1.

Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2012 σχετικά με την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας για τη βελτίωση της υγείας (HEPA) (2), όπου υπογραμμίζεται ότι «Η σωματική δραστηριότητα μέσα από τη θετική συμβολή της στον τομέα της πρόληψης, της θεραπείας και της αποκατάστασης, ωφελεί κάθε ηλικία».

2.

Τη σύσταση του Συμβουλίου της 26ης Νοεμβρίου 2013 σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας σε όλους τους τομείς (3), όπου τα κράτη μέλη καλούνται να αναπτύξουν διατομεακές πολιτικές και ολοκληρωμένες στρατηγικές που να εμπεριέχουν τον αθλητισμό, την παιδεία, την υγεία, τις μεταφορές, το περιβάλλον, την πολεοδομία, ενώ υπογραμμίζεται ότι «Η φυσική αγωγή στο σχολείο έχει τη δυνατότητα να καταστεί αποτελεσματικό εργαλείο για μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της σημασίας της HEPA και τα σχολεία θα μπορούσαν να αναλάβουν εύκολα και αποτελεσματικά την υλοποίηση σχετικών δραστηριοτήτων».

3.

Το δεύτερο πρόγραμμα εργασιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον αθλητισμό (2014-2017) (4), που εγκρίθηκε στις 21 Μαΐου του 2014, το οποίο θέτει τη σωματική άσκηση για τη βελτίωση της υγείας μεταξύ των προτεραιοτήτων της συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα του αθλητισμού, και με βάση το οποίο συγκροτήθηκε η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη HEPA προκειμένου να προτείνει συστάσεις για να ενθαρρυνθεί η σωματική αγωγή στα σχολεία, περιλαμβανομένων των κινητικών δεξιοτήτων στην προσχολική ηλικία, καθώς και για να δημιουργηθούν πολύτιμες συνεργίες με τον τομέα του αθλητισμού, τις τοπικές αρχές και τον ιδιωτικό τομέα.

4.

Η διεθνής κοινότητα έχει από καιρό αναγνωρίσει τη σημασία του παιχνιδιού και της ψυχαγωγίας στη ζωή κάθε παιδιού. Στο άρθρο 31, η σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των ΗΕ (ΣΔΠΗΕ) του 1989 ορίζει ρητά ότι «Τα συμβαλλόμενα κράτη αναγνωρίζουν στο παιδί το δικαίωμα στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για την ηλικία του και στην ελεύθερη συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή». Όλες οι δραστηριότητες για παιδιά, καθώς και οι αθλητικές δραστηριότητες και η φυσική αγωγή, πρέπει πάντοτε να διεξάγονται σύμφωνα με τη σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού των ΗΕ.

5.

Στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη σωματική δραστηριότητα (5) επισημαίνεται ότι οι καθημερινές συνήθειες των παιδιών μικρής ηλικίας έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια λόγω των νέων προτύπων αναψυχής (τηλεόραση, διαδίκτυο, βιντεοπαιχνίδια, έξυπνα τηλέφωνα κ.λπ.) και ότι το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει στη μείωση της σωματικής τους άσκησης. Επιπλέον, η τάση αυτή μπορεί να εξηγηθεί από την έλλειψη χρόνου, τους κοινωνικούς και οικονομικούς περιορισμούς, τις αλλαγές στον τρόπο ζωής ή την απουσία κατάλληλων αθλητικών εγκαταστάσεων στον περιβάλλοντα χώρο. Στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ τονίζεται ότι υπήρξε ιδιαίτερος προβληματισμός για το κατά πόσο η σωματική άσκηση των παιδιών και νέων έχει αντικατασταθεί από καθιστικές κυρίως δραστηριότητες.

6.

Παρά τη γενική τάση των παιδιών να είναι σωματικά δραστήρια, η σωματική τους δραστηριότητα έχει μειωθεί κατά την τελευταία εικοσαετία. Η αλλαγή αυτή συμπίπτει με τα αυξανόμενα ποσοστά παιδικού σωματικού βάρους και παχυσαρκίας καθώς και με προβλήματα υγείας ή σωματικών ανεπαρκειών, όπως οι μυοσκελετικές διαταραχές. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Πρωτοβουλίας για την Παρακολούθηση της Παιδικής Παχυσαρκίας του ΠΟΥ (COSI), περίπου ένα στα τρία παιδιά ηλικίας 6-9 ετών στην ΕΕ ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα το 2010 (6). Σημειώνεται μια ανησυχητική αύξηση από το 2008, όταν οι εκτιμήσεις ανέφεραν ένα στα τέσσερα παιδιά (7). Στις εκβιομηχανισμένες χώρες, για τα παιδιά κάτω των 5 η παρουσία υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας αυξήθηκε από 8 % το 1990 σε 12 % το 2010, ενώ αναμένεται να ανέλθει στο 14 % το 2020 (8). Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας έχει εξάλλου αρνητικές συνέπειες για τα συστήματα υγείας και την οικονομία στο σύνολό της. Υπολογίζεται ότι περίπου 7 % των εθνικών προϋπολογισμών υγείας στο σύνολο της ΕΕ απορροφάται ετησίως από ασθένειες που συνδέονται με την παχυσαρκία (9).

7.

Για να αποφευχθούν αυτά τα προβλήματα υγείας και ανάπτυξης στην παιδική ηλικία, όλα τα παιδιά (περιλαμβανομένων των παιδιών με αναπηρίες) πρέπει να ενθαρρυνθούν να είναι σωματικά δραστήρια. Τα χρόνια της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ECEC) είναι σημαντικά διότι βασικές δεξιότητες αναπτύσσονται κατά την περίοδο αυτή. Μέσω του παιχνιδιού και της σωματικής δραστηριότητας, τα παιδιά μαθαίνουν και εξασκούν δεξιότητες που θα χρειαστούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Η μαθησιακή διαδικασία που ονομάζεται ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων δεν αναπτύσσεται πάντοτε φυσιολογικά. Ως εκ τούτου, έχει μέγιστη σημασία η ενίσχυση της επίγνωσης και η δημιουργία ευκαιριών για το παιδί ώστε να είναι σωματικά δραστήριο.

8.

Ο ΠΟΥ χαρακτήρισε την ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα ως τον τέταρτο κυριότερο παράγοντα κινδύνου πρόωρης θνησιμότητας και ασθενειών παγκοσμίως (10). Τα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας είναι ευρέως γνωστά. Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί έναν από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους για την πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών, την καταπολέμηση της παχυσαρκίας και τη διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής (11). Επίσης, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις για τη θετική σχέση μεταξύ σωματικής άσκησης, ψυχικής υγείας και γνωστικών διεργασιών (12).

Οι εκθέσεις του ΠΟΥ (13) έχουν καταδείξει ότι η συμμετοχή σε τακτική, ήπια έως έντονη μορφή άθλησης ή σωματικής δραστηριότητας (14) (τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα για τα παιδιά σχολικής ηλικίας και 3 ώρες για τα παιδιά της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ECEC)) δημιουργεί μια μακροχρόνια έφεση για σωματική δραστηριότητα που αυξάνεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της ενήλικης ζωής (15). Μελέτες έχουν επίσης καταδείξει ότι, όταν τα παιδιά αρχίζουν να αθλούνται από μικρή ηλικία, τείνουν να έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις, αντιμετωπίζουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς και πειθαρχίας και μπορούν να συγκεντρώνονται καλύτερα στην τάξη απ' ό,τι οι συμμαθητές τους (16).

9.

Στο πλαίσιο αυτό, το εκπαιδευτικό περιβάλλον παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, δεδομένου ότι τα παιδιά συμμετέχουν σε σωματικές δραστηριότητες και αθλούνται στο σχολείο. Για τον λόγο αυτόν, τα σχολεία και οι διδάσκοντες διευκολύνουν τη σωματική δραστηριότητα των παιδιών, μαζί με τους εκπαιδευτές στους χώρους προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ECEC) και σε αθλητικούς συλλόγους. Για τα παιδιά, οι γονείς, η οικογένεια και η ευρύτερη κοινότητα παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.

10.

Κατά τους εμπειρογνώμονες, η κατάλληλη σωματική δραστηριότητα για παιδιά κάτω των 12 ετών θα πρέπει να οργανωθεί κατά ηλικιακή ομάδα (17). Οι δραστηριότητες στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και σε πρωτοβάθμιο επίπεδο περιλαμβάνουν δομημένες και μη δομημένες δραστηριότητες που βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες όπως το τρέξιμο, τα άλματα ή οι ρίψεις.

11.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη διαμορφώσει επιμέρους εθνικές στρατηγικές, σε διαφορετικό βαθμό, προκειμένου να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων παιδιών προσχολικής ηλικίας καθώς και σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες για παιδιά κάτω των 12, ιδίως σε συνεργασία με τον αθλητικό τομέα και αθλητικούς συλλόγους ή ομοσπονδίες (18).

12.

Με βάση την εντολή της, η ομάδα εμπειρογνωμόνων για την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας (HEPA XG) πρότεινε τον Ιούνιο του 2015 μια δέσμη συστάσεων για να ενθαρρυνθεί η φυσική αγωγή στα σχολεία, η οποία περιλαμβάνει τις κινητικές δεξιότητες στην προσχολική ηλικία.

13.

Να εξετάσουν την εφαρμογή διατομεακών πολιτικών με τους τομείς της εκπαίδευσης, της νεολαίας και της υγείας μεταξύ άλλων, για να προωθήσουν σωματικές δραστηριότητες και κινητικές δεξιότητες στην προσχολική ηλικία, λαμβάνοντας υπόψη, ιδίως, τις ακόλουθες συστάσεις της HEPA XG:

14.

Να ενθαρρύνουν και να στηρίξουν πρωτοβουλίες για όλους τους εμπλεκόμενους (εκπαιδευτικούς, γονείς, σχολεία, λέσχες, διδάσκοντες κ.λπ.) στο κατάλληλο επίπεδο με στόχο να προωθήσουν τις κατάλληλες κινητικές δεξιότητες και σωματικές δραστηριότητες.

15.

Να ενθαρρύνουν κατάλληλες αθλητικές και σωματικές δραστηριότητες από την πιο νεαρή ηλικία μέχρι την ΠΕΦ και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σύμφωνα με τις ειδικές ανάγκες και τις ηλικίες των παιδιών, παρέχοντας παράλληλα κατευθυντήριες οδηγίες στους γυμναστές/εκπαιδευτές.

16.

Να ενθαρρύνουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης και την παροχή πληροφόρησης, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, για να τονώσουν το ενδιαφέρον για τις κινητικές δεξιότητες και τις δραστηριότητες φυσικής αγωγής για παιδιά:

17.

Να ενθαρρύνουν τους γονείς, την οικογένεια και την ευρύτερη κοινότητα να συμμετέχουν ενεργά σε σωματικές δραστηριότητες με τα παιδιά τους χρησιμοποιώντας κατάλληλες εγκαταστάσεις (π.χ. ποδηλατοδρόμους και ασφαλείς παιδικές χαρές).

18.

Να εξετάσουν το ενδεχόμενο να υποστηρίξουν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των αθλητικών υποδομών για τα παιδιά, ιδίως εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και να ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ σχολείων και αθλητικών συλλόγων για την παροχή εξοπλισμού και εγκαταστάσεων για παιδιά σε τοπικό επίπεδο.

19.

Να εξετάσουν την παροχή κινήτρων σε αθλητικές οργανώσεις και συλλόγους, σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, κέντρα νεολαίας και άλλες κοινοτικές ή εθελοντικές οργανώσεις που προωθούν τις σωματικές δραστηριότητες για παιδιά.

20.

Να σημειώσουν τις συστάσεις της HEPA XG για τη βελτίωση της υγείας ως βάση για περαιτέρω πολιτική δράση τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, καθότι παρέχουν τεκμηριωμένα στοιχεία και πρακτική καθοδήγηση.

21.

Να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των τομέων πολιτικής που συνδέονται με την προώθηση των κινητικών δεξιοτήτων και της φυσικής αγωγής για παιδιά, σύμφωνα με τις συστάσεις της HEPA XG, ιδίως στους τομείς του αθλητισμού, της υγείας, της παιδείας, της νεολαίας και των μεταφορών.

22.

Για την προετοιμασία της ευρωπαϊκής εβδομάδας Αθλητισμού, να εξετάσουν το ενδεχόμενο να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση σε πρωτοβουλίες στήριξης και προαγωγής των σχολικών και εξωσχολικών αθλητικών δραστηριοτήτων.

23.

Να προωθήσουν, όπου χρειάζεται, την υλοποίηση εθνικών συστημάτων παρακολούθησης, μελετών ή αξιολογήσεων προκειμένου να προσδιοριστούν τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας και οι συνήθειες των παιδιών.

24.

Να προβληματισθούν πώς η προώθηση της ανάπτυξης κινητικών δεξιοτήτων στην προσχολική ηλικία και στρατηγικές για να αποθαρρύνεται η καθιστική ζωή των παιδιών, μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα στο πλαίσιο των μελλοντικών εργασιών στο επίπεδο της ΕΕ.

25.

Να ενθαρρύνουν τη χρηματοδοτική στήριξη πρωτοβουλιών για τις κινητικές δεξιότητες και τη φυσική αγωγή μέσω υφιστάμενων προγραμμάτων της ΕΕ, όπως το πρόγραμμα Erasmus + και τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία και να θεωρήσουν ευπρόσδεκτη πρόσθετη ενημέρωση από την Επιτροπή σχετικά με την εφαρμογή ενωσιακών προγραμμάτων χρηματοδότησης υπέρ του αθλητισμού.

26.

Να προωθήσει και να στηρίξει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών πάνω στις κινητικές δεξιότητες και τη φυσική αγωγή για παιδιά στο πλαίσιο της ΕΕ.

27.

Να βελτιώσει τη βάση στοιχείων υποστηρίζοντας τη συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων (19) που συνδέονται με τη σωματική δραστηριότητα, τους δείκτες φυσικής κατάστασης και τη συμμετοχή παιδιών σε αθλητικές δραστηριότητες εντός και εκτός της ΠΕΦ ή των σχολείων, σε στενή συνεργασία με την ΠΟΥ.

28.

Να αναπτύξει κατευθυντήριες γραμμές για τη σωματική άσκηση των παιδιών σε χώρους ΠΕΦ, σχολεία και αθλητικά σωματεία, σε συνεργασία με επιστημονικούς εμπειρογνώμονες, περιλαμβανομένης της ΠΟΥ, στοχεύοντας ιδίως τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής, τις τοπικές αρχές, τους γονείς, την οικογένεια και την ευρύτερη κοινότητα.

29.

Να προσφέρει ένα εύρος μη αγωνιστικών αθλητικών δραστηριοτήτων κατάλληλων για παιδιά, προσαρμοσμένων στο κατάλληλο επίπεδο, με σκοπό να βελτιωθεί η υγεία τους και η προσωπική τους ανάπτυξη.

30.

Να στηρίξει την οργάνωση δραστηριοτήτων που να προωθούν σχολικές και εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες καθώς και κινητικές δεξιότητες παιδιών προσχολικής ηλικίας, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής εβδομάδας Αθλητισμού.

31.

Να συμβάλει στην ανάπτυξη στενών συμπράξεων, κοινών στόχων και επικοινωνιακών εκστρατειών με τους δήμους και τις κοινότητες και τους τομείς της εκπαίδευσης, της νεολαίας, της υγείας μεταξύ άλλων, για να καταπολεμήσουν τον καθιστικό τρόπο ζωής προάγοντας τον αθλητισμό εντός και εκτός σχολείου.

32.

Να αναλάβει μεγαλύτερη δέσμευση να προαγάγει πρωτοβουλίες άθλησης και σωματικής δραστηριότητας που αποσκοπούν στην καταπολέμηση του καθιστικού τρόπου ζωής των παιδιών μέσω συμπράξεων και συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.