ήταν 10 φορές υψηλότερος από εκείνον της αγοράς μη εξασφαλισμένου δανεισμού το 2015, σε σύγκριση με συντελεστή 1,6 το 2008 9 . Όσον αφορά τον όγκο της αγοράς, τα οφειλόμενα ποσά στις ευρωπαϊκές αγορές συμφωνιών επαναγοράς ανήλθαν σε 5,6 τρισ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 13 % των συνολικών περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών της ΕΕ ή στο 25 % των οφειλόμενων ομολόγων και εισηγμένων μετοχών εκφρασμένων σε ευρώ 10 .
Οι συμφωνίες επαναγοράς δεν συμβάλλουν απλώς στην πρόσβαση σε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Οι θεσμικοί επενδυτές και οι μη χρηματοπιστωτικοί αντισυμβαλλόμενοι επωφελούνται από τις αγορές συμφωνιών επαναγοράς προκειμένου να αποθηκεύσουν μετρητά και να εξασφαλίσουν τόκους. Επιπλέον, οι τράπεζες και οι μη τραπεζικοί συμμετέχοντες στην αγορά συχνά επιδιώκουν να αποκτήσουν τίτλους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εξασφαλίσεις για τη στήριξη χρηματοπιστωτικών συναλλαγών εκτός της δανειοληψίας/δανειοδοσίας μετρητών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω συμφωνιών επαναπώλησης, γεγονός που συνεπάγεται πραγματική πώληση και επαναπώληση χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων ή συναλλαγές δανεισμού τίτλων, μια ακόμα σημαντική κατηγορία ΣΧΤ. Οι ΣΧΤ χρησιμοποιούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ως πηγή τίτλων. π.χ. για την πραγματοποίηση ανοικτών πωλήσεων. Η αυξημένη παροχή εξασφαλίσεων για συναλλαγές εξωχρηματιστηριακών παραγώγων (OTC), συμπεριλαμβανομένης της μετατόπισης σε συμψηφισμό μέσω κεντρικού αντισυμβαλλόμενου (CCP) έχει συνδέσει στενότερα τη χρήση των συμβάσεων εξωχρηματιστηριακών παραγώγων με τη διαθεσιμότητα εξασφαλίσεων. Οι συμμετέχοντες στην αγορά οι οποίοι πραγματοποιούν συναλλαγές επί εξωχρηματιστηριακών παραγώγων συχνά επαναγοράζουν τίτλους για να αποκτήσουν μετρητά και να καλύψουν τις οικείες απαιτήσεις περιθωρίου ασφαλείας, ενώ οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι μπορούν να αξιοποιήσουν συμφωνίες επαναπώλησης προκειμένου να αποθηκεύσουν εξασφαλίσεις σε μετρητά, γεγονός που οδηγεί σε πρόσθετη ζήτηση και στις δύο πλευρές της αγοράς συμφωνιών επαναγοράς.
Προσφάτως παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές στις αγορές συμφωνιών επαναγοράς. Αυξήθηκε σημαντικά η ζήτηση για τίτλους που χρησιμοποιούνται ως εξασφαλίσεις ενώ, σύμφωνα με τα ενδιαφερόμενα μέρη, η παροχή υψηλής ποιότητας εξασφαλίσεων έχει περιοριστεί, τουλάχιστον σε συγκεκριμένες περιόδους. Αυτό κατέστη προφανές σε υψηλότερα οφειλόμενα ποσά συμφωνιών επαναπώλησης έναντι των κανονικών συμφωνιών επαναγοράς, και ιδίως σε υψηλότερα ασφάλιστρα για ειδικές εξασφαλίσεις 11 .
Η κρίση δημόσιου χρέους μπορεί να έχει επηρεάσει την παροχή περιουσιακών στοιχείων λόγω της πιστωτικής επιδείνωσης συγκεκριμένων κρατικών ομολόγων τα οποία οι συμμετέχοντες στην αγορά δεν θεωρούν πλέον εξασφαλίσεις υψηλής ποιότητας. Οι συμμετέχοντες στην αγορά θεωρούν επίσης ότι το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), ιδίως κρατικών ομολόγων, συμβάλλει στην έλλειψη εξασφαλίσεων υψηλής ποιότητας και στο χαμηλό κόστος της χρηματοδότησης σε ευρώ σε σχέση με τη χρηματοδότηση σε δολάρια ΗΠΑ. Η τελευταία ενδεχομένως να επηρεάζει έμμεσα τη ζήτηση τίτλων, καθιστώντας επικερδή την ανταλλαγή δολαρίων ΗΠΑ με ευρώ, και επενδύοντας τις εισπράξεις σε περιουσιακά στοιχεία εκφρασμένα σε ευρώ. Σημαντική είναι επίσης η θέση στην αγορά σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή: η αύξηση στις αρνητικές θέσεις αυξάνει επίσης τη ζήτηση τίτλων.
Επιπλέον, τα ενδιαφερόμενα μέρη υποστηρίζουν ότι, πέραν της μακροοικονομικής πολιτικής, ο κανονισμός μπορεί να επηρεάσει επίσης τη δραστηριότητα στις αγορές εξασφαλίσεων. Εκτός από τις απαιτήσεις κεντρικής εκκαθάρισης οι οποίες οδήγησαν σε γενική αύξηση της ζήτησης εξασφαλίσεων, οι συμμετέχοντες στην αγορά συχνά επισημαίνουν ότι η Βασιλεία ΙΙΙ μετασχηματίζει και αναμορφώνει τη δομή και τη δυναμική των αγορών συμφωνιών επαναγοράς. Ο δείκτης μόχλευσης, οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για την κάλυψη κινδύνου, ο δείκτης κάλυψης ρευστότητας και ο δείκτης καθαρής σταθερής χρηματοδότησης θεωρούνται ότι έχουν σωρευτικές επιπτώσεις στη ρευστότητα των αγορών συμφωνιών επαναγοράς. Καθένα από αυτά τα στοιχεία θεωρείται ότι θέτει περιορισμούς ή αυξάνει το κόστος της δραστηριότητας που συνδέεται με τις συμφωνίες επαναγοράς.
Πρόσφατα εμφανίστηκαν σημάδια έντασης στις αγορές συμφωνιών επαναγοράς, ιδίως όσον αφορά τις ημερομηνίες της κανονιστικής υποχρέωσης υποβολής εκθέσεων: ορισμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μείωσαν προσωρινά τη δραστηριότητα τους στις αγορές συμφωνιών επαναγοράς ή αποσύρθηκαν από αυτές στο τέλος του 2016 και, σε περιορισμένο βαθμό, σε τριμηνιαία βάση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ελλείψεις στην προσφορά εξασφαλίσεων υψηλής ποιότητας, μολονότι αναμενόμενες από τους συμμετέχοντες στην αγορά, ήταν τόσο έντονες που οδήγησαν σε απότομες αυξήσεις των ασφαλίστρων σε σπάνιες εξασφαλίσεις σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Είναι δύσκολο να διαπιστωθεί αν το γεγονός αυτό είχε αντίκτυπο στις ευρύτερες τιμές αγοράς των ομολόγων και στη ρευστότητα, ωστόσο μέχρι στιγμής οι επιπτώσεις υπήρξαν πολύ περιορισμένες και βραχύβιες.
3.2.Μόχλευση και επιλογές για την αντιμετώπιση της αύξησής της
Οι ΣΧΤ, παράλληλα με τη διευκόλυνση της αύξησης του δανεισμού, δημιουργούν μόχλευση 12 πέραν του τραπεζικού συστήματος με τις ρυθμίσεις προληπτικής εποπτείας του. Επιπλέον, η επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά και η επαναχρησιμοποίηση μη χρηματικών εξασφαλίσεων επιτρέπει δυνητικά στους συμμετέχοντες στην αγορά να προβαίνουν σε αναδρομική μόχλευση της θέσης τους 13 . Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση της μόχλευσης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να υπονομεύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ιδίως λόγω των συνεπαγόμενων φιλοκυκλικών επιπτώσεων: Σε γενικές γραμμές, η μόχλευση συμβάλλει στην αύξηση των ισολογισμών κατά τη διάρκεια ισχυρών οικονομικών περιόδων και στην απομόχλευση κατά τη διάρκεια οικονομικής ύφεσης 14 .
Η ειδική συμβολή των ΣΧΤ στην αύξηση της μόχλευσης είναι δύσκολο να αξιολογηθεί λόγω της έλλειψης λεπτομερών στοιχείων (π.χ. όγκος των πράξεων δανεισμού σε λογαριασμό περιθωρίου ασφάλισης, δεδομένα σχετικά με την επανεπένδυση και την επαναχρησιμοποίηση ασφαλειών) καθώς και λόγω των δυνητικά διαφορετικών σκοπών για τους οποίους πραγματοποιούνται ΣΧΤ. Η υποχρέωση υποβολής εκθέσεων σε επίπεδο συναλλαγών, η οποία θεσπίστηκε με τον κανονισμό SFTR, θα δώσει στις αρχές τη δυνατότητα να παράγουν τα εν λόγω δεδομένα στο μέλλον και να αναλύουν καλύτερα τις επιπτώσεις των ΣΧΤ όσον αφορά τη δημιουργία μόχλευσης.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση της αύξησης της μόχλευσης, θα πρέπει καταρχάς να σημειωθεί ότι υπάρχουν διαφορετικά μέτρα μόχλευσης. Για παράδειγμα, οι διαφορές μεταξύ ακαθάριστης και καθαρής μόχλευσης είναι σημαντικές προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι επιπτώσεις της μόχλευσης στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Συνεχίζονται οι εργασίες στον εν λόγω τομέα προκειμένου να αναπτυχθούν συνεπή μέτρα μόχλευσης σε όλες τις δικαιοδοσίες και τους τομείς 15 .
Σειρά στοιχείων στο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες αποσκοπεί στον περιορισμό της μόχλευσης και της φιλοκυκλικότητας. Αυτό εφαρμόζεται ειδικότερα στον τραπεζικό τομέα στο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ που τον διέπει 16 , μολονότι ορισμένα από τα μέτρα του εν λόγω πλαισίου θεσπίστηκαν πρόσφατα και ακόμα δεν έχουν εφαρμοστεί πλήρως. Ορισμένα μέτρα και απαιτήσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της μόχλευσης εφαρμόζονται επίσης σε ασφαλιστικές εταιρείες, κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους (CCP) και επενδυτικά ταμεία. Επί του παρόντος, δεν υφίστανται μέσα σε επίπεδο ΕΕ για τον περιορισμό της αύξησης της μόχλευσης σε όλους τους χρηματοπιστωτικούς τομείς.
Εκτός από τα τομεακά μέτρα που παρατίθενται ανωτέρω, τα περιθώρια ασφαλείας και οι περικοπές μπορούν, στο συγκεκριμένο πλαίσιο των ΣΧΤ, να αποτελέσουν κατάλληλα εργαλεία για τον περιορισμό της αύξησης της μόχλευσης, και ιδίως της αναδρομικής εφαρμογής της. Το ΣΧΣ εξέδωσε συστάσεις σχετικά με τις περικοπές των εξασφαλίσεων, οι οποίες παρουσιάζονται με περισσότερες λεπτομέρειες στην έκθεση (βλ. ενότητα 4.6).
