11.4.2018   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 129/76

Εισηγήτρια: η κ.

Brenda KING

1.1.

Η συμφωνία εταιρικής σχέσης του Κοτονού (ΣΕΣΚ) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των χωρών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) θα λήξει το 2020. Η ΣΕΣΚ υπήρξε η βάση συνεργασίας και διαλόγου σχετικά με την πολιτική, την οικονομία, το εμπόριο και την αναπτυξιακή βοήθεια.

1.2.

Η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ ξεκίνησαν χωριστά συζητήσεις προκειμένου να προσδιορίσουν το πιθανό πλαίσιο και τη βάση των μελλοντικών σχέσεων. Μεταξύ των προτεραιοτήτων που ενδέχεται να συμπεριληφθούν είναι η μείωση της φτώχειας, οι εμπορικές σχέσεις, η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και ο αγώνας για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η επίσημη έναρξη των συζητήσεων μεταξύ της ΕΕ και των κρατών ΑΚΕ πρόκειται να πραγματοποιηθεί πριν από τον Αύγουστο του 2018, το αργότερο.

1.3.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησαν το 2015 διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης για την προετοιμασία του πλαισίου μετά το Κοτονού και δημοσίευσαν κοινή ανακοίνωση τον Νοέμβριο του 2016, υποστηρίζοντας μια συνολική συμφωνία που θα ορίζει κοινές αξίες και συμφέροντα, με τρεις ξεχωριστές συνεργασίες με καθεμία από τις τρεις περιοχές.

1.4.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την κοινή ανακοίνωση, καθώς και για την προτιμώμενη επιλογή της Επιτροπής για μια συνολική συμφωνία με συγκεκριμένες περιφερειακές προτεραιότητες, οι οποίες θα πρέπει να είναι νομικά δεσμευτικές. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται νέα επικαιροποιημένη συμφωνία, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις νέες πραγματικότητες, όπως την ανησυχία της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης σχετικά με τον αυξημένο κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων, τις κατά τα φαινόμενα ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές, τον κίνδυνο κλιματικών προσφύγων λόγω της δραματικής αύξησης του πληθυσμού της Αφρικής, την αυξανόμενη επιρροή άλλων περιφερειακών δυνάμεων και τις απρόβλεπτες ενέργειες του σημερινού προέδρου των ΗΠΑ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να ενσωματωθεί καλύτερα η κοινωνία των πολιτών στο επόμενο πλαίσιο και να της αποδοθεί σημαντικότερος ρόλος που θα υπερβαίνει την απλή διαβούλευση. Αυτό είναι σημαντικό προκειμένου να διασφαλιστεί η αρχή της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής (ΣΑΠ).

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το σχέδιο να αξιοποιηθεί το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ΣΒΑ) με ορίζοντα το 2030, με τη συμπερίληψη συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των Ευρωπαϊκών Ταμείων Ανάπτυξης. Με τον τρόπο αυτό συμπληρώνεται η νέα Ευρωπαϊκή Συναίνεση για την Ανάπτυξη, η οποία έχει ως κύριο στόχο της την εξάλειψη της φτώχειας, ενσωματώνοντας παράλληλα τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι το θεματολόγιο του 2030 δεν βρίσκεται στον πυρήνα της μελλοντικής συμφωνίας ενισχύοντας βασικές αρχές όπως η καθολικότητα, η διακυβέρνηση και οι διασυνδέσεις και το αδιαίρετο των ΣΒΑ (Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης).

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι κάθε μελλοντική εταιρική σχέση θα πρέπει να βασίζεται στον πολιτικό διάλογο και όχι σε μια σχέση δωρητή-αποδέκτη. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ανακοίνωση ορθώς ευθυγραμμίζεται με την παγκόσμια στρατηγική της ΕΕ, συνιστά, ωστόσο, οποιαδήποτε μελλοντική συνεργασία ΑΚΕ-ΕΕ να ευθυγραμμίζεται επίσης με τυχόν στρατηγικές και στόχους των εταίρων κρατών ΑΚΕ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να ενισχυθεί η πολιτική διάσταση και να υπάρχει ισχυρός μηχανισμός παρακολούθησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει την κοινωνία των πολιτών. Το κεκτημένο της ΕΕ για την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του ιδιωτικού τομέα και της συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) σε όλα τα στάδια της μελλοντικής εταιρικής σχέσης, πρέπει να διατηρηθεί και να ενισχυθεί με τις ΟΚΠ να συμπεριλαμβάνονται σε θεσμοθετημένο πλαίσιο εντός του πολιτικού διαλόγου.

1.9.

Έρευνα της ΕΟΚΕ σχετικά με τους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες στις χώρες ΑΚΕ αποκάλυψε ότι το 82 % υποστηρίζει τη συμμετοχή μη κρατικών φορέων σε κοινοβουλευτικές συναντήσεις και το 78 % υποστηρίζει τη συμμετοχή σε διακυβερνητικές συναντήσεις, όπου θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να υποβάλλουν εκθέσεις και να διατυπώνουν συστάσεις.

1.10.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι η κοινή ανακοίνωση δεν αντικατοπτρίζει τη σημασία των ΟΚΠ, τόσο στο γενικό πλαίσιο εταιρικής σχέσεις όσο και στις τρεις περιφέρειες. Η ΕΟΚΕ συνιστά η μελλοντική εταιρική σχέση να συμπεριλαμβάνει επίσημο μηχανισμό, ώστε να συμμετέχουν οι ΟΚΠ στον σχεδιασμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την επανεξέταση, καθώς και κατά το προσεχές στάδιο των διαπραγματεύσεων. Πρόκειται για διαδικασία στην οποία η ΕΟΚΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

1.11.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την απουσία αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ) και θεωρεί ότι αυτό θα αλλάξει μετά την έκβαση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) και την απόφαση για την εγγραφή του ΕΤΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης) στον προϋπολογισμό. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σύσταση που περιέχεται στη γνωμοδότηση REX 455, η οποία πρότεινε κάθε μορφής αναπτυξιακή στήριξη που η ΕΕ παρέχει σε τρίτες χώρες να υπάγεται στο ίδιο νομικό πλαίσιο και να αποτελεί αντικείμενο της ίδιας διαδικασίας δημοκρατικού ελέγχου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διατηρώντας, ταυτόχρονα, τις ίδιες θετικές πτυχές του ΕΤΑ. Η ΕΟΚΕ πιστεύει επιπλέον ότι το Ειρηνευτικό Μέσο για την Αφρική και τα νέα σχέδια που αφορούν τη μετανάστευση θα πρέπει να χρηματοδοτούνται εκτός του ΕΤΑ.

1.12.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έμφαση στην ανθρώπινη ανάπτυξη ως ειδική προτεραιότητα της μελλοντικής εταιρικής σχέσης και πιστεύει ότι θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και για τις τρεις περιφέρειες και να συνδέεται με τους ΣΒΑ.

1.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δήλωση της ανακοίνωσης σχετικά με την πλήρη προστασία, προώθηση και έμπρακτη εφαρμογή της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών και των κοριτσιών, καθώς και για την αναγνώριση της ουσιαστικής συνεισφοράς των γυναικών και κοριτσιών στην οικοδόμηση της ειρήνης και του κράτους, την οικονομική μεγέθυνση, την τεχνολογική ανάπτυξη, τη μείωση της φτώχειας, την υγεία και την ευημερία και την πολιτιστική και ανθρώπινη ανάπτυξη. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση παραλείπει να αναφερθεί λεπτομερώς στον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιηθεί αυτός ο στόχος.

1.14.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι οι εμπορικές συμφωνίες και οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) θα ενσωματωθούν πλήρως στη νέα εταιρική σχέση. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι εμπορικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων των ΣΟΕΣ, θα πρέπει να χρησιμοποιούν ως πλαίσιό τους το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και τη Συμφωνία του Παρισιού (για την κλιματική αλλαγή).

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι διαπραγματεύσεις για τις ΣΟΕΣ ΑΚΕ-ΕΕ να διεξαχθούν με διαφάνεια και με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Οι ΣΟΕΣ θα πρέπει να περιλαμβάνουν ένα εκτελεστό κεφάλαιο για την αειφόρο ανάπτυξη, με την κοινωνία των πολιτών να συμμετέχει ενεργά στην εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αναθεώρηση.

