19.8.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 303/109

Εισηγητής:

o κ. Giuseppe IULIANO

Συνεισηγητής:

ο κ. Cristian PIRVULESCU

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) υποστηρίζει, σε γενικές γραμμές, τις προτάσεις της Επιτροπής για τροποποίηση των κανονισμών, αλλά διατυπώνει ορισμένες παρατηρήσεις.

1.2

Το κλείσιμο των συνόρων που αποφάσισαν ορισμένα κράτη μέλη θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την άσκηση της ελεύθερης κυκλοφορίας. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οφείλουν να διασφαλίσουν τη λειτουργία του Σένγκεν. Κατά τη σύνοδο ολομέλειας της 17ης Φεβρουαρίου 2016, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε σημαντικό ψήφισμα (1) για την υποστήριξη του χώρου Σένγκεν, με το οποίο καλεί το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν την άσκηση της ελεύθερης κυκλοφορίας και την παγίωση και τη διεύρυνση του χώρου Σένγκεν.

1.3

Οι κανόνες του Σένγκεν πρέπει να εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη, γεγονός που απαιτεί την υιοθέτηση νέων μέτρων νομικά δεσμευτικών. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με την πρόταση της Επιτροπής όσον αφορά την καθιέρωση συστηματικών και υποχρεωτικών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), δεδομένου ότι έτσι περιορίζεται η άσκηση μίας από τις θεμελιώδεις ελευθερίες.

1.4

Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του Σένγκεν, η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, που είναι τα κοινά σύνορα, θα πρέπει να ασκείται από κοινού από την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ ήταν το πρώτο όργανο που πρότεινε τη σύσταση Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής.

1.5

Η πρόταση για την ενίσχυση της εντολής του Frontex με νέο εξοπλισμό και με δύναμη ταχείας παρέμβασης 1 500 υπαλλήλων και ειδικών θα πρέπει να συνοδεύεται από περισσότερη διαφάνεια της διοίκησής του και της δράσης του, καθώς και από μεγαλύτερη υποχρέωση λογοδοσίας του Οργανισμού.

1.6

Η συνεργασία μεταξύ του Οργανισμού Διαχείρισης των Εξωτερικών Συνόρων και των εθνικών αρχών πρέπει να βελτιωθεί. Ο Οργανισμός πρέπει να ενισχύσει το κέντρο ανάλυσης κινδύνων· προς τον σκοπό αυτό θα μπορεί να αποσπά αξιωματούχους-συνδέσμους στα κράτη μέλη και θα διαθέτει εντολή για την αξιολόγηση της επιχειρησιακής ικανότητας και των πόρων των κρατών μελών. Η ΕΕ οφείλει να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα συνεργάζονται στις συνοριακές επιχειρήσεις που διενεργεί ο Οργανισμός.

1.7

Το δικαίωμα του Οργανισμού να επεμβαίνει ακόμη και χωρίς να το ζητήσει το κράτος μέλος είναι το πλέον ευαίσθητο μέτρο της πρότασης της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση να μπορεί η Επιτροπή να αποφασίζει την παρέμβαση του Οργανισμού στα εξωτερικά σύνορα, αλλά μόνο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και σύμφωνα με διαφανή διαδικασία που θα περιλαμβάνει άμεση ενημέρωση των νομοθετικών οργάνων της ΕΕ (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο).

1.8

Είναι απαραίτητο να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των διαφόρων οργάνων και οργανισμών που έχουν αρμοδιότητα όσον αφορά τον έλεγχο των συνόρων, τη φύλαξη των ακτών, την ασφάλεια στη θάλασσα, τη διάσωση στη θάλασσα, τα τελωνεία και την αλιεία. Εντούτοις, το καθένα από τα όργανα και τους οργανισμούς αυτούς πρέπει να διατηρήσει την αποστολή του. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτείνει ο κανονισμός να αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και να διαγραφεί ο όρος «Ακτοφυλακή» (2).

1.9

Δεν θα πρέπει να «στρατιωτικοποιηθούν» οι συνοριακοί έλεγχοι. Η συνοριοφυλακή δεν πρέπει να έχει στρατιωτικό αλλά αστυνομικό χαρακτήρα.

1.10

Όταν στα εξωτερικά σύνορα, θαλάσσια ή χερσαία, υπάρχουν πρόσωπα που αντιμετωπίζουν κίνδυνο για τη ζωή και την ασφάλειά τους, η πρώτη υποχρέωση της συνοριοφυλακής —και των λοιπών θεσμών που επιχειρούν επιτόπου— είναι να διασώσουν και να περιθάλψουν δεόντως τα πρόσωπα αυτά. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, τους τελευταίους μήνες, πολυάριθμοι εκτοπισθέντες από τους γειτονικούς πολέμους έχουν χάσει τη ζωή τους στα ευρωπαϊκά σύνορα και τις ακτές, χωρίς οι αρχές να αναπτύξουν τις αναγκαίες επιχειρήσεις διάσωσης και προστασίας.

1.11

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση της Επιτροπής για τη βελτίωση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων πρέπει να υιοθετηθεί συμπληρωματικά προς τις αλλαγές στο κοινό σύστημα ασύλου. Η τρέχουσα κρίση οφείλεται στην ανικανότητα της ΕΕ να αναπτύξει το κοινό σύστημα ασύλου και να χορηγήσει την κατάλληλη προστασία στους εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισθέντες και αιτούντες άσυλο που καταφθάνουν στα σύνορά μας. Ορισμένες κυβερνήσεις απέρριψαν τις προτάσεις της Επιτροπής και τις αποφάσεις του Συμβουλίου για την έναρξη των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης και αρνήθηκαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που υπέχουν δυνάμει της Συνθήκης και του διεθνούς δικαίου.

1.12

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, σε πολυάριθμες περιπτώσεις, οι συνοριακές αρχές δεν τήρησαν την αρχή της «μη επαναπροώθησης» που θεσπίζεται ρητώς τόσο στο διεθνές δίκαιο για το άσυλο όσο και στη Συνθήκη. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, το νέο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, πρέπει να βελτιώσει τις εγγυήσεις του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

1.13

Προκειμένου να συνεργαστεί με τον Οργανισμό σε θέματα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ προτείνει να συμμετέχει ένας εκπρόσωπός της ως μέλος του συμβουλευτικού φόρουμ. Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να ενισχυθεί ο ρόλος του Υπεύθυνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων έτσι ώστε να μπορεί να ενεργεί ιδία πρωτοβουλία και να αναπτύξει τον μηχανισμό καταγγελιών που έχει προτείνει ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής.

1.14

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην κατάσταση εγκατάλειψης και έλλειψης προστασίας που υφίστανται σήμερα στην ΕΕ χιλιάδες ασυνόδευτοι ανήλικοι που φθάνουν στο ευρωπαϊκό έδαφος, εκτοπισμένοι εξαιτίας των πολέμων, και καλεί την Επιτροπή να λάβει επείγοντα μέτρα προστασίας.

2.1

Με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2007/2004 ιδρύθηκε Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών (Frontex).

2.2

Η ΕΟΚΕ είχε εκδώσει σχετική γνωμοδότηση (3), στην οποία υποστήριζε την ίδρυση του Frontex, υπενθυμίζοντας ότι στα σύνορα πρέπει να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα σε άσυλο (αρχή της μη επαναπροώθησης) και να εξασφαλίζεται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

2.3

Στη συνέχεια, με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 863/2007 θεσπίστηκε μηχανισμός σύστασης «ομάδων ταχείας επέμβασης στα σύνορα» (RABIT) και τροποποιήθηκε ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2007/2004 όσον αφορά τον εν λόγω μηχανισμό και τη ρύθμιση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προσκεκλημένων υπαλλήλων. Με την τροποποίηση αυτή του κανονισμού, ένα κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να ζητήσει, εντός του πλαισίου του Frontex, την αποστολή στο έδαφός του ομάδων ταχείας επέμβασης στα σύνορα, τις οποίες απαρτίζουν κατάλληλα εκπαιδευμένοι εμπειρογνώμονες από άλλα κράτη μέλη.

2.4

Η ΕΟΚΕ είχε εκπονήσει γνωμοδότηση (4) με την οποία υποστήριζε την τροποποίηση του κανονισμού. Ωστόσο, είχε επισημάνει την ανάγκη να βελτιωθεί η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του δικαιώματος ασύλου. Είχε προειδοποιήσει, επίσης, για τον κίνδυνο «στρατιωτικοποίησης» της δραστηριότητας επιτήρησης και ελέγχου των εξωτερικών συνόρων.

2.5

Με την οδηγία 2008/115/ΕΚ, την καλούμενη «οδηγία για την επιστροφή», θεσπίζονται κοινοί κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, «σύμφωνα με τα θεμελιώδη δικαιώματα, […] συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων προστασίας των προσφύγων και των υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα».

2.6

Η τελευταία τροποποίηση του Frontex έγινε τον Οκτώβριο του 2011, οπότε ο έλεγχος των συνόρων ορίστηκε ως κοινή ευθύνη της ΕΕ και των κρατών μελών και τέθηκε σε εφαρμογή ολοκληρωμένη διαχείριση. Άρχισε η σύσταση ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, αλλά η συνδρομή από τον Frontex εξακολουθεί να υπόκειται σε αίτηση εκ μέρους του κράτους μέλους. Επίσης, ενισχύθηκε ο ρόλος του Frontex στις επιχειρήσεις επιστροφής, ενώ βελτιώθηκε η εντολή του όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

3.1

Η πρόταση της Επιτροπής να θεσπίσει μια Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή αποτελεί μέρος των μέτρων που προβλέπονται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για τη Μετανάστευση, και αφορούν την ενίσχυση της διαχείρισης και της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Η πρόταση ανταποκρίνεται στην ανάγκη ενίσχυσης των ελέγχων ασφαλείας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, σύμφωνα με τα όσα ζήτησαν οι υπουργοί εσωτερικών στις 20 Νοεμβρίου 2015 (5).

3.2

Στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα συμμετέχουν ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, που θα δημιουργηθεί ως μετεξέλιξη του Frontex, και οι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων αρχές των κρατών μελών, που θα εξακολουθήσουν να ασκούν την καθημερινή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.

3.3

Η νέα Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή θα διαθέτει δυναμικό 1 500 εμπειρογνωμόνων ταχείας κινητοποίησης (εντός διαστήματος μικρότερου από τρεις ημέρες), αποθέματα τεχνικού εξοπλισμού, ρόλο παρακολούθησης και εποπτείας, δικαίωμα παρέμβασης, αρμοδιότητα επιτήρησης της φύλαξης των ακτών, εντολή για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων σε τρίτες χώρες, υποχρέωση κατοχύρωσης της εσωτερικής ασφάλειας και ισχυρότερο ρόλο σε θέματα επιστροφής. Ένα τυποποιημένο ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή θα εγγυάται καλύτερη αποδοχή των επιστρεφόντων εκ μέρους των τρίτων χωρών.

3.4

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε και άλλα μέτρα για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και για την προστασία του χωρίς εσωτερικά σύνορα χώρου Σένγκεν. Για την ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση της ασφάλειας των Ευρωπαίων πολιτών, η Επιτροπή προτείνει την εισαγωγή συστηματικών ελέγχων όλων των προσώπων που εισέρχονται ή εξέρχονται από τον χώρο Σένγκεν, με προσφυγή στις κατάλληλες βάσεις δεδομένων. Τα προτεινόμενα μέτρα θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευσης, στη βελτίωση της εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ και στη διασφάλιση της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.

3.5

Η Επιτροπή προτείνει μια ειδική τροποποίηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, ώστε να εισαχθεί η υποχρεωτική διενέργεια συστηματικών ελέγχων των πολιτών της ΕΕ στα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια εξωτερικά σύνορα, μέσω της χρήσης βάσεων δεδομένων, όπως το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν, η βάση δεδομένων της Ιντερπόλ με τα απολεσθέντα ή κλαπέντα ταξιδιωτικά έγγραφα και τα οικεία εθνικά συστήματα. Η πρόταση τονίζει επίσης την ανάγκη εξακρίβωσης των βιομετρικών στοιχείων στα διαβατήρια των πολιτών της ΕΕ, σε περίπτωση αμφιβολίας για τη γνησιότητα του διαβατηρίου ή τη νομιμότητα του κατόχου. Στο εξής, οι έλεγχοι θα είναι επίσης υποχρεωτικοί κατά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.1

Κατά τη συνεδρίαση του ευρωπαϊκού φόρουμ για τη μετανάστευση (6), στις 26 και 27 Ιανουαρίου 2015, η κοινωνία των πολιτών, η οποία είχε προσκληθεί από την Επιτροπή και την ΕΟΚΕ, συζήτησε με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα την ανθρωπιστική κρίση στη Μεσόγειο και τις μικτές εισροές μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Με βάση τα συμπεράσματα του φόρουμ, η Επιτροπή ανέπτυξε ορισμένες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των πολιτικών για το άσυλο και τα σύνορα. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι το Συμβούλιο δεν έλαβε υπόψη τα συμπεράσματα του φόρουμ. Πολλά από τα σημερινά προβλήματα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν είχαν τεθεί σε εφαρμογή οι συστάσεις του.

4.2

Η τρέχουσα κρίση αναδεικνύει τα όρια του προτύπου διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων και την ανεπάρκεια της ισχύουσας εντολής βάσει της οποίας λειτουργεί ο Frontex. Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει σε πολλές γνωμοδοτήσεις της (7) να θεωρεί η ΕΕ ότι τα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν είναι κοινά σύνορα και, ως εκ τούτου, η ευθύνη της διαχείρισής τους πρέπει να αποτελεί κοινή ευθύνη της ΕΕ και των κρατών μελών.

4.3

Η ΕΟΚΕ υπήρξε το πρώτο θεσμικό όργανο που πρότεινε τη σύσταση Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής. Επίσης, έχει διατυπώσει προτάσεις (8) για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά τους συνοριακούς ελέγχους και την πολιτική επιστροφής.

4.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι προτάσεις της Επιτροπής για τη βελτίωση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων πρέπει να υιοθετηθούν συμπληρωματικά προς τις αλλαγές στο κοινό σύστημα ασύλου. Η μαζική εισροή εκτοπισθέντων στα εξωτερικά σύνορα ορισμένων χωρών υπερβαίνει την ικανότητα δράσης και καθιστά προφανές ότι το σύστημα του Δουβλίνου είναι ακατάλληλο για τη διαχείριση της μαζικής άφιξης εκτοπισθέντων και αιτούντων άσυλο. Πρέπει να ισχύει από κοινού και εις ολόκληρον ευθύνη. Η ΕΟΚΕ συνιστά:

4.4.1

να υλοποιήσει η ΕΕ το σχέδιο επείγουσας μετεγκατάστασης και να θέσει σε λειτουργία τον μόνιμο μηχανισμό μετεγκατάστασης, όπως συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας Σεπτεμβρίου 2015·

4.4.2

να αυξηθούν τα προγράμματα επανεγκατάστασης για τη μετακίνηση προσφύγων από τρίτες χώρες και την εγκατάστασή τους στην Ένωση, σε συνεργασία με τρίτες χώρες και με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και

4.4.3

να τεθούν σε εφαρμογή νέα προγράμματα μετεγκατάστασης στο εσωτερικό της ΕΕ, με την παροχή οικονομικών κινήτρων σε όσα κράτη μέλη δεσμευτούν να συμμετάσχουν. Ο μηχανισμός μετεγκατάστασης πρέπει να είναι μόνιμος και αποτελεσματικός και να βασίζεται σε κλείδα κατανομής.

4.4.4

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει με άλλες ευκαιρίες (9) ότι το σύστημα του Δουβλίνου πρέπει να τροποποιηθεί και να αντικατασταθεί από ένα σύστημα με μεγαλύτερη αλληλεγγύη στο εσωτερικό της ΕΕ, το οποίο να λαμβάνει επίσης υπόψη τις επιθυμίες των αιτούντων άσυλο και να εγγυάται κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών.

4.5

Η πρόταση της Επιτροπής ενισχύει τον ρόλο του Οργανισμού Διαχείρισης των Εξωτερικών Συνόρων στις επιχειρήσεις επιστροφής. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τα εξής:

4.5.1

πρώτον, η διοικητική διαδικασία απομάκρυνσης πρέπει να είναι ατομική και το εκάστοτε θιγόμενο άτομο δικαιούται να προβάλει τα διοικητικά και νομικά επιχειρήματά του ενώπιον των αρχών·

4.5.2

δεύτερον, ο Χάρτης απαγορεύει ρητά τις συλλογικές απελάσεις, εγγυάται δε ότι κανείς δεν μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί προς κράτος όπου διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να του επιβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική ποινή ή μεταχείριση (αρχή της μη επαναπροώθησης).

4.5.3

Η ΕΟΚΕ έχει προειδοποιήσει (10) ότι δεν θα πρέπει η ΕΕ να θεωρεί την Τουρκία «ασφαλή χώρα» σε θέματα ασύλου. Ομοίως, τόσο η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) όσο και πολλές ΜΚΟ έχουν επισημάνει ότι η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας δεν είναι πλήρως συμβατή με το διεθνές δίκαιο για το άσυλο, δεδομένου ότι «οι πρόσφυγες χρήζουν προστασίας και όχι απόρριψης» (11). Επίσης, η απόφαση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας να κλείσει τα σύνορα στους πρόσφυγες παραβιάζει το δικαίωμα του ασύλου.

4.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό ότι, με την αναθεώρηση του κανονισμού για τον Frontex του Οκτωβρίου του 2011, θεσπίστηκε το συμβουλευτικό φόρουμ και ο ρόλος του υπεύθυνου θεμελιωδών δικαιωμάτων. Χαιρετίζει το γεγονός ότι στη νέα πρόταση κανονισμού ελήφθησαν υπόψη ορισμένες από τις προτάσεις που είχε διατυπώσει η ΕΟΚΕ (12) σχετικά με την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα.

5.1

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την υιοθέτηση μιας προσέγγισης αφενός ολοκληρωμένης και, αφετέρου, προληπτικής, η οποία θα εστιάζεται στην προσεκτική ανάλυση των δεδομένων σχετικά με την κινητικότητα στα σύνορα της ΕΕ και η οποία θα εξασφαλίζει την πρόβλεψη των τοποθεσιών και των χρονικών στιγμών κατά τις οποίες οι εθνικές αρχές ενδεχομένως να χρειάζονται συνδρομή. Είναι επίσης αναγκαίο να καθοριστούν μια δέσμη κατευθυντηρίων γραμμών και ένα σύνολο δεικτών που να αντικατοπτρίζουν τον βαθμό στον οποίο υλοποιείται η περίπλοκη αποστολή αυτού του ολοκληρωμένου συστήματος. Η εμπειρία που έχει αποκομιστεί με το σύστημα Σένγκεν και οι σχετικές διαδικασίες αξιολόγησης είναι σημαντικές για την οικοδόμηση ενός παρόμοιου μηχανισμού διαχείρισης των πληροφοριών και των επιχειρησιακών μέτρων.

5.2

Σε ό,τι αφορά τις δεσμευτικές αποφάσεις και το δικαίωμα παρέμβασης του Οργανισμού, μολονότι η ΕΟΚΕ τα θεωρεί απαραίτητα, εντούτοις, πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει όλα τα αναγκαία μέσα προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα συνεργάζονται σε οποιεσδήποτε δράσεις αναλαμβάνει ο Οργανισμός στα σύνορα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζει σχετικά με την παρέμβαση του Οργανισμού στα εξωτερικά σύνορα, αλλά μόνον σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και έπειτα από διαφανή διαδικασία, η οποία να προβλέπει την άμεση ενημέρωση των Ευρωπαίων νομοθετών (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Συμβούλιο). Αυτή συνιστά μια μείζονα διάσταση για την επιτυχία της ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσέγγισης στη διαχείριση των συνόρων, η οποία θα πρέπει να συνοδεύεται από μεγαλύτερη διαφάνεια, καθώς και από την ενίσχυση της ικανότητάς της να λογοδοτεί σχετικά με τη διακυβέρνηση και τις δράσεις της.

5.3

Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ των πολλαπλών οργανισμών που διαθέτουν αρμοδιότητα σε ό,τι αφορά δραστηριότητες ακτοφυλακής, συνοριακούς ελέγχους, τελωνειακές υπηρεσίες, ασφάλεια στη θάλασσα, επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα, προστασία του περιβάλλοντος και αλιεία. Οι αλληλεπικαλύψεις μπορούν να αποφευχθούν και μπορούν να επιτευχθούν εξοικονομήσεις, τουλάχιστον στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Παρόλα αυτά, αυτοί οι οργανισμοί και όργανα θα πρέπει να διατηρήσουν το πλήρες πεδίο της αποστολής τους και δεν θα πρέπει να υπόκεινται σε μια υπερδομή, η οποία θα αποσκοπεί στη διατήρηση της ασφάλειας.

5.4

Η συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού σώματος συνοριοφυλακής αποτελούμενου από 1 500 εμπειρογνώμονες (συνοριοφύλακες) είναι ευπρόσδεκτη. Το μέγεθος του σώματος αυτού μπορεί να τροποποιηθεί με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τις ανάγκες. Εν προκειμένω, σημαντικά στοιχεία είναι η ταχύτητα με την οποία θα αναπτύσσονται αυτοί οι συνοριοφύλακες στις μεθοριακές περιοχές και ο τρόπος συνεργασίας τους με τους ομολόγους τους.

5.5

Μια άλλη βασική πτυχή, η οποία πρέπει να αποτελέσει μέρος της επιχειρησιακής προετοιμασίας, είναι η εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εκπαίδευση είναι αναγκαία τόσο για το ευρωπαϊκό σώμα συνοριοφυλάκων όσο και για τους συνοριοφύλακες των κρατών μελών. Ο Οργανισμός θα πρέπει να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην εκπαίδευση και στη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των συνοριοφυλάκων όλων των κρατών μελών. Κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων εκπαίδευσης θα πρέπει να δοθεί ξεχωριστή προσοχή στα θεμελιώδη δικαιώματα, δεδομένου ότι οι συνοριοφύλακες είναι τα πρώτα άτομα που έρχονται σε επαφή με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκονται σε εξαιρετικά ευάλωτη κατάσταση.

5.6

Η συμμετοχή του Οργανισμού σε επιχειρήσεις επιστροφής επικροτείται από την ΕΟΚΕ. Λαμβανομένης υπόψη της προσοχής που θα δοθεί σε αυτήν την πολιτική στο μέλλον, ενδέχεται οι πόροι του Οργανισμού που έχουν δεσμευτεί για τη συγκεκριμένη πολιτική να είναι ανεπαρκείς. Ωστόσο, και στο κείμενο της υποβληθείσας ανακοίνωσης, αλλά και σε επιχειρησιακό επίπεδο, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο ο Οργανισμός θα συμμετέχει στις δραστηριότητες επιστροφής, ιδίως στις περιπτώσεις όπου ενεργεί με δική του πρωτοβουλία. Ομοίως, ο Οργανισμός πρέπει να εξασφαλίσει ότι, στις επιχειρήσεις επιστροφής στις οποίες συμμετέχει, γίνονται σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα των ενδιαφερόμενων προσώπων (13).

5.7

Ο Οργανισμός θα πρέπει να συνεργάζεται με όλες τις εμπλεκόμενες αρχές ούτως ώστε να εξασφαλιστούν στους επιστρέφοντες οι δέουσες συνθήκες υποδοχής, συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, της ασφάλειάς τους. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με τρίτες χώρες και είναι αντίθετη με τη σύναψη ρυθμίσεων επαναπατρισμού εκ μέρους των κρατών μελών ή της ΕΕ με χώρες οι οποίες δεν έχουν επικυρώσει τις βασικές διεθνείς πράξεις για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου ή οι οποίες τις παραβιάζουν συστηματικά (14).

5.8

Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα για τον Οργανισμό. Τα θεμελιώδη δικαιώματα ισχύουν για όλους, όχι μόνον για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ) και από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (15). Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ εκφράζει ανησυχίες σχετικά με τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε επιχειρήσεις που διενεργούνται σε τρίτες χώρες, τη συμμόρφωση με την αρχή της μη διάκρισης στις επιχειρήσεις ελέγχου κατά την είσοδο στην ΕΕ, τις συλλογικές απελάσεις και τις απελάσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο σε χώρες όπου παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και αναφορικά με την προστασία των εξαιρετικά ευάλωτων προσώπων όπως, για παράδειγμα, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι γυναίκες.

5.9

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα δοθεί επαρκής προσοχή και στήριξη στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συνδράμει τον Οργανισμό με την εκπροσώπησή της στο πλαίσιο του συμβουλευτικού φόρουμ για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης ο Οργανισμός να είναι ανοικτός σε ανεξάρτητες αξιολογήσεις των επιχειρήσεων και των διαδικασιών του. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική οργάνωση του Οργανισμού, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο ορισμός ενός ειδικού Υπεύθυνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ενδεχομένως να επαρκεί, εφόσον αυτός διαθέτει μια στέρεη δομή εργασίας, ένα πεδίο ουσιαστικών αρμοδιοτήτων και σημαντικούς πόρους.

5.10

Η ΕΟΚΕ καλωσορίζει και κρίνει αναγκαία την καθιέρωση ενός νέου ευρωπαϊκού ταξιδιωτικού εγγράφου για την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών.

5.11

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν θα μπορούσε να τροποποιηθεί, ωστόσο, θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ούτως ώστε οι έλεγχοι που διενεργούνται στους πολίτες της ΕΕ, τόσο σε όσους ταξιδεύουν εντός του χώρου Σένγκεν όσο και εκτός αυτού, να μην επηρεάσουν την κινητικότητά τους, η οποία αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις ελευθερίες τους. Μια γενικευμένη εφαρμογή αυτών των ελέγχων, με τη χρήση λιγότερο ή περισσότερο προηγμένων τεχνολογιών, θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα του συστήματος Σένγκεν.

5.12

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη για την υιοθέτηση μιας ανοικτής προσέγγισης, σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις δράσεις, προς την κοινωνία πολιτών. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι ο ρόλος των πολιτών και της κοινωνίας πολιτών υπήρξε θεμελιώδης προκειμένου να προληφθεί μια ακόμη δυσκολότερη κατάσταση από ανθρωπιστική άποψη τόσο στα χωρικά ύδατα των κρατών μελών όσο και στην επικράτειά τους. Θεωρεί επίσης ότι συνιστά ύψιστη προτεραιότητα η στήριξη προς την κοινωνία πολιτών, η οποία, με πολύ περιορισμένους πόρους, επιχειρεί να συνδράμει σε «οριακές» καταστάσεις.