31.8.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 288/91

Εισηγητής:

ο κ. Alfred GAJDOSIK

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής για τον νέο σχεδιασμό της αγοράς, τον κανονισμό σχετικά με την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων και τον νέο Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER). Τα στοιχεία αυτά σηματοδοτούν ένα βήμα προόδου πέρα από τις εθνικά ρυθμιζόμενες αγορές προς την κατεύθυνση μιας προσέγγισης της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ η οποία βασίζεται στην αγορά και εγγυάται την ασφάλεια του εφοδιασμού με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, κάτι το οποίο ανταποκρίνεται στα μείζονα συμφέροντα όλων των ευρωπαίων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανικών, εμπορικών και οικιακών καταναλωτών. Ωστόσο, ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί μόνον εάν προχωρήσουμε προς την κατεύθυνση του περαιτέρω εξηλεκτρισμού της οικονομίας, που συνιστά τον αποτελεσματικότερο και πλέον ευέλικτο τρόπο για την υλοποίηση αυτού του στόχου.

1.2

Σύμφωνα με προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η εύρυθμη λειτουργία των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί προϋπόθεση για την εκπλήρωση των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης (1). Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι, για την ορθή λειτουργία της αγοράς, είναι απαραίτητες σημαντικές αλλαγές στον σχεδιασμό της, κυρίως λόγω της αυξανόμενης χρήσης των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας (2). Η ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας στην υπάρχουσα αγορά δεν θα βοηθήσει· χρειάζεται μια νέα αγορά. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το γενικό περίγραμμα της δέσμης μέτρων για τον σχεδιασμό της αγοράς συνιστά μια καλή απάντηση στην ανάγκη πραγματοποίησης αυτών των αλλαγών και ανοίγει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον δρόμο για μια οικονομικά αποδοτική και βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση.

1.3

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει τη γενική προσέγγιση της δέσμης μέτρων για τον σχεδιασμό της αγοράς, ιδίως τους στόχους να τεθούν οι καταναλωτές στο επίκεντρο της ενεργειακής αγοράς, να αυξηθεί η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και να ενισχυθεί η περιφερειακή συνεργασία. Η αντίστοιχη προσαρμογή των κανόνων της αγοράς και του κανονιστικού πλαισίου συνιστά σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της σταθερής παροχής καθαρής ενέργειας σε όλους τους ευρωπαίους καταναλωτές στις χαμηλότερες δυνατές τιμές. Παρά το γεγονός αυτό, σε ορισμένα σημεία εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο περαιτέρω βελτίωσης. Ειδικότερα, απαιτούνται πιο συγκεκριμένοι κανόνες (3).

1.4

Η απεξάρτηση από τον άνθρακα αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς στόχους της Ενεργειακής Ένωσης και, ως εκ τούτου, πρέπει να υποστηριχθεί ο στόχος για την ενίσχυση επενδύσεων που προσβλέπουν στη μείωση της χρήσης άνθρακα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, ο καλύτερος τρόπος για την προώθηση του θέματος αυτού είναι οι ίσες και δίκαιες συνθήκες της αγοράς, επωφελείς τόσο για τους καταναλωτές όσο και για την «πράσινη μετάβαση». Η πλήρης ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους της συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία περιλαμβάνει ζημίες που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος και βλάβες στην ανθρώπινη υγεία, είναι ζωτικής σημασίας για την αποδοτική και αποτελεσματική απαλλαγή από τη χρήση άνθρακα. Η κατάλληλη φορολογία είναι η καλύτερη προσέγγιση για την προώθηση επενδύσεων στην πράσινη ηλεκτρική ενέργεια.

1.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τη δήλωση ότι όλοι οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας, των εμπορικών επιχειρήσεων και των ιδιωτικών νοικοκυριών, έχουν το δικαίωμα να παράγουν, να αποθηκεύουν και να πωλούν ενέργεια οι ίδιοι, καθώς και το γεγονός ότι οι τοπικές ενεργειακές κοινότητες έχουν το δικαίωμα να υποστηρίζουν, να αναπτύσσουν ή να ενοικιάζουν κοινοτικά δίκτυα. Απαιτούνται, ωστόσο, πιο συγκεκριμένοι κανόνες, προκειμένου να καταστεί δυνατή η επιδίωξη αυτών των δικαιωμάτων και να ξεπεραστούν τα υφιστάμενα εμπόδια (πρόσβαση στο δίκτυο, αδικαιολόγητα και καταχρηστικά τέλη δικτύου, νομικοί και διοικητικοί φραγμοί κ.λπ).

1.6

Επιπλέον, στόχος πρέπει να είναι η εξασφάλιση της δυνατότητας στους Ευρωπαίους καταναλωτές να συμμετέχουν πλήρως σε ολόκληρη την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και, κατ’ επέκταση, στο εμπόριο και την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Από τις προτάσεις της Επιτροπής λείπουν οι συγκεκριμένοι κανόνες για τη θέσπιση των απαραίτητων προϋποθέσεων προς εκπλήρωση του στόχου αυτού. Πρέπει να αναπτυχθούν αποκεντρωμένοι τόποι διαπραγμάτευσης και εμπορικές δομές που διανοίγουν δυνατότητες για απευθείας διαπραγμάτευση, ακόμη και μικρών μονάδων ενέργειας. Ενώ η αποκέντρωση του ενεργειακού εφοδιασμού και της εμπορίας ενέργειας αποτελεί προϋπόθεση για την πλήρη ενσωμάτωση των καταναλωτών στην αγορά, αποκέντρωση δεν σημαίνει κατακερματισμός της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

1.7

Ενώ η Επιτροπή αντιμετωπίζει σωστά τον στόχο της ενίσχυσης των βραχυπρόθεσμων αγορών, μακροπρόθεσμα, αυτό δεν θα επαρκεί για τη στήριξη επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας επί των μηχανισμών της αγοράς. Για τον σκοπό αυτό, η ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια θα πρέπει επίσης να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων μέσω προθεσμιακών συμβάσεων και συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης σε αποκεντρωμένες αγορές, κάτι το οποίο θα καταστεί δυνατό μόνον εάν τα προϊόντα εξισορρόπησης αποτελούν αντικείμενο διαπραγματεύσεων με επιλογές ευελιξίας.

1.8

Δεδομένου ότι το πρόβλημα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σήμερα δεν είναι η έλλειψη ικανότητας παραγωγής, αλλά το πλεόνασμα παραγωγικής ικανότητας, οι μηχανισμοί δυναμικότητας για τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνον ως βραχυπρόθεσμη λύση εάν τα προϊόντα εξισορρόπησης δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη ασφάλεια του εφοδιασμού, λαμβάνοντας υπόψη τη σταθερότητα των επενδύσεων για όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά.

1.9

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι κατά τη μελλοντική πολιτική προς μια κοινωνία χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας. Η ιδιοπαραγωγή-ιδιοκατανάλωση μπορεί να αποτελέσει μία προσέγγιση για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, εφόσον οι ευάλωτοι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο απαραίτητο κεφάλαιο με δημόσια δάνεια ή με τη βοήθεια δήμων, περιφερειών ή άλλων φορέων, όπως είναι οι ΜΚΟ.

1.10

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, λόγω της μικρότερης συνήθως κλίμακας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και από συμπαραγωγή σε μονάδες συνδυασμένης παραγωγής ενέργειας και θερμότητας, τα εύρυθμα, σύγχρονα και έξυπνα δίκτυα διανομής καθίστανται ολοένα και πιο σημαντικά. Οι εθνικές ρυθμίσεις πρέπει να επιτρέπουν και να ενθαρρύνουν τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων να προβαίνουν στις απαραίτητες επενδύσεις. Επίσης, είναι απαραίτητες επενδύσεις για τη βελτίωση της διασύνδεσης των εθνικών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Και τα δύο μέσα θα βοηθήσουν στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη.

1.11

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο στόχος της διασφάλισης υψηλών επιπέδων ασφάλειας του εφοδιασμού σε ηλεκτρισμό, μέσα σε περιβάλλον αγοράς και σε ένα πλαίσιο όπου οι καταναλωτές θα έχουν κεντρικό ρόλο, απαιτεί την εντατική χρήση τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), νέων μεθόδων σχεδιασμού και νέων μέσων εκμετάλλευσης του ηλεκτρικού συστήματος, ώστε χάρη σε όλα αυτά μαζί να είναι δυνατός ο εντοπισμός των αναγκών των καταναλωτών και των δικτύων σε πραγματικό χρόνο, πράγμα που προϋποθέτει μεγάλες επενδύσεις σε έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία (βλ. σημείο 3.13).

1.12

Όσον αφορά την ευελιξία, την ηλεκτρική κινητικότητα, την αποθήκευση και άλλες επιλογές εξισορρόπησης, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέση της Επιτροπής σχετικά με τη χορήγηση προνομίων σε ανεξάρτητους παράγοντες της αγοράς ώστε να αναπτύξουν τις σημαντικές αυτές αγορές προτού επιτραπεί στους διαχειριστές δικτύων να αναλάβουν ρόλο διαχειριστή ή χειριστή των αντίστοιχων εγκαταστάσεων.

2.1

Στην προτεινόμενη δέσμη μέτρων της, η Επιτροπή επισημαίνει: Η επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης προϋποθέτει τη ριζική μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας στην υπάρχουσα αγορά δεν θα βοηθήσει· χρειάζεται μια νέα αγορά.

2.2

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσανατολίζει τη νέα πολιτική της για την αγορά γύρω από δύο αρχές:

2.3

Η πρόταση της Επιτροπής επικεντρώνεται επίσης στο ζήτημα τού πώς μπορεί να ενισχυθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού μέσω μιας προσέγγισης ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κινδύνων.

2.4

Μια τέταρτη πτυχή είναι η μεταρρύθμιση της ρυθμιστικής εποπτείας με τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας.

3.1

Για την απεξάρτηση από τον άνθρακα του συνολικού ενεργειακού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του τομέα θέρμανσης και κινητικότητας, απαιτείται ένα αντίστοιχα υψηλό ποσοστό ανανεώσιμης ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η προσέγγιση της Επιτροπής είναι κατά βάση ορθή: η ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να αναπτυχθεί κατά τρόπο ώστε να είναι συμβατή με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή αυτή προσέγγιση ως σημαντικό βήμα για την επίτευξη μιας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας η οποία συμβάλλει στην υπέρβαση των υφιστάμενων εμποδίων, όπως οι φυσικοί περιορισμοί λόγω της έλλειψης διασυνδέσεων και η ρυθμιστική και φορολογική ποικιλομορφία μεταξύ των κρατών μελών.

3.2

Μια σημαντική αρχική εκτίμηση είναι ότι οι μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι από τη φύση τους αποκεντρωμένες· με άλλα λόγια:

Τα ίδια χαρακτηριστικά ισχύουν συχνά και για άλλες τεχνολογίες, όπως για την συμπαραγωγή σε μονάδες συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως επιλογές ευελιξίας και εξισορρόπησης στις μελλοντικές αγορές ενέργειας, χάρη στην υψηλή τους απόδοση.

3.3

Από τη μία πλευρά, τα χαρακτηριστικά αυτά δημιουργούν ειδικά πλεονεκτήματα, τα οποία η Επιτροπή αναφέρει σε κάποιο βαθμό στις προτάσεις της για τον νέο σχεδιασμό της αγοράς. Ωστόσο, η πρόταση της Επιτροπής θα μπορούσε να είναι πιο συνεκτική και περιεκτική όσον αφορά τον προσανατολισμό των κανόνων της αγοράς γύρω από αυτά τα πλεονεκτήματα. Στο πλαίσιο αυτό, εφιστάται η προσοχή στις συναφείς απόψεις της ΕΟΚΕ που διατυπώνονται στη γνωμοδότηση με θέμα «Αναθεώρηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας» (TEN/622) (4). Το γεγονός ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες αποκεντρωμένες τεχνολογίες συμβάλλουν στη σημαντική αύξηση της ρευστότητας στην αγορά είναι ζωτικής σημασίας για τον σχεδιασμό της αγοράς.

3.4

Η νέα αγορά ενέργειας θα χαρακτηρίζεται, όπως πολύ σωστά τονίζει η Επιτροπή, από πολύ περισσότερες μονάδες παραγωγής σε σύγκριση με τη συμβατική δομή παραγωγής, η οποία χαρακτηρίζεται από πολύ λίγες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Κατά συνέπεια, θα υπάρξει σημαντική αύξηση από την άποψη της ποικιλίας των φορέων που εμπλέκονται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σημαντικό ρόλο στο σημείο αυτό διαδραματίζει η ενεργότερη συμμετοχή των καταναλωτών. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και η συμπαραγωγή επιτρέπουν στους καταναλωτές να γίνουν παραγωγοί, όπως αναγνωρίζει η Επιτροπή στην πρότασή της.

3.5

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ιδέα «να καταστούν οι καταναλωτές ενεργοί καταναλωτές» πρέπει να παραπέμπει σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών και βιομηχανικών καταναλωτών ενέργειας, οι οποίοι μπορούν να επιτύχουν σημαντική εξοικονόμηση κόστους μέσω επενδύσεων στην τεχνολογία της αποκεντρωμένης παραγωγής που έχει σχεδιαστεί για αυτοκατανάλωση. Η ενεργοποίηση των καταναλωτών, επομένως, θα οδηγήσει όχι μόνο σε πιο ρευστές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και σε περαιτέρω οικονομικά κίνητρα: μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν να κερδίσουν από ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, προστιθέμενη αξία θα παράγεται τοπικά, μπορεί να δημιουργηθούν κίνητρα για νέες θέσεις εργασίας. Από την άλλη πλευρά, πολλά ιδιωτικά νοικοκυριά δεν διαθέτουν τα οικονομικά μέσα που απαιτούνται για να καταστούν «παραγωγοί-καταναλωτές» (prosumers). Εν προκειμένω, μπορούν να λειτουργήσουν εποικοδομητικά τα φιλικά προς τον καταναλωτή δάνεια και η ενεργός βοήθεια των δήμων και των περιφερειών.

3.6

Ωστόσο, η ενεργοποίηση των καταναλωτών παρεμποδίζεται από τρία στοιχεία.

3.6.1

Καταρχάς, κανένα σχεδόν μέρος του εξωτερικού κόστος των μονάδων που λειτουργούν με καύση άνθρακα και των σταθμών πυρηνικής ενέργειας δεν ενσωματώνεται. Από αυτό το κόστος, θα πρέπει να ληφθούν ιδιαιτέρως υπόψη οι βλάβες στην υγεία και οι ζημίες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Η μη ενσωμάτωση αυτών των δαπανών καταδικάζει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες δεν προκαλούν συγκρίσιμες εξωτερικές επιπτώσεις, σε σημαντικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα. Δεδομένου του γεγονότος ότι, κατά κύριο λόγο, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οι καταναλωτές μπορούν να αναλάβουν ενεργότερη δράση, θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι η περιορισμένη συμμετοχή των καταναλωτών πρέπει να είναι πολιτικά επιθυμητή, ή έστω ηθελημένα ανεκτή. Δεν καταβάλλεται καμία προσπάθεια σε ολόκληρη τη «χειμερινή δέσμη» μέτρων, προκειμένου να διορθωθεί η στρέβλωση αυτή στην αγορά. Η στρέβλωση καθίσταται ακόμη μεγαλύτερη, καθώς η μη εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους της συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνει την ανάγκη μαζικής επιδότησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

3.6.2

Υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι αποκεντρωμένες τεχνολογίες, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή οι μονάδες συνδυασμένης παραγωγής ενέργειας και θερμότητας, βρίσκονται συστηματικά σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο υφιστάμενος σχεδιασμός των αγορών χονδρικής ευνοεί τις μονάδες παραγωγής μεγάλης κλίμακας. Δεδομένου ότι —κατά μέσο όρο— οι εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και οι μονάδες συνδυασμένης παραγωγής ενέργειας και θερμότητας είναι σημαντικά μικρότερου μεγέθους και, συνεπώς, δεν διαθέτουν τις αναγκαίες οικονομίες κλίμακας, υστερώντας ανταγωνιστικά.

3.6.3

Τέλος, πολλοί μικρότεροι επιχειρηματικοί παράγοντες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην αγορά εμπορίας ενέργειας λόγω νομικών περιορισμών, διοικητικών κανόνων, απαιτήσεων για τη χορήγηση αδειών και γραφειοκρατικών διατυπώσεων. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει τόσο τα ιδιωτικά νοικοκυριά όσο και τους εμπορικούς, και ακόμη και τους βιομηχανικούς καταναλωτές.

3.7

Με την ανάλογη πολιτική βούληση, οι τρεις αυτές ελλείψεις της σημερινής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσαν να διορθωθούν άμεσα. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ φοβάται ότι οι αντίστοιχοι κανόνες που προτείνει η Επιτροπή δεν είναι αρκετά σαφείς.

3.8

Το λιγότερο που πρέπει να γίνει ώστε να εξαλειφθεί η στρέβλωση της αγοράς υπέρ της συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όπως περιγράφεται στο σημείο 3.6.1, είναι η ακριβής φορολόγηση των εκπομπών CO2, οι οποίες αποτελούν ένα από τα πιο χτυπητά προβλήματα του προαναφερθέντος εξωτερικού κόστους. Η ΕΟΚΕ το έχει ζητήσει αυτό επανειλημμένα (5).

3.9

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ανοίξει σε περισσότερο αποκεντρωμένες δομές, ιδίως όσον αφορά τις συναλλαγές, ώστε να αντισταθμίζονται τα μειονεκτήματα που αναφέρονται στα σημεία 3.6.2 και 3.6.3.

3.10

Αποκέντρωση δεν πρέπει να σημαίνει κατακερματισμό του ευρωπαϊκού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. H παραδοχή της Επιτροπής ότι η ηλεκτρική ενέργεια θα πρέπει «να κυκλοφορεί ελεύθερα εκεί όπου είναι πιο αναγκαία» είναι κατά βάση σωστή. Ωστόσο, απαιτούνται ευρείες επενδύσεις για τη βελτίωση των διασυνδέσεων των εθνικών δικτύων, ενώ θα πρέπει να αναπτυχθεί και ένα μοντέλο αναχρηματοδότησης που δεν θα επιβαρύνει υπερβολικά τους καταναλωτές.

3.11

Η προσανατολισμένη προς τη ζήτηση παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -με τη βοήθεια επίσης επιλογών ευελιξίας και εξισορρόπησης όπως η αποθήκευση σε συσσωρευτές, η ενέργεια για θέρμανση, η μετατροπή ενέργειας σε φυσικό αέριο και η σύνδεση οχήματος στο δίκτυο- είναι η καλύτερη προσέγγιση ώστε να συγκρατηθεί το κόστος επέκτασης του δικτύου στο ελάχιστο. Αυτό εξηγεί για ποιον λόγο η ιδιοπαραγωγή-ιδιοκατανάλωση (prosumption), οι απευθείας συναλλαγές μεταξύ παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και καταναλωτών, αλλά και η ενίσχυση της εξισορρόπησης των ευθυνών, όπως προτείνεται από την Επιτροπή, αποτελούν σημαντικά εργαλεία τα οποία συμβάλλουν στην παροχή ασφάλειας του εφοδιασμού.

3.12

Η πρόταση της Επιτροπής αντικατοπτρίζει γενικά αυτούς τους μηχανισμούς. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με αυτήν την προσέγγιση, η οποία θα έχει θετικό αντίκτυπο, ειδικά σε ανεπαρκώς ανεπτυγμένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας που χαρακτηρίζονται από υπερβολικά λεπτομερείς νομοθετικές ρυθμίσεις σε ορισμένα κράτη μέλη.

3.13

Σε αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, η πρόταση της Επιτροπής αγνοεί σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες της ψηφιοποίησης. Η ψηφιοποίηση επιτρέπει την ηλεκτρονική καταγραφή αναλυτικότατων δεδομένων κατανάλωσης και παραγωγής, μέχρι τις μικρότερες μονάδες (δηλαδή τα ατομικά κιλοβάτ). Η καταγραφή συγκεκριμένων και ατομικών προφίλ καταναλωτών μέσω έξυπνων μετρητών —και, στο μέλλον, μέσω του ίντερνετ των πραγμάτων— σε συνδυασμό με την ποικιλία των συμμετεχόντων στην παραγωγή ενέργειας, δίνουν, στην κυριολεξία, σε κάθε καταναλωτή την ευκαιρία να διαχειρίζεται μόνος του τις συναλλαγές του. Τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι σημαντικά εφόσον προσφέρουν σε όσο το δυνατόν περισσότερους καταναλωτές τη δυνατότητα εκπλήρωσης αυτού του ρόλου και, κατά συνέπεια, εξαλείφουν τα διαρθρωτικά μειονεκτήματα (δηλαδή την περιορισμένη ρευστότητα στην αγορά) των αποκεντρωμένων μορφών εμπορίου, όπως οι συναλλαγές μεταξύ ομοτίμων.

3.14

Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να προσαρμοστούν οι κανόνες για την εξισορρόπηση της ηλεκτρικής ενέργειας (άρθρα 4 και 5 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final), έτσι ώστε να μπορούν να καταγραφούν με υψηλό βαθμό ακρίβειας χρόνου οι μονάδες μέτρησης της ενέργειας. Πρέπει να θεσπιστούν ειδικές βραχυπρόθεσμες αγορές για τις συναλλαγές των μικρότερων αυτών ποσοτήτων ενέργειας. Τα άρθρα 6 και 7 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final πρέπει να τροποποιηθούν αναλόγως.

3.15

Δυστυχώς, η Επιτροπή δεν έχει προτείνει κάποια πρωτοβουλία ως προς το θέμα αυτό. Αντιθέτως, το άρθρο 3 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final αναφέρει ότι η συμμετοχή των καταναλωτών και των μικρών επιχειρήσεων στην αγορά πρόκειται να ενεργοποιηθεί μέσω των φορέων συγκέντρωσης. Οι φορείς συγκέντρωσης δικαιολογούνται κυρίως από τις επιδράσεις του χαρτοφυλακίου και από το κόστος των συναλλαγών. Ωστόσο, αυτό θα εξαφανιστεί εάν το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας αποκεντρωθεί. Σε αυτήν την περίπτωση, οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας και οι μικρές επιχειρήσεις θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν πλήρως και άμεσα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, εφόσον επιθυμούν και είναι σε θέση να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή δεν κάνει καμία αναφορά στο εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας όταν μιλάει για «ίσους όρους» στο άρθρο 3 παράγραφος 1 σημείο θ.

3.16

Στο πλαίσιο αυτό, οι απευθείας συναλλαγές μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρες από οικονομικής πλευράς, διότι με ένα τιμολογιακό σήμα μπορούν να αντανακλούν διάφορες συνιστώσες των τιμών οι οποίες —σε αντίθεση με την τρέχουσα κατάσταση σε πολλά κράτη μέλη— διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό από την αγορά. Για παράδειγμα, ένα τιμολογιακό σήμα όσον αφορά τις άμεσες συναλλαγές μπορεί να αντανακλά μια ποικιλία παραγόντων, όπως:

3.17

Τα επιχειρηματικά μοντέλα για το αποκεντρωμένο εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας δεν αναπτύσσονται απλώς σε ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. στις Κάτω Χώρες και την Εσθονία), αλλά, ουσιαστικά, συνιστούν πολύ φιλόδοξα μοντέλα τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη σε αρκετές αγορές εκτός Ευρώπης, για παράδειγμα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αυστραλία. Πρόκειται σαφώς για μια παγκόσμια τάση. Η Ευρώπη μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητες εξαγωγών της στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας μόνον εάν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αναπτύξουν πειστικά μοντέλα για αποκεντρωμένη, ψηφιοποιημένη εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας. Όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να δώσει στις εταιρείες της την ευκαιρία να θέσουν αρχικά σε εφαρμογή τα μοντέλα αυτά στις εγχώριες αγορές τους.

4.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σαφή δέσμευση της Επιτροπής για εξάλειψη των ανθρακούχων εκπομπών από την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Με δεδομένη την αιτιολογία που προβάλλεται στο σημείο 3.6, ωστόσο, ο περιορισμός του κατά προτεραιότητα καταμερισμού, όπως ορίζεται στο άρθρο 11 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final, καθιστά δυσκολότερη την επίτευξη του στόχου αυτού, τουλάχιστον για όσο διάστημα δεν υπάρχει πλήρης ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους από τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ενώ είναι κατ’ αρχήν σωστό να θεσπιστεί η τεχνολογική ουδετερότητα ως βασικός κανόνας για τη διαχείριση του καταμερισμού, εντούτοις, αυτό προϋποθέτει ίσους όρους ανταγωνισμού. Λόγω της μη ενσωμάτωσης του εξωτερικού κόστους της συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, δεν υπάρχουν ίσοι όροι ανταγωνισμού. Προτού επιδιωχθεί με συνέπεια η περικοπή του κατά προτεραιότητα καταμερισμού, όπως προβλέπεται στην πρόταση της Επιτροπής, πρέπει να επιτευχθεί πλήρης ενσωμάτωση του εξωτερικού κόστους.

4.2

Θα πρέπει, επομένως, να προβλέπεται ότι, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ο κατά προτεραιότητα καταμερισμός οφείλει να διατηρηθεί σε όλα τα κράτη μέλη, με ποσοστό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κάτω του 15 %. Τα κράτη μέλη με υψηλότερη αναλογία θα πρέπει να υποβάλουν αντίστοιχο πλαίσιο καταμερισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για εξέταση. Το εν λόγω πλαίσιο καταμερισμού δεν θα πρέπει να στρεβλώνει τον μηχανισμό της ελεύθερης αγοράς για χαμηλές εκπομπές άνθρακα και οικονομικά αποδοτικές λύσεις ευελιξίας. Η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει το πλαίσιο αυτό, ώστε να εκτιμηθεί κατά πόσον είναι σε θέση να στηρίξει την απεξάρτηση από τον άνθρακα.

4.3

Σε κάθε περίπτωση, για μια ευθυγραμμισμένη πολιτική, οι ελάχιστες τιμές οι οποίες καθορίζονται στο άρθρο 11 παράγραφος 3 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final πρέπει να αντικατασταθούν από τα αντίστοιχα στοιχεία που παρέχονται (σημειώσεις περιθωρίου 125 και 127 των κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (6)), ώστε να καταστεί δυνατό οι μικροί συμμετέχοντες στην αγορά να συνεχίσουν να έχουν την ευκαιρία του θεμιτού ανταγωνισμού.

4.4

Οι κανόνες για τον ανακαταμερισμό και την περικοπή, σύμφωνα με το άρθρο 12 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final, αποτελούν ένα επιπλέον εμπόδιο στην επίτευξη του στόχου της απεξάρτησης από τον άνθρακα. Εφόσον οι μονάδες παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα, ιδίως, έχουν σχετικά υψηλό κόστος εκκίνησης και διακοπής λειτουργίας, οι φορείς εκμετάλλευσης των εν λόγω σταθμών παραγωγής ενέργειας θα συνυπολογίσουν αυτές τις δαπάνες στις προσφορές ανακαταμερισμού τους. Οι εγκαταστάσεις αιολικής και ηλιακής ενέργειας δεν έχουν αυτά τα έξοδα. Το αποτέλεσμα είναι οι εγκαταστάσεις αιολικής και ηλιακής ενέργειας να αποσύρονται συχνότερα από το δίκτυο, κάτι το οποίο αποτελεί πλήγμα για την Ευρώπη από την άποψη της απεξάρτησης από τον άνθρακα. Ως εκ τούτου, ο ανακαταμερισμός με βάση την αγορά θα πρέπει να περιορίζεται στις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

4.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι στρεβλώσεις της αγοράς προς το συμφέρον των καταναλωτών. Ενθαρρύνει την Επιτροπή να πράξει περισσότερα ώστε να αποτρέψει τις τρέχουσες και μελλοντικές στρεβλώσεις της αγοράς. Οι μηχανισμοί δυναμικότητας των συμβατικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όπως ορίζονται στον κανονισμό COM(2016) 861 final, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόσθετες σοβαρές στρεβλώσεις της αγοράς, όπως παραδέχεται και η ίδια η Επιτροπή. Οι μηχανισμοί δυναμικότητας θα πρέπει, συνεπώς, να θεωρούνται η έσχατη επιλογή για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού, αλλά και βραχυπρόθεσμη λύση. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για πιο συγκεκριμένους κανόνες που να διέπουν το πότε οι μηχανισμοί δυναμικότητας είναι επιτρεπτοί.

4.6

Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια από διαλείπουσες πηγές (αιολική ενέργεια και ηλιακή ακτινοβολία) δεν μπορούν απλώς από τη φύση τους να συμμετέχουν σε μηχανισμούς δυναμικότητας, ούτε μπορούν να αποτελούν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών στις μελλοντικές αγορές. Αν και είναι, ως εκ τούτου, σωστό να ενισχύονται οι συναλλαγές της επόμενης ημέρας και οι ενδοημερήσιες συναλλαγές, η ειδική διάρθρωση του κόστους της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας (δηλαδή μηδενικό οριακό κόστος) συνεπάγεται ότι η αντιμετώπιση αυτή δεν θα οδηγήσει σε αναχρηματοδότηση των επενδύσεων και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να μπορούν να είναι εμπορεύσιμες στις προθεσμιακές αγορές. Ο μόνος προβλέψιμος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι εάν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνδεθούν με επιλογές εξισορρόπησης και ευελιξίας. Εκτός από τους συσσωρευτές ως συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, στη λύση αυτή περιλαμβάνονται κυρίως τεχνικές επιλογές, όπως η ενέργεια για θέρμανση και η μετατροπή ενέργειας σε φυσικό αέριο (7).

4.7

Ωστόσο, στην πραγματικότητα υπάρχουν σημαντικοί ρυθμιστικοί φραγμοί σε επίπεδο κρατών μελών και, ως εκ τούτου, τα προϊόντα εξισορρόπησης επί του παρόντος δεν αντιστοιχούν σε επιχειρηματικά μοντέλα. Τα νομοθετικά κείμενα σχετικά με τον σχεδιασμό της αγοράς δεν προσφέρουν λύσεις ως προς το θέμα αυτό. Θα πρέπει τουλάχιστον να προστεθεί μια σχετική διάταξη στο άρθρο 3 παράγραφος 1 σημείο στ) της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final, έτσι ώστε οι κανόνες της αγοράς και το πλαίσιο καταμερισμού το οποίο θα καθοριστεί από τα κράτη μέλη να παρέχουν κίνητρα για τη χρήση επιλογών ευελιξίας. Αυτό μπορεί επίσης να βοηθήσει στην επίλυση/αποτροπή της συμφόρησης.

4.8

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί να τεθούν σαφείς προτεραιότητες. Η χρήση μηχανισμών δυναμικότητας για τους συμβατικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να είναι δυνατή μόνον εάν τα κράτη μέλη είναι σε θέση να καταδείξουν ότι τα σημεία συμφόρησης στη δυναμικότητα δεν μπορούν να διορθωθούν μέσω της εξισορρόπησης της ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας με τη βοήθεια επιλογών ευελιξίας. Η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να ενσωματωθεί στο άρθρο 8 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final, ενώ το άρθρο 14 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως.

4.9

Οι έννοιες εξισορρόπησης αυτού του είδους έχουν δύο επιπλέον πλεονεκτήματα. Επειδή καθιστούν τις ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας εμπορεύσιμες στην αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, συνιστούν σήμερα τη μόνη επιλογή που υπόσχεται ότι οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορούν να αναχρηματοδοτηθούν στην αγορά. Δεύτερον, έχουν τοπικό προσανατολισμό, αξιοποιώντας το γεγονός ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι διαθέσιμες σχεδόν παντού (βλ. σημείο 3.2) και αυξάνοντας ως εκ τούτου την τοπική προστιθέμενη αξία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

4.10

Η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να αποφορτίσει το δίκτυο εάν υπάρχουν διαθέσιμα τα ανάλογα κίνητρα με βάση την αγορά. Ωστόσο, δεν συμβαίνει αυτό. Ο υπολογισμός των τελών δικτύου [άρθρο 16 του COM(2016) 861 final], τουλάχιστον, θα πρέπει να τροποποιηθεί έτσι ώστε να αποτελεί κίνητρο για την παραγωγή κοντά στους καταναλωτές που αντικατοπτρίζουν την πραγματική χρήση. Σε γενικές γραμμές, τα συγκεκριμένα τέλη δικτύου για τις μεμονωμένες συναλλαγές παραγωγής και κατανάλωσης μπορούν να εξακριβωθούν με τη χρήση έξυπνων μετρητών· η αρχή τού να αντικατοπτρίζεται η πραγματική χρήση υποδηλώνει ότι θα έπρεπε να αποτελούν τη βάση για τον υπολογισμό των τελών δικτύου.

4.11

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε συντονισμό με την κατανάλωση διευκολύνεται επίσης με τη βοήθεια καθορισμένων ζωνών τιμών. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τις απόψεις σχετικά με το θέμα αυτό που εκφράζονται στην αιτιολογική σκέψη 14 και το άρθρο 13 της πρότασης COM(2016) 864 final. Εάν όμως, το αίτημα το οποίο διατυπώνεται στο σημείο 4.10 δεν εφαρμοστεί, η αποτελεσματικότητα που επιτυγχάνεται χάρη στις περισσότερο καθορισμένες ζώνες τιμών θα μπορούσε να εξαλειφθεί και να χαθεί λόγω του γεγονότος ότι τα τέλη δικτύου θα καθορίζονται κατά τρόπο που δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική χρήση. Πρόσθετη βοήθεια θα μπορούσε να προσφέρει ένα ευρωπαϊκό κριτήριο αναφοράς για τη φορολόγηση της ενέργειας που ενισχύει τα μηνύματα μέσω των τιμών.

4.12

Ο καθορισμός ζωνών τιμών με μεγαλύτερη ακρίβεια δεν θα πρέπει να παρερμηνευθεί και να θεωρηθεί ότι γυρίζουμε την πλάτη στην ανάγκη ενός καλά διασυνδεδεμένου ευρωπαϊκού δικτύου ενέργειας, που είναι ο καλύτερος τρόπος ώστε να επιτευχθεί υψηλή ασφάλεια του εφοδιασμού με οικονομικά αποδοτικό τρόπο.

4.13

Όπως επισημαίνεται στο σημείο 3.14, το άνοιγμα του εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές και τους «παραγωγούς-καταναλωτές» είναι σημαντικό για την πλήρη συμμετοχή στην αγορά ενέργειας. Το άρθρο 3 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final θα πρέπει συνεπώς να αποσαφηνιστεί. Η συμμετοχή των καταναλωτών, η οποία περιορίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1 στην παραγωγή, την αποθήκευση και την ηλεκτρική κινητικότητα, πρέπει επίσης να συμπεριλαμβάνει τις συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Στο άρθρο 3 παράγραφος 2, οι φραγμοί εισόδου στην αγορά θα πρέπει να καθοριστούν με μεγαλύτερη σαφήνεια. Σύμφωνα με το σημείο 3.6.3 της παρούσας γνωμοδότησης, στους φραγμούς αυτούς περιλαμβάνονται κυρίως οι οικονομίες κλίμακας και τα διοικητικά εμπόδια.

4.14

Ένας τρόπος για την άμβλυνση αυτών των εμποδίων είναι τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ειδικές εμπορικές δομές για τους μικρούς παραγωγούς, τους καταναλωτές και τους «παραγωγούς-καταναλωτές». Ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της εφαρμογής της εν λόγω απαίτησης. Επιπλέον, στο άρθρο 4 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final θα μπορούσαν να ενσωματωθούν απλοποιημένοι λογιστικοί κανόνες για τις μικρές ενώσεις καταναλωτών-παραγωγών. Τέλος, η λέξη «εμπορεύονται» πρέπει να αντικαταστήσει τη λέξη «πωλούν» στο άρθρο 15 παράγραφος 1 σημείο α) της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final.

4.15

Από την άποψη της ενεργειακής φτώχειας [αιτιολογική σκέψη 14 και άρθρο 5 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final και άρθρα 28 και 29 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final]: η ΕΟΚΕ έχει δηλώσει σαφώς επανειλημμένα ότι αυτό που πρέπει να επιλυθεί είναι το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας και ότι οι μελλοντικές δράσεις πολιτικής προς μια κοινωνία χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το πρόβλημα αυτό. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέση την οποία έχει λάβει στην προηγούμενη γνωμοδότησή της για το θέμα αυτό (8). Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης τη θέση της Επιτροπής και τις συγκεκριμένες προτάσεις. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την άποψη η οποία εκφράζεται σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις (9), σύμφωνα με την οποία οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και ιδίως η ιδιοπαραγωγή-ιδιοκατανάλωση, μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αποτελέσουν βιώσιμη μέθοδο για την πρόληψη της διαρκούς ενεργειακής φτώχειας, εφόσον παρέχονται στους ευάλωτους καταναλωτές δημόσια δάνεια και καλύτερη πρόσβαση στο κεφάλαιο με τη βοήθεια τοπικών αρχών, όπως οι περιφέρειες ή οι δήμοι, ή ιδιωτικών φορέων, όπως οι ΜΚΟ. Η σημασία των κανόνων για τους ενεργούς καταναλωτές και τις τοπικές ενεργειακές κοινότητες που ορίζονται στα άρθρα 15 και 16 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final θα πρέπει επίσης να γίνει κατανοητή στο πλαίσιο αυτό. H ιδιοπαραγωγή-ιδιοκατανάλωση ως δυνητική μέθοδος για την αποφυγή της ενεργειακής φτώχειας θα πρέπει να αναφέρεται ρητά στο άρθρο 5 παράγραφος 2 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final.

4.16

Όσον αφορά τα δικαιώματα των καταναλωτών: η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η ενδυνάμωση και η προστασία των καταναλωτών έχει το δικό της ειδικό κεφάλαιο στην πρόταση οδηγίας COM(2016) 864 final. Επίσης, πρέπει το άρθρο 10 να αναφέρει ρητά ότι οι καταναλωτές πρέπει να έχουν το δικαίωμα αφενός να αναφέρουν συγκεκριμένες προτιμήσεις όσον αφορά την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και, αφετέρου, να διασφαλίζεται ότι οι εν λόγω προτιμήσεις γίνονται σεβαστές. Πρέπει να εισαχθεί διάταξη στο άρθρο 15 παράγραφος 1 σημείο β), η οποία θα αναφέρει ότι τα τέλη δικτύου πρέπει να είναι συγκεκριμένα, έτσι ώστε οι καταναλωτές να χρεώνονται μόνο τις συγκεκριμένες δαπάνες του δικτύου που συνεπάγονται από τη δική τους ατομική δραστηριότητα, δηλαδή που οφείλονται στην παραγωγή, την αποθήκευση, την κατανάλωση ή το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, το σύστημα τελών δικτύου θα πρέπει να δίδει κίνητρα σε δραστηριότητες οι οποίες είναι «φιλικές προς το δίκτυο», όπως η μετατόπιση φορτίου, η αυτοκατανάλωση ή η αποθήκευση. Τα κράτη μέλη πρέπει να παρουσιάζουν τον τρόπο με τον οποίο εκπονείται ο εν λόγω υπολογισμός των τελών δικτύου σε συνάρτηση με την πραγματική κατανάλωση. Σε αυτό το πλαίσιο, η προβλεψιμότητα είναι μείζονος σημασίας για τους καταναλωτές, ούτως ώστε να πραγματοποιηθούν οι αντίστοιχες επενδύσεις.

4.17

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το άρθρο 16 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final ορίζει τις τοπικές ενεργειακές κοινότητες και θεσπίζει τα αντίστοιχα δικαιώματά τους. Η ίδια η ΕΟΚΕ το είχε ζητήσει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Συνεταιρισμοί παραγωγών καταναλωτών ενέργειας και ηλεκτρικού ρεύματος» (10). Λαμβανομένου υπόψη αυτού του στοιχείου, τα τέλη που αναφέρονται στο άρθρο 16 παράγραφος 1 σημείο δ) πρέπει να αντικατοπτρίζουν την πραγματική κατανάλωση — δηλαδή, σύμφωνα με την ίδια αρχή όπως ορίζεται στο σημείο 4.16 της παρούσας γνωμοδότησης σε σχέση με το άρθρο 15 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final.

4.18

Ενώ συμμερίζεται την άποψη ότι οι ενεργειακές κοινότητες έχουν το δικαίωμα να διαχειρίζονται τα δικά τους δίκτυα, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι ενεργειακές κοινότητες θα πρέπει επίσης να δικαιούνται να δραστηριοποιούνται ως βασικός προμηθευτής. Στις περιπτώσεις αυτές θα ισχύουν όλα τα αντίστοιχα τέλη.

4.19

Τα άρθρα 15 και 16 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final χρήζουν προειδοποίησης: για να καταστούν οι καταναλωτές περισσότερο ενεργοί και για να συσταθούν τοπικές ενεργειακές κοινότητες, απαιτείται η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εάν δεν διορθωθούν τα προβλήματα που περιγράφονται στο σημείο 3.6 και αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις που προσδιορίζονται στην πρόταση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (11), η διαδικασία τού να καταστούν οι καταναλωτές περισσότερο ενεργοί, καθώς και της δημιουργίας τοπικών ενεργειακών κοινοτήτων, θα αποδυναμωθεί σημαντικά — ή και θα τεθεί σε κίνδυνο.

4.20

Όσον αφορά τα δεδομένα που προέρχονται από τα έξυπνα συστήματα μέτρησης: όπως αναφέρεται στο σημείο 3.13 της παρούσας γνωμοδότησης, η ψηφιοποίηση αντιπροσωπεύει μια σημαντική ευκαιρία. Από την άλλη, εμπεριέχει ορισμένους κινδύνους όσον αφορά την προστασία των δεδομένων και την ασφάλεια. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή αντιμετωπίζει το θέμα αυτό στα άρθρα 19 έως 23 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final.

4.21

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το γεγονός ότι η Επιτροπή αποδίδει την κατάλληλη σημασία στην αποτελεσματική προστασία των δεδομένων που παράγονται από τους έξυπνους μετρητές και ότι τα πρότυπα της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων ισχύουν και για τα στοιχεία που σχετίζονται με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, παραμελούνται η διαχείριση των δεδομένων, η κυριότητα των δεδομένων και τα ανοικτά δεδομένα. Το άρθρο 23 θα πρέπει, επομένως, να εγγυάται ότι, χωρίς να θίγεται η προστασία των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, τα δεδομένα είναι στη διάθεση όλων των ενδιαφερομένων μερών σε ανώνυμη και επαρκώς συγκεντρωτική μορφή. Για την ενεργοποίηση του συνόλου του δυναμικού της ψηφιοποίησης, απαιτούνται εκπαίδευση και κατάρτιση ώστε να αντιμετωπιστεί ο ψηφιακός αναλφαβητισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός των καταναλωτών.

4.22

Όσον αφορά τον ρόλο των διαχειριστών δικτύου: αποκέντρωση γενικά σημαίνει ότι τα δίκτυα διανομής θα αποκτήσουν στρατηγική σημασία, όπως και η διασύνδεση των εθνικών δικτύων. Είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να αναπτύξουν ένα πλαίσιο το οποίο θα δίνει στους διαχειριστές δικτύου αποτελεσματικά και αποδοτικά κίνητρα για επενδύσεις με στόχο τη βελτίωση των ευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό θα τονωθεί επίσης η οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργηθούν επιπλέον θέσεις εργασίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας, ο οποίος θα πρέπει να επιβλέπει τις εθνικές πολιτικές από την άποψη αυτή.

4.23

Τα άρθρα 32, 33 και 36 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final εξασφαλίζουν στους διαχειριστές συστημάτων διανομής υπό όρους δικαιώματα όσον αφορά τη λειτουργία των επιλογών ευελιξίας και τα σημεία επαναφόρτισης για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Αν και η ΕΟΚΕ επικροτεί την ταχεία πρόοδο όσον αφορά την ευελιξία, την ηλεκτρική κινητικότητα και τη διείσδυση στην αγορά των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, είναι σημαντικό το προνόμιο για τους ανεξάρτητους παράγοντες της αγοράς που προωθεί η πρόταση της Επιτροπής να εφαρμοστεί πραγματικά και να γίνεται σεβαστό από τους διαχειριστές συστημάτων διανομής και τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές. Το ίδιο ισχύει και για τη λειτουργία της αποθήκευσης από διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς [άρθρο 54 της πρότασης οδηγίας COM(2016) 864 final].

4.24

Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού φορέα διαχειριστών συστημάτων διανομής («φορέας ΔΣΔ της ΕΕ»), όπως ορίζεται στο άρθρο 50 της πρότασης κανονισμού COM(2016) 861 final, δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε αυτόνομη ρύθμιση των κωδίκων δικτύου, καθώς αυτό θα ενισχύσει περαιτέρω την ενδεχόμενη ισχύ στην αγορά των διαχειριστών συστημάτων διανομής. Αρμοδιότητες για την ανάπτυξη του κατάλληλου πλαισίου θα πρέπει να δοθούν στον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας, ενώ, από την άποψη αυτή, θα πρέπει να ενισχυθούν οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές.