ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 8.3.2016

COM(2016) 127 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Έναρξη διαβούλευσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

{SWD(2016) 50 final}
{SWD(2016) 51 final}

1. Εισαγωγή

Ο πρόεδρος κ. Juncker ανακοίνωσε τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης, που εκφώνησε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 9 Σεπτεμβρίου 2015. Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο των ενεργειών που ανέλαβε η Επιτροπή για μια βαθύτερη και δικαιότερη οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ) 1 , καθώς και στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2016.

Όπως ανέφερε ο πρόεδρος κ. Juncker στην ομιλία του: «Πρέπει να επισπεύσουμε τις εργασίες για τη δημιουργία μιας δίκαιης και αληθινά πανευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. (...) Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, θα ήθελα να δημιουργηθεί ένας ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, ο οποίος να λαμβάνει υπόψη τις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες στις κοινωνίες της Ευρώπης και στον κόσμο της εργασίας. Και ο οποίος μπορεί να χρησιμεύσει ως πυξίδα για την ανανεωμένη σύγκλιση εντός της ευρωζώνης. Αυτός ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να συμπληρώνει όσα έχουμε ήδη πετύχει από κοινού όσον αφορά την προστασία των εργαζομένων στην ΕΕ. Ευελπιστώ να διαδραματίσουν οι κοινωνικοί εταίροι κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αυτή. Πιστεύω ότι είναι σωστό που δρομολογούμε αυτή την πρωτοβουλία στο πλαίσιο της ευρωζώνης, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ να συμμετάσχουν στην προσπάθεια αυτή, αν το επιθυμούν.»

Στην παρούσα ανακοίνωση περιγράφεται αδρομερώς η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Παρουσιάζεται το σκεπτικό που διέπει την πρωτοβουλία, εξετάζεται ο ρόλος, ο χαρακτήρας και η εμβέλειά της, και δρομολογείται ευρεία διαβούλευση με σκοπό τη συλλογή παρατηρήσεων. Για να διευκολυνθούν οι συζητήσεις, επισυνάπτεται στην παρούσα ανακοίνωση ένα πρώτο, προκαταρκτικό σχέδιο του πυλώνα. Η παρούσα ανακοίνωση συνοδεύεται επίσης από δύο έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: το πρώτο έγγραφο περιγράφει τις βασικές τάσεις στην οικονομία, την αγορά εργασίας και την κοινωνία στις οποίες εδράζεται ο πυλώνας και στην αντιμετώπιση των οποίων αναμένεται ότι θα συμβάλει, και το δεύτερο έγγραφο υπενθυμίζει το πλέον συναφές νομικό κεκτημένο σε επίπεδο ΕΕ 2 . 

2. Ποιος είναι ο λόγος ύπαρξης ενός ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

2.1. Μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς

Η δράση σε επίπεδο ΕΕ αντικατοπτρίζει τις θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης και βασίζεται στην πεποίθηση ότι η οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει να συνεπάγεται μεγαλύτερη κοινωνική πρόοδο και συνοχή και ότι η κοινωνική πολιτική, εκτός από τη δημιουργία των κατάλληλων διχτυών ασφαλείας στο πνεύμα των ευρωπαϊκών αξιών, θα πρέπει επίσης να εκλαμβάνεται ως παράγοντας που ευνοεί την παραγωγικότητα, μειώνει τις ανισότητες, μεγιστοποιεί τη δημιουργία θέσεων εργασίας και παρέχει τα εχέγγυα για την ανέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού της Ευρώπης. Η πεποίθηση αυτή επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία σχετικά με τις εργασιακές και τις κοινωνικές επιδόσεις. Τα κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις από οικονομική άποψη έχουν καταρτίσει πιο φιλόδοξες και αποδοτικές κοινωνικές πολιτικές, όχι μόνο ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης αλλά ως βασικό συστατικό του αναπτυξιακού τους μοντέλου. Νευραλγικό στοιχείο αυτής της επιτυχίας είναι ο σχεδιασμός των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και το γεγονός ότι οι θεσμικοί φορείς της αγοράς εργασίας ανταποκρίνονται στον ρόλο τους και στηρίζουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας.  

Η προσέγγιση αυτή βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της συνολικής οικονομικής ατζέντας της Επιτροπής, όπως αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2016. Η Επιτροπή, στο πλαίσιο της έμφασης που δίνει στην προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, των επενδύσεων και των υπεύθυνων δημοσιονομικών πολιτικών, εστιάζει απαρέγκλιτα την προσοχή της στις κοινωνικές πτυχές και στην κοινωνική δικαιοσύνη.

Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, τα κράτη μέλη είναι κατά κύριο λόγο αρμόδια για τον καθορισμό της εργασιακής και της κοινωνικής πολιτικής τους. Αυτό περιλαμβάνει το εργατικό δίκαιο και την οργάνωση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Αυτή η αρμοδιότητα αναγνωρίζεται στις ενωσιακές Συνθήκες, οι οποίες, από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, προβλέπουν επίσης ως ρόλο της ΕΕ να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών. Στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυπώνεται αυτός ο γενικός στόχος, ο οποίος έγκειται στην εργασία «για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα των τιμών, την κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο, και το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η δημιουργία και η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς συντελέστηκαν παράλληλα με την ανάπτυξη νομικού κεκτημένου στον κοινωνικό τομέα σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού, να περιοριστεί ο κίνδυνος κοινωνικού ντάμπινγκ ή «εξίσωσης προς τα κάτω», και να διευκολυνθούν η οικονομική και η κοινωνική ενσωμάτωση. Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο, από τη δεκαετία του 1990, τα εργασιακά και τα κοινωνικά ζητήματα αποτελούν ουσιώδες στοιχείο της διαδικασίας συντονισμού των οικονομικών πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ, γνωστής πλέον ως «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο». Το σκεπτικό που διέπει τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων ακολουθεί την ίδια λογική και ανταποκρίνεται σε μια διττή ανάγκη: αφενός, να αντιμετωπιστεί η κρίση και να στραφεί η προσοχή προς το μέλλον και, αφετέρου, να αρχίσει η μετάβαση προς μια βαθύτερη και δικαιότερη ΟΝΕ.

2.2. Αντιμετώπιση και υπέρβαση της κρίσης

Η Ευρώπη εξέρχεται από τη χειρότερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών: κάθε κράτος μέλος χωριστά και η ΕΕ στο σύνολό της πασχίζουν να αντιμετωπίσουν τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, προσπαθώντας, παράλληλα, εναγωνίως να προβλέψουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Η κρίση επέφερε σοβαρές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή κοινωνία και οικονομία, οι οποίες είναι αισθητές. Τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας απορρόφησαν, σε κάποιο βαθμό, τους κραδασμούς, αλλά η ανεργία αυξήθηκε, ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας, τα δημόσια οικονομικά βρέθηκαν σε οριακή κατάσταση, και οι εθνικές επιδόσεις παρουσίασαν αξιοσημείωτες αποκλίσεις. Η ανεργία, ιδίως, πλήττει σοβαρά εδώ και πολλά χρόνια τόσο τα μεμονωμένα άτομα όσο και την κοινωνία: σχεδόν 22 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να είναι άνεργοι και να αναζητούν εργασία (περίπου 17 εκατομμύρια στη ζώνη του ευρώ), εκ των οποίων 10 εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν αυτή την κατάσταση για διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος.

Επιπλέον, η κρίση συγκάλυψε ορισμένες πιο θεμελιώδεις μακροπρόθεσμες τάσεις και ενίσχυσε ορισμένες άλλες. Μεταξύ αυτών των τάσεων είναι, για παράδειγμα, οι μεταβολές στις κοινωνικές δομές και τα οικογενειακά και εργασιακά πρότυπα· ο μεγαλύτερης διάρκειας και πιο πολύπλευρος επαγγελματικός βίος· η μεγαλύτερη ετερογένεια του εργατικού δυναμικού και η εκτεταμένη χρήση νέων μορφών εργασίας· το παράδοξο μεταξύ του αυξανόμενου εκπαιδευτικού επιπέδου και της εκτεταμένης αναντιστοιχίας σε επίπεδο δεξιοτήτων· οι αυξημένες ανισότητες· οι νέες ανάγκες και ευκαιρίες που προκύπτουν από την πρόοδο που σημειώνεται ως προς το προσδόκιμο ζωής και τη γήρανση του πληθυσμού· και, τέλος, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η ψηφιοποίηση της κοινωνίας και της οικονομίας.

Η εμβέλεια και η φύση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κόσμος της εργασίας, και η κοινωνία γενικότερα, έχουν αλλάξει ριζικά σε σύγκριση με τον 20ό αιώνα, και υπάρχουν πολλές νέες ή διαφαινόμενες τάσεις στις οποίες η Ευρώπη θα χρειαστεί να προσαρμοστεί. Οι στόχοι της κοινωνικής πολιτικής και η ικανότητά της να τους υλοποιεί δοκιμάζονται σκληρά. Επιπλέον, για να μπορέσει η Ευρώπη να τονώσει την παραγωγικότητα, να αντιμετωπίσει τον διεθνή ανταγωνισμό, να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και να εξακολουθήσει να αυξάνει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της, πρέπει απαραίτητα να εξασφαλίσει την εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας.

Αυτός ο προβληματισμός κερδίζει διαρκώς περισσότερο έδαφος διεθνώς, καθώς και στο εσωτερικό κάθε κράτους μέλους 3 . Παρά την αβεβαιότητα που επικρατεί για το μέλλον, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις και παγκόσμια συναίνεση ως προς την ανάγκη, αφενός, να ενισχυθεί η σύνδεση της οικονομικής, της κοινωνικής και της περιβαλλοντικής ανάπτυξης –αφού είναι γεγονός ότι οι ανισότητες εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη– και, αφετέρου, να διαμορφωθεί ένα αναπτυξιακό μοντέλο με λιγότερους αποκλεισμούς, όπως αποτυπώνεται με σαφήνεια στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που εγκρίθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη τον Σεπτέμβριο του 2015, και, επανειλημμένα, σε συμπεράσματα που εξέδωσαν οι G20. Αυτή η διεθνής ατζέντα βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στον σημαντικό αριθμό ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Παγκόσμια Τράπεζα, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).

Οι εν λόγω δημοσιεύσεις επισημαίνουν ότι οι επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό συνιστούν σημαντικό μηχανισμό μετάδοσης μεταξύ της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, της ισότητας και της κοινωνικής προόδου. Επιπλέον, επιβεβαιώνουν ότι η εισοδηματική ανισότητα μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη δυνητική ανάπτυξη, αφού παγιώνει και ενισχύει τις υφιστάμενες ανισότητες ευκαιριών, περιορίζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμποδίζει την κοινωνική και επαγγελματική κινητικότητα. Στις προηγμένες οικονομίες, οι οποίες βασίζουν την ευημερία τους στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην ικανότητα καινοτομίας τους, οι κοινωνικές και οι οικονομικές επιδόσεις αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Η σύγχρονη κοινωνική πολιτική θα πρέπει να βασίζεται στις επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό με γνώμονα τις ίσες ευκαιρίες, την πρόληψη των κοινωνικών κινδύνων και την προστασία από αυτούς, την ύπαρξη αποτελεσματικών διχτυών ασφαλείας και κινήτρων όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, έτσι ώστε να μπορούν οι πολίτες να ζουν αξιοπρεπώς, να αλλάζουν την προσωπική και επαγγελματική τους κατάσταση κατά τη διάρκεια της ζωής τους και να αξιοποιούν στο έπακρο τις δεξιότητές τους.

2.3. Η μετάβαση προς μια βαθύτερη και δικαιότερη Οικονομική και Νομισματική Ένωση

Η ζώνη του ευρώ αντλεί τα διδάγματα από την κρίση των τελευταίων ετών και έχει δρομολογήσει τη διαδικασία περαιτέρω ολοκλήρωσης και ενοποίησης. Αυτό ενέχει αναγκαστικά μια κοινωνική διάσταση. Η έκθεση των πέντε Προέδρων σχετικά με την ολοκλήρωση της ΟΝΕ 4 τονίζει ότι «φιλοδοξία της Ευρώπης θα πρέπει να είναι η επίτευξη "κοινωνικού τριπλού Α"» και ότι για «την επιτυχία της ΟΝΕ, οι αγορές εργασίας και τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας πρέπει να λειτουργούν αποτελεσματικά και με δίκαιο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ». Η έκθεση, αν και υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει μοντέλο κατάλληλο για όλες τις περιπτώσεις, υπογραμμίζει ότι όλα τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν συνήθως παρόμοιες προκλήσεις. Επιπλέον, ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις εργασιακές και τις κοινωνικές επιδόσεις στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διαδικασίας σύγκλισης προς τα πάνω με στόχο πιο ανθεκτικές οικονομικές δομές εντός της ζώνης του ευρώ.

Δεν πρόκειται απλώς για μια πολιτική ή κοινωνική επιταγή· συνιστά επίσης οικονομική αναγκαιότητα: η εμπειρία των προηγούμενων δεκαπέντε ετών έχει δείξει ότι η παρατεταμένη ανισορροπία σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και ότι η αδυναμία αποκατάστασης της ισορροπίας μπορεί να επιφέρει ακόμη πιο δαπανηρή απόκλιση. Μετά την κρίση της περιόδου 2007-2008, η ζώνη του ευρώ έγινε περισσότερο ανομοιογενής –ορισμένες χώρες επλήγησαν σοβαρότερα–, και αυτή η ανομοιογένεια απαιτεί χρόνο για να αμβλυνθεί. Όσον αφορά το μέλλον, είναι σαφές ότι η επιτυχία της ζώνης του ευρώ εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την αποτελεσματικότητα των εθνικών αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και από την ικανότητα της οικονομίας να απορροφά τους κλυδωνισμούς και να προσαρμόζεται.

Οι αποδοτικές και χωρίς αποκλεισμούς αγορές εργασίας πρέπει να συνδυάζουν αποτελεσματικά την ευελιξία και την ασφάλεια, κάτι που μπορεί να προσφέρει υψηλότερα επίπεδα απασχόλησης και μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής. Η συναφής έννοια της «ευελιξίας με ασφάλεια» δεν είναι καινούργια αλλά, μετά την κρίση και στο πλαίσιο ενός μεταβαλλόμενου κόσμου της εργασίας, είναι πλέον καιρός να επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί η έννοια αυτή να εφαρμοστεί καλύτερα στην πράξη. Οι επιχειρήσεις έχουν συμφέρον να υπάρχει ένα προβλέψιμο και νομικά ασφαλές επιχειρηματικό περιβάλλον, αφού θα μπορούν να προσελκύουν ειδικευμένο και παραγωγικό προσωπικό, αλλά και να προσαρμόζονται στις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς. Οι εργαζόμενοι έχουν συμφέρον να υπάρχει εργασιακή και εισοδηματική ασφάλεια, ώστε να μπορούν να συνδυάζουν την επαγγελματική και την οικογενειακή ζωή, αλλά και να αναμετρώνται με νέες προκλήσεις και να προσαρμόζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, και να συσσωρεύουν δεξιότητες, στο πλαίσιο μιας διά βίου προοπτικής. Συχνά οι άνεργοι και οι μη ενεργοί οικονομικά πολίτες αναζητούν τρόπους πρόσβασης στον κόσμο της εργασίας, οι οποίοι δεν θα τους παγιδεύουν σε χαμηλής ποιότητας και χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, ή δεν θα τους στερούν βασικά κοινωνικά δικαιώματα. Η οικονομία και η κοινωνία, ιδίως στη ζώνη του ευρώ, θα ωφεληθούν από τη βελτίωση της ανάπτυξης και της χρήσης δεξιοτήτων, τη μεγαλύτερη ευελιξία και ανθεκτικότητα, την κοινωνική συνοχή και τη δίκαιη και αποτελεσματική κατανομή των δικαιωμάτων, των καθηκόντων και των εσόδων – και σε διαγενεακό επίπεδο.

Ταυτόχρονα, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και η γήρανση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τις πιέσεις στα δημόσια οικονομικά και την ανάγκη ελαχιστοποίησης της μετάδοσης –μεταξύ χωρών– των δευτερογενών επιπτώσεων που οφείλονται σε μακροοικονομικές ανισορροπίες, έχουν θέσει εμφατικά το ζήτημα των επιδόσεων των εθνικών συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας σε διάφορα επίπεδα: πρώτον, όσον αφορά την επάρκεια και τη δημοσιονομική βιωσιμότητά τους υπό το πρίσμα των εξελισσόμενων κοινωνικών αναγκών, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης αντιμετώπισης της φτώχειας· δεύτερον, όσον αφορά τον αντίκτυπό τους στη δημιουργία θέσεων εργασίας, τόσο για τους εργοδότες όσο και για τα άτομα που αναζητούν εργασία, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς τους να καθιστούν την εργασία οικονομικά αποδοτική και να ενισχύουν τις δεξιότητες των ατόμων και την ικανότητά τους να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία· και τρίτον, μια παράμετρος που έχει ιδιαίτερη σημασία για τη ζώνη του ευρώ, όσον αφορά την ικανότητά τους να απορροφούν τους μακροοικονομικούς κραδασμούς και να διαδραματίζουν έναν ρόλο αυτόματου σταθεροποιητή. Τα υψηλά ποσοστά απασχόλησης, τα χαμηλά ποσοστά ανεργίας και τα άρτια σχεδιασμένα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας έχουν καθοριστική σημασία για την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών· οι δε υπερβολικά μεγάλες αποκλίσεις ως προς τις επιδόσεις της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας συνιστούν απειλή για τη λειτουργία της ζώνης του ευρώ. Στο πλαίσιο των μέτρων που λαμβάνονται για τη βελτίωση της δημοσιονομικής εποπτείας σε επίπεδο ΕΕ, ο προβληματισμός σχετικά με την ποιότητα των δημόσιων οικονομικών –μεγάλο μερίδιο των οποίων αντιπροσωπεύουν τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας– είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε ζητήματα που αφορούν τον δίκαιο χαρακτήρα και την αποδοτικότητα των δημόσιων εσόδων και δαπανών.

2.4. Αξιοποίηση της πλούσιας πείρας

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων μπορεί να βασιστεί στην πλούσια πείρα που έχει αποκτηθεί και σε πληθώρα πρακτικών: σε πολλούς τομείς, οι καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως σημειώνονται στην Ευρώπη, και οι λύσεις είναι γνωστές. Ωστόσο, δεδομένης της έκτασης των σημερινών προκλήσεων, ο εφησυχασμός και η διατήρηση της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί δεν συνιστούν επιλογή. Υπάρχουν επίσης πολλά διδάγματα που μπορούν να αντληθούν από την ταχέως μεταβαλλόμενη πραγματικότητα σε όλο τον κόσμο.

Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες διαφέρουν πράγματι σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών, ο πυλώνας μπορεί επίσης να βασιστεί στις κοινές αξίες και αρχές που ισχύουν σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Οι εν λόγω αξίες και αρχές κατέχουν εξέχουσα θέση στα έγγραφα αναφοράς, όπως στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε διεθνείς πράξεις, όπως στον κοινωνικό χάρτη που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης και στις συστάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ).

Τα πλαίσια αυτά καλύπτουν συχνά ευρύ φάσμα τομέων, στο πλαίσιο των οποίων καθορίζουν γενικές αρχές ή ελάχιστα πρότυπα, τα οποία συμπληρώνονται σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, το βασικό ζήτημα στην Ευρώπη δεν έγκειται, κατ’ ανάγκη, στην αναγνώριση των δικαιωμάτων, αλλά στην πραγματική υιοθέτηση και εφαρμογή τους, με δεδομένη την ταχεία μεταβολή του κοινωνικού, νομικού και οικονομικού περιβάλλοντος.

Με την πάροδο των ετών, η Επιτροπή έχει αναλάβει πρωτοβουλίες προκειμένου να ενισχύσει τις προσπάθειες στο πλαίσιο επειγουσών προτεραιοτήτων και να επικαιροποιήσει το κεκτημένο της ΕΕ. Οι προσπάθειες αυτές ακολουθούν τη λογική της βελτίωσης της νομοθεσίας: δηλ. δεν αποβλέπουν σε λιγότερες κανονιστικές ρυθμίσεις, αλλά σε κανονιστικές ρυθμίσεις που θα λαμβάνουν πλήρως υπόψη τον πραγματικό οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ώστε να εξασφαλίζεται ότι κάθε πρωτοβουλία θα επιτυγχάνει τον επιδιωκόμενο στόχο της με τον καλύτερο τρόπο. Η Επιτροπή, κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εντολής της, δημιούργησε τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για την περίοδο 2014-2020, εκ των οποίων σχεδόν το 20 % κινητοποιείται μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Η Επιτροπή έχει επίσης αναπτύξει δράση σε διάφορα μέτωπα· ενδεικτικά:

μεγαλύτερη προσοχή στις κοινωνικές πτυχές στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, χρήση κοινωνικών δεικτών στη λεγόμενη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών, προώθηση της «κοινωνικής οροθέτησης», καθώς και αξιολόγηση του κοινωνικού αντικτύπου του νέου προγράμματος στήριξης της σταθερότητας για την Ελλάδα·

ενσωμάτωση κοινωνικών στόχων σε εμβληματικές πρωτοβουλίες, όπως το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, η Ενεργειακή Ένωση και η ψηφιακή ενιαία αγορά·

παρουσίαση στρατηγικής δέσμευσης σχετικά με την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2016-2019·

προκαταβολή της χρηματοδοτικής στήριξης στα κράτη μέλη με σκοπό τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία, οι οποίες προβλέπουν ότι όλοι οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών θα πρέπει να λαμβάνουν συγκεκριμένη ποιοτική προσφορά εντός 4 μηνών αφού ολοκληρώσουν την τυπική τους εκπαίδευση ή καταστούν άνεργοι·

έκδοση κατευθύνσεων προς τα κράτη μέλη σχετικά με την επανένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας·

πρόταση μιας ευρωπαϊκής πράξης για την προσβασιμότητα, με στόχο να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες στην ενιαία αγορά·

πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για την απόσπαση εργαζομένων, με σκοπό να προωθηθεί η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία στον ίδιο τόπο.

Το 2016 βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη εργασίες σε διάφορες πρόσθετες πτυχές, οι οποίες θα συνεχιστούν παράλληλα με τη διαβούλευση για τον πυλώνα: νέο ξεκίνημα με στόχο την προώθηση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής για τους εργαζόμενους γονείς· ευρωπαϊκή ατζέντα για τις δεξιότητες· και διεξοδική αξιολόγηση των 24 οδηγιών για την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Όσον αφορά δε τις εν λόγω οδηγίες, οι σχετικές εργασίες αναμένεται ότι θα συμβάλουν στην αξιολόγηση της συνάφειας, της αποτελεσματικότητας και της συνοχής τους, προκειμένου να διατηρηθεί υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων έναντι των νέων κινδύνων και, παράλληλα, θα απλουστεύσουν και θα εκσυγχρονίσουν την ισχύουσα νομοθεσία – και για να διευκολυνθεί η υιοθέτησή της από τις ΜΜΕ. Τα παραδείγματα αυτά είναι ενδεικτικά της υποστήριξης, της καθοδήγησης και της πλαισίωσης που μπορεί να παρέχει η ΕΕ στον κοινωνικό τομέα, καθώς και των περαιτέρω ενεργειών που μπορεί να προκύψουν από τη δημιουργία του πυλώνα.

Βασική προτεραιότητα αυτής της Επιτροπής είναι να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος σε όλα τα επίπεδα. Έπειτα από την υψηλού επιπέδου διάσκεψη σχετικά με μια νέα αρχή για τον κοινωνικό διάλογο στην ΕΕ, η οποία διεξήχθη τον Μάρτιο του 2015, οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ συμφώνησαν, σε διακλαδικό επίπεδο, να πραγματοποιηθεί κοινή εμπεριστατωμένη ανάλυση της απασχόλησης και να καταρτιστεί κοινό πρόγραμμα εργασίας για την περίοδο 2015-2017. Άρχισαν διαπραγματεύσεις για μια αυτόνομη συμφωνία-πλαίσιο σχετικά με την ενεργό γήρανση· συντάσσονται κοινά συμπεράσματα σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής· και μια ομάδα εργασίας εξετάζει την εφαρμογή των προηγούμενων αυτόνομων συμφωνιών-πλαισίων από τα μέλη της. Οι τομεακοί κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ, που εκπροσωπούν 43 διαφορετικούς τομείς και αντιπροσωπεύουν το 75 % του εργατικού δυναμικού, εξακολούθησαν να υλοποιούν τα αντίστοιχα κοινά προγράμματα εργασίας τους.

3. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων: ρόλος, πεδίο εφαρμογής και νομική φύση

Σκοπός του πυλώνα είναι να διατυπώσει ορισμένες βασικές αρχές για να στηριχθεί η εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Όπως ανέφερε ο πρόεδρος κ. Juncker, ο πυλώνας θα αναπτυχθεί εντός της ζώνης του ευρώ και, παράλληλα, θα δίνει τη δυνατότητα στα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ να συμμετάσχουν στην προσπάθεια αυτή, αν το επιθυμούν. 

Επομένως, ο πυλώνας θα βασιστεί και θα συμπληρώσει το ισχύον κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ, και οι αρχές που θα προωθεί θα εστιάζονται ιδίως στην αντιμετώπιση των αναγκών και των προκλήσεων της ζώνης του ευρώ. Ο πυλώνας, μόλις θεσπιστεί, αναμένεται ότι θα αποτελέσει πλαίσιο αναφοράς για τον έλεγχο των εργασιακών και κοινωνικών επιδόσεων των συμμετεχόντων κρατών μελών, για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο και, ειδικότερα, για την καθοδήγηση της ανανεωμένης σύγκλισης εντός της ζώνης του ευρώ.

3.1. Σκιαγράφηση αρχών ικανών να ανταποκριθούν στη σημερινή και την αυριανή πραγματικότητα

Στο παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης υποβάλλεται προς συζήτηση ένα πρώτο, προκαταρκτικό σχέδιο του πυλώνα. Οι αρχές έχουν επιλεγεί για την οικονομική και την κοινωνική τους σημασία όσον αφορά τις επιδόσεις των συμμετεχόντων κρατών μελών.

Το σχέδιο διαρθρώνεται γύρω από τρεις κύριες ενότητες:

ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένων της ανάπτυξης δεξιοτήτων, της διά βίου μάθησης και της ενεργού στήριξης της απασχόλησης, με σκοπό την αύξηση των εργασιακών ευκαιριών, την ευχερέστερη μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη και τη βελτίωση της απασχολησιμότητας των ατόμων·

δίκαιοι όροι εργασίας, ώστε να επιτευχθεί πρόσφορη και αξιόπιστη ισορροπία μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων εργαζομένων και εργοδοτών και μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας, να διευκολυνθούν η δημιουργία και η πλήρωση θέσεων εργασίας και η προσαρμοστικότητα των επιχειρήσεων, και να προωθηθεί ο κοινωνικός διάλογος·

επαρκής και βιώσιμη κοινωνική προστασία, καθώς και πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, όπως παιδική φροντίδα, υγειονομική περίθαλψη και μακροχρόνια περίθαλψη, προκειμένου να εξασφαλιστούν η αξιοπρεπής διαβίωση και η προστασία από τους κινδύνους, και να μπορέσουν τα άτομα να συμμετέχουν πλήρως στην αγορά εργασίας και, γενικότερα, στην κοινωνία.

Έχουν προσδιοριστεί διάφοροι τομείς πολιτικής, στους οποίους προσιδιάζουν διαφορετικές αρχές. Οι αρχές αυτές διαμορφώνονται με αφετηρία ένα σύνολο δικαιωμάτων που έχουν ήδη εγγραφεί στο ενωσιακό δίκαιο και σε άλλες σχετικές πηγές δικαίου, και καθορίζουν λεπτομερέστερα τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους τα δικαιώματα αυτά μπορούν να καταστούν λειτουργικά. Οι αρχές αυτές εμπνέονται επίσης από τις υφιστάμενες κατευθύνσεις σε ενωσιακό επίπεδο –για παράδειγμα, στο πλαίσιο του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής– και επιδιώκουν, παράλληλα, να αποτυπώσουν τις τελευταίες τάσεις.

Για κάθε μία από τις εν λόγω αρχές η κατάσταση στην Ευρώπη ποικίλλει σημαντικά, και χρειάζεται να υπερκεραστούν πολλές –μικρές και μεγάλες– πρακτικές δυσκολίες. Κατά κανόνα, οι δυσκολίες αυτές έγκεινται στα διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ των ατόμων, των επιχειρήσεων και της κοινωνίας· στους ενδεχόμενους συμβιβασμούς μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων λύσεων· στην ύπαρξη «γκρίζων ζωνών», και λόγω της ασάφειας που αποκτά η έννοια της εργασίας· και στο ερώτημα «ποιος πληρώνει τι», ανάλογα με το αν η ιδιωτική ή η δημόσια χρηματοδότηση αναμένεται να διαδραματίσει κάποιο ρόλο. Υπάρχει επίσης η πρόκληση του σχεδιασμού νέων προτύπων και πρακτικών κατά τρόπο που να συνάδει με τις ανάγκες μιας δυναμικής οικονομίας, ώστε να συνεχιστεί η διαδικασία της προς τα πάνω σύγκλισης μεταξύ των περιφερειών και των κρατών μελών.

Ο πυλώνας –και η συζήτηση που οδηγεί σε αυτόν– δεν διέπεται από λογική συγκάλυψης αυτών των διαφορών και εντάσεων, αλλά αποβλέπει στην αποκάλυψη και την αντιμετώπισή τους υπό νέο πρίσμα, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τις μεταβαλλόμενες συνθήκες του κόσμου της εργασίας και την ποικιλία συνθηκών που επικρατούν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό, ο πυλώνας αναμένεται ότι θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό, τη διεύρυνση και την εμβάθυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων, τόσο στην εργασία όσο και στην κοινωνία, διευκολύνοντας τον ενστερνισμό τους στην πράξη και προωθώντας πρακτικές που μπορεί να είναι επωφελείς για τους ιδιώτες, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία.

3.2. Προστιθέμενη αξία για τη ζώνη του ευρώ και την ΕΕ στο σύνολό της

Ο πυλώνας δεν επαναλαμβάνει ούτε παραφράζει το ενωσιακό κεκτημένο: καθορίζει λεπτομερέστερα τις αρχές και τις δεσμεύσεις που μπορούν να επιφέρουν μεγαλύτερη σύγκλιση εντός της ζώνης του ευρώ. Κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο πυλώνας δεν υποκαθιστά το κεκτημένο, οι αρχές που προτείνονται στο παρόν έγγραφο δεν υποκαθιστούν τα υφιστάμενα δικαιώματα: παρέχουν έναν τρόπο για την αξιολόγηση –και, μελλοντικά, τη σύγκλιση προς τα πάνω– των επιδόσεων των εθνικών εργασιακών και κοινωνικών πολιτικών.

Όμως η διαδικασία που οδηγεί στον πυλώνα θα πρέπει επίσης να αποτελέσει ευκαιρία για την επανεξέταση του κεκτημένου. Το ισχύον κεκτημένο έχει θεσπιστεί τμηματικά, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, και ορισμένοι τομείς καλύπτονται καλύτερα από άλλους. Η διαβούλευση σχετικά με τον πυλώνα παρέχει την ευκαιρία για μια συνολική εξέταση του κεκτημένου, ώστε να επανεκτιμηθεί η συνάφειά του υπό το πρίσμα των νέων τάσεων και να εντοπιστούν πιθανοί τομείς για μελλοντική δράση, στο κατάλληλο επίπεδο.

Αυτός ο απολογισμός θα πρέπει ιδίως να διευκολύνει την απάντηση των ακόλουθων ερωτημάτων: Υπάρχει έλλειμμα στην εφαρμογή του κεκτημένου; Διαπιστώνονται θεμελιώδη κενά στα κοινωνικά δικαιώματα που ορίζονται σε επίπεδο ΕΕ; Πώς μπορούν να δικαιολογηθούν αυτά τα ελλείμματα και/ή κενά; Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο η διαδικασία διαβούλευσης που θα οδηγήσει στη δημιουργία του πυλώνα θα είναι ανοικτή σε όλα τα κράτη μέλη και αναμένεται ότι θα βοηθήσει και εκείνα που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ να αποφασίσουν αν θα συμμετάσχουν στον πυλώνα.

Οι εργασίες για τη θέσπιση του πυλώνα θα συμπληρώνουν άλλες εν εξελίξει προσπάθειες για την εμβάθυνση της ΟΝΕ 5 και αναμένεται ότι θα χρησιμεύσουν ως συμβολή στις εργασίες για τη Λευκή Βίβλο σχετικά με το μέλλον της ΟΝΕ, η οποία προβλέπεται να εκδοθεί την άνοιξη του 2017. Ειδικότερα, η έκθεση των πέντε Προέδρων σχετικά με την ολοκλήρωση της ΟΝΕ επισήμανε την ανάγκη να συνεχιστεί η διαδικασία σύγκλισης με στόχο ανθεκτικότερες οικονομικές δομές, και να καταστεί η διαδικασία αυτή πιο δεσμευτική μεσοπρόθεσμα. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη συμφωνία για μια δέσμη κοινών προτύπων υψηλού επιπέδου, η οποία θα πρέπει να επικεντρώνεται, μεταξύ άλλων, στις αγορές εργασίας.  

Τέλος, η ίδια η νομική φύση του πυλώνα θα πρέπει να λάβει υπόψη τα πεδία δράσης και τους νομικούς περιορισμούς στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ. Για παράδειγμα, το άρθρο 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σαφώς δεν παρέχει στην Ένωση την αρμοδιότητα να νομοθετεί στον τομέα των αμοιβών.

Αν και για τη θέσπιση του πυλώνα μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες πράξεις, π.χ. σύσταση, η Επιτροπή θα διαπιστώσει ότι για την εφαρμογή του πυλώνα είναι ουσιώδης η συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ, όπως και η συγκέντρωση ευρείας υποστήριξης.

4. Στόχοι της διαβούλευσης

Η θέσπιση του πυλώνα συνιστά ευκαιρία να αναζωπυρωθεί η συζήτηση σχετικά με τα υφιστάμενα κοινωνικά δικαιώματα, τις ιδιαίτερες ανάγκες της ζώνης του ευρώ, τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στον κόσμο της εργασίας, καθώς και τις μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες σε όλα τα επίπεδα. Για τον λόγο αυτό, η διαδικασία διαβούλευσης θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ευρύτερη.

4.1. Προτεινόμενα αποτελέσματα

Η διαδικασία διαβούλευσης έχει τρεις βασικούς στόχους:

Ο πρώτος στόχος είναι να αξιολογηθεί το σημερινό κεκτημένο της ΕΕ. Ειδικότερα, η διαβούλευση θα πρέπει να συμβάλει στον καθορισμό του βαθμού στον οποίο τα υφιστάμενα δικαιώματα ασκούνται και παραμένουν επίκαιρα όσον αφορά τις σημερινές και αυριανές προκλήσεις, και/ή αν θα πρέπει να διερευνηθούν νέοι τρόποι για την εξασφάλιση αυτών των δικαιωμάτων.

Ο δεύτερος στόχος είναι να υπάρξει προβληματισμός σχετικά με τις νέες τάσεις ως προς τα εργασιακά και κοινωνικά πρότυπα, λόγω του αντικτύπου των δημογραφικών τάσεων, των νέων τεχνολογιών και άλλων παραγόντων που έχουν σημασία για τον επαγγελματικό βίο και τις κοινωνικές συνθήκες. Θα πρέπει να προωθηθεί ενεργά ο προσδιορισμός των βέλτιστων πρακτικών και των διδαγμάτων από την κοινωνική καινοτομία.

Ο τρίτος στόχος είναι η συγκέντρωση απόψεων και παρατηρήσεων για το σχέδιο του ίδιου του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η διαβούλευση θα χρησιμεύσει για να συζητηθούν το πεδίο εφαρμογής και το περιεχόμενο του πυλώνα, καθώς και ο ρόλος του στο πλαίσιο της κοινωνικής διάστασης της ΟΝΕ, για να αναπτυχθεί προβληματισμός σχετικά με τις ιδιαίτερες ανάγκες της ζώνης του ευρώ, για να εξεταστεί το ειδικότερο περιεχόμενο των αρχών που προτείνονται στην παρούσα ανακοίνωση και για να διερευνηθούν οι προκλήσεις που αυτές συνεπάγονται. Επιπλέον, η διαδικασία διαβούλευσης θα πρέπει να βοηθήσει τα κράτη μέλη που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ να αποφασίσουν εάν θα συμμετάσχουν στον πυλώνα.

Η διαδικασία διαβούλευσης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016, ώστε να λειτουργήσει ως βάση για την υποβολή της τελικής πρότασης της Επιτροπής σχετικά με τον πυλώνα στις αρχές του 2017.

4.2. Κινητοποίηση για τη συζήτηση

Τους προσεχείς μήνες η Επιτροπή θα επιδιώξει ενεργά τη συμμετοχή των άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των εθνικών αρχών και των κοινοβουλίων, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των επιχειρηματικών ενώσεων, των ΜΚΟ, των παρόχων κοινωνικών υπηρεσιών, των εμπειρογνωμόνων από τον ακαδημαϊκό χώρο, καθώς και των πολιτών. Σε εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή θα διευκολύνει τις διαβουλεύσεις μέσω των αντιπροσωπειών της στα κράτη μέλη.

Οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ θα κληθούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του πυλώνα. Η Επιτροπή θα ζητήσει επίσης τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών.

4.3. Διαρθρωμένη ανατροφοδότηση

Για να τροφοδοτηθεί η συζήτηση, εκτός από τη δημόσια διαβούλευση, θα διαμορφωθούν τρεις άξονες εργασίας, ένας για κάθε προτεινόμενο αποτέλεσμα που παρουσιάζεται παραπάνω:

Το κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ: απολογισμός.

Το μέλλον της εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας: προκλήσεις και ευκαιρίες.

Ο ρόλος του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο μιας βαθύτερης και δικαιότερης ΟΝΕ.

Μέχρι τα τέλη του 2016 η Επιτροπή θα οργανώσει ευρωπαϊκή διάσκεψη με σκοπό τη συγκέντρωση παρατηρήσεων.

4.4. Ενημέρωση σχετικά με τη συζήτηση

Δημιουργείται ειδική ιστοσελίδα σχετικά με τη διαβούλευση στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights  

Η ιστοσελίδα αυτή θα περιλαμβάνει τα εξής:

την παρούσα ανακοίνωση και τα σχετικά έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής·

μια σειρά ενημερωτικών δελτίων, τα οποία εκπονήθηκαν από τις υπηρεσίες της Επιτροπής και στα οποία παρουσιάζονται με περισσότερες λεπτομέρειες το οικονομικό και νομικό σκεπτικό που διέπει την επιλογή των τομέων που καλύπτονται στο σχέδιο του πυλώνα, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα ανακοίνωση·

τις δραστηριότητες που προβλέπονται στο πλαίσιο κάθε άξονα εργασίας που αναφέρεται παραπάνω·

κατάλογο των συναντήσεων και εκδηλώσεων που προγραμματίζονται σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο τους προσεχείς μήνες.

5. Ερωτήσεις για τη διαβούλευση

Η Επιτροπή καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να απαντήσουν στις ερωτήσεις που τίθενται στην παρούσα ανακοίνωση και να διαβιβάσουν τις τυχόν παρατηρήσεις τους έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016.

Αυτό μπορεί να γίνει είτε με τη συμπλήρωση του ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, που είναι διαθέσιμο στην προαναφερόμενη ειδική ιστοσελίδα, είτε με την αποστολή παρατηρήσεων με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στην ακόλουθη διεύθυνση:

EMPL-EUROPEAN-PILLAR-OF-SOCIAL-RIGHTS@ec.europa.eu  

ή ταχυδρομικά στη διεύθυνση:

EUROPEAN COMMISSION

Directorate-General Employment, Social Affairs and Inclusion

Rue Joseph II, 27 – 00/120

B-1049 BRUXELLES 6  

Οι ερωτήσεις για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να συγκεντρώσει απόψεις είναι οι εξής:

Σχετικά με την κοινωνική κατάσταση και το κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ:

1.Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι επιτακτικότερες εργασιακές και κοινωνικές προτεραιότητες;

2.Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η διαφορετική εργασιακή και κοινωνική κατάσταση που επικρατεί στα κράτη μέλη της ΕΕ;

3.Είναι επίκαιρο το κεκτημένο της ΕΕ; Κρίνετε ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ενεργειών από την πλευρά της ΕΕ;

Σχετικά με το μέλλον της εργασίας και των συστημάτων πρόνοιας:

4.Ποιες τάσεις θεωρείτε ότι θα έχουν τον εντονότερο αντίκτυπο σε επίπεδο μετασχηματισμού της σημερινής κατάστασης;

5.Ποιοι είναι οι κυριότεροι κίνδυνοι και ποιες οι μεγαλύτερες ευκαιρίες σε σχέση με αυτές τις τάσεις;

6.Υπάρχουν πολιτικές, θεσμοί ή επιχειρηματικές πρακτικές –υφιστάμενες ή διαφαινόμενες– τις οποίες θα προτείνατε ως σημεία αναφοράς;

Σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων:

7.Συμφωνείτε με την προσέγγιση που σκιαγραφείται στο παρόν έγγραφο σχετικά με τη δημιουργία ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων;

8.Συμφωνείτε με το πεδίο εφαρμογής του πυλώνα, τους τομείς και τις αρχές που προτείνονται στο παρόν έγγραφο; Υπάρχουν πτυχές που δεν διατυπώνονται ή δεν καλύπτονται επαρκώς μέχρι στιγμής;

9.Ποιοι τομείς και ποιες αρχές θα είχαν τη μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο μιας ανανεωμένης σύγκλισης για τη ζώνη του ευρώ;

10.Πώς θα πρέπει να διατυπώνονται και πώς να εξασφαλίζεται η λειτουργικότητά τους; Ειδικότερα, θεωρείτε ότι θα είχε νόημα και προστιθέμενη αξία η εφαρμογή ελάχιστων προτύπων ή δεικτών αναφοράς σε ορισμένους τομείς και, αν ναι, σε ποιους;

Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να διατυπωθούν σχόλια για κάθε τομέα και αρχή του προτεινόμενου πυλώνα με τη συμπλήρωση ειδικότερου ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου στην ιστοσελίδα της διαβούλευσης.

(1)

Πολιτικές κατευθύνσεις για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 15 Ιουλίου 2014, «Νέο ξεκίνημα για την Ευρώπη: Το πρόγραμμά μου για απασχόληση, ανάπτυξη, δικαιοσύνη και δημοκρατική αλλαγή».

(2)

 Έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής με τίτλο «Key economic, employment and social trends behind the European Pillar of Social Rights» [SWD(2016) 51] και «The EU social acquis» [SWD(2016) 50], της 8ης Μαρτίου 2016.

(3)

 Βλ., π.χ., ΔΟΕ (2015), «The future of work centenary initiative»· ΟΟΣΑ (2016), «Policy forum on the future of work»· Bertelsmann Stiftung (2015), «Redesigning European welfare states – Ways forward»· Bundesministerium für Arbeit und Soziales (2015), «Green Paper: Re-Imagining Work. Work 4.0»· Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ (2016), «The Future of Jobs: Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution»· ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα και ΔΟΕ (2015), «Income inequality and labour income share in G20 countries: Trends, Impacts and Causes».

(4)

«Η ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης», έκθεση του κ. Jean-Claude Juncker, σε συνεργασία με τους κ. Donald Tusk, Jeroen Dijsselbloem, Mario Draghi και Martin Schulz, Ιούνιος του 2015. Στην κοινή τους συμβολή προς την έκθεση, η Γαλλία και η Γερμανία, για παράδειγμα, τόνισαν την ανάγκη να ενισχυθούν η συνεργασία και οι κοινές κατευθύνσεις σε ορισμένους τομείς, όπως οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Βλ. επίσης Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής Στρατηγικής (2015), «The Social Dimension of Economic and Monetary Union».

(5)

COM(2015) 600, της 21ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τα βήματα για την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

(6)

Σημειώνεται ότι όλες οι απαντήσεις που θα ληφθούν, όπως και τα στοιχεία των απαντώντων, θα δημοσιευθούν στο διαδίκτυο, εκτός εάν ο απαντών αντιταχθεί στη δημοσίευση των προσωπικών δεδομένων του με το επιχείρημα ότι η δημοσίευση αυτή ενδέχεται να βλάψει τα έννομα συμφέροντά του. Στην περίπτωση αυτή, οι απαντήσεις μπορούν να δημοσιευθούν ανώνυμα. Διαφορετικά, οι απαντήσεις δεν θα δημοσιευθούν και το περιεχόμενό τους δεν θα ληφθεί, κατ’ αρχήν, υπόψη.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 8.3.2016

COM(2016) 127 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πρώτο προκαταρκτικό σχέδιο ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

που συνοδεύει την

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Έναρξη διαβούλευσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

{SWD(2016) 50 final}
{SWD(2016) 51 final}

Πίνακας περιεχομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I: ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.Δεξιότητες, εκπαίδευση και διά βίου μάθηση

2.Ευέλικτες και ασφαλείς συμβάσεις εργασίας

3.Ασφαλείς επαγγελματικές μεταβάσεις

4.Ενεργός υποστήριξη για την εξεύρεση απασχόλησης

5.Ισότητα των φύλων και ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής

6.Ισότητα ευκαιριών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙ: ΔΙΚΑΙΟΙ ΟΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

7.Όροι εργασίας

8.Αμοιβές

9.Υγεία και ασφάλεια στην εργασία

10.Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙΙ: ΕΠΑΡΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

11.Ενοποιημένες κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες

12.Παροχές υγειονομικής περίθαλψης και ασθενείας

13.Συντάξεις

14.Παροχές ανεργίας

15.Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

16.Παροχές αναπηρίας

17.Μακροχρόνια φροντίδα

18.Παιδική φροντίδα

19.Στέγαση

20.Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες

Επεξηγηματικό σημείωμα

Το παρόν παράρτημα παρουσιάζει ένα πρώτο, προκαταρκτικό σχέδιο του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων προς διαβούλευση με το ευρύ κοινό. Ο πυλώνας σχεδιάζεται να συσταθεί εντός της ζώνης του ευρώ, θα είναι όμως ανοικτός στη συμμετοχή, σε εθελοντική βάση, και των λοιπών κρατών μελών.

Σημείο αφετηρίας του πυλώνα αποτελούν οι κοινωνικοί στόχοι και τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στο πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ, το οποίο αποτελείται από τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προκειμένου να διασφαλιστεί μια βάση διαβούλευσης που θα είναι επαρκώς ευρεία, ο πυλώνας καλύπτει τόσο τομείς στους οποίους η ΕΕ διαθέτει νομοθετική αρμοδιότητα όσο και τομείς όπου η αρμοδιότητα ανήκει κατά βάση στα κράτη μέλη και όπου η ΕΕ διαθέτει έναν μάλλον υποστηρικτικό και συμπληρωματικό ρόλο. Εξάλλου, ο πυλώνας αντλεί επίσης έμπνευση από εθνικές πρακτικές και διεθνείς πηγές δικαίου.

Το σχέδιο του πυλώνα δεν αναδιατυπώνει ή τροποποιεί τα υφιστάμενα δικαιώματα, η ισχύς των οποίων παραμένει ανεπηρέαστη. Αντιθέτως, ο πυλώνας αποσκοπεί στο να συμπληρώσει τα υφιστάμενα δικαιώματα, με την αναλυτική παράθεση μιας σειράς βασικών αρχών, οι οποίες θα πρέπει να καταστούν κοινές μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών μελών και να καθοδηγούν τις πολιτικές τους στους τομείς της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ζώνη του ευρώ. Ο πυλώνας, αφού θεσπιστεί, θα πρέπει να καταστεί πλαίσιο αναφοράς για τον έλεγχο των επιδόσεων των συμμετεχόντων κρατών μελών στους τομείς της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής, την προώθηση μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο και, ειδικότερα, την καθοδήγηση των ακολουθούμενων πολιτικών προς μια ανανεωμένη πορεία σύγκλισης εντός της ζώνης του ευρώ.

Οι αρχές που παρουσιάζονται εδώ ομαδοποιούνται βάσει 20 τομέων πολιτικής, οι οποίοι θεωρούνται κρίσιμοι για την εγκαθίδρυση λειτουργικών και δίκαιων αγορών εργασίας και συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Οι εν λόγω αρχές λαμβάνουν υπόψη οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους, καθώς και την ευρεία ποικιλία συνθηκών που επικρατούν στην Ευρώπη και τις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες στο έδαφός της. Απαντούν σε βασικές ανάγκες για μια βαθύτερη και δικαιότερη Οικονομική και Νομισματική Ένωση, όπως η ανάγκη να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα, να αυξηθεί η συμμετοχή στην αγορά εργασίας, να αναπτυχθούν επαρκή επίπεδα ελάχιστης κοινωνικής προστασίας, να επιτευχθεί πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού των ανθρώπων μας, να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και να αυξηθεί η ικανότητα προσαρμογής και η ανθεκτικότητα των δομών της οικονομίας.

Οι αρχές που παρουσιάζονται εδώ καλύπτουν τους πολίτες της Ένωσης και τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην ΕΕ, ενεργούς ή όχι οικονομικά, σύμφωνα με τη διατύπωση κάθε αρχής. Προσωρινά, για τους σκοπούς της παρούσας διαβούλευσης, με τον όρο «μισθωτός» νοείται κάθε πρόσωπο το οποίο, για κάποιο χρονικό διάστημα, παρέχει υπηρεσίες προς ορισμένο άλλο πρόσωπο έναντι αμοιβής και το οποίο ενεργεί υπό τη διεύθυνση του εν λόγω άλλου προσώπου όσον αφορά, ιδίως, τον χρόνο, τον τόπο και το περιεχόμενο της εργασίας του.

Με τον όρο «μη μισθωτός» νοείται κάθε πρόσωπο που ασκεί επικερδή δραστηριότητα για ίδιο λογαριασμό. Ο όρος «απασχολούμενοι» καταλαμβάνει τόσο τους μισθωτούς όσο και τους μη μισθωτούς. Το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω όρων ενδέχεται να χρειαστεί περαιτέρω εξειδίκευση κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης.

Η επιλογή και η διατύπωση των ανωτέρω αρχών στηρίζονται, μεταξύ άλλων, σε υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές που έχουν δοθεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, σε διατάξεις του παράγωγου δικαίου της Ένωσης και, όπου υφίστανται, σε μη δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές για το εκάστοτε εξεταζόμενο ζήτημα. Για την καλύτερη πλαισίωση της κάθε αρχής, το σχέδιο αναφέρει τις κύριες προκλήσεις που εκάστοτε εκκρεμούν, παρουσιάζει τη δυνητική προστιθέμενη αξία κάθε αρχής και, όπου συντρέχει σχετική περίπτωση, υπενθυμίζει, εντός πλαισίων, τα αντίστοιχα συναφή δικαιώματα του πρωτογενούς δικαίου. Οι αρχές θα πρέπει να συζητηθούν ευρέως και να βελτιωθούν περαιτέρω στο πλαίσιο της διαδικασίας διαβούλευσης, με στόχο να οριστικοποιηθεί πρόταση για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων εντός του 2017.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I: ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΚΑΙ

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.Δεξιότητες, εκπαίδευση και διά βίου μάθηση

Η απόκτηση των βασικών δεξιοτήτων της γλώσσας, της γραφής και ανάγνωσης, και των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, οι οποίες αποτελούν τους πρώτους θεμέλιους λίθους της μάθησης, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για σημαντικό τμήμα του πληθυσμού, από παιδιά έως ενήλικες. Για να ενισχυθεί η ποιότητα και η πρακτική αξία των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, πρέπει να καταστούν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης περισσότερο αποτελεσματικά, δίκαια και ανταποκρινόμενα στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας. Η ισότητα, ανεξαρτήτως οικονομικών δυνατοτήτων, στην πρόσβαση σε βασική εκπαίδευση για την απόκτηση ενός υποβάθρου βασικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων χρειάζεται να συμπληρωθεί με ποιοτικές ευκαιρίες που να επιτρέπουν στους ενηλίκους να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες και ικανότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Η γήρανση του πληθυσμού, η επιμήκυνση του εργασιακού βίου και η αύξηση της μετανάστευσης υπηκόων τρίτων χωρών επιβάλλουν πρόσθετες δράσεις αναβάθμισης των δεξιοτήτων και διά βίου μάθησης, για την επιτυχή προσαρμογή στους τεχνολογικούς μετασχηματισμούς και τις ταχέως μεταβαλλόμενες αγορές εργασίας.

Όλα τα πρόσωπα διαθέτουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ώστε να αποκτήσουν επαρκές επίπεδο βασικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για την ενεργό συμμετοχή τους στον κοινωνικό και τον εργασιακό βίο. Οι ανειδίκευτοι νέοι και ενήλικες σε ηλικία εργασίας ενθαρρύνονται να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους.

2.Ευέλικτες και ασφαλείς συμβάσεις εργασίας

Οι ευέλικτες συμβάσεις μπορούν να διευκολύνουν την ένταξη στην αγορά εργασίας και να προάγουν τις επαγγελματικές μεταβάσεις, ενώ, ταυτόχρονα, επιτρέπουν στους εργοδότες να ανταποκρίνονται σε μεταβολές στη ζήτηση. Η ψηφιοποίηση των οικονομιών αλλάζει τα εργασιακά πρότυπα και οδηγεί σε νέες μορφές εργασίας, παραδείγματος χάριν, στο πλαίσιο αυτοαπασχόλησης. Με τον τρόπο αυτόν, ανοίγονται περισσότερο διαφοροποιημένες δίοδοι εισόδου στην αγορά εργασίας και διευκολύνεται η διατήρηση των προσώπων οικονομικά ενεργών. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές διαφορές στους όρους εργασίας μεταξύ των διαφόρων συμβάσεων εργασίας.

Επιπλέον, υφίστανται «γκρίζες ζώνες», όπως η «εξαρτώμενη» και η «ψευδής» αυτοαπασχόληση, οι οποίες οδηγούν σε ασαφείς νομικές καταστάσεις και δημιουργούν φραγμούς στην πρόσβαση σε θεσμούς κοινωνικής προστασίας. Φαινόμενα όπως τα παραπάνω μπορούν να οδηγήσουν σε εργασιακή ανασφάλεια και/ή κατακερματισμένες αγορές εργασίας, δύο ταχυτήτων, γεγονότα που βλάπτουν την παραγωγικότητα και δημιουργούν αποκλεισμούς. Οι συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου εγκυμονούν αυξημένους κινδύνους εργασιακής ανασφάλειας, μέσω χαμηλότερου επιπέδου προστασίας έναντι της απόλυσης, χαμηλότερων αμοιβών και περιορισμένης πρόσβασης σε θεσμούς κοινωνικής προστασίας και κατάρτιση. Η μετακίνηση προς τύπους συμβάσεων που περιλαμβάνουν συγκρίσιμες διασφαλίσεις και κόστος μπορεί να συμβάλει ώστε η προσωρινή απασχόληση να καταστεί ένα ενδιάμεσο στάδιο προς πιο σταθερή και ασφαλή εργασία, με ταυτόχρονη αύξηση της ανθεκτικότητας των αγορών εργασίας στους κλυδωνισμούς.

α)    Διασφαλίζεται ίση μεταχείριση, ανεξαρτήτως είδους σύμβασης εργασίας, εκτός εάν η διαφοροποιημένη μεταχείριση δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους. Καταπολεμάται η κακή χρήση και η κατάχρηση των επισφαλών και των ορισμένου χρόνου σχέσεων εργασίας.

β)    Η ευελιξία των όρων εργασίας μπορεί να προσφέρει δίοδο πρόσβασης στην αγορά εργασίας και να διαφυλάττει την ικανότητα των εργοδοτών να ανταποκρίνονται με ταχύτητα σε μεταβολές στη ζήτηση, ωστόσο, διασφαλίζεται η μετάβαση προς συμβάσεις αορίστου χρόνου.

3.Ασφαλείς επαγγελματικές μεταβάσεις

Ο επαγγελματικός βίος καθίσταται περισσότερο πολύπλευρος, συμπεριλαμβάνει δε πλέον, κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, πολλαπλές θέσεις εργασίας και μορφές απασχόλησης, διακοπές σταδιοδρομίας, αυξημένη κινητικότητα και αλλαγές επαγγέλματος. Για να υπάρξει ανταπόκριση στις τεχνολογικές αλλαγές και τις ταχέως μεταβαλλόμενες αγορές εργασίας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, απαιτούνται ταχύτερη και αποτελεσματικότερη υποστήριξη για τη μετάβαση σε νέες θέσεις και αντικείμενα εργασίας, καθώς και υποστήριξη για τακτική αναβάθμιση των δεξιοτήτων καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου.

Ωστόσο, η αναβάθμιση των δεξιοτήτων απαιτεί επενδύσεις από τον εργαζόμενο προσωπικά, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Ορισμένα δικαιώματα κοινωνικής προστασίας, όπως οι επαγγελματικές συντάξεις, οι παροχές ανεργίας, η ασφάλιση υγείας ή τα δικαιώματα σε κατάρτιση, δεν μπορούν πάντοτε να μεταφερθούν με ευχέρεια όταν κάποιος αλλάζει θέση εργασίας, ούτε μπορούν να μετατραπούν σε χρήμα ή να προσμετρηθούν όταν κανείς ξεκινά μη μισθωτή δραστηριότητα. Αντιστοίχως, ορισμένες από τις παροχές που λαμβάνουν τα πρόσωπα που αναζητούν εργασία ή τα πρόσωπα που δεν είναι οικονομικώς ενεργά δεν θα πρέπει να καθίστανται αντικίνητρα που να αποτρέπουν τα εν λόγω πρόσωπα από το να ξεκινήσουν εκ νέου να εργάζονται ή από το να δημιουργήσουν δικές τους επιχειρήσεις.

α)    Όλα τα πρόσωπα σε ηλικία εργασίας διαθέτουν πρόσβαση σε εξατομικευμένη βοήθεια στην αναζήτηση εργασίας και ενθαρρύνονται να αναλάβουν δράσεις κατάρτισης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους, προκειμένου να βελτιώσουν τις προοπτικές τους στην αγορά εργασίας ή τον επιχειρηματικό στίβο και να επιτύχουν ταχύτερη μετάβαση σε νέα θέση ή αντικείμενο εργασίας.

β)    Διασφαλίζεται η διατήρηση και η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων σε κοινωνικές παροχές και των δικαιωμάτων σε κατάρτιση που έχουν σωρευθεί κατά τη διάρκεια όπως σταδιοδρομίας του προσώπου, προκειμένου να διευκολύνονται οι μεταβάσεις σε νέες θέσεις και αντικείμενα εργασίας.

Το άρθρο 151 όπως ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την προώθηση όπως απασχόλησης. Το άρθρο 153 όπως ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών όπως τομείς όπως κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, όπως καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

4.Ενεργός υποστήριξη για την εξεύρεση απασχόλησης

Για την καταπολέμηση όπως επίμονης, όπως επαναλαμβανόμενης, καθώς και όπως μακροχρόνιας ανεργίας, ιδίως των νέων και των ανειδίκευτων προσώπων, απαιτούνται επαρκής και στοχευμένη υποστήριξη για την (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας, καθώς και μέτρα για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων, των προσόντων ή όπως εργασιακής εμπειρίας που απαιτούνται για τη μετάβαση σε νέα επαγγέλματα. Η παροχή ταχείας και αποτελεσματικής πρόσβασης σε μέτρα όπως τα παραπάνω μπορεί να αποτρέψει τον αποκλεισμό από την αγορά εργασίας και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

α)    ΄Όλα τα πρόσωπα κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά απασχόλησης καλής ποιότητας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή άσκηση εντός περιόδου τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργα ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση.

β)    Διασφαλίζεται, ομοίως, ότι στους εγγεγραμμένους μακροχρόνια ανέργους προσφέρονται εξατομικευμένες αναλυτικές αξιολογήσεις και καθοδήγηση, καθώς και συμφωνία ένταξης στην εργασία, η οποία περιλαμβάνει εξατομικευμένη προσφορά υπηρεσιών και τον καθορισμό ενός ενιαίου σημείου επαφής, το αργότερο μόλις συμπληρώσουν 18 μήνες ανεργίας.

Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την προώθηση της απασχόλησης. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει, επίσης, ότι η Ένωση θεσπίζει ελάχιστες προδιαγραφές, καθώς και υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες των κρατών μελών για την προώθηση της αφομοίωσης των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων.

5.Ισότητα των φύλων και ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής

Οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στη αγορά εργασίας εν γένει, αλλά να υπερεκπροσωπούνται στην εργασία μερικής απασχόλησης και στους τομείς με χαμηλότερες αμοιβές, ενώ εξακολουθούν να λαμβάνουν χαμηλότερη ωριαία αμοιβή, παρότι έχουν ξεπεράσει τους άνδρες σε μορφωτικό επίπεδο. Η προαγωγή της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διασφάλιση ισότητας ευκαιριών, ενώ, επιπλέον, στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού, αποτελεί και οικονομική αναγκαιότητα.

Η έλλειψη επαρκούς άδειας απουσίας από την εργασία και μηχανισμών φροντίδας των παιδιών και λοιπών εξαρτημένων μελών της οικογένειας μπορεί να αποθαρρύνει τα πρόσωπα που βαρύνονται με υποχρεώσεις φροντίδας, δηλαδή κυρίως τις γυναίκες, από το συνεχίσουν να εργάζονται ή από το να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας. Στους φραγμούς στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας συμπεριλαμβάνονται η έλλειψη κατάλληλων πολιτικών που να διασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, δημοσιονομικά αντικίνητρα για τον δεύτερο εργαζόμενο της οικογένειας ή υπερβολική φορολόγηση της εργασίας, καθώς και στερεότυπα σχετικά με τους τομείς σπουδών και εργασίας των γυναικών.

Περαιτέρω, η πρόσβαση των μη μισθωτών και των μισθωτών που δεν εργάζονται με συμβάσεις πλήρους απασχόλησης και αορίστου χρόνου σε άδεια μετ’ αποδοχών για οικογενειακούς λόγους ή συναφείς μηχανισμούς ασφάλισης παραμένει άνιση. Επιπλέον, η έλλειψη επαρκών δυνατοτήτων και ενθάρρυνσης των ανδρών να λαμβάνουν σχετικές άδειες ενισχύει τον ρόλο των γυναικών ως των προσώπων που κυρίως αναλαμβάνουν να παρέχουν φροντίδα στα πρόσωπα της οικογένειάς τους που την χρειάζονται, γεγονός που έχει αρνητικές συνέπειες για την απασχόληση των γυναικών.

Εντούτοις, υφίστανται αυξημένες δυνατότητες ευελιξίας όσον αφορά την οργάνωση της εργασίας, με την αξιοποίηση, μεταξύ άλλων, ψηφιακών περιβαλλόντων εργασίας και της δυνατότητας συνδυασμού πλειόνων επαγγελμάτων στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας και κατανάλωσης. Εξάλλου, οι ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας μπορούν, επίσης, να διευκολύνουν την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, επιτρέποντας τόσο στους απασχολούμενους όσο και στις επιχειρήσεις να προσαρμόζουν τα προγράμματα και τα πρότυπα εργασίας τους στις ατομικές τους ανάγκες.

α)    Προάγεται η ισότητα των φύλων στην αγορά εργασίας και την εκπαίδευση, με τη διασφάλιση ίσης μεταχείρισης σε όλους της τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής, την άρση των φραγμών στη συμμετοχή των γυναικών και την καταπολέμηση των επαγγελματικών διαχωρισμών.

β)    Όλοι οι γονείς και όλα τα πρόσωπα με υποχρεώσεις φροντίδας διαθέτουν πρόσβαση σε επαρκείς ρυθμίσεις άδειας για τη φροντίδα παιδιών και άλλων εξαρτημένων συγγενών τις, καθώς και πρόσβαση σε σχετικές υπηρεσίες φροντίδας 1 . Ενθαρρύνεται η ισόποση χρήση ρυθμίσεων άδειας μεταξύ των φύλων, μέσω μέτρων τις η καθιέρωση γονικής άδειας μετ’ αποδοχών, τόσο για τις άνδρες όσο και για τις γυναίκες.

γ)    Κατόπιν συμφωνίας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, προσφέρονται και προωθούνται ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, συμπεριλαμβανομένου όσον αφορά τον χρόνο εργασίας, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών.

Το άρθρο 33 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Κάθε πρόσωπο, προκειμένου να μπορεί να συνδυάζει την οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή του, έχει δικαίωμα προστασίας από την απόλυση για λόγους που συνδέονται με τη μητρότητα, καθώς και δικαίωμα αμειβόμενης άδειας μητρότητας και γονικής άδειας μετά τη γέννηση ή την υιοθεσία παιδιού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση θεσπίζει ελάχιστες προδιαγραφές, καθώς και υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς του περιβάλλοντος εργασίας, των όρων εργασίας, καθώς και της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και τη μεταχείριση στην εργασία. Επιπλέον, το άρθρο 23 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η ισότητα γυναικών και ανδρών πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απασχόληση, την εργασία και τις αποδοχές. Η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου. Το άρθρο 3 της ΣΕΕ ορίζει ότι η Ένωση καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις. Επιπλέον, το άρθρο 8 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, ενώ, συναφώς, το άρθρο 19 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση μπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων «λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού». Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση θεσπίζει ελάχιστες προδιαγραφές, καθώς και υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της αφομοίωσης των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων, καθώς και της προώθησης της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και τη μεταχείριση στην εργασία.

6.Ισότητα ευκαιριών

Οι διακρίσεις «λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού» απαγορεύονται σε ολόκληρη την Ένωση. Ωστόσο, κάποιες ομάδες αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στον κόσμο της εργασίας. Ιδίως, οι υπήκοοι τρίτων χωρών και όσοι ανήκουν σε εθνοτικές μειονότητες υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας και αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι φραγμοί στη συμμετοχή των εν λόγω ομάδων, οι οποίοι μπορεί να συνίστανται σε γλωσσικούς φραγμούς ή σε κενά στην αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων τους. Μάλιστα, όσον αφορά τις διακρίσεις λόγω εθνικότητας ή εθνοτικής καταγωγής, η εμπειρία της πράξης καταδεικνύει άγνοια τόσο εκ μέρους των εργοδοτών αναφορικά με τις διαδικασίες πρόσληψης που δεν εισάγουν διακρίσεις όσο και εκ μέρους των προσώπων που υφίστανται διακρίσεις αναφορικά με τα δικαιώματά τους.

Εξάλλου, η προαγωγή της συμμετοχής των εν λόγω ομάδων στην αγορά εργασίας είναι θεμελιώδους σημασίας για τη διασφάλιση ισότητας ευκαιριών, ενώ, επιπλέον, στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού, αποτελεί και οικονομική αναγκαιότητα.

Ενισχύεται η συμμετοχή στην αγορά εργασίας των υποεκπροσωπούμενων ομάδων, ενώ διασφαλίζεται η ίση μεταχείρισή τους σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αύξηση της ευαισθητοποίησης ως προς το εν λόγω ζήτημα και την καταπολέμηση των διακρίσεων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙ: ΔΙΚΑΙΟΙ ΟΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

7.Όροι εργασίας

Οι νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης επιβάλλουν πρόσθετη προσοχή όσον αφορά τον προσδιορισμό της φύσης, του όγκου ή της διάρκειας της εργασίας, τον καθορισμό του εργοδότη και του συναφούς επιπέδου κοινωνικής προστασίας, αλλά και για την αποφυγή καταχρήσεων σε σχέση με τη δοκιμαστική περίοδο. Οι μορφές αποκεντρωμένης, αυτοοργανούμενης εργασίας μπορούν να αυξήσουν την αυτονομία των μισθωτών και να ενισχύσουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, αλλά, ταυτοχρόνως, μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλότερο επίπεδο ευαισθητοποίησης ως προς τα ισχύοντα δικαιώματα και σε ασάφεια ως προς τις υποχρεώσεις των εργοδοτών να ενημερώνουν τους εργαζομένους τους σχετικά με τους όρους εργασίας τους. Οι υφιστάμενες ενωσιακές νομοθετικές διατάξεις σχετικά με την ενημέρωση των εργαζομένων για τους όρους εργασίας τους δεν εφαρμόζονται ήδη από την αρχή της σχέσης εργασίας, ενώ, επιπλέον, η εφαρμογή τους καθίσταται δυσκολότερη στα σύγχρονα μοντέλα επιχειρησιακής οργάνωσης, τα οποία στηρίζονται ολοένα και περισσότερο σε στοιχεία υπερεθνικής οργάνωσης, κινητικότητας, ψηφιακής λειτουργίας και αποκέντρωσης. Η πολυπλοκότητα, η δαπανηρότητα και η ασάφεια των κανονιστικών ρυθμίσεων που διέπουν την καταγγελία των συμβάσεων αορίστου χρόνου έχουν ως αποτέλεσμα να διστάζουν οι επιχειρήσεις να προβούν σε προσλήψεις, ενώ, επιπλέον, οδηγούν σε ανισότητες στην εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων.

α)    Κάθε μισθωτός ενημερώνεται εγγράφως, πριν από την έναρξη τις απασχόλησής του, σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από τη σχέση εργασίας του.

β)    Στην περίπτωση που προβλέπεται δοκιμαστική περίοδος, η διάρκειά της είναι εύλογη, ενώ οι μισθωτοί ενημερώνονται για της όρους της δοκιμαστικής περιόδου πριν από την έναρξή της.

γ)    Η απόλυση μισθωτού πρέπει να αιτιολογείται, να πραγματοποιείται με την παροχή εύλογης προθεσμίας και να συνοδεύεται από επαρκή αποζημίωση, ενώ, επιπλέον, πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα ταχείας και ουσιαστικής προσβολής της ενώπιον αμερόληπτου μηχανισμού επίλυσης διαφορών.

8.Αμοιβές

Η καθιέρωση ελάχιστων αμοιβών επαρκούς επιπέδου διασφαλίζει αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για τους μισθωτούς και τις οικογένειές τους, και συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος της φτώχειας των εργαζομένων. Συναφώς, η καθιέρωση ευρέος πεδίου εφαρμογής των ελάχιστων αμοιβών αποτρέπει τις στρεβλώσεις που οδηγούν σε αγορές εργασίας δύο ταχυτήτων. Εξάλλου, η προβλεψιμότητα της εξέλιξης των αμοιβών είναι σημαντική για τη διασφάλιση της σταθερότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Εντούτοις, οι ελάχιστες αμοιβές πρέπει να ορίζονται σε επίπεδο που, αφενός, δεν θέτει σε κίνδυνο τις προοπτικές πρόσληψης των ανειδίκευτων προσώπων και, αφετέρου, καθιστά την εργασία ελκυστική για τους ανέργους και τους οικονομικά ανενεργούς πολίτες. Τέλος, η σύνδεση της εξέλιξης των αμοιβών με την εξέλιξη της παραγωγικότητας έχει αποδειχθεί κρίσιμη για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας, ιδίως εντός της ζώνης του ευρώ.

Όλοι οι εργαζόμενοι αμείβονται δίκαια, ώστε να τους διασφαλίζεται αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Καθορίζονται ελάχιστες αμοιβές μέσω διαφανών και προβλέψιμων στην εφαρμογή τους μηχανισμών, κατά τρόπο που διαφυλάσσει τη δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά εργασίας και το κίνητρο αναζήτησης εργασίας. Οι μισθοί εξελίσσονται σε αρμονία με τις εξελίξεις της παραγωγικότητας, σε διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές.

9.Υγεία και ασφάλεια στην εργασία

Η εξάπλωση λιγότερο σταθερών σχέσεων εργασίας, η εμφάνιση νέων προτύπων εργασίας και η γήρανση του πληθυσμού δημιουργούν νέες προκλήσεις όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Η διασφάλιση προστασίας έναντι των κινδύνων επαγγελματικού τραυματισμού και ασθένειας όλων των εργαζομένων, ανεξαρτήτως μορφής απασχόλησης και με κάλυψη των υφιστάμενων «γκρίζων ζωνών», όπως των περιπτώσεων «εξαρτώμενης» ή «ψευδούς» αυτοαπασχόλησης, οι οποίες οδηγούν σε ασαφείς νομικές καταστάσεις, είναι σημαντική για τη μείωση της ανασφάλειας και του κοινωνικού κόστους, αλλά και για τη βελτίωση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Εξάλλου, για την ενίσχυση των προσπαθειών επανένταξης και αποκατάστασης, απαιτείται μεγαλύτερη συμμετοχή των εργοδοτών στους τομείς της επανεκπαίδευσης και της προσαρμογής των χώρων εργασίας. Ωστόσο, η επιβολή της εφαρμογής προληπτικών και διορθωτικών μέτρων από τις μικρές επιχειρήσεις παραμένει προβληματική.

Διασφαλίζεται επαρκές επίπεδο προστασίας έναντι όλων των κινδύνων που είναι δυνατόν να προκύψουν στον χώρο εργασίας, με παροχή της δέουσας υποστήριξης για την εφαρμογή των σχετικών μέτρων, ιδίως προς τις πολύ μικρές και τις μικρές επιχειρήσεις.

10.Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων

Προκειμένου ο κοινωνικός διάλογος να λειτουργεί εύρυθμα, απαιτείται η ύπαρξη αυτόνομων και αντιπροσωπευτικών κοινωνικών εταίρων με την ικανότητα σύναψης συλλογικών συμβάσεων. Δεδομένης της μείωσης που παρατηρείται όσον αφορά το ποσοστό των συνδικαλισμένων απασχολούμενων και την αντιπροσωπευτικότητα των συνδικαλιστικών ενώσεων, οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να ενισχύσουν περαιτέρω την ικανότητά τους συμμετοχής σε κοινωνικό διάλογο που να λειτουργεί καλύτερα και να είναι αποτελεσματικός. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο είναι κρίσιμη για την επιτυχή χάραξη και εφαρμογή οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών, το γεγονός δε αυτό ισχύει και όσον αφορά τις προσπάθειες διασφάλισης θέσεων απασχόλησης σε περιόδους οικονομικής κάμψης. Εξάλλου, οι νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, όπως παρατηρούνται, για παράδειγμα, στον κλάδο των υπηρεσιών και στον τομέα της ψηφιακής οικονομίας, καθιστούν άνιση τη συμμετοχή των εργαζομένων και περιπλέκουν τις προσπάθειες ενημέρωσης των εργαζομένων και διαβούλευσης μαζί τους.

α)    Ζητείται η γνώμη των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά τη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών της τομείς της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής. Οι κοινωνικοί εταίροι ενθαρρύνονται να καταρτίζουν συλλογικές συμβάσεις επί των ζητημάτων που της αφορούν, με σεβασμό των εθνικών παραδόσεων, της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων και του δικαιώματος συλλογικής δράσης.

β)    Διασφαλίζεται δικαίωμα έγκαιρης ενημέρωσης και διαβούλευσης για όλους τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων όσων εργάζονται ψηφιακά και/ή διασυνοριακά, ή τους εκπροσώπους τους, ιδίως στις περιπτώσεις ομαδικών απολύσεων, και μεταβίβασης, αναδιάρθρωσης ή συγχώνευσης επιχειρήσεων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙΙ: ΕΠΑΡΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

11.Ενοποιημένες κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πολλαπλότητα παροχών και υπηρεσιών, οργανισμών και διαδικασιών εφαρμογής δυσχεραίνει την πρόσβαση των ατόμων σε ολόκληρη την υποστήριξη που χρειάζονται. Εξάλλου, το γεγονός ότι ο χαρακτήρας των υφιστάμενων παροχών και υπηρεσιών δεν είναι επαρκώς ενοποιημένος ελαττώνει την αποτελεσματικότητά τους στην καταπολέμηση της φτώχειας και την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της ένταξης στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, για την προσφορά αποτελεσματικής υποστήριξης, απαιτείται ευθυγράμμιση των τριών στοιχείων, δηλαδή των κοινωνικών παροχών, της ενεργού υποστήριξης και των κοινωνικών υπηρεσιών. Η εν λόγω ευθυγράμμιση θα πρέπει να αφορά την επιλεξιμότητα και την κάλυψη, συντονισμένες προσφορές υποστήριξης και τη διατήρηση ορισμένων δικαιωμάτων μετά την επανέναρξη μισθωτής ή μη μισθωτής εργασίας. Η καλύτερη ενοποίηση των παροχών και υπηρεσιών μπορεί να βελτιώσει τη σχέση κόστους–αποτελέσματος της παρεχόμενης κοινωνικής προστασίας.

Οι παροχές και οι υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας ενοποιούνται στο μέτρο του δυνατού, ούτως ώστε να ενισχυθεί η συνέπεια και η αποτελεσματικότητα των εν λόγω μέτρων και να προωθηθεί η κοινωνική ενσωμάτωση και η ένταξη στην αγορά εργασίας.

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλισης και στις κοινωνικές υπηρεσίες. Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχους την κατάλληλη κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και της αφομοίωσης των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων.

12.Παροχές υγειονομικής περίθαλψης και ασθενείας

Η γήρανση του πληθυσμού και το υψηλό κόστος των ιατρικών θεραπειών ασκούν αυξημένη πίεση στην οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και στην ικανότητά τους να παρέχουν επαρκή υγειονομική περίθαλψη στο σύνολο του πληθυσμού. Το υψηλό κόστος θεραπείας σε σχέση με το εισόδημα του ασθενούς και οι υπερβολικά μακρόχρονες περίοδοι αναμονής έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν βασικούς λόγους αδυναμίας πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη. Η διασφάλιση, ταυτοχρόνως, της καθολικής πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας περίθαλψη και της οικονομικής βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας, με την προώθηση οικονομικά αποδοτικών μεθόδων υγειονομικής περίθαλψης και μέτρων προαγωγής της υγείας και πρόληψης των ασθενειών, απαιτεί αύξηση των προσπαθειών για βελτίωση της ανθεκτικότητας, της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων υγείας, ώστε να ενισχυθεί η ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Η παροχή καθολικής πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη και η αντιμετώπιση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και θα οδηγήσουν σε βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων του συστήματος.

Οι προβλέψεις που ισχύουν σχετικά με τις παροχές ασθενείας και/ή τις αμειβόμενες άδειες ασθενείας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους όσον αφορά τις ημέρες αναμονής, τη διάρκεια, τα ποσοστά αναπλήρωσης των αποδοχών και τους μηχανισμούς ελέγχου. Η διασφάλιση ότι οι παροχές ασθενείας εξασφαλίζουν ένα επαρκές ελάχιστο ποσοστό αναπλήρωσης των αποδοχών και η ενθάρρυνση της αποκατάστασης και της επανένταξης, με ταυτόχρονη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των σχετικών μηχανισμών, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.

α)    Όλοι διαθέτουν έγκαιρη πρόσβαση σε καλής ποιότητας προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη, ενώ η τυχόν ανάγκη υγειονομικής περίθαλψης δεν οδηγεί στη φτώχεια ή σε οικονομική δυσπραγία. 

β)    Τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης προωθούν την οικονομικά αποδοτική παροχή περίθαλψης, με παράλληλη προώθηση περαιτέρω μέτρων προαγωγής της υγείας και πρόληψης των ασθενειών, ώστε να ενισχυθούν η ανθεκτικότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και η οικονομική τους βιωσιμότητα.

γ)    Διασφαλίζεται ότι όλοι οι μισθωτοί, ανεξαρτήτως είδους σύμβασης εργασίας, δικαιούνται, σε περίπτωση ασθενείας τους, επαρκώς αμειβόμενη άδεια ασθενείας. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή των μη μισθωτών σε συναφή προγράμματα ασφάλισης. Ενθαρρύνεται η αποτελεσματική επανένταξη και αποκατάσταση για ταχεία επιστροφή στην εργασία.

Το άρθρο 35 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Κάθε πρόσωπο δικαιούται να έχει πρόσβαση στην πρόληψη σε θέματα υγείας και να απολαύει ιατρικής περίθαλψης, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. Κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου. Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλισης (...) σε περιπτώσεις όπως (...) η ασθένεια. Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την κατάλληλη κοινωνική προστασία. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Το άρθρο 168 της ΣΛΛΕ ορίζει ότι, κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου.

13.Συντάξεις

Η αυξανόμενη μακροζωία και η συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού γεννούν τη διττή πρόκληση της διασφάλισης της οικονομικής βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων και της παροχής επαρκούς εισοδήματος στους συνταξιούχους. Η σύνδεση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, και η μείωση της απόστασης μεταξύ της πραγματικής και της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης μέσω της αποτροπής των πρόωρων αποχωρήσεων από την αγορά εργασίας αποτελούν σημαντικά μέσα για τον συγκερασμό των στόχων της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και, ταυτοχρόνως, της δίκαιης μεταχείρισης των γενεών.

Περαιτέρω, σε αρκετά κράτη μέλη, πρόσθετο πρόβλημα αποτελεί η ανεπάρκεια των χορηγούμενων συντάξεων. Εξάλλου, στα περισσότερα κράτη μέλη υφίσταται σημαντικό συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των φύλων, καθώς οι χαμηλότερες αποδοχές των γυναικών και τα σωρευμένα χρονικά κενά στη σταδιοδρομία τους έχουν ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να καταβάλλουν χαμηλότερες συνταξιοδοτικές εισφορές και, τελικά, να δικαιούνται χαμηλότερες συνταξιοδοτικές παροχές.

Ομοίως, οι μη μισθωτοί και οι απασχολούμενοι με άτυπες μορφές απασχόλησης, επίσης, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο ανεπάρκειας των συνταξιοδοτικών παροχών τους και χαμηλότερο επίπεδο κάλυψης από επαγγελματικές συντάξεις.

α)    Οι συντάξεις διασφαλίζουν για όλα τα πρόσωπα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης μετά τη συνταξιοδότησή τις. Λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού χάσματος μεταξύ των φύλων, παραδείγματος χάριν, μέσω τις επαρκούς προσμέτρησης περιόδων που αφιερώθηκαν στη φροντίδα οικείων. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή των μη μισθωτών σε συνταξιοδοτικά προγράμματα, σύμφωνα με τις εθνικές ιδιαιτερότητες.

β)    Τα συνταξιοδοτικά συστήματα επιδιώκουν τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της μελλοντικής επάρκειας των συντάξεων, μέσω της επίτευξης ευρείας εισφοροδοτικής βάσης, σύνδεσης της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και μείωσης της απόστασης μεταξύ της πραγματικής και της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης διά της αποτροπής των πρόωρων αποχωρήσεων από την αγορά εργασίας.

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλισης (...) σε περιπτώσεις όπως (...) το γήρας (...) [και] (...) το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής (...) σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους (...). Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχους την κατάλληλη κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

14.Παροχές ανεργίας

Οι αποτελεσματικές παροχές ανεργίας επιτυγχάνουν τους εξής στόχους: διευκολύνουν την αναζήτηση εργασίας και την καλύτερη αντιστοίχιση των δεξιοτήτων των ανέργων με τις ανάγκες της αγοράς, προσφέρουν οικονομική ασφάλεια κατά τα διαστήματα ανεργίας, αποτρέπουν τη φτώχεια των ανέργων και δρουν ως αυτόματοι σταθεροποιητές σε περιόδους οικονομικής κάμψης. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, το ποσοστό των ανέργων που καλύπτεται από τα σχετικά συστήματα παροχών ανεργίας είναι πολύ χαμηλό, λόγω της ύπαρξης αυστηρών κριτηρίων ως προς την επιλεξιμότητα των δικαιούχων. Προβληματισμό δημιουργούν, εξάλλου, η διάρκεια των παροχών σε ορισμένα κράτη μέλη, καθώς και η επιβολή της τήρησης των όρων για αναζήτηση εργασίας και συμμετοχή σε μέτρα ενεργού υποστήριξης.

Οι δράσεις υποστήριξης των ανέργων περιλαμβάνουν την απαίτηση για ενεργητική αναζήτηση εργασίας και συμμετοχή σε μέτρα ενεργού υποστήριξης, σε συνδυασμό με την καταβολή επαρκών παροχών ανεργίας. Η διάρκεια των παροχών προσφέρει επαρκή χρόνο για αναζήτηση εργασίας, ενώ, ταυτοχρόνως, διατηρεί το κίνητρο για ταχεία επιστροφή στην αγορά εργασίας 2 .

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλισης (...) σε περίπτωση απώλειας της απασχόλησης (...). Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχους την κατάλληλη κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

15.Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

Τα περισσότερα κράτη μέλη, αλλά όχι όλα, χορηγούν ορισμένο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα στα πρόσωπα που τελούν σε κατάσταση ή που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο φτώχειας και τα οποία δεν διαθέτουν άλλα μέσα διαβίωσης. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται προκλήσεις στο πλαίσιο αυτό, όπως το ανεπαρκές ύψος των χορηγούμενων παροχών, οι οποίες δεν επιτρέπουν στους δικαιούχους να ξεφύγουν από τη φτώχεια, η χαμηλή κάλυψη που παρέχουν τα σχετικά συστήματα και η αδυναμία λήψης των παροχών ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος εξαιτίας της πολυπλοκότητας των διαδικασιών πρόσβασης στους σχετικούς μηχανισμούς. Για τα πρόσωπα που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας, οι ασθενείς δεσμοί με την ενεργό υποστήριξη και τις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και η πλήρης διακοπή των παροχών μετά την επανένταξη στην αγορά εργασίας μπορούν να δημιουργήσουν «παγίδες επιδομάτων» και αντικίνητρα για εργασία. Εξάλλου, τα πρόσωπα που συμπληρώνουν το ανώτατο χρονικό όριο λήψης παροχών ανεργίας δεν απολαμβάνουν επαρκή εισοδηματική ασφάλεια, καθώς ο συντονισμός στη χορήγηση των παροχών ανεργίας και των παροχών ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος είναι ελλιπής. Περαιτέρω, όσον αφορά τους ηλικιωμένους, στα περισσότερα κράτη μέλη οι ρυθμίσεις για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα δεν επαρκούν για να απομακρύνουν από τη φτώχεια τους ηλικιωμένους που δεν διαθέτουν άλλους πόρους.

Διασφαλίζεται η χορήγηση παροχών ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στα πρόσωπα που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Για τα πρόσωπα που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας, η χορήγηση των εν λόγω παροχών περιλαμβάνει απαιτήσεις για συμμετοχή σε μέτρα ενεργού υποστήριξης, ώστε να προωθείται η (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας.

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους (...). Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και της αφομοίωσης των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων.

16.Παροχές αναπηρίας

Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Αντιμετωπίζουν την έλλειψη επαρκούς προσβασιμότητας των χώρων εργασίας, διακρίσεις και φορολογικά αντικίνητρα που συνδέονται με τις παροχές που λαμβάνουν. Ο σχεδιασμός των παροχών αναπηρίας μπορεί να οδηγήσει σε «παγίδες παροχών», για παράδειγμα, όταν προβλέπεται πλήρης διακοπή των παροχών με την (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας. Η διαθεσιμότητα κοινωνικών υπηρεσιών, επίσης, μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα συμμετοχής στην εργασιακή και την κοινωνική ζωή.

Διασφαλίζεται στα άτομα με αναπηρία η παροχή υπηρεσιών στήριξης και βασικής εισοδηματικής ασφάλειας, ούτως ώστε να έχουν τη δυνατότητα για αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Οι όροι για τη λήψη παροχών αναπηρίας δεν δημιουργούν φραγμούς στην απασχόληση.

Το άρθρο 26 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στον κοινοτικό βίο. Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχους την κατάλληλη κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

17.Μακροχρόνια φροντίδα

Η γήρανση του πληθυσμού, η μεταβολή των οικογενειακών δομών και η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αποτελούν, συνολικά, παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας. Τα πρόσωπα που βαρύνονται με τη φροντίδα συγγενών, τα οποία είναι συνήθως γυναίκες, συχνά αναλαμβάνουν να καλύψουν το κενό που δημιουργεί η μη διαθεσιμότητα ή το υψηλό κόστος των υπηρεσιών φροντίδας που παρέχονται από σχετικούς οργανισμούς. Η παροχή θεσμοθετημένων υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας, παρότι προτιμάται από πολλούς δικαιούχους και μέλη των οικογενειών τους, παραμένει υποαναπτυγμένη, με αποτέλεσμα να καθίσταται συχνά η άτυπη φροντίδα μοναδική επιλογή για πολλές οικογένειες, με σημαντική οικονομική επιβάρυνση των προσώπων που τη χρειάζονται. Ως εκ τούτου, για τη διασφάλιση επαρκών υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας, με ταυτόχρονη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των συναφών συστημάτων, απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες για τη βελτίωση της παροχής και της χρηματοδότησης υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας.

α)    Διασφαλίζεται η πρόσβαση σε ποιοτικές και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας, συμπεριλαμβανομένης φροντίδας κατ’ οίκον, οι οποίες παρέχονται από επαρκώς καταρτισμένους επαγγελματίες.

β)    Η παροχή και η χρηματοδότηση των υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας ενισχύονται και βελτιώνονται, ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε επαρκή φροντίδα κατά τρόπο οικονομικά βιώσιμο.

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλισης και στις κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία σε περιπτώσεις όπως (...) η εξάρτηση. Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την κατάλληλη κοινωνική προστασία. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

18.Παιδική φροντίδα

Οι υπηρεσίες παιδικής φροντίδας συμβάλλουν στη γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, ιδίως αυτών που ζουν σε νοικοκυριά τα οποία βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, και βελτιώνουν τις μελλοντικές εκπαιδευτικές και εργασιακές προοπτικές των παιδιών. Επιπλέον, οι θεσμοθετημένες υπηρεσίες παιδικής φροντίδας αποτελούν κρίσιμης σημασίας μέσο για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ιδίως για τις γυναίκες, καθώς προάγουν την απασχόληση των γονέων. Ωστόσο, η περιορισμένη διαθεσιμότητα, η δυσκολία πρόσβασης, το υψηλό κόστος και τα προβλήματα ποιότητας εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικούς φραγμούς και δημιουργούν προσκόμματα στην ανάπτυξη των παιδιών. Εξάλλου, η πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες των παιδιών που προέρχονται από μειονεκτικά περιβάλλοντα εξακολουθεί να αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα.

α)    Διασφαλίζεται για όλα τα παιδιά πρόσβαση σε ποιοτικές και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες παιδικής φροντίδας, οι οποίες παρέχονται από επαρκώς καταρτισμένους επαγγελματίες.

β)    Λαμβάνονται μέτρα σε αρχικό στάδιο και υιοθετούνται προληπτικές προσεγγίσεις για την καταπολέμηση τους παιδικής φτώχειας, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων μέτρων για την ενθάρρυνση τους φοίτησης παιδιών που προέρχονται από μειονεκτικά περιβάλλοντα.

Το άρθρο 24 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την καλή διαβίωσή τους. (...). Το άρθρο 151 τους ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την κατάλληλη κοινωνική προστασία. Το άρθρο 153 τους ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών τους τομείς τους κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων, τους καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

19.Στέγαση

Η έλλειψη επαρκών λύσεων στέγασης και η στεγαστική ανασφάλεια εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό πρόβλημα σε ολόκληρη την ΕΕ, έχουν δε ως αποτελέσματα την αύξηση των αναλαμβανόμενων οικονομικών κινδύνων, εξώσεις, καθυστερήσεις τους πληρωμές μισθωμάτων και δόσεων ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, καθώς και, σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, την αστεγία. Περιορισμοί στην προσφορά στον στεγαστικό τομέα και στρεβλώσεις στην αγορά μισθώσεων ακινήτων συμβάλλουν στην έλλειψη διαθεσιμότητας. Εξάλλου, η έλλειψη επαρκών λύσεων στέγασης εξακολουθεί να αποτελεί φραγμό στην κινητικότητα των εργαζομένων, στην ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας, και στην εκπλήρωση των σχεδίων ανθρώπων για τη ζωή τους και για ανεξάρτητη διαβίωση.

α)    Παρέχεται πρόσβαση σε κοινωνική κατοικία ή στεγαστική βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη. Διασφαλίζεται προστασία των ευάλωτων προσώπων έναντι της έξωσης και παρέχεται υποστήριξη στα νοικοκυριά με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα για την απόκτηση πρόσβασης σε κατοικία.

β)    Παρέχεται κατάλυμα στους αστέγους, ενώ η εν λόγω παροχή συνδέεται με πρόσθετες κοινωνικές υπηρεσίες, προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική ενσωμάτωση των αστέγων.

Το άρθρο 34 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει: Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους (...). Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχο την καταπολέμηση του αποκλεισμού. Το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών στον τομέα της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού.

20.Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες

Οι βασικές υπηρεσίες, όπως οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, μεταφορών, ενέργειας (όπως οι υπηρεσίες παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης) και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (όπως οι υπηρεσίες τήρησης τραπεζικού λογαριασμού), οι οποίες διασφαλίζουν, αφενός, την πλήρη ενσωμάτωση των ανθρώπων στην κοινωνία και, αφετέρου, την ισότητα ευκαιριών πρόσβασης στην αγορά εργασίας, δεν είναι πάντοτε διαθέσιμες ή προσβάσιμες σε όλους όσους τις έχουν ανάγκη. Στους φραγμούς πρόσβασης στις εν λόγω υπηρεσίες περιλαμβάνονται το κόστος τους, η έλλειψη υποδομών και η παράλειψη των παρόχων των υπηρεσιών να εκπληρώσουν τις αναγκαίες απαιτήσεις προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία.

Διασφαλίζεται για όλους οικονομικά προσιτή πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες, περιλαμβανομένων των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ενέργειας, μεταφορών και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Λαμβάνονται μέτρα για την υποστήριξη της πρόσβασης στις εν λόγω υπηρεσίες των προσώπων που την έχουν ανάγκη.

Το άρθρο 151 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν ως στόχους την κατάλληλη κοινωνική προστασία και την καταπολέμηση του αποκλεισμού.

(1)  Σύμφωνα με τις αρχές 17-18 κατωτέρω.

(2) Όπως προβλέπεται στην αρχή 3 ανωτέρω.