31.5.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 173/66

Εισηγητής: ο κ.

Cristian PÎRVULESCU

1.1.

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση θα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να λαμβάνει πλήρως υπόψη την ανθρωπιστική διάσταση του πεδίου εφαρμογής του, και η ΕΕ δεν θα πρέπει να ξεχάσει τις θεμελιώδεις δεσμεύσεις της και τους νομικά δεσμευτικούς κανόνες για την προστασία της ζωής των ανθρώπων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως όσων βρίσκονται σε κίνδυνο.

1.2.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή υποστηρίζει το όραμα που προέκυψε από τη διάσκεψη κορυφής της Βαλέτας, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2015, βασικός στόχος της οποίας ήταν η μακροπρόθεσμη απόκριση στη μετανάστευση, αντιμετωπίζοντας τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης και δημιουργώντας διάλογο με τρίτες χώρες βασισμένο στη συνεργασία και στην επιμερισμένη ευθύνη. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι ο Ευρωαφρικανικός Διάλογος για τη Μετανάστευση και την Ανάπτυξη («Διαδικασία του Ραμπάτ») και η Διαδικασία του Χαρτούμ θα συμβάλλουν στην ταχεία εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Βαλέτας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις προσαρμοσμένες και ειδικές συμφωνίες με κάθε χώρα, υπό τον απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ευελιξία παρέχει την κατάλληλη προοπτική και τον κατάλληλο συνδυασμό δράσεων και κινήτρων.

1.4.

Ενώ είναι σαφής η ανάγκη συντονισμού και απλούστευσης της πολιτικής, φαίνεται ότι το Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση καθίσταται πρωτεύουσα πολιτική, υπερισχύοντας έναντι άλλων πολιτικών που επιδιώκουν τις ίδιες δράσεις και τους ίδιους στόχους (π.χ. γειτονία, αναπτυξιακή βοήθεια και εμπόριο). Ενώ αναγνωρίζει τη σημασία της πολιτικής για τη μετανάστευση, η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι άλλες πολιτικές είναι εξίσου σημαντικές και αξίζει να προωθηθούν. Παράλληλα, συνιστά να μην χρησιμοποιηθεί η συμμετοχή στη μεταναστευτική πολιτική ως προϋπόθεση για τη συνεργασία σε άλλους τομείς πολιτικής. Πρωταρχικός στόχος του συντονισμού είναι η προώθηση της συνέργειας, της συμπληρωματικότητας και της πληρότητας μεταξύ των διαφόρων τομέων πολιτικής.

1.5.

Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί διάκριση μεταξύ της έλλειψης συνεργασίας με τρίτες χώρες βάσει της έλλειψης πολιτικής βούλησης και της έλλειψης συνεργασίας βάσει της έλλειψης ικανοτήτων και πόρων. Και οι δύο περιπτώσεις χρήζουν αντιμετώπισης, αλλά με διαφορετικά μέσα. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί αρχικά στη δημιουργία ικανοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα. Η βοήθεια δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εξαρτάται από την επανεισδοχή και τους συνοριακούς ελέγχους.

1.6.

Η οικονομία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να σημαίνει παράβλεψη της πολιτικής, θεσμικής και διοικητικής διάστασης της σταθερότητας και της ευημερίας. Η στρατηγική πρέπει να επαναπροσαρμοστεί προκειμένου να περιλαμβάνει μια περισσότερο στρατευμένη και στοχευμένη στήριξη σε τρεις τομείς: επίλυση συγκρούσεων και οικοδόμηση κράτους, προάσπιση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, και ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών.

1.7.

Για να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, μια χώρα χρειάζεται μια βιώσιμη και θεμιτή κυβέρνηση, εύρωστα αντιπροσωπευτικά όργανα, αποτελεσματικούς παράγοντες, μέσα μαζικής ενημέρωσης και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τη χορήγηση της δέουσας προσοχής και στήριξης σε ζητήματα που αφορούν τη δημοκρατία αντί να τα αντιμετωπίζει ως «γενικό επιχειρηματικό περιβάλλον», όπως αναφέρεται στον τρίτο πυλώνα του σχεδίου εξωτερικών επενδύσεων.

1.8.

Η ανάπτυξη νόμιμων μεταναστευτικών οδών και θεσμικών ικανοτήτων για τη στήριξη της νόμιμης μετανάστευσης θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης με τρίτες χώρες για την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τις τρίτες χώρες.

1.9.

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να καταστεί η επανεγκατάσταση, η μετακίνηση και η υποδοχή μεταναστών και προσφύγων ασφαλέστερη και πιο ανθρώπινη. Η πρόταση θα πρέπει να επανεξετάσει τον ρόλο των δραστηριοτήτων τους και τη στήριξη των δραστηριοτήτων αυτών, από τις τοπικές οργανώσεις στις χώρες καταγωγής και διέλευσης μέχρι τις οργανώσεις που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις διάσωσης και στη διαχείριση της υποδοχής και της ένταξης. Επιπλέον, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να εμπλέκονται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δράσεων όλων των αρμόδιων αρχών που συμμετέχουν στη διαχείριση της μετανάστευσης.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τις δημόσιες αρχές, σε εθνικό, σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο, να λάβουν μέρος στην εφαρμογή της πολιτικής για τη μετανάστευση και το άσυλο, σύμφωνα με τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις και με στόχο την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διευκόλυνση της ένταξης.

1.11.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει, άμεσα ή έμμεσα, να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να τηρούν την αρχή της μη επαναπροώθησης με βάση τη σύμβαση της Γενεύης κατά τη διεξαγωγή των δράσεων και των διαδικασιών αυτών.

1.12.

Η ΕΕ πρέπει να είναι βέβαιη όταν χορηγεί καθεστώς «ασφαλούς χώρας» σε χώρες καταγωγής και διέλευσης, ούτως ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή της μη επαναπροώθησης (1).

1.13.

Η Επιτροπή παρουσίασε το στρατηγικό όραμά της για τον τρόπο με τον οποίο η εξωτερική δράση της ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και την αυτάρκεια των αναγκαστικά εκτοπισμένων ατόμων, όσο το δυνατόν πιο κοντά στις χώρες καταγωγής των προσφύγων. Ενώ το όραμα αυτό έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΕ, ως υπεύθυνος και εύπορος διεθνής παράγοντας, έχει επίσης ηθική και νομική υποχρέωση να βοηθά τους αιτούντες διεθνή προστασία σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες.

1.14.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αύξηση των ποσοστών επιστροφής και επανεισδοχής, με προτίμηση στην οικειοθελή επιστροφή και εστίαση στην επανένταξη. Η οικειοθελής επιστροφή με επίκεντρο την επανένταξη θα πρέπει να είναι μία από τις κύριες στρατηγικές επιλογές που θα κάνουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη για τη διαχείριση της μεταναστευτικής διαδικασίας.

1.15.

Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίζει, σε όλα τα σύμφωνα και τις συμφωνίες, ότι χρησιμοποιούνται κυρίως θετικά κίνητρα, ότι η συνδρομή είναι καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη, και ότι αντιμετωπίζει επίσης τις θεσμικές και διοικητικές ικανότητες της κυβέρνησης, προάγει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιλαμβάνει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις διαδικασίες, ιδίως τις τοπικές και τις εθνικές.

1.16.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη και τις κυβερνήσεις τρίτων χωρών να στηρίξουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις ομάδες της διασποράς και να συνεργαστούν μαζί τους. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν πολύτιμο πόρο για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των χωρών καταγωγής και διέλευσης και να συμβάλουν σημαντικά στην ευρωπαϊκή κοινωνία και οικονομία. Η προώθηση της διαφορετικότητας και το άνοιγμα στον κόσμο συγκαταλέγονται στους πυλώνες της ευρωπαϊκής κοινωνίας, και η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να είναι σύμφωνη με αυτές τις δύο αρχές.

1.17.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συμμετέχουν πλήρως στις προσπάθειες συντονισμού της ενωσιακής πολιτικής για τη μετανάστευση. Η αλληλεγγύη και η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών είναι δύο απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική υλοποίηση του πλαισίου εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες.

1.18.

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να δημιουργήσει την προβλεπόμενη πλατφόρμα διαλόγου για να συμπεριλάβει εισηγήσεις από επιχειρήσεις, συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλους κοινωνικούς εταίρους, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη της μετανάστευσης για την ευρωπαϊκή οικονομία και τους ίδιους τους μετανάστες (2). Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να προσφέρει τη συνεργασία της για τη σύσταση και την εύρυθμη λειτουργία της πλατφόρμας αυτής.

2.1.

Μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Δράσης για τη Μετανάστευση, έχουν γίνει πολλά, ιδίως πέρα από τα σύνορα της ΕΕ. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν διασωθεί στη θάλασσα (3). Η διάσκεψη κορυφής της Βαλέτας του Νοεμβρίου 2015 έθεσε τα ζητήματα μετανάστευσης στο επίκεντρο των σχέσεων της ΕΕ με τις αφρικανικές χώρες.

2.2.

Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες. Η ΕΕ εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ανθρωπιστική κρίση. Οι τρίτες χώρες και οι εταίροι της ΕΕ δίνουν στέγη σε πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, καθώς και σε οικονομικούς μετανάστες που φιλοδοξούν να εισέλθουν στην Ευρώπη.

2.3.

Απώτερος στόχος του πλαισίου εταιρικής σχέσης είναι μια συνεκτική και προσαρμοσμένη δέσμευση, όπου η Ένωση και τα κράτη μέλη της ενεργούν με συντονισμένο τρόπο με την από κοινού αξιοποίηση μέσων, εργαλείων και μοχλών για την επίτευξη ολοκληρωμένων εταιρικών σχέσεων (συμφώνων) με τρίτες χώρες για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης με πλήρη σεβασμό των υποχρεώσεων βάσει του ανθρωπιστικού δικαίου και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

2.4.

Είναι σκόπιμο να αναληφθεί άμεσα δράση με βασικούς εταίρους στους ακόλουθους τομείς, όπου θα πρέπει να καθοριστούν συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι στόχοι: συνεργασία με βασικούς εταίρους για να βελτιωθεί το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο για τη μετανάστευση· έμπρακτη στήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της παροχής προστασίας στους πρόσφυγες· αύξηση των ποσοστών επιστροφής και επανεισδοχής, με προτίμηση στην οικειοθελή επιστροφή και εστίαση στην επανένταξη· αναχαίτιση των παράτυπων ροών, με ταυτόχρονη προσφορά διαύλων νόμιμης μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των προσπαθειών επανεγκατάστασης.

3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καλή διαχείριση της μετανάστευσης προσφέρει μια ευκαιρία στην ΕΕ, στις χώρες προέλευσης, στους μετανάστες και στις οικογένειές τους. Η μετανάστευση είναι εγγενές χαρακτηριστικό της κοινωνίας. Στην πρόσφατη ιστορία των ευρωπαϊκών λαών, η μετανάστευση υπήρξε πολύ σημαντικό ζήτημα.

3.2.

Προβλήματα εμφανίζονται όταν οι άνθρωποι δεν αποχωρούν οικειοθελώς. Πολλοί μετανάστες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο κατοικίας τους, ως αποτέλεσμα της ακραίας φτώχειας, του πολέμου ή των φυσικών καταστροφών. Οι άνθρωποι αυτοί είναι πολύ ευάλωτοι. Εάν οι ευρωπαϊκές χώρες αδυνατούν να κινήσουν τις διαδικασίες διαχείρισης και να θεσπίσουν νόμους για να καταστεί ευκολότερη η διοχέτευση της μετανάστευσης μέσω νόμιμων και διαφανών διαδικασιών, πολλοί άνθρωποι που μεταναστεύουν μέσω παράτυπων διαύλων, εκθέτοντας συχνά σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή τους, θα γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση και την εμπορία ανθρώπων.

3.3.

Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι οι πολιτικές και οι νόμοι που θα θεσπιστούν για την οργάνωση της μετανάστευσης και των συνοριακών ελέγχων θα πρέπει να συμμορφώνονται πλήρως με τις Συμβάσεις για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

3.4.

Η πρόταση της Επιτροπής παρέχει τον ιδιαίτερα αναγκαίο συντονισμό και την απαραίτητη εναρμόνιση στις διαδικασίες και τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της ολοένα πολυπλοκότερης μεταναστευτικής διαδικασίας. Δεδομένης της φύσης και της δυναμικής των πρόσφατων μεταναστευτικών τάσεων, είναι σκόπιμο να αναθεωρηθούν οι προτεραιότητες και να καταρτιστεί ένα σαφέστερο πρόγραμμα δράσης.

3.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πλήρως δικαιολογημένη την εστίαση στη διάσωση ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο όταν ταξιδεύουν. Αυτό θα πρέπει να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα τόσο για την ΕΕ όσο και για τα κράτη μέλη. Παρότι εξακολουθούν να χάνονται ζωές στη θάλασσα, η ΕΟΚΕ εξαίρει τον ρόλο των απλών ανθρώπων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις διάσωσης.

3.5.1.

Παράλληλα με τους καθορισμένους βραχυπρόθεσμους στόχους των συμφώνων για τη μετανάστευση: διάσωση ζωών στη Μεσόγειο θάλασσα, αύξηση του ποσοστού επιστροφών στις χώρες προέλευσης και διέλευσης, να επιτραπεί στους μετανάστες και τους πρόσφυγες να μένουν κοντά στο σπίτι τους και να αποφεύγουν επικίνδυνα ταξίδια, η ΕΟΚΕ παροτρύνει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει σε αυτά την προστασία των μεταναστών κατά μήκος της λεγόμενης Βαλκανικής Οδού, ανθρώπων των οποίων η ζωή και η ασφάλεια θα μπορούσε να κινδυνεύει, καθώς και τη δημιουργία νόμιμων διαύλων για τη μετανάστευση.

3.6.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη αποτελούν τον μεγαλύτερο χορηγό αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως και ότι η ΕΕ παρέχει σημαντική στήριξη στους πρόσφυγες, στα εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα και στις κοινότητες υποδοχής, για παράδειγμα, στο Κέρας της Αφρικής και στην περιοχή της Λίμνης Τσαντ (Κένυα, Σομαλία, Ουγκάντα, Αιθιοπία και Σουδάν).

3.6.1.

Το Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση θα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να λαμβάνει πλήρως υπόψη το εύρος της ανθρωπιστικής διάστασης. Η ΕΕ δυσκολεύεται να διαχειριστεί τις τρέχουσες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Εντούτοις, δεν θα πρέπει να ξεχάσει τις θεμελιώδεις δεσμεύσεις της και τους νομικά δεσμευτικούς κανόνες για την προστασία της ζωής των ανθρώπων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως όσων βρίσκονται σε κίνδυνο.

3.7.

Το Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση θα έχει επιτυχία μόνον εφόσον οι τρίτες χώρες είναι διατεθειμένες και ικανές να συνεργαστούν στενά με την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Κάθε χώρα έχει το δικό της προφίλ όσον αφορά τη μετανάστευση. Πολλές από αυτές είναι χώρες καταγωγής και βιώνουν συγκρούσεις, εντάσεις και σοβαρές στερήσεις, ενώ άλλες είναι χώρες διέλευσης, πιο σταθερές αλλά και πιο ευάλωτες. Ορισμένες από αυτές καλούνται να αντιμετωπίσουν δυσανάλογα μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών που ζητούν ασφάλεια και συνδρομή στο έδαφός τους, κυρίως ο Λίβανος, η Τουρκία και η Ιορδανία. Η προθυμία και η ικανότητά τους να εφαρμόσουν τα μέτρα που απορρέουν από αυτήν την εταιρική σχέση για τη μετανάστευση εξαρτώνται από ποικίλους και σύνθετους ιστορικούς, πολιτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, καθώς και παράγοντες ασφαλείας. Είναι, επομένως, απαραίτητο να βρεθεί η κατάλληλη προοπτική και ο κατάλληλος συνδυασμός δράσεων και κινήτρων σε σχέση με κάθε χώρα. Ταυτόχρονα, τα σύμφωνα θα πρέπει να έχουν κοινή εστίαση, μια εστίαση που ενθαρρύνει τη θεσμική, δημοκρατική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των τρίτων χωρών.

3.8.

Το Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση χρειάζεται περαιτέρω ενίσχυση και μεγαλύτερο συντονισμό με άλλους συναφείς τομείς πολιτικής. Στην πρόταση της Επιτροπής, προτείνονται τρεις τέτοιες πολιτικές: η γειτονία, η αναπτυξιακή βοήθεια και το εμπόριο. Στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας, σχεδόν το ήμισυ της διαθέσιμης χρηματοδότησης θα διατεθεί για ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Στην αναπτυξιακή πολιτική, η πρόταση προβλέπει τη θέσπιση θετικών και αρνητικών κινήτρων, που να ανταμείβουν τις χώρες εκείνες που εκπληρώνουν τη διεθνή τους υποχρέωση για επανεισδοχή των υπηκόων τους, και εκείνες που συνεργάζονται στη διαχείριση των ροών παράτυπων μεταναστών από τρίτες χώρες, καθώς και εκείνες που αναλαμβάνουν δράση για την κατάλληλη φιλοξενία των προσώπων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και τις διώξεις. Προβλέπονται επίσης συνέπειες για τις χώρες που δεν συνεργάζονται όσον αφορά τις πολιτικές επανεισδοχής και επιστροφής. Όσον αφορά την εμπορική πολιτική, όπου η ΕΕ παρέχει προτιμησιακή μεταχείριση στους εταίρους της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει η συνεργασία όσον αφορά τη μετανάστευση να συνυπολογίζεται στην αξιολόγηση των εμπορικών προτιμήσεων στο πλαίσιο του «ΓΣΠ+».

3.9.

Πέραν τούτων, όλοι οι τομείς πολιτικής, μεταξύ άλλων, η εκπαίδευση, η έρευνα, η κλιματική αλλαγή, η ενέργεια, το περιβάλλον και η γεωργία, θα πρέπει καταρχήν να αποτελούν μέρη της δέσμης μέτρων και να σχεδιαστούν έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση της μετανάστευσης και να παρέχουν μέγιστη δυνατότητα μόχλευσης στο πλαίσιο της συζήτησης.

3.10.

Ενώ είναι σαφής η ανάγκη συντονισμού και απλούστευσης της πολιτικής, η εν λόγω στρατηγική εγείρει ορισμένους προβληματισμούς. Φαίνεται ότι το Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση καθίσταται μια συνολική πολιτική, υπερισχύοντας έναντι άλλων πολιτικών που επιδιώκουν τις ίδιες δράσεις και τους ίδιους στόχους. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει άλλες πολιτικές, καθεμία από τις οποίες έχει τους δικούς της θεμιτούς σκοπούς και το δικό της πεδίο εφαρμογής. Η πολιτική γειτονίας θα πρέπει να φέρει σταθερότητα και ευημερία στα σύνορα της ΕΕ, και η δυσανάλογη εστίαση στη μετανάστευση μπορεί να βάλει στο περιθώριο άλλους συναφείς τομείς. Η αναπτυξιακή πολιτική έχει επίσης ευρείς στόχους, μεταξύ των οποίων η ανακούφιση των ευάλωτων κοινοτήτων και η δημιουργία καλύτερων οικονομικών και κοινωνικών προοπτικών για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Η εμπορική πολιτική έχει επίσης σημαντική αναπτυξιακή διάσταση, προσφέροντας περισσότερες ευκαιρίες τόσο για τους πολίτες της ΕΕ όσο και για τους υπηκόους τρίτων χωρών.

3.11.

Η ΕΟΚΕ, μολονότι αναγνωρίζει ότι η μεταναστευτική πολιτική είναι σημαντική, θεωρεί εξίσου σημαντική και αξιόλογη κάθε πολιτική. Στόχος του συντονισμού είναι πρωτίστως η προώθηση της συνέργειας, της συμπληρωματικότητας και της πληρότητας των διαφόρων τομέων πολιτικής.

3.12.

Σε σχέση με αυτό, η συγκεκριμένη προσαρμογή του συντονισμού της πολιτικής υπονοεί τη δυνατότητα εφαρμογής μιας προαιρετικής και κατασταλτικής προσέγγισης: οι τρίτες χώρες πρέπει να συνεργαστούν με την ΕΕ και τα κράτη μέλη για την επανεισδοχή και την επιστροφή των υπηκόων τους, τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στο έδαφός τους και κατά μήκος των συνόρων τους και τη φιλοξενία των προσώπων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και τις διώξεις. Διαφορετικά, θα μπορούσε να διακυβευθεί η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και βοήθεια από την ΕΕ και η πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ. Η επιλογή αυτή θα μπορούσε να αποδειχθεί προβληματική και, σε τελική ανάλυση, αναποτελεσματική. Η συνεργασία των τρίτων χωρών στο Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση καθοδηγείται από εσωτερικούς προβληματισμούς και εσωτερικές ικανότητες. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί διάκριση μεταξύ της έλλειψης συνεργασίας βάσει πολιτικής βούλησης και της έλλειψης συνεργασίας βάσει της έλλειψης ικανοτήτων και πόρων. Και οι δύο περιπτώσεις χρήζουν αντιμετώπισης, αλλά με διαφορετικά μέσα. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί αρχικά στη δημιουργία ικανοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ αναπτυξιακής βοήθειας και συνεργασίας για τη μετανάστευση. Η τελευταία δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εξαρτάται από την πρώτη.

3.13.

Για την αντιμετώπιση των «βαθύτερων αιτίων» της μετανάστευσης, η πρόταση της Επιτροπής αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά στην οικονομία. Υπογραμμίζει επίσης τον ρόλο των ιδιωτών επενδυτών που αναζητούν νέες επενδυτικές ευκαιρίες στις αναδυόμενες αγορές. Όπως αναφέρεται στην πρόταση: «Οι ευρωπαϊκοί ιδιωτικοί και δημόσιοι πόροι θα πρέπει να κινητοποιηθούν για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε τρίτες χώρες καταγωγής ώστε οι παράτυποι μετανάστες να μη διακινδυνεύουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να φθάσουν στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας.».

3.14.

Η Επιτροπή προβλέπει επίσης ένα φιλόδοξο Εξωτερικό Επενδυτικό σχέδιο, με τρεις πυλώνες: «Ο πρώτος πυλώνας θα δημιουργήσει τις δυνατότητες για καινοτόμο χρήση των περιορισμένων δημόσιων πόρων για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων παρέχοντας πρόσθετες εγγυήσεις και χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους. Ο δεύτερος πυλώνας θα επικεντρώνεται στην τεχνική συνδρομή που θα βοηθήσει τις τοπικές αρχές και τις εταιρείες να αναπτύξουν περισσότερα έργα με δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης και να τα καταστήσουν γνωστά στη διεθνή επενδυτική κοινότητα. Ο τρίτος πυλώνας θα ασχολείται με το γενικό επιχειρηματικό περιβάλλον προωθώντας τη χρηστή διακυβέρνηση, την καταπολέμηση της διαφθοράς και την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις, καθώς και των στρεβλώσεων της αγοράς.»

3.15.

Η οικονομία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης. Θα πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτική, θεσμική, διοικητική και κοινωνική διάσταση της σταθερότητας και της ευημερίας. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από δεκαετίες χορήγησης στήριξης και αναπτυξιακού έργου καταδεικνύουν ότι οι θεσμοί είναι θεμελιώδους σημασίας και εάν ελλείπει το κατάλληλο πλαίσιο και οι κατάλληλες υποδομές, δεν θα ενεργοποιηθεί η προβλεπόμενη δυναμική. Οι ιδιώτες επενδυτές δεν θα επένδυαν στις χώρες καταγωγής και διέλευσης αν ήταν ασταθείς. Η χρηματοδότηση για επενδύσεις, ανάπτυξη και άλλους τομείς πολιτικής θα πρέπει να παραμείνει ξεχωριστή αλλά να περιλαμβάνει συμπληρωματικούς στόχους.

3.16.

Πολλές από τις τρίτες χώρες, ιδίως οι χώρες που κατέστησαν χώρες καταγωγής προσφύγων και μεταναστών, είναι αντιμέτωπες με βασικά προβλήματα όσον αφορά τη σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης. Οι υποδομές και οι οικονομίες τους είναι αδύναμες και τα διοικητικά τους συστήματα ανεπαρκώς ανεπτυγμένα. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξεταστεί μια νέα προσπάθεια για την επίλυση των συγκρούσεων και την οικοδόμηση κράτους. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην περίπτωση της Συρίας και της Λιβύης, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Η αναγνώριση του γεγονότος αυτού θα μπορούσε να συμβάλει στην ιεράρχηση των μέτρων και των δράσεων και να θέσει στο στόχαστρο τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν εντέλει να εγκαταλείψουν τα εν λόγω εδάφη ή να διέλθουν από αυτά. Συγκεκριμένες παρεμβάσεις, παραδείγματος χάρη, η κατάρτιση των συνοριοφυλάκων ή η μεταφορά τεχνολογίας στους συνοριοφύλακες, η εξάρθρωση δικτύων παράνομης διακίνησης, ή η παροχή κινήτρων επιστροφής, θα έχουν θετικό αλλά περιορισμένο αντίκτυπο. Η μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο που συσχετίζεται με τις διαφόρων βαθμών και τύπων αδυναμίες και αστοχίες του κράτους.

3.17.

Η συμπερίληψη της διακυβέρνησης στον τρίτο πυλώνα του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου ως «γενικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος» δεν αρκεί για να συμπεριλάβει το φάσμα των ζητημάτων που χρήζουν αντιμετώπισης. Για να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, μια χώρα χρειάζεται μια βιώσιμη και θεμιτή κυβέρνηση, εύρωστα αντιπροσωπευτικά όργανα, αποτελεσματικούς παράγοντες, μέσα μαζικής ενημέρωσης και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να δώσει κατάλληλη προσοχή και στήριξη στη δημοκρατική συνδρομή. Η πτυχή αυτή είναι σημαντική όχι μόνο στο πλαίσιο της μετανάστευσης, αλλά και σε άλλους τομείς πολιτικής όπως η γειτονία και το εμπόριο.

3.18.

Στην πρόταση της Επιτροπής, δεν αναγνωρίζεται και δεν υποστηρίζεται επαρκώς ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο να καταστεί η επανεγκατάσταση, η μετακίνηση και η υποδοχή μεταναστών και προσφύγων ασφαλέστερη και πιο ανθρώπινη. Από τους καταυλισμούς προσφύγων μέχρι τις μεταναστευτικές διαδρομές, συμπεριλαμβανομένης της θάλασσας, μέχρι τους χώρους υποδοχής στην ΕΕ, η συμβολή τους είναι πολύτιμη, αν όχι απαραίτητη. Η πρόταση θα πρέπει να επανεξετάσει τον ρόλο των δραστηριοτήτων τους και τη στήριξη των δραστηριοτήτων αυτών, από τοπικές οργανώσεις στις χώρες καταγωγής και διαμετακόμισης μέχρι εκείνες που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις διάσωσης και στη διαχείριση της υποδοχής και της ένταξης. Επιπλέον, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να εμπλέκονται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δράσεων όλων των αρμόδιων αρχών που συμμετέχουν στη διαχείριση της μετανάστευσης. Το έργο τους και η ανατροφοδότηση από αυτές θα μπορούσαν να φέρουν την όλη διαδικασία πιο κοντά στα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναγνωρίζουν και διαφυλάσσουν οι διεθνείς συνθήκες και οι συνθήκες της ΕΕ.

4.1.

Κατά τη διοργάνωση όλων των δραστηριοτήτων και διαδικασιών, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει, άμεσα ή έμμεσα, να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να τηρούν την αρχή της μη επαναπροώθησης με βάση τη Συμφωνία της Γενεύης.

4.2.

Η ΕΟΚΕ διακατέχεται από πολύ σοβαρές ανησυχίες σε ό,τι αφορά τη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία και την επίπτωση αυτής για τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που υπόκεινται σε αυτήν. Η δήλωση ΕΕ — Τουρκίας αμφισβητήθηκε, ωστόσο, από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και από υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς αντιμετώπιζε την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα». Η ΕΕ πρέπει να είναι βέβαιη όταν χορηγεί καθεστώς «ασφαλούς χώρας» σε χώρες καταγωγής και διέλευσης, ούτως ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή της μη επαναπροώθησης.

4.3.

Η Επιτροπή παρουσίασε το στρατηγικό όραμά της για τον τρόπο με τον οποίο η εξωτερική δράση της ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και την αυτάρκεια των αναγκαστικά εκτοπισμένων ατόμων, όσο το δυνατόν πιο κοντά στις χώρες καταγωγής των προσφύγων (4). Ενώ το όραμα αυτό έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΕ, ως υπεύθυνος και εύπορος διεθνής παράγοντας, έχει επίσης ηθική και νομική υποχρέωση να βοηθά τους αιτούντες διεθνή προστασία.

4.4.

Οι επιχειρησιακές δράσεις που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών είναι ευπρόσδεκτες. Οι διακινητές επιβάλλουν πολύ υψηλά έξοδα για να βοηθήσουν τους μετανάστες και τους εκθέτουν σε σοβαρούς κινδύνους. Ταυτόχρονα, η καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών δεν πρόκειται να λύσει τα διαρθρωτικά ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Όντως, η δημιουργία νόμιμων διαύλων για τη μετανάστευση έχει καθοριστική σημασία και θα μειώσει την εξάρτηση των μεταναστών από τα δίκτυα λαθραίας διακίνησης.

4.5.

Πρέπει να θεσπιστεί ένας μηχανισμός συντονισμού μεταξύ των επιπέδων της ΕΕ και των κρατών μελών προκειμένου να υλοποιηθούν τα σύμφωνα. Εάν ορισμένα κράτη μέλη διατηρούν ιστορικούς δεσμούς με τις τρίτες χώρες, θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν αυτοί οι δεσμοί για να διασφαλιστεί καλύτερη συνεργασία.

4.6.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την επικείμενη πρόταση για διαρθρωμένο σύστημα επανεγκατάστασης, που θα παρέχει κοινή προσέγγιση για την ασφαλή και νόμιμη άφιξη στην Ένωση ατόμων που χρειάζονται διεθνή προστασία μέσω της επανεγκατάστασης, ως άμεση απόδειξη της δέσμευσης της ΕΕ να βοηθήσει τις χώρες που υπόκεινται στη μεγαλύτερη πίεση (5). Το σχέδιο δράσης της Βαλέτας περιλάμβανε δέσμευση από την ΕΕ και τα κράτη μέλη για τη δρομολόγηση πιλοτικών έργων που συγκεντρώνουν προσφορές νόμιμης μετανάστευσης. Εντούτοις, η πρόταση θα πρέπει να αποσαφηνιστεί περαιτέρω και να προσδιοριστούν συγκεκριμένα έργα προς υλοποίηση.

4.7.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη μεταρρύθμιση της μπλε κάρτας (6), που παρουσιάστηκε στις 7 Ιουνίου 2016 και αποσκοπεί στην προσέλκυση μεταναστών με υψηλές δεξιότητες στην αγορά εργασίας της ΕΕ.

4.8.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον σχεδιασμό των συμφώνων που επιδιώκουν την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας της διαδικασίας επιστροφών και την παροχή ικανής χρηματοδότησης στις χώρες επανεισδοχής και ιδίως στις κοινότητες που θα επανεντάξουν τους επιστρέφοντες. Η παροχή κινήτρων στις αρχές και στους ιδιώτες είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση μιας αποτελεσματικής διαδικασίας.

4.9.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αύξηση των ποσοστών επιστροφής και επανεισδοχής, με σαφή προτίμηση στην οικειοθελή επιστροφή και εστίαση στην επανένταξη. Αυτή θα πρέπει να είναι μία από τις κύριες στρατηγικές επιλογές που θα κάνουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη για τη διαχείριση της μεταναστευτικής διαδικασίας. Αυξάνει τις πιθανότητες συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών και, το πιο σημαντικό, μετατρέπει τη μετανάστευση σε πιθανή κινητήρια δύναμη για την τοπική ανάπτυξη.

4.10.

Οι προσπάθειες της ΕΕ και των κρατών μελών θα πρέπει να συντονίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στήριξη της θέσπισης ενός παγκόσμιου καθεστώτος επανεγκατάστασης, με τη στήριξη του ΟΗΕ, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία και αποτελεσματική επανεγκατάσταση των προσφύγων σε ασφαλείς χώρες. Η ΕΕ διαθέτει τόσο τους πόρους όσο και την εμπειρία που χρειάζεται για να κάνει τη διαφορά, μεταξύ άλλων, μέσω της άσκησης πιέσεων για μια περισσότερο καθολική και πολυμερή διαδικασία διαχείρισης της μετανάστευσης.

4.11.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ευρέως την κατεύθυνση που λαμβάνουν συγκεκριμένες εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες: σύναψη συμφώνων με την Ιορδανία και τον Λίβανο· μετάβαση της συνεργασίας ΕΕ-Τυνησίας σε νέο στάδιο· δρομολόγηση και σύναψη συμφώνων με τον Νίγηρα, τη Νιγηρία, τη Σενεγάλη, το Μάλι και την Αιθιοπία· και στήριξη των προσπαθειών της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης. Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίζει, σε όλα αυτά τα σύμφωνα και τις συμφωνίες, ότι χρησιμοποιούνται κυρίως θετικά κίνητρα, ότι η συνδρομή είναι καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη, και ότι αντιμετωπίζει επίσης τις θεσμικές και διοικητικές ικανότητες της κυβέρνησης, προάγει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιλαμβάνει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις διαδικασίες, ιδίως τις τοπικές και τις εθνικές.

4.12.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες όλων των πλευρών να καταστεί λειτουργικό και αποτελεσματικό το πλαίσιο εταιρικής σχέσης, όπως παρουσιάζεται στην πρώτη έκθεση προόδου που δημοσιεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (7). Η δρομολόγηση έργων που χρηματοδοτούνται μέσω του καταπιστευματικού ταμείου της ΕΕ για την Αφρική στις πέντε χώρες προτεραιότητας αποτελεί ένδειξη ότι είναι εφικτή η συνεργασία. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εργαστούν για την ταχεία έγκριση του κανονισμού σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, μιας σημαντικής νομοθετικής πράξης για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και της περιφερειακής ολοκλήρωσης εκτός Ευρώπης.