1.16.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το κλίμα αποτελεί μία από τις κύριες προτεραιότητες, όμως εκφράζει την ανησυχία ότι οι προτεραιότητες για το κλίμα και το περιβάλλον διαφέρουν στις τρεις περιφέρειες. Ανησυχεί επίσης για το γεγονός ότι η προσοχή επικεντρώνεται στις ενέργειες που απαιτούνται από τις χώρες ΑΚΕ χωρίς αναφορά στην ευθύνη της ΕΕ όσον αφορά το αποτύπωμα ή τον αντίκτυπό της στους φυσικούς πόρους και τα οικοσυστήματα στις αναπτυσσόμενες αυτές χώρες.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και οι 79 χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) έχουν συνάψει μια συνολική και νομικά δεσμευτική συμφωνία συνεργασίας η οποία έχει ενώσει περισσότερα από τα μισά εθνικά κράτη στον κόσμο. Επονομαζόμενη ως «Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης του Κοτονού» (ΣΕΣΚ ή Κοτονού), η συμφωνία υπογράφηκε στο Μπενίν το 2000 και έχει ως στόχο την ενδυνάμωση της από μακρού υφιστάμενης συνεργασίας στους τομείς της πολιτικής, του εμπορίου και της ανάπτυξης μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ. Η εν λόγω συμφωνία οδήγησε στη δημιουργία ενός φάσματος οργάνων για τη διευκόλυνση της συνεργασίας ΑΚΕ-ΕΕ μεταξύ κυβερνήσεων, δημόσιων υπαλλήλων, βουλευτών, τοπικών αρχών και της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του ιδιωτικού τομέα. Αξιοποιεί τις ιστορικές σχέσεις της ΕΕ με τις πρώην αποικίες της, που έκτοτε έχουν εξελιχθεί με τη βοήθεια μιας σειράς συμφωνιών: από τις συμφωνίες σύνδεσης του Γιαουντέ Ι και ΙΙ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και των πρώην γαλλικών αποικιών στην Αφρική (1963-1975), έως τις διαδοχικές συμβάσεις της Λομέ (1975-2000) και, πιο πρόσφατα, τη συμφωνία εταιρικής σχέσης που υπογράφηκε στο Κοτονού (2000).

2.2.

Οι συμβάσεις της Λομέ χορήγησαν στις χώρες ΑΚΕ νομικό καθεστώς, επιτρέποντάς τους να δημιουργήσουν ένα αναπτυξιακό μοντέλο και να διεκδικήσουν προνομιακή πρόσβαση στην κοινή αγορά. Το πλαίσιο αυτό έδωσε μεγαλύτερη βαρύτητα στις χώρες της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, οι οποίες θα ήταν απίθανο να έχουν επωφεληθεί από αυτό το είδος αναπτυξιακού μοντέλου σε διμερείς συμφωνίες. Παρά το γεγονός ότι η φτώχεια μειώθηκε, το μερίδιο των χωρών ΑΚΕ στην εσωτερική αγορά υποχώρησε από 6,7 % το 1976 σε 3 % το 1998.

2.3.

Η Συμφωνία του Κοτονού αποσκοπούσε στην ενίσχυση της εταιρικής σχέσης και αποτελείται από τρεις πυλώνες — πολιτική, εμπορική και αειφόρο ανάπτυξη. Αρχικός στόχος της εν λόγω συνολικής συμφωνίας ήταν να συμβάλει στην ανάπτυξη των χωρών ΑΚΕ, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τη διαφοροποίηση των οικονομιών τους με τη δημιουργία περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις.

3.1.

Η ΣΕΣΚ αναμένεται να λήξει το 2020, γεγονός που οδήγησε στην έκδοση, στις 22 Νοεμβρίου 2016, κοινού εγγράφου ανακοίνωσης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ύπατης Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας. Η ανακοίνωση αυτή προέβαλλε τρεις επιλογές με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε στις 6 Οκτωβρίου 2015. Η πρώτη επιλογή πρότεινε την ανανέωση της ΣΕΣΚ με τις χώρες ΑΚΕ. Πλεονέκτημα αυτής είναι ότι θα διατηρείτο το μορφότυπο ΑΚΕ, ωστόσο, δεν θα είχε οδηγήσει σε συμφωνία που να λαμβάνει υπόψη τις συγκεκριμένες προτεραιότητες που προσδιορίζονται από τα εμπλεκόμενα μέρη. Επιπλέον, δεν θα ελάμβανε υπόψη τις σημαντικές αλλαγές μετά το 2000, όπως η διεύρυνση της ΕΕ, οι αποκλίνουσες προτεραιότητες στις χώρες ΑΚΕ και η αυξανόμενη σημασία περιφερειακών οργανώσεων όπως η Αφρικανική Ένωση.

3.2.

Η δεύτερη επιλογή συνίστατο σε μια συνολική περιφερειοποίηση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ. Η προσέγγιση αυτή, αν και αντικατοπτρίζει τις διαφορές μεταξύ των τριών περιοχών, θα αγνοούσε τη βούληση των χωρών ΑΚΕ να παραμείνουν ενωμένες, καθώς και την αμοιβαία επιθυμία να αξιοποιηθεί το μορφότυπο ΕΕ-ΑΚΕ ως μέσο επιρροής επί των διεθνών θεσμών.

3.3.

Προτιμώμενη επιλογή είναι η τρίτη, η οποία φαίνεται να εξασφαλίζει συναίνεση από όλες τις πλευρές. Η αναθεώρηση στην περίπτωση αυτή συνεπάγεται τη σύναψη «κοινής συμφωνίας-πλαισίου με τρεις περιφερειακούς πυλώνες»: «η τρίτη επιλογή είναι μια συμφωνία με τις χώρες εταίρους, η οποία περιλαμβάνει τρεις ξεχωριστές περιφερειακές εταιρικές σχέσεις με την Αφρική, την Καραϊβική και τον Ειρηνικό, με τη δυνατότητα στενής συνεργασίας με άλλες χώρες ως μέρους ενός κοινού πλαισίου. Το πλαίσιο αυτό θα καθορίζει κοινές αξίες, αρχές, ζωτικής σημασίας λεπτομέρειες και συμφέροντα, γεγονός το οποίο προϋποθέτει συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων με τη χρήση του μακροχρόνιου “κεκτημένου” των χωρών ΑΚΕ. Θα προβλέπει επίσης τη δημιουργία ειδικών μηχανισμών συνεργασίας στην παγκόσμια σκηνή. Οι τρεις περιφερειακοί εταίροι θα χρησιμοποιήσουν και θα ενσωματώσουν όσους υφίστανται ήδη (για παράδειγμα την κοινή στρατηγική ΕΕ-ΑΚΕ) και θα καθορίσουν προτεραιότητες και δράσεις που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες του προγράμματος εταιρικής σχέσης σε κάθε μία από τις τρεις περιφέρειες.» Η θεσμική αυτή ρύθμιση που προτείνει η Επιτροπή και αποτελείται από τρεις ξεχωριστές περιφερειακές εταιρικές σχέσεις με την Αφρική, την Καραϊβική και τον Ειρηνικό στο πλαίσιο ενός συνολικού διακανονισμού, διατηρεί το κεκτημένο και τα πλεονεκτήματα του μορφότυπου ΕΕ-ΑΚΕ, επιτρέποντας παράλληλα την ανάληψη διαφοροποιημένων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών ανάλογα με την περιοχή. Επιπλέον, σύμφωνα με την προτιμώμενη αυτή επιλογή, υπάρχει η δυνατότητα να επιτραπεί στο μέλλον η συμμετοχή και άλλων χωρών εκτός των κρατών ΑΚΕ, όπως οι άλλες λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ) ή οι χώρες της Βόρειας Αφρικής.

3.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστήσει την εταιρική σχέση νομικά δεσμευτική, ενώ ταυτόχρονα παραμένει ευέλικτη και υπεύθυνη ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται σε ένα περιβάλλον που αλλάζει σε τακτική βάση. Η ΕΟΚΕ συνιστά να οριστεί με σαφήνεια ο όρος «νομικά δεσμευτική» στη συμφωνία μετά το Κοτονού και να συμπεριληφθούν διαδικασίες διαβούλευσης και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αρχών και, ιδίως, του κράτους δικαίου. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι χώρες ΑΚΕ υποστηρίζουν τον δεσμευτικό χαρακτήρα της μελλοντικής συμφωνίας (1) και πιστεύει ότι θα διασφαλίσει προβλεψιμότητα, διαφάνεια και αμοιβαία ευθύνη.

3.5.

Διαφαίνεται η ευκαιρία που παρέχουν τα πρόσφατα εγκεκριμένα διεθνή πλαίσια -η ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η Συμφωνία του Παρισιού για την αλλαγή του κλίματος, το Πρόγραμμα Δράσης της Αντίς Αμπέμπα, το πλαίσιο Σεντάι και το νέο θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για το αστικό περιβάλλον- να συμπεριληφθούν όλα αυτά σε μια νέα συμφωνία, θέτοντας τους εταίρους της συμφωνίας στην πορεία προς την αειφορία προς όφελος των πολιτών, της ευημερίας και του πλανήτη. Η μελλοντική εταιρική σχέση θα πρέπει να βασίζεται σε αυτά τα διεθνή πλαίσια και τις διεθνείς δεσμεύσεις και να τα εφαρμόζει κατά τρόπο ολοκληρωμένο, βιώσιμο και χωρίς αποκλεισμούς.

3.6.

Η μελλοντική συμφωνία θα πρέπει να δίδει προτεραιότητα στην ανθρώπινη ανάπτυξη, επισημαίνοντας τις διττές επιπτώσεις της εκθετικής δημογραφικής ανάπτυξης και της κλιματικής απορρύθμισης που αντιμετωπίζουν οι χώρες ΑΚΕ. Τα θέματα αυτά θα δημιουργήσουν προκλήσεις για τη διατροφή και την επισιτιστική ασφάλεια, την προστασία του περιβάλλοντος και την επίτευξη ευημερίας για όλους.

3.7.

Η συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής (ΣΑΠ) θα πρέπει να αποτελέσει βασικό στοιχείο της μελλοντικής εταιρικής σχέσης, διασφαλίζοντας ότι όλες οι εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ ενισχύουν την αειφόρο ανάπτυξη εντός της ΕΕ, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι το άρθρο 6 της ΣΕΣΚ υποστηρίζει τη συμμετοχή των μη κρατικών φορέων (ΜΚΦ), αναγνωρίζοντας ότι αποτελούν βασικούς παράγοντες της εταιρικής σχέσης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει, εντούτοις, την απογοήτευσή της που η συνεργασία έχει παραμείνει τόσο προσανατολισμένη στις κυβερνήσεις παρά την αναγνώριση της σημασίας του πολιτικού διαλόγου για την ενθάρρυνση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία ανάπτυξης. Υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ και η Κοινοβουλευτική Συνέλευση Cariforum-ΕΕ, η Συμβουλευτική Επιτροπή Cariforum-ΕΕ και η Επιτροπή Εμπορίου και Ανάπτυξης Cariforum-ΕΕ. Ωστόσο, μπορούν να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο στο μέλλον.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τον ζωτικό ρόλο των μη κρατικών φορέων στις σχέσεις ΑΚΕ-ΕΕ, σε όλο το φάσμα της διαδικασίας βιώσιμης ανάπτυξης και στην επιτήρηση των ΣΟΕΣ. Το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 αναγνωρίζει τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών, καθώς δηλώνει ότι «η κλίμακα και οι φιλοδοξίες του νέου θεματολογίου απαιτούν μια ανανεωμένη παγκόσμια εταιρική σχέση προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή του […] Θα διευκολύνει μια σταθερή παγκόσμια δέσμευση υπέρ της υλοποίησης όλων των Στόχων και των επιμέρους στόχων, φέρνοντας σε επαφή κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών, το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και άλλους φορείς και κινητοποιώντας όλους τους διαθέσιμους πόρους».

4.1.3.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με δυσαρέσκεια ότι μια σειρά χωρών ΑΚΕ, αλλά και χωρών της ΕΕ πρόσφατα, έχει αρχίσει να θεσπίζει περιοριστική νομοθεσία με σκοπό τον περιορισμό της δράσης των ΜΚΟ, γεγονός που, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ενεργό συμμετοχή των ΟΚΠ. Ο δείκτης βιωσιμότητας των ΟΚΠ για το 2016 (2) καταδεικνύει ότι σε πολλές χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, οι ΟΚΠ -ιδίως δε αυτές που εστιάζουν στην παροχή υποστήριξης και στα ανθρώπινα δικαιώματα- αντιμετωπίζουν αυξανόμενους περιορισμούς ή απειλές επιβολής περιορισμών κατά την εκτέλεση του έργου τους.

4.1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά το νέο πλαίσιο που θα συμφωνηθεί να ενισχύει τη νομιμότητα των ΟΚΠ ειδικότερα, και των ΜΚΦ γενικότερα, ως φορέων αναγκαίων στις διαδικασίες πολιτικής, συμπεριλαμβάνοντας τις ΟΚΠ τόσο από τις χώρες ΑΚΕ όσο και από την ΕΕ στις νομικά δεσμευτικές αρχές της συμφωνίας. Θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα δομημένο πλαίσιο μεταξύ των ΟΚΠ και όλων των κοινών θεσμικών οργάνων ΑΚΕ-ΕΕ. Ζητεί, συνεπώς, την ενίσχυση των τεχνικών και των χρηματοδοτικών δεσμεύσεων προκειμένου να ενθαρρυνθεί και να ενισχυθεί η ενεργός συμμετοχή των ΟΚΠ.

4.2.1.

Στο πλαίσιο της Λομέ IV, οι χώρες ΑΚΕ επωφελούνταν από μη αμοιβαίες προτιμήσεις που χορηγούσε μονομερώς η ΕΕ έτσι ώστε να μπορούν να εξάγουν την παραγωγή τους στην κοινή αγορά, μαζί με ένα σύστημα αποζημίωσής τους για την απώλεια εσόδων από εξαγωγές σε περίπτωση διακύμανσης των τιμών συναλλάγματος ή φυσικών καταστροφών. Η διάταξη αυτή θεωρήθηκε ότι αντέβαινε την αρχή του «μάλλον ευνοούμενου κράτους» του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, συνεπώς, για να εναρμονιστεί η νέα συμφωνία του Κοτονού με τους κανόνες του ΠΟΕ, οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να ξεπεραστεί το ζήτημα αυτό, με σκοπό να μπορέσουν οι χώρες ΑΚΕ να ενταχθούν στην παγκόσμια οικονομία.

4.2.2.

Ως εκ τούτου, η Ευρώπη διαπραγματεύτηκε ΣΟΕΣ με τις έξι περιοχές που απαρτίζουν τις 79 χώρες ΑΚΕ, με στόχο τη δημιουργία κοινών εταιρικών σχέσεων όσον αφορά το εμπόριο και την ανάπτυξη, με την υποστήριξη αναπτυξιακής βοήθειας. Από το 2000 έως το 2008, η πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά επιτεύχθηκε μέσω μη αμοιβαίας εθνικής προτίμησης, η οποία περιελάμβανε ένα σύστημα παρεκκλίσεων από τους κανόνες του ΠΟΕ. Από το 2008, υπογράφονταν συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ. Ωστόσο, οι απαιτούμενες υπογραφές και η επακόλουθη υλοποίηση αποδείχθηκαν μια συνεχής πρόκληση. Παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν θεσπιστεί έξι ΣΟΕΣ, η διαδικασία επικύρωσης για τις περισσότερες συνάντησε προσκόμματα. Το 2007, η Ευρώπη υπέγραψε την πρώτη από αυτές τις συμφωνίες με 15 κράτη της Καραϊβικής, η οποία τέθηκε προσωρινά σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2008. Στην Αφρική το αποτέλεσμα δεν ήταν εξίσου ξεκάθαρο. Το 2014, 16 κράτη από τη Δυτική Αφρική, καθώς και δύο περιφερειακοί οργανισμοί, η Ecowas (Οικονομική Κοινότητα των Δυτικοαφρικανικών Χωρών/Economic Community of West African States) και η WAEMU (Δυτικοαφρικανική οικονομική και νομισματική ένωση/West African Economic and Monetary Union), αλλά και η Κοινότητα Ανατολικής Αφρικής, κατέληξαν σε συμφωνία, ωστόσο, εξακολουθούν να εκκρεμούν οι υπογραφές. Οι χώρες της Κοινότητας για την Ανάπτυξη της Μεσημβρινής Αφρικής υπέγραψαν τη ΣΟΕΣ το 2016. Τέλος, η ενδιάμεση ΣΟΕΣ μεταξύ της Ευρώπης και των κρατών του Ειρηνικού υπογράφηκε από την Παπούα Νέα Γουινέα και τις νήσους Φίτζι το 2009, δεδομένου ότι οι δύο αυτές χώρες αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και Ειρηνικού.

4.2.3.

Συνεπώς, η Συμφωνία του Κοτονού περιλαμβάνει σημαντική διάσταση όσον αφορά το εμπόριο. Μάλιστα, το 2012 η ΕΕ ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των χωρών ΑΚΕ μετά τις ΗΠΑ. Η ΕΕ έχει ξεπεράσει τη Βενεζουέλα, την Κίνα, τη Βραζιλία, τον Καναδά και την Ινδία. Αντιπροσωπεύει το 12,1 % του εμπορίου των χωρών ΑΚΕ, ποσοστό το οποίο είναι μικρότερο από τις ΗΠΑ (35,7 %), αλλά μεγαλύτερο από την Κίνα (6,9 %) (3).

4.2.4.

Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Εμπορίου, το μερίδιο αγοράς των χωρών ΑΚΕ στην παγκόσμια οικονομία μεταξύ 2003 και 2012 αυξήθηκε από 1,4 % σε 1,7 %, ενώ το μερίδιο αγοράς της ΕΕ των 28 στην αγορά ΑΚΕ αυξήθηκε από 10,9 % σε 11,5 % κατά την ίδια περίοδο. Ωστόσο, από το 2010 οι χώρες ΑΚΕ έχουν πληγεί από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 2008, με τη συνολική αξία των εμπορευματικών τους συναλλαγών να μειώνεται. Το 2015, οι εξαγωγές αντιπροσώπευαν 320,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (έναντι 495,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2011), ενώ οι εισαγωγές αντιπροσώπευαν 439,6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (έναντι 500,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2014).

4.2.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η αναθεώρηση της Συμφωνίας του Κοτονού να αποσκοπεί στη συμφιλίωση των χωρών ΑΚΕ με την επέκταση του εμπορίου, δεδομένου ότι το 80 % των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών εξακολουθεί να ανήκει στην ομάδα ΑΚΕ. Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι η γεωργία αντιπροσωπεύει το 90 % των εξαγωγών ΑΚΕ, απασχολώντας την πλειονότητα του ενεργού πληθυσμού. Κατά μέσο όρο, το 20 % του εθνικού πλούτου προέρχεται από γεωργικά έσοδα, με εξαιρετικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών ΑΚΕ. Για παράδειγμα, το ήμισυ του ΑΕγχΠ του Τσαντ προέρχεται από τη γεωργική παραγωγή, έναντι 1 % κατά μέσο όρο στην Καραϊβική (4).

4.2.6.

Εμπόριο και περιφερειακή ολοκλήρωση: Η ΣΟΕΣ αποσκοπεί στην προώθηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και βασίζεται στη λογική ότι μια πιο ενισχυμένη περιφερειακή ολοκλήρωση αυξάνει τις εμπορικές ικανότητες και, κατ’ επέκταση, την ανάπτυξη, την απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη. Για να διευκολυνθεί το εμπόριο εντός των χωρών ΑΚΕ, απαιτούνται επενδύσεις σε υποδομές -συμπεριλαμβανομένης της καθαρής ενέργειας- ώστε να βοηθηθούν οι χώρες ΑΚΕ να στραφούν προς την παραγωγή και την εξαγωγή ενδιάμεσων και τελικών προϊόντων προκειμένου να ανελιχθούν στην παγκόσμια αλυσίδα αξίας. Η προσπάθεια αυτή θα απαιτήσει επίσης έναν αποτελεσματικό ναυτιλιακό κλάδο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθεί η ναυτιλία στο πρόγραμμα εμπορικής και αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ.

4.2.7.

Εμπόριο και βιώσιμη ανάπτυξη:: Η μελλοντική εταιρική σχέση θα πρέπει να τοποθετεί το εμπόριο και τις ΣΟΕΣ εντός του πλαισίου του Θεματολογίου για το 2030 και της Συμφωνίας του Παρισιού. Οι ΣΟΕΣ θα πρέπει να περιλαμβάνουν εκτελεστό κεφάλαιο για την αειφόρο ανάπτυξη, με επίσημο και διαρθρωμένο πλαίσιο για τη συμμετοχή των ΟΚΠ. Οι μελλοντικές διαπραγματεύσεις ΑΚΕ-ΕΕ θα πρέπει να διεξάγονται με διαφάνεια, με τη συμμετοχή των ΟΚΠ στην παρακολούθηση των διαπραγματεύσεων και στην εφαρμογή και παρακολούθηση της συμφωνίας.

4.3.1.

Τα εργαλεία και οι μέθοδοι συνεργασίας θα πρέπει να καταστήσουν λειτουργικές τις αρχές της ΣΕΣΚ, εστιάζοντας στα αποτελέσματα, την εταιρική σχέση και την ανάληψη ευθύνης. Ο προγραμματισμός και η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ) διαμορφώνονται, συνεπώς, ως κοινή ευθύνη.

4.3.2.

Το ΕΤΑ χρηματοδοτείται απευθείας με εθελοντικές συνεισφορές από τα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ, αλλά οι διαπραγματεύσεις ως προς αυτό διεξάγονται παράλληλα με άλλα μέσα εξωτερικής χρηματοδότησης της ΕΕ, για να διασφαλίζεται η συνοχή. Η διαχείρισή του έχει ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Η ΕΤΕπ διαχειρίζεται την επενδυτική διευκόλυνση και παρέχει δάνεια, εγγυήσεις και κεφάλαια από το ΕΤΑ και τους ιδίους πόρους της σε ιδιωτικές επιχειρήσεις στις χώρες ΑΚΕ για την εκτέλεση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων έργων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

4.3.3.

Το σύνολο των κονδυλίων του ΕΤΑ έχει αυξηθεί, είναι όμως πιθανό να μειωθεί μετά το Brexit. Το ΕΤΑ διατηρεί, εντούτοις, τον διακυβερνητικό χαρακτήρα και τη δομή διακυβέρνησής του, γεγονός που του έχει επιτρέψει να εξελιχθεί στον μεγαλύτερο παράγοντα της αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ, εξαιρουμένου του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ). Λόγω του μοναδικού ιστορικού και νομικού καθεστώτος του ΕΤΑ, αλλά και της διακυβερνητικής του βάσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μπορεί να συναποφασίζει για αυτό. Η Επιτροπή Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) δεν συμμετέχει σε γενικές συζητήσεις πολιτικής, αποτελεί δε σημαντικό φορέα της ΣΕΣΚ. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ έχει επίσης την εξουσία να ασκεί κοινοβουλευτικό έλεγχο σε σχέση με τις πιστώσεις του ΕΤΑ των εθνικών ενδεικτικών προγραμμάτων (ΕΕΠ) και των περιφερειακών ενδεικτικών προγραμμάτων (ΠΕΠ).

4.3.4.

Το ΕΤΑ και η εγγραφή του στον προϋπολογισμό: το ΕΚ, μέσω της ειδικής διαδικασίας απαλλαγής, χορηγεί απαλλαγή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη διαχείριση και την υλοποίηση του ΕΤΑ. Η εγγραφή — ενσωμάτωση — του ΕΤΑ στον προϋπολογισμό της ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί πηγή προστριβών μεταξύ του ΕΚ και του Συμβουλίου, παρότι η Επιτροπή πρότεινε, επανειλημμένως, να συμπεριληφθεί το ΕΤΑ στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

4.3.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι όλες οι μορφές στήριξης της ΕΕ προς τρίτες χώρες πρέπει να εμπίπτουν στο ίδιο νομικό πλαίσιο και να υπόκεινται στην ίδια διαδικασία δημοκρατικού ελέγχου του ΕΚ. Απευθύνει, συνεπώς, έκκληση για την ενσωμάτωση του ΕΤΑ στον προϋπολογισμό της ΕΕ και τη διατήρηση, ταυτόχρονα, των θετικών πτυχών του ΕΤΑ (π.χ. αμοιβαιότητα και αμοιβαία ευθύνη). Αυτό θα οδηγήσει σε μια πιο συνεκτική αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ.