Δελτίο συνοπτικής παρουσίασης

Αναλογική εκτίμηση επιπτώσεων όσον αφορά τη συμφωνία των κοινωνικών εταίρων της ΕΕ για την εφαρμογή της σύμβασης της ΔΟΕ του 2007 σχετικά με την εργασία στον τομέα της αλιείας

Α. Ανάγκη ανάληψης δράσης

Γιατί; Ποιο είναι το πρόβλημα;

Η σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) σχετικά με την εργασία στον τομέα της αλιείας (σύμβαση C188) εκδόθηκε το 2007 με σκοπό τη συμπλήρωση και την επικαιροποίηση των διεθνών προτύπων που διέπουν τις συνθήκες εργασίας στον συγκεκριμένο τομέα. Το ίδιο έτος, η Επιτροπή δρομολόγησε την πρώτη φάση διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 154 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ κλήθηκαν να «εξετάσουν τις δυνατότητες για μια κοινή πρωτοβουλία όσον αφορά την προώθηση της εφαρμογής των διατάξεων της πρόσφατης σύμβασης της ΔΟΕ για την αλιεία στην ΕE». Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Ενώσεων Εργαζομένων στις Μεταφορές (ETF), η Ένωση Εθνικών Οργανώσεων Επιχειρήσεων Αλιείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Europêche) και η Γενική Συνομοσπονδία Γεωργικών Συνεταιρισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (COGECA) προέβησαν στις 8 Μαΐου 2013 σε σύναψη συμφωνίας και στις 10 Μαΐου 2013 ζήτησαν από την Επιτροπή να μεταφέρει τη συμφωνία στη νομοθεσία της ΕΕ (μέσω οδηγίας). Με την εν λόγω συμφωνία, οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ επεδίωκαν τη συγχώνευση των διατάξεων του κεκτημένου της ΕΕ και της σύμβασης C188 της ΔΟΕ.

Τα κυριότερα προβλήματα που διαπιστώθηκαν αφορούν τον υψηλό βαθμό των κινδύνων και της σοβαρότητας των ατυχημάτων και των ασθενειών στον χώρο εργασίας, καθώς και το γεγονός ότι η συχνότητα εμφάνισής τους είναι σαφώς υψηλότερη από ό,τι σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Η κατάσταση αυτή συνεπάγεται την απουσία από την εργασία και την πρόωρη αποχώρηση από τον κλάδο, με συνέπεια την αύξηση του κόστους για τους εργοδότες και για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Τα βασικά αίτια είναι τα εξής: 1. Παράγοντες σχετικοί με την εργασία: τα ατυχήματα προκαλούνται συχνά λόγω κόπωσης, η οποία οφείλεται στο παρατεταμένο ωράριο εργασίας, καθώς και στις ανεπαρκείς συνθήκες υγείας και ασφάλειας ή εργασίας. 2. Αργή διαδικασία κύρωσης: οι υφιστάμενες διεθνείς συνθήκες σχετικά με την ασφάλεια στα πλοία δεν έχουν τεθεί σε ισχύ λόγω της αργής διαδικασίας κύρωσης. Η Γαλλία είναι το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ που έχει κυρώσει τη σύμβαση C188. 3. Κατακερματισμός: οι διατάξεις του εργατικού δικαίου και της νομοθεσίας της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, οι οποίες προβλέπουν κανόνες που πρέπει να ισχύουν για όλους τους εργαζόμενους, παρέχουν ένα κατακερματισμένο πλαίσιο, το οποίο δεν είναι απολύτως κατάλληλο για τις συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας ενός δεδομένου τομέα. Σε ζητήματα που δεν καλύπτονται από το κεκτημένο της ΕΕ, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν θεσπίσει εθνικά πρότυπα τα οποία παρουσιάζουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις.

Τι αναμένεται να επιτευχθεί με την παρούσα πρωτοβουλία;

Γενικός στόχος: η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης για τους αλιείς που εργάζονται σε πλοία τα οποία φέρουν τη σημαία κράτους μέλους της ΕΕ. Ειδικοί στόχοι: 1) η βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία για τους αλιείς εντός της ΕΕ και 2) η καθιέρωση κατάλληλου ενοποιημένου νομικού πλαισίου για τις συνθήκες εργασίας στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας.

Ποια είναι η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ; 

Αναμένεται η δημιουργία ενοποιημένου νομικού πλαισίου της ΕΕ για τον τομέα της θαλάσσιας αλιείας, το οποίο θα είναι εναρμονισμένο με τα διεθνή πρότυπα και θα περιλαμβάνει στοιχεία που δεν ρυθμίζονται επί του παρόντος σε επίπεδο ΕΕ, όπως η έκδοση ιατρικού πιστοποιητικού για τους αλιείς ή το δικαίωμα ιατρικής περίθαλψης επί του πλοίου. Το πλαίσιο αυτό βασίζεται σε υφιστάμενα διεθνή και ενωσιακά πρότυπα κατά την εφαρμογή των Συνθηκών της ΕΕ. Η καθιέρωση ενός πλαισίου της ΕΕ αναμένεται να εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η συμφωνία θα συμβάλει στην επιτάχυνση της διαδικασίας κύρωσης διεθνών συνθηκών. Θα ενισχύσει επίσης τον ηγετικό ρόλο της ΕΕ έναντι τρίτων χωρών και διεθνών οργανισμών όσον αφορά τη βελτίωση της συμμόρφωσης προς διεθνή μέτρα, μεταξύ των οποίων και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η διατήρηση και διαχείριση των έμβιων θαλάσσιων πόρων.

Β. Λύσεις

Ποιες νομοθετικές και μη νομοθετικές επιλογές πολιτικής έχουν εξεταστεί; Υπάρχει προτιμώμενη επιλογή ή όχι; Γιατί;

Η Επιτροπή μπορεί μόνο να αποδεχθεί ή να απορρίψει το αίτημα των υπογραφόντων μερών σχετικά με τη θέσπιση νομοθεσίας για την εφαρμογή της συμφωνίας. Δεν μπορεί να τροποποιήσει το κείμενο της συμφωνίας. Για τον λόγο αυτόν αναλύθηκε μόνο μία προσέγγιση πολιτικής (δηλαδή τα μέτρα που καθορίζονται στη συμφωνία), και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε σύγκριση με το βασικό σενάριο (δηλαδή την επιλογή της μη ανάληψης περαιτέρω δράσης σε επίπεδο ΕΕ). Από τη σύγκριση των δύο επιλογών μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η συμφωνία διασφαλίζει την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται με εύλογο συνολικό κόστος και ότι η ενσωμάτωση της συμφωνίας μέσω οδηγίας είναι κατάλληλη.

Ποιος υποστηρίζει την κάθε επιλογή;

Η συμφωνία συνήφθη από τους κοινωνικούς εταίρους της ΕΕ στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας.

Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ETF): εκπροσωπεί τους εργαζόμενους στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας με τη συμμετοχή μελών από 11 κράτη μέλη (BE, BG, DE, DK, ES, FR, IT, NL, PL, PT και UK).

Europêche: στην ένωση συμμετέχουν οι εργοδότες του κλάδου, τόσο της παραδοσιακής αλιείας όσο και της αλιείας μεγάλης κλίμακας, από 11 κράτη μέλη (BE, DE, DK, ES, FR, EL, IT, NL, PL, SE και UK) και από άλλα 2 κράτη μέλη υπό την ιδιότητα του παρατηρητή (LV και LT).

COGECA: εκπροσωπεί τα γενικά και ειδικά συμφέροντα ευρωπαϊκών συνεταιρισμών στους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας, της αλιείας και της βιομηχανίας γεωργικών τροφίμων, με τη συμμετοχή 11 εθνικών οργανώσεων (CY, DE, EE, ES, FR, EL, IE, IT, MT, NL και SI).

Συνολικά εκπροσωπούνται 16 κράτη μέλη που δραστηριοποιούνται στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας. Επιπλέον, τα 8 κράτη μέλη (ES, IT, PT, EL, FR, NL, PL και UK) που αντιπροσωπεύουν το 84 % του κλάδου σε απόλυτους όρους απασχόλησης και το 87 % σε όρους ισοδύναμων πλήρους απασχόλησης εκπροσωπούνται στο πλαίσιο της επιτροπής κοινωνικού διαλόγου της ΕΕ. Ως εκ τούτου, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι κοινωνικοί εταίροι που έχουν υπογράψει τη συμφωνία είναι αντιπροσωπευτικοί του κλάδου και, ως εκ τούτου, μπορούν να ζητήσουν από την Επιτροπή τη θέσπιση νομοθεσίας για την εφαρμογή της συμφωνίας δυνάμει του άρθρου 155 της ΣΛΕΕ. Κατά τον χρόνο έκδοσής της το 2007, η σύμβαση C188 της ΔΟΕ υπερψηφίστηκε από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Γαλλία είναι το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ που την έχει κυρώσει. Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ (UK, NL, EE και DK) βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο των προπαρασκευαστικών εργασιών για την κύρωση της σύμβασης.

Γ. Επιπτώσεις της προτιμώμενης επιλογής

Ποια είναι τα οφέλη της προτιμώμενης επιλογής (αν υπάρχει, ειδάλλως των κυριότερων επιλογών);

Η συμφωνία θα βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στον κλάδο της θαλάσσιας αλιείας όσον αφορά τις ώρες εργασίας, το κατώτατο όριο ηλικίας, την ιατρική πιστοποίηση, την εκτίμηση κινδύνου και την ιατρική περίθαλψη επί του πλοίου. Θα δημιουργήσει επίσης ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τον κλάδο, με τον καθορισμό ελάχιστων προτύπων σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα κυριότερα οφέλη ανά ομάδα ενδιαφερόμενων μερών είναι τα ακόλουθα:

Όσον αφορά τους εργοδότες, θα μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης ατυχημάτων, τραυματισμών και ασθενειών κατά την εργασία, καθώς και το συνακόλουθο κόστος των αποζημιώσεων, της απώλειας παραγωγής και του ρυθμού εναλλαγής προσωπικού. Εκτιμάται ότι η μείωση του αριθμού των επαγγελματικών ασθενειών θα αποφέρει για τους εργοδότες ετήσια οφέλη ύψους 200 000 EUR. Προβλέπεται ότι, χάρη στην αλλαγή της συχνότητας εμφάνισης ατυχημάτων στον χώρο εργασίας, οι εργοδότες θα επιτύχουν εξοικονόμηση δαπανών άνω των 400 000 EUR. Από την ανάλυση προκύπτει ότι η μείωση των ατυχημάτων και των ασθενειών στην εργασία θα είναι μακροχρόνια και προβλέπεται ότι σε χρονικό διάστημα πέντε ετών θα αποφευχθούν από 200 έως 2 000 εργατικά ατυχήματα και από 300 έως 1 300 κρούσματα επαγγελματικών ασθενειών, με συνολικά οφέλη για τους εργοδότες που θα κυμαίνονται από 0,2 εκατ. EUR έως 1,6 εκατ. EUR για τις επαγγελματικές ασθένειες και από 0,4 εκατ. EUR έως 3,8 εκατ. EUR για τα ατυχήματα.

Όσον αφορά τους εργαζόμενους, θα μειωθεί ο κίνδυνος ατυχημάτων ή ασθενειών και, κατ’ επέκταση, ο κίνδυνος απώλειας της ικανότητας βιοπορισμού, γεγονός που θα επιτρέπει την παραμονή τους στον κλάδο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ θα αυξηθεί παράλληλα και η ελκυστικότητα του κλάδου για νέους και ειδικευμένους εργαζόμενους.

Όσον αφορά τις εθνικές αρχές, θα επέλθει μείωση του κόστους των παροχών κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης. Τα οφέλη για τις εθνικές αρχές θα είναι επίσης μακροχρόνια και θα παραταθούν πέραν της πλήρους πενταετούς περιόδου που αναλύθηκε, με εκτιμώμενο συνολικό όφελος από πλευράς εξοικονόμησης δαπανών νοσοκομειακής περίθαλψης άνω των 0,2 εκατ. EUR και 1,5 εκατ. EUR σε χρονικό ορίζοντα πέντε ετών.

Ποιο είναι το κόστος της προτιμώμενης επιλογής (αν υπάρχει, ειδάλλως των κυριότερων επιλογών);

Συνολικά, δεν αναμένεται σημαντική αύξηση του κόστους κατά την εφαρμογή της συμφωνίας. Ορισμένες δαπάνες πραγματοποιούνται μόνον άπαξ (π.χ. δαπάνες σχετικές με την εφαρμογή της συμφωνίας στο πλαίσιο της εθνικής νομοθεσίας) και ορισμένες θα είναι επαναλαμβανόμενες (π.χ. δαπάνες που συνδέονται με τα ιατρικά πιστοποιητικά, τα οποία θα πρέπει να ανανεώνονται ανά τακτά διαστήματα, δαπάνες επαναπατρισμού κ.λπ.). Το κόστος ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών και εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο η εθνική τους νομοθεσία συμμορφώνεται ήδη με τη συμφωνία.

Η Γαλλία είναι το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ που έχει κυρώσει τη σύμβαση. Ορισμένα κράτη μέλη (BE, DE, DK, EE, EL, FI, HR, LT, LV, NL, και PL) συμμορφώνονται με τις περισσότερες διατάξεις της συμφωνίας και, ως εκ τούτου, το κόστος για τα εν λόγω κράτη μέλη θα είναι περιορισμένο. Η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να τροποποιήσουν ορισμένες πτυχές της νομοθεσίας τους (δηλαδή τις πτυχές που αφορούν την ιατρική πιστοποίηση και το δικαίωμα επαναπατρισμού). Ωστόσο, για τα κράτη μέλη τα οποία θα πρέπει να επιφέρουν τροποποιήσεις στην εθνική τους νομοθεσία, το κόστος ανά εργαζόμενο ή ανά επιχείρηση παραμένει συνολικά αναλογικό προς τον επιδιωκόμενο στόχο. Το κόστος επαναπατρισμού εκτιμάται σε 10 000 EUR ανά περίπτωση επαναπατρισμού, το οποίο αντιστοιχεί σε συνολικό κόστος 0,1 εκατ. EUR ετησίως. Το κόστος έκδοσης ιατρικών πιστοποιητικών εκτιμάται συνολικά σε 0,5 εκατ. EUR ετησίως.

Πώς θα επηρεαστούν οι μεγάλες, οι μικρομεσαίες και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις;

Σχεδόν το 90 % των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις με ένα μόνο πλοίο. Παρότι τα στοιχεία είναι ελάχιστα, μπορεί να υποτεθεί ότι σημαντικό ποσοστό των πλοίων αυτών είναι πλοία που τα χειρίζονται είτε οι ιδιοκτήτες (οι οποίοι δεν διέπονται από τις διατάξεις της συμφωνίας) είτε πλοίαρχοι με έναν ή δύο ακόμη αυτοαπασχολούμενους ή μισθωτούς εργαζόμενους επί του πλοίου.

Οι επιπτώσεις για τις μικρές επιχειρήσεις θα περιορίζονται στις επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν μισθωτούς ή αυτοαπασχολούμενους που εργάζονται μαζί με μισθωτούς εργαζόμενους. Δεδομένου ότι ο συνολικός ποσοτικός και ποιοτικός αντίκτυπος της συμφωνίας στις επιχειρήσεις είναι περιορισμένης σημασίας (παρά τις αναπόφευκτες μεγαλύτερες επιπτώσεις για τις ΜΜΕ), δεν αναμένεται να μειωθεί η ανταγωνιστικότητά τους. Επιπλέον, για ορισμένες κατηγορίες αλιέων ή πλοίων, η συμφωνία παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα σταδιακής εφαρμογής της συμφωνίας σε χρονικό ορίζοντα πέντε ετών.

Θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς και στις εθνικές διοικήσεις;

Για τις εθνικές αρχές, η μείωση της συχνότητας εμφάνισης ατυχημάτων, ασθενειών και τραυματισμών στην εργασία θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους κοινωνικής ασφάλισης και υγειονομικής περίθαλψης. Εκτός από την εξοικονόμηση των δαπανών εισαγωγής σε νοσοκομείο (που αναφέρονται ανωτέρω), είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά η εξοικονόμηση των δαπανών περίθαλψης σε περίπτωση ατυχήματος, τραυματισμού ή ασθένειας στην εργασία.

Θα υπάρξουν άλλες σημαντικές επιπτώσεις; 

Δεδομένου ότι ο συνολικός ποσοτικός αντίκτυπος της συμφωνίας στις επιχειρήσεις είναι περιορισμένης σημασίας, δεν αναμένονται επιπτώσεις στους καταναλωτές όσον αφορά την τιμή των ιχθύων. Δεν αναμένονται επίσης επιπτώσεις μετατόπισης, δηλαδή μετάβασης από το καθεστώς του μισθωτού εργαζόμενου στο καθεστώς του αυτοαπασχολούμενου.

Δ. Παρακολούθηση

Πότε θα επανεξεταστεί η πολιτική;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρακολουθεί, κατόπιν διαβούλευσης με εκπροσώπους των διοικήσεων και των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την ενσωμάτωση της οδηγίας που ενσωματώνει τη συμφωνία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διενεργήσει αξιολόγηση της οδηγίας για την ενσωμάτωση της συμφωνίας πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος της.