Μολονότι ο ορισμός περικοπών μπορεί να περιορίσει την αύξηση της μόχλευσης, η πρακτική καθαυτή μπορεί δυνητικά να δημιουργήσει φιλοκυκλικές επιπτώσεις. Σε περιόδους ανάκαμψης, οι συμμετέχοντες στην αγορά μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα περικοπών καθώς ο αναμενόμενος κίνδυνος ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων είναι χαμηλότερος. Σε περιόδους ύφεσης, οι συμμετέχοντες στην αγορά ενδέχεται να τείνουν προς αύξηση των περικοπών προκειμένου να αντισταθμίσουν την προσδοκώμενη μεταβλητότητα στη ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων 17 . Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο, δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία που να αποδεικνύουν πώς και σε ποιον βαθμό οι εν λόγω κινήσεις περικοπών επηρεάζουν τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, τη μόχλευση και τους δημοσιονομικούς κύκλους 18 .
4.Διεθνείς προσπάθειες μετριασμού των κινδύνων των ΣΧΤ
4.1.Ιστορικό
Τον Αύγουστο του 2013 19 και τον Νοέμβριο του 2015 20 , το ΣΧΣ δημοσίευσε εκθέσεις που περιείχαν συστάσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εγκυμονούν οι ΣΧΤ για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι εν λόγω συστάσεις έχουν τους ακόλουθους γενικούς στόχους:
·ενίσχυση της διαφάνειας των αγορών χρηματοδότησης τίτλων μέσω συχνών και λεπτομερών κανονιστικών εκθέσεων και δημοσιοποιήσεων·
·θέσπιση κανονιστικών προτύπων για επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά·
·θέσπιση αρχών για την επανενεχυρίαση περιουσιακών στοιχείων πελατών·
·θέσπιση κανονιστικών προτύπων για την αποτίμηση/διαχείριση εξασφαλίσεων· και
·θέσπιση ποιοτικών προτύπων για μεθοδολογίες υπολογισμού των περικοπών στις εξασφαλίσεις, και εφαρμογή πλαισίου για αριθμητικό όριο περικοπών.
Στις ενότητες που ακολουθούν περιγράφονται συνοπτικά οι συστάσεις και αξιολογείται η πορεία εφαρμογής τους τόσο σε ενωσιακό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Προτείνονται πιθανές λύσεις, κατά περίπτωση.
4.2.Διαφάνεια των αγορών ΣΧΤ (συστάσεις 1-5 του ΣΧΣ)
Οι αρχές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν ολοκληρωμένη και έγκαιρη ενημέρωση σχετικά με ανοίγματα σε ΣΧΤ μεταξύ χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και σχετικά με τη σύνθεση και την εξέλιξη των υποκείμενων εξασφαλίσεων. Για τον σκοπό αυτό, τα δεδομένα σχετικά με το επίπεδο συναλλαγών και τη θέση των ΣΧΤ θα πρέπει να συλλέγονται συχνά και να χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό λεπτομέρειας. Η συνοχή στη διαδικασία συλλογής δεδομένων μέσω του προσδιορισμού και της εφαρμογής προτύπων θα πρέπει να επιτρέπει την περιφερειακή και παγκόσμια συγκέντρωση των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί. Τέλος, δεδομένου ότι οι ΣΧΤ χρησιμοποιούνται ευρέως από επενδυτικά ταμεία, οι διαχειριστές των εν λόγω ταμείων οφείλουν να υποβάλλουν στους τελικούς επενδυτές έκθεση με τις κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες στο πλαίσιο των ΣΧΤ.
Ο κανονισμός SFTR, ο οποίος εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2015, ανταποκρίνεται στις εν λόγω συστάσεις. Τρία είναι τα βασικά στοιχεία του:
·απαιτήσεις αναφοράς όλων των ΣΧΤ σε κεντρικά αρχεία καταγραφής συναλλαγών εκ μέρους των αντισυμβαλλομένων σε ΣΧΤ·
·απαιτήσεις για να δημοσιοποιούν τα επενδυτικά ταμεία στις τακτικές εκθέσεις τους και σε προσυμβατικά έγγραφα τη χρήση ΣΧΤ σε επενδυτές·
·ελάχιστες προϋποθέσεις διαφάνειας για την επαναχρησιμοποίηση των εξασφαλίσεων που λαμβάνονται στο πλαίσιο ΣΧΤ, όπως η δημοσιοποίηση των κινδύνων και των συνεπειών που απορρέουν, καθώς και η προηγούμενη συγκατάθεση του αντισυμβαλλομένου που παρέχει τις εξασφαλίσεις (καλύπτει τη σύσταση 7 του ΣΧΣ σχετικά με την επανενεχυρίαση, βλ. ενότητα 4.4).
Ο κανονισμός SFTR καλύπτει πλήρως τις συστάσεις του ΣΧΣ σχετικά με τη διαφάνεια. Τα δεδομένα σχετικά με το επίπεδο των συναλλαγών και τη θέση, τα οποία πρέπει να υποβάλλονται στο πλαίσιο του κανονισμού SFTR, συμμορφώνονται επίσης με τις απαιτήσεις του ΣΧΣ. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ), η οποία είναι αρμόδια για την ανάπτυξη των τεχνικών προτύπων για την εφαρμογή του κανονισμού SFTR, έλαβε υπόψη το έργο του ΣΧΣ και συμπεριέλαβε τα απαιτούμενα στοιχεία των δεδομένων στο προτεινόμενο πλαίσιο υποβολής εκθέσεων. Η Επιτροπή και η ΕΑΚΑΑ εξακολουθούν να συνεργάζονται στενά με το ΣΧΣ, και το έργο του ΣΧΣ λαμβάνεται υπόψη κατά την τρέχουσα οριστικοποίηση των εκτελεστικών μέτρων του κανονισμού SFTR. Η υποβολή εκθέσεων στην πράξη αναμένεται να ξεκινήσει το 2019. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του κανονισμού SFTR δύο έτη μετά την έναρξη της υποβολής εκθέσεων.
4.3.Επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά (σύσταση 6 του ΣΧΣ)
Οι αρχές που είναι αρμόδιες για μη τραπεζικές οντότητες που συμμετέχουν σε δανεισμό τίτλων (βασικοί πιστωτές και φορείς δανεισμού) θα πρέπει να θεσπίσουν στις δικαιοδοσίες τους κανονιστικά καθεστώτα που θα πληρούν τα ελάχιστα πρότυπα του ΣΧΣ για επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά προκειμένου να περιοριστούν οι κίνδυνοι ρευστότητας που απορρέουν από τις εν λόγω δραστηριότητες. Στα ελάχιστα πρότυπα περιλαμβάνονται αρχές υψηλού επιπέδου και μέτρα για την αντιμετώπιση του κινδύνου ρευστότητας, τη μετατροπή ληκτότητας, καθώς και του κινδύνου συγκέντρωσης και του πιστωτικού κινδύνου.
Τον Αύγουστο του 2014 η ΕΑΚΑΑ ενέκρινε Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια και άλλα θέματα που αφορούν τους ΟΣΕΚΑ (οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες) 21 , παρέχοντας κανόνες για την επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά από διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων ΟΣΕΚΑ οι οποίοι συμμετέχουν σε συναλλαγές δανεισμού τίτλων. Οι κανόνες καλύπτουν τη ρευστότητα, την αποτίμηση, τη διαφοροποίηση, την επιλεξιμότητα, τη συσχέτιση και άλλα κριτήρια για την επανεπένδυση εξασφαλίσεων σε μετρητά. Μολονότι οι κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι υποχρεωτικού χαρακτήρα, οι αρμόδιες αρχές και οι συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές πρέπει να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια συμμόρφωσης με τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές και συστάσεις ή να εξηγούν για ποιον λόγο δεν σκοπεύουν να συμμορφωθούν με αυτές.
Επιπλέον, ο κανονισμός της ΕΕ για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) 22 απαγορεύει ρητά στα εν λόγω κεφάλαια να συνάπτουν συμφωνίες δανειοδοσίας τίτλων.
4.4.Επανενεχυρίαση 23 περιουσιακών στοιχείων πελατών (συστάσεις 7 και 8 του ΣΧΣ)
Το ΣΧΣ εξέδωσε αρκετές συστάσεις σχετικά με την επανενεχυρίαση περιουσιακών στοιχείων των πελατών. Πρώτον, οι χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές θα πρέπει να παρέχουν επαρκή γνωστοποίηση στους πελάτες όσον αφορά την επανενεχυρίαση των περιουσιακών στοιχείων τους, ούτως ώστε οι πελάτες να μπορούν να κατανοήσουν τους κινδύνους που διατρέχουν σε περίπτωση χρεοκοπίας του διαμεσολαβητή. Δεύτερον, τα περιουσιακά στοιχεία των πελατών μπορούν να επανενεχυριαστούν από διαμεσολαβητή με σκοπό τη χρηματοδότηση των θετικών θέσεων του πελάτη και την κάλυψη των αρνητικών θέσεων, αλλά δεν θα πρέπει να επανενεχυριαστούν με σκοπό τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων για ίδιο λογαριασμό του διαμεσολαβητή. Τρίτον, μόνο οι οντότητες που υπόκεινται σε επαρκή ρύθμιση του κινδύνου ρευστότητας θα πρέπει να επιτρέπεται να συμμετέχουν στην επανενεχυρίαση των περιουσιακών στοιχείων των πελατών.
Όσον αφορά τις γνωστοποιήσεις σε πελάτες, το άρθρο 15 του κανονισμού SFTR ορίζει ότι το δικαίωμα επαναχρησιμοποίησης εξασφαλίσεων υπόκειται στην ενημέρωση του παρόχου των εξασφαλίσεων σχετικά με τους κινδύνους και τις συνέπειες που μπορεί να συνεπάγεται η παροχή συγκατάθεσης σε δικαίωμα χρήσης εξασφαλίσεων. Επιπλέον, το δικαίωμα επαναχρησιμοποίησης εξασφαλίσεων υπόκειται στην παροχή της προηγούμενης ρητής συγκατάθεσης του παρόχου εξασφαλίσεων.
Όσον αφορά τη χρήση των περιουσιακών στοιχείων των πελατών για δραστηριότητες του διαμεσολαβητή, η οδηγία για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων Ι (MiFID Ι) 24 προβλέπει ότι οι επιχειρήσεις επενδύσεων και τα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει να προστατεύουν τα δικαιώματα κυριότητας των πελατών και να αποτρέπουν τη χρησιμοποίηση χρηματοπιστωτικών μέσων πελατών για ίδιο λογαριασμό, εκτός εάν ο πελάτης έχει δώσει τη ρητή συγκατάθεσή του. Οι εν λόγω απαιτήσεις θα ενισχυθούν περαιτέρω από τον Ιανουάριο του 2018 στο πλαίσιο της οδηγίας MiFID ΙΙ 25 , η οποία απαγορεύει τη σύναψη συμφωνιών παροχής χρηματοοικονομικής ασφάλειας με μεταβίβαση τίτλου (TTCA) με ιδιώτες πελάτες και επιβάλλει όρους για τη σύναψη συμφωνιών παροχής χρηματοοικονομικής ασφάλειας με μεταβίβαση τίτλου με επαγγελματίες πελάτες, επισημαίνοντας ιδίως τους κινδύνους που ενέχει κάτι τέτοιο και τις επιπτώσεις στα χρηματοπιστωτικά μέσα και κεφάλαια των πελατών. Τέλος, όσον αφορά τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (ΟΣΕΚΑ), οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια και άλλα θέματα ΟΣΕΚΑ, καθώς και ο κανονισμός για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) προβλέπουν ότι οι μη χρηματικές εξασφαλίσεις που λαμβάνονται δεν πωλούνται, επανεπενδύονται ή δεσμεύονται.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (δηλαδή οι επιχειρήσεις επενδύσεων και τα πιστωτικά ιδρύματα) που επιτρέπεται να επανενεχυριάζουν περιουσιακά στοιχεία των πελατών υπό τους προαναφερθέντες όρους υπόκεινται σε κάθε περίπτωση σε ρύθμιση του κινδύνου ρευστότητας σύμφωνα με το πλαίσιο κεφαλαιακών απαιτήσεων της ΕΕ.
4.5.Αποτίμηση και διαχείριση εξασφαλίσεων (σύσταση 9 του ΣΧΣ)
Οι αντισυμβαλλόμενοι σε ΣΧΤ που λαμβάνουν εξασφαλίσεις θα πρέπει –κατόπιν χρεοκοπίας αντισυμβαλλομένου– να δέχονται μόνο εκείνα τα είδη εξασφαλίσεων τα οποία είναι σε θέση να διατηρήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα χωρίς να παραβιάζουν νόμους ή κανονισμούς, και να προβαίνουν σε κατάλληλη αποτίμηση και διαχείριση κινδύνου. Θα πρέπει επίσης να έχουν καταρτίσει σχέδια έκτακτης ανάγκης για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας των μεγαλύτερων αντισυμβαλλομένων της αγοράς, μεταξύ άλλων σε περιόδους άσκησης πιέσεων στις αγορές.
Οι εξασφαλίσεις και οι τίτλοι που αποτελούν αντικείμενο δανεισμού θα πρέπει να αποτιμώνται σε τρέχουσες τιμές της αγοράς τουλάχιστον σε καθημερινή βάση, και το περιθώριο διαφορών αποτίμησης θα πρέπει να συλλέγεται τουλάχιστον σε καθημερινή βάση όταν τα ποσά υπερβαίνουν το ελάχιστο αποδεκτό κατώτατο όριο.
Ελάχιστα ρυθμιστικά πρότυπα έχουν θεσπιστεί για την αποτίμηση και τη διαχείριση εξασφαλίσεων για τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες και για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς, για συγκεκριμένα πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων, καθώς και για ασφαλιστικές εταιρείες και ταμεία επαγγελματικών συντάξεων.
Όσον αφορά τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες, κανόνες σχετικά με τη διαχείριση εξασφαλίσεων παρέχονται στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΚΑΑ σχετικά με τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια και άλλα θέματα ΟΣΕΚΑ. Οι εξασφαλίσεις που λαμβάνονται θα πρέπει να είναι άκρως ρευστοποιήσιμες και να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στις ρυθμιζόμενες αγορές ή σε πολυμερείς μηχανισμούς διαπραγμάτευσης με διαφανή τιμολόγηση, ώστε να μπορούν να πωληθούν γρήγορα. Θα πρέπει να αποτιμάται τουλάχιστον σε καθημερινή βάση, και τα περιουσιακά στοιχεία με μεγάλη μεταβλητότητα της τιμής δεν θα πρέπει να γίνονται δεκτά εκτός εάν εφαρμοστούν κατάλληλα συντηρητικές περικοπές. Επιπλέον, ο κανονισμός για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) προβλέπει αυστηρότερους κανόνες για τη διαχείριση εξασφαλίσεων, ιδίως λόγω του ειδικού χαρακτήρα των ΑΚΧΑ. Η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να εκδίδει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις για τον καθορισμό απαιτήσεων σχετικά με την ποσοτική και ποιοτική ρευστότητα και την πιστωτική ποιότητα που εφαρμόζεται στις ληφθείσες εξασφαλίσεις.
Όσον αφορά τα πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις επενδύσεων που χρησιμοποιούν μεθόδους εσωτερικού υποδείγματος για να υπολογίσουν τις ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις των ΣΧΤ, το πλαίσιο των κεφαλαιακών απαιτήσεων της ΕΕ ορίζει τη θέσπιση μονάδας διαχείρισης εξασφαλίσεων. Βάσει της οδηγίας MIFID ΙΙ, απαιτείται από τις επιχειρήσεις επενδύσεων και τα πιστωτικά ιδρύματα (i) να διασφαλίσουν για όλους τους πελάτες ότι το πρόσωπο που δανείζεται τα χρηματοπιστωτικά μέσα των πελατών παρέχει τις κατάλληλες εξασφαλίσεις και (ii) να παρακολουθούν τη συνεχή καταλληλότητα των εξασφαλίσεων και να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για τη διατήρηση της ισορροπίας με την αξία των μέσων των πελατών.
Όσον αφορά τις ασφαλιστικές ή αντασφαλιστικές επιχειρήσεις, η οδηγία «Φερεγγυότητα ΙΙ» 26 εισήγαγε την «αρχή του συνετού επενδυτή», σύμφωνα με την οποία οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις επενδύουν μόνο σε περιουσιακά στοιχεία και μέσα οι κίνδυνοι των οποίων είναι δυνατόν να τυγχάνουν δεόντως κατάλληλης αναγνώρισης, μέτρησης, παρακολούθησης και, ελέγχου. Οι ασφαλιστές μπορούν να συμμετέχουν σε ΣΧΤ εφόσον τηρείται η αρχή του συνετού επενδυτή. Σε αυτήν την περίπτωση, οι εξασφαλίσεις πρέπει να αποτιμώνται σύμφωνα με την οδηγία «Φερεγγυότητα ΙΙ» και την κατ’ εξουσιοδότηση πράξη της. Όσον αφορά τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, στην οδηγία ΙΕΣΠ2 27 περιλαμβάνεται παρόμοια αρχή του συνετού επενδυτή. Επιπλέον, θεσπίζεται κατάλληλο σύστημα διαχείρισης κινδύνων προκειμένου να εξισορροπηθεί η επενδυτική ελευθερία. Όσον αφορά τους ασφαλιστές, εάν τηρείται η αρχή του συνετού επενδυτή, τα συνταξιοδοτικά ταμεία μπορούν να συμμετέχουν σε ΣΧΤ.
4.6.Περικοπές εξασφαλίσεων (συστάσεις 12-18 του ΣΧΣ)
Το πλαίσιο του ΣΧΣ για τις περικοπές συνιστά διττή προσέγγιση:
1.ποιοτικά πρότυπα για τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται από τους συμμετέχοντες στην αγορά για τον υπολογισμό των περικοπών στις εξασφαλίσεις, και
2.αριθμητικά κατώτατα όρια περικοπών σε μη κεντρικώς εκκαθαριζόμενες ΣΧΤ, στο πλαίσιο των οποίων παρέχεται σε μη τραπεζικά ιδρύματα χρηματοδότηση έναντι εξασφαλίσεων πλην των κρατικών χρεωστικών τίτλων, σύμφωνα με τον πίνακα που ακολουθεί:
Αριθμητικά κατώτατα επίπεδα περικοπών για συναλλαγές τίτλων έναντι μετρητών
|
Εναπομένουσα διάρκεια των εξασφαλίσεων |
Επίπεδο περικοπών |
|
|
Εταιρικά και άλλα θέματα |
Εξασφαλισμένα προϊόντα |
|
|
χρεωστικοί τίτλοι ≤ 1 έτους και χρεόγραφα κυμαινόμενου επιτοκίου (FRN) |
0,5 % |
1 % |
|
χρεωστικοί τίτλοι > 1 έτους, ≤ 5 ετών |
1,5 % |
4 % |
|
χρεωστικοί τίτλοι > 5 ετών, ≤ 10 ετών |
3 % |
6 % |
|
χρεωστικοί τίτλοι > 10 ετών |
4 % |
7 % |
|
Μετοχές βασικού δείκτη |
6 % |
|
|
Άλλα περιουσιακά στοιχεία εντός του πεδίου εφαρμογής του πλαισίου |
10 % |
|
Πηγή: Ρυθμιστικό πλαίσιο του ΣΧΣ για τις περικοπές των μη κεντρικώς εκκαθαριζόμενων ΣΧΤ.
Συστάσεις για τη μεθοδολογία
Τα ελάχιστα πρότυπα της μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των περικοπών συμπληρώνουν την υφιστάμενη ρύθμιση της μόχλευσης, που βασίζεται σε οντότητες (για πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων) και αφορούν ειδικά τη φιλοκυκλικότητα. Ειδικότερα, το πεδίο εφαρμογής της εν λόγω σύστασης είναι ευρύ και καλύπτει όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά οι οποίοι λαμβάνουν εξασφαλίσεις όταν παρέχουν χρηματοδότηση τίτλων.
Δεν υφίστανται επί του παρόντος πρότυπα τα οποία να εφαρμόζονται σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά στην ΕΕ. Ωστόσο, οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΚΑΑ σχετικά με τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια και άλλα θέματα ΟΣΕΚΑ περιλαμβάνουν τέτοια πρότυπα για τους ΟΣΕΚΑ. Συγκεκριμένα, οι ΟΣΕΚΑ θα πρέπει να έχουν σαφή πολιτική περικοπών για κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων που λαμβάνουν ως εξασφάλιση, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών των περιουσιακών στοιχείων όπως η πιστοληπτική ικανότητα, η μεταβλητότητα και το αποτέλεσμα των τακτικών προσομοιώσεων ακραίων καταστάσεων.
Συστάσεις για τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών
Τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών έχουν ως στόχο να αντιμετωπίσουν την αύξηση της συστημικής μόχλευσης εκτός του τραπεζικού συστήματος. Το πεδίο εφαρμογής της σύστασης για το κατώτατο αριθμητικό όριο περικοπών είναι πιο περιορισμένο (δηλαδή, μη κεντρικώς εκκαθαριζόμενες ΣΧΤ στο πλαίσιο των οποίων παρέχεται σε μη τραπεζικά ιδρύματα χρηματοδότηση έναντι εξασφαλίσεων πλην των κρατικών χρεωστικών τίτλων) σε σχέση με εκείνο της σύστασης για τη μεθοδολογία υπολογισμού των περικοπών. Οι συστάσεις για το κατώτατο επίπεδο περικοπών συμπληρώνουν το πεδίο της Βασιλείας ΙΙΙ και εφαρμόζονται σε ΣΧΤ από τραπεζική οντότητα σε μη τραπεζική οντότητα και σε ΣΧΤ μεταξύ μη τραπεζικών οντοτήτων. Η χρηματοδότηση τίτλων που λαμβάνουν τράπεζες και επιχειρήσεις επενδύσεων, η οποία υπόκειται σε κατάλληλη κεφαλαιακή ρύθμιση και ρύθμιση ρευστότητας σε ενοποιημένη βάση (ΣΧΤ μεταξύ τραπεζών) εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής των κατώτατων αριθμητικών ορίων περικοπών διότι το ΣΧΣ κρίνει ότι η εφαρμογή κατώτατων ορίων περικοπών στις εν λόγω συναλλαγές ενδέχεται να οδηγήσει σε αλληλεπικάλυψη των υφιστάμενων απαιτήσεων. Στις συστάσεις του ΣΧΣ προβλέπεται ότι τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών για ΣΧΤ μεταξύ τραπεζικών και μη τραπεζικών οντοτήτων θα πρέπει καταρχάς να ενσωματωθούν στο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ. Στη συνέχεια, θα πρέπει οι αρχές να εφαρμόσουν το πλαίσιο απαιτώντας από τους συμμετέχοντες στην αγορά να πραγματοποιούν συναλλαγές πάνω από τα κατώτατα όρια περικοπών. Το πλαίσιο θα μπορούσε να εφαρμοστεί είτε μέσω ρύθμισης βάσει οντοτήτων (δηλαδή, σύμφωνα με το πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ), είτε μέσω ρύθμισης της αγοράς, η οποία θα κάλυπτε ευρύτερο σύνολο οντοτήτων που δυνητικά θα παρείχαν χρηματοδότηση τίτλων σε μη τραπεζικές οντότητες, είτε με συνδυασμό των μεθόδων αυτών.
Επί του παρόντος δεν υφίστανται κανονιστικές απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών για ΣΧΤ από τραπεζική οντότητα σε μη τραπεζική οντότητα/ΣΧΤ μεταξύ μη τραπεζικών οντοτήτων στο πλαίσιο της σύστασης του ΣΧΣ.
Επόμενα βήματα όσον αφορά τις συστάσεις για τις περικοπές
Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένες σημαντικές εκτιμήσεις κατά την εξέταση της ενδεχόμενης θέσπισης κανονιστικών μέτρων για τις περικοπές.
Πρώτον, μολονότι οι περικοπές μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της μόχλευσης, δεν είναι απολύτως σαφής ο αντίκτυπός τους στη φιλοκυκλικότητα (όπως περιγράφεται στην ενότητα 3.1) και μπορεί να εξαρτάται από την εφαρμογή τους (π.χ. στατικά έναντι δυναμικών κατώτατων ορίων περικοπών). Η απόφαση σχετικά με το ενδεχόμενο θέσπισης ποιοτικών ή ποσοτικών κανόνων για τις περικοπές θα ωφεληθεί από τη βελτίωση της κατανόησης όσον αφορά την αμοιβαία σχέση μεταξύ περικοπών και φιλοκυκλικότητας. Δεύτερον, οι συζητήσεις μεταξύ της ΕΑΚΑΑ και των συμμετεχόντων στην αγορά, καθώς και τα στοιχεία που αποκαλύπτονται στο εν λόγω πλαίσιο, υποδεικνύουν ότι οι περικοπές που εφαρμόζονται στην πραγματικότητα από τους συμμετέχοντες στην αγορά τείνουν να είναι μεγαλύτερες ή να κυμαίνονται στο επίπεδο των κατώτατων ορίων περικοπών που περιλαμβάνεται στις συστάσεις του ΣΧΣ, παρά το σημερινό σχετικά ευνοϊκό περιβάλλον της αγοράς. Συνεπώς, δεν είναι σαφές σε ποιον βαθμό η εφαρμογή των συστάσεων του ΣΧΣ θα έχει, στην πράξη, αντίκτυπο στην αγορά. Τρίτον, οι ΣΧΤ που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της σύστασης του ΣΧΤ σχετικά με τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών αντιπροσωπεύουν περιορισμένο μερίδιο της συνολικής αγοράς 28 και θα ήταν χρήσιμο να αξιολογηθεί εκ νέου, βάσει ολοκληρωμένων στοιχείων, το πεδίο εφαρμογής πιθανών μέτρων. Τέταρτον, εξακολουθεί να εκκρεμεί η ενσωμάτωση στο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ των κατώτατων αριθμητικών ορίων περικοπών για ΣΧΤ μεταξύ τραπεζικών και μη τραπεζικών οντοτήτων, η οποία είχε αρχικά προταθεί από το ΣΧΣ για τα τέλη του 2015 ως προϋπόθεση για να θεσπίσουν οι αρχές τα κατώτατα όρια περικοπών. Τέλος, άλλες σημαντικές περιοχές δικαιοδοσίας (π.χ. οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία) βρίσκονται επίσης σε πρώιμα στάδια των αξιολογήσεών τους και δεν έχουν λάβει ακόμα απόφαση σχετικά με τα επίπεδα των περικοπών.
Στην προαναφερθείσα έκθεση της ΕΑΚΑΑ υποστηρίζεται το εν λόγω σκεπτικό και παρέχονται πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με αρκετά από τα ανωτέρω σημεία, ιδίως όσον αφορά τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών 29 . Συμπερασματικά, φαίνεται χρήσιμο να αξιολογηθεί το ενδεχόμενο θέσπισης ποιοτικών προτύπων και αριθμητικών κατώτατων ορίων περικοπών με βάση περισσότερο αναλυτικά στοιχεία για τις ΣΧΤ, τα οποία θα είναι διαθέσιμα μόλις τεθούν σε ισχύ οι συνολικές υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων του κανονισμού SFTR (σύμφωνα με τον ισχύοντα προγραμματισμό, αυτό θα γίνει το 2019).
5.Γενικά συμπεράσματα
Οι συστάσεις του ΣΧΣ σχετικά με τις ΣΧΤ έχουν αντιμετωπιστεί σε μεγάλο βαθμό στην ΕΕ μέσω της έγκρισης του κανονισμού SFTR και ειδικών διατάξεων στην τομεακή νομοθεσία και τις κατευθυντήριες γραμμές για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Σε αυτό το πλαίσιο δεν φαίνεται να υπάρχει ανάγκη για θέσπιση πρόσθετων κανονιστικών μέτρων στο παρόν στάδιο.
Όσον αφορά τα διατομεακά ποιοτικά πρότυπα για τον υπολογισμό των περικοπών και τη θέσπιση κατώτατων αριθμητικών ορίων περικοπών, η αξιολόγηση της ανάγκης και του πεδίου εφαρμογής μιας ενδεχόμενης κανονιστικής δράσης στον εν λόγω τομέα θα πρέπει να βασίζεται σε πλήρη και λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις αγορές ΣΧΤ, τα οποία θα είναι διαθέσιμα μόλις τεθεί σε ισχύ η υποχρέωση υποβολής εκθέσεων που προβλέπεται στον κανονισμό SFTR. Επιπλέον, η τρέχουσα δυναμική της αγοράς (όπως περιγράφεται στην ενότητα 3) ενισχύει την ανάγκη για ορισμένο βαθμό προσοχής και για αξιόπιστα στοιχεία κατά την εξέταση της θέσπισης κανονιστικών μέτρων που συνεπάγονται ποσοτικές απαιτήσεις. Η πρόοδος που σημειώνεται σε διεθνές επίπεδο είναι συγκρίσιμη με εκείνη που σημειώνεται στην ΕΕ (δηλαδή στο πρώιμο στάδιο αξιολόγησης) και καμία άλλη περιοχή δεν έχει λάβει απόφαση σχετικά με τη θέσπιση κανονιστικών μέτρων για τα κατώτατα επίπεδα περικοπών σε αυτό το στάδιο. Εφόσον ενδείκνυται, η καθιέρωση κατώτατων αριθμητικών ορίων περικοπών θα πρέπει, ιδανικά, να γίνει με συντονισμένο τρόπο σε διεθνές επίπεδο ώστε να αποφευχθεί η υπονόμευση των ισότιμων όρων ανταγωνισμού ή η δημιουργία ανταγωνιστικού μειονεκτήματος για τους συμμετέχοντες στην αγορά που βρίσκονται στην «πρωτοπόρα» περιοχή δικαιοδοσίας.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί διεξοδικά τις εξελίξεις στις αγορές ΣΧΤ και στον διεθνή ρυθμιστικό χώρο. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει εκ νέου την προστιθέμενη αξία των ποιοτικών προτύπων και των κατώτατων ορίων περικοπών βάσει έκθεσης που θα καταρτίσει η ΕΑΚΑΑ μόλις είναι διαθέσιμα τα πλήρη στοιχεία σχετικά με τις ΣΧΤ.
FSB, Strengthening Oversight and Regulation of Shadow Banking, 29 Αυγούστου 2013 http://www.fsb.org/2013/08/r_130829c/
Όπ. π.
FSB,Transforming Shadow Banking into Resilient Market-based Finance, 12 Νοεμβρίου 2015 http://www.fsb.org/2015/11/regulatory-framework-for-haircuts-on-non-centrally-cleared-securities-financing-transactions-2/
COM(2016) 855 final
ESMA, Report on securities financing transactions and leverage in the EU, 4 Οκτωβρίου 2016 https://www.esma.europa.eu/press-news/esma-news/esma-reports-shadow-banking-leverage-and-pro-cyclicality
ESRB, Opinion to ESMA on securities financing and leverage, 4 Οκτωβρίου 2016 https://www.esrb.europa.eu/pub/pdf/other/20161004_esrbopinion.en.pdf?
ESRB, The macroprudential use of margins and haircuts, 16 Φεβρουαρίου 2017 https://www.esrb.europa.eu/pub/pdf/reports/170216_macroprudential_use_of_margins_and_haircuts.en.pdf?8115a0e7c89b631df250abdcf9ad008a
BIS, CGFS Papers No 59 Repo market functioning, 12 Απριλίου 2017 https://www.bis.org/publ/cgfs59.pdf
Έρευνα της ΕΚΤ για τις χρηματαγορές https://www.ecb.europa.eu/stats/financial_markets_and_interest_rates/money_market/html/index.en.html
Έρευνα αγοράς της ICMA https://www.icmagroup.org/assets/documents/Market-Info/Repo-Market-Surveys/No.-32-December-2016/RepoSurvey-140217.pdf
Όπ. π.
Η μόχλευση αναφέρεται στη χρήση δανειακών κεφαλαίων για την αγορά περιουσιακών στοιχείων.
ΕΣΣΚ (2016), σ. 5
ΕΑΚΑΑ (2016), σ. 48
ΕΑΚΑΑ (2016), σ. 49
ΕΑΚΑΑ (2016), σ .25, γίνεται αναφορά σε σειρά μέσων που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ μέσω της οδηγίας για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (οδηγία (ΕΕ) αριθ. 2013/36 - ΟΚΑ) και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 2013/575 – ΚΚΑ). Στα εν λόγω μέτρα περιλαμβάνονται υψηλότερες απαιτήσεις για την απορρόφηση των ζημιών και κεφάλαιο υψηλής ποιότητας· αυστηρότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις για ανοίγματα αντισυμβαλλομένων σε πιστωτικό κίνδυνο τα οποία οφείλονται σε παράγωγα και σε ΣΧΤ· εισαγωγή του δείκτη μόχλευσης (LR), του δείκτη κάλυψης ρευστότητας (LCR) και του δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης (NSFR)· και καλύτερες δομές διαχείρισης κινδύνου, διακυβέρνησης και αποζημίωσης.
ΕΣΣΚ (2016), σ. 10
ΕΣΣΚ (2017), σ. 35
ΣΧΣ (2013)
ΣΧΣ (2015)
https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/library/2015/11/esma-2014-0011-01-00_en_0.pdf
Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1131 της 14ης Ιουνίου 2017
Στην ορολογία του ΣΧΣ, με τον όρο «επαναχρησιμοποίηση» νοείται κάθε χρήση τίτλων σε μια συναλλαγή με σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως εξασφαλίσεις σε άλλη. Η «επανενεχυρίαση» ορίζεται πιο στενά ως η επαναχρησιμοποίηση περιουσιακών στοιχείων των πελατών.
Οδηγία 2004/39/ΕΚ, της 21ης Απριλίου 2004, για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων
Οδηγία 2014/65/ΕΕ, της 15ης Μαΐου 2014
Οδηγία 2009/138/ΕΚ, της 25ης Νοεμβρίου 2009
Οδηγία (ΕΕ) 2016/2341, της 14ης Δεκεμβρίου 2016
Οι εκτιμήσεις κυμαίνονται μεταξύ 8 % και 35 % της αγοράς συμφωνιών επαναγοράς της ΕΕ, και έως το 25 % της αγοράς δανεισμού τίτλων της ΕΕ, σύμφωνα με την ΕΑΚΑΑ (2016). Αυτά είναι τα ανώτατα όρια, δεδομένου ότι στα ποσοστά περιλαμβάνονται οι συναλλαγές μεταξύ τραπεζών.
Σε γνωμοδότησή του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ), συμπληρωματικά προς την έκθεση της ΕΑΚΑΑ, υιοθετεί πιο συντηρητική άποψη και συνιστά να εφαρμοστεί το πλαίσιο του ΣΧΣ για τα κατώτατα αριθμητικά όρια περικοπών πριν από τη δημοσιοποίηση περαιτέρω στοιχείων. Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι παρατηρείται γενική έλλειψη στοιχείων και ότι απαιτείται περαιτέρω εμπειρική και εννοιολογική ανάλυση.