1.7.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 240/9


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Συγκεκριμένα βήματα για την εφαρμογή του αστικού θεματολογίου της ΕΕ»

(2016/C 240/03)

Εισηγήτρια:

Η κ. Hella DUNGER-LÖPER (DE/PES) υφυπουργός, εκπρόσωπος του ομόσπονδου κρατιδίου του Βερολίνου στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αρμόδια για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

Εισαγωγή

1.

Το αστικό θεματολόγιο είναι ένα ευρωπαϊκό σχέδιο υψίστης σημασίας: αποτελεί μια νέα μέθοδο εργασίας η οποία αναπτύσσεται μέσα από ένα λειτουργικό πλαίσιο και με αποτελεσματικά μέσα προκειμένου να καθιερωθεί η συνεκτικότητα μεταξύ όλων των πολιτικών που αφορούν τα αστικά κέντρα και τις γύρω λειτουργικές περιοχές τους. Αναγνωρίζοντας ότι περίπου τα δύο τρίτα του συνόλου των τομεακών πολιτικών της ΕΕ έχουν αντίκτυπο στις αστικές περιοχές, τα αστικά κέντρα της Ευρώπης θα πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των εν λόγω πολιτικών. Στόχος είναι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στις πόλεις και να αναπτυχθεί μια νέα «αστική» διακυβέρνηση η οποία να θέτει και να υλοποιεί στόχους μέσα από μια πρακτική και συγκεκριμένη προσέγγιση, συντονισμένη σε διάφορα επίπεδα και σε συμφωνία με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Αυτό το νέο αστικό πρότυπο προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες: εξασφαλίζει στον τοπικό πληθυσμό τη δυνατότητα να γνωρίσει την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και να ανταποκριθεί στις κοινωνικές και δημογραφικές προκλήσεις. Συγχρόνως, —στενά συνδεδεμένο με το θεματολόγιο της ΕΕ για τη βελτίωση της νομοθεσίας— το πρότυπο αυτό μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών μέσα από τη σύνδεση, σε αμοιβαία βάση, των εθνικών, των περιφερειακών και των τοπικών στρατηγικών και να επεκταθεί πέρα από τη μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενη συνεργασία. Η ΕτΠ τονίζει ότι το αστικό θεματολόγιο πρέπει να αποτελέσει μέρος μιας πιο ολιστικής εδαφικής προσέγγισης που θα λαμβάνει υπόψη τόσο τις αστικές όσο και τις αγροτικές περιοχές (1).

Μπορεί επίσης να αποτελέσει σημαντική συμβολή στην επίτευξη των στόχων που ορίζονται στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως των στόχων που αφορούν την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, καθώς και των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (2).

Βάσει μιας προσέγγισης «από τη βάση στην κορυφή» και σε ένα πλαίσιο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, καθοριστική σημασία για την επιτυχία της διαδικασίας αυτής έχουν τρία βασικά κριτήρια:

Διαφάνεια

Συμμετοχή

Δεσμευτικός χαρακτήρας.

2.

Η ΕτΠ υπενθυμίζει τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί από το 1989, ζητεί να συνεκτιμηθούν καλύτερα τα Αστικά Πιλοτικά Προγράμματα και να συμπεριληφθούν καλύτερα στη διαδικασία χάραξης των πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και στην προετοιμασία ενός αστικού θεματολογίου σε επίπεδο ΕΕ:

σε αυτό το πλαίσιο, προβάλλει ειδικότερα τη συμβολή της γνωμοδότησης της Επιτροπής των Περιφερειών που εκπονήθηκε το 2014 με θέμα «Προς ένα ολοκληρωμένο αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ» (3)·

υπογραμμίζει τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε ό,τι αφορά την προβολή των αστικών ζητημάτων και τη συμπερίληψή τους στον κανονισμό περί καθορισμού κοινών διατάξεων για τα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, αλλά και την παροχή σημαντικής ώθησης για τον σχεδιασμό του αστικού θεματολογίου στο πλαίσιο του ψηφίσματος που εξέδωσε το ΕΚ στις 9 Σεπτεμβρίου 2015 με θέμα «Αστική διάσταση των πολιτικών της ΕΕ»·

συγχαίρει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία ενίσχυσε την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τον ρόλο των αστικών κέντρων με τη διοργάνωση τακτικών εκδηλώσεων και μέσω της διαδικασίας διαβούλευσης που διενεργήθηκε μεταξύ 18 Ιουλίου και 26 Σεπτεμβρίου 2014·

εφιστά επίσης την προσοχή στη δήλωση της Ρίγα, στο πλαίσιο της λετονικής Προεδρίας, στην οποία το Συμβούλιο επιβεβαίωσε εκ νέου την αναγνώριση της αστικής διάστασης·

ειδικότερα, η ΕτΠ αναγνωρίζει την ισχυρή ώθηση που δόθηκε από την ολλανδική Προεδρία, η οποία ανέδειξε το αστικό θεματολόγιο σε μια από τις μείζονες προτεραιότητές της, συγκεκριμένα με την προετοιμασία του συμφώνου του Άμστερνταμ· με το σύμφωνο αυτό καθίσταται δεσμευτική η εφαρμογή του αστικού θεματολογίου και τίθενται έτσι τα θεμέλια προκειμένου οι προθέσεις να μετουσιωθούν σε δράσεις, και η υλοποίηση του αστικού θεματολογίου να μπορεί πλέον να δρομολογηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση·

τονίζει τη σημασία της συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον σχεδιασμό και την αποτελεσματική εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών, νομοθετικών διατάξεων και προγραμμάτων στήριξης.

Βασικά σημεία του αστικού θεματολογίου

3.

Η σημασία των πόλεων: η παγκόσμια τάση συγκέντρωσης του πληθυσμού στις πόλεις και στα αστικά κέντρα παρατηρείται και στην Ευρώπη· η Ευρώπη είναι μια ήπειρος, όπου το 70 % περίπου του πληθυσμού της κατοικεί σήμερα σε πόλεις ή αστικές περιοχές. Αυτές αποτελούν κινητήριες δυνάμεις της οικονομικής ανάπτυξης —παράγουν από μόνες τους περισσότερο από το 75 % του ΑΕγχΠ—, της κοινωνικής ένταξης και της βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, οι πόλεις χαρακτηρίζονται, μεταξύ πολλών άλλων, από την άμεση γειτνίαση κοινωνικών αντιθέσεων —φτώχειας και πλούτου, δυνατοτήτων απασχόλησης και μακροπρόθεσμης ανεργίας, ζήτησης και έλλειψης εργατικού δυναμικού—, από μεγάλες ανισότητες στην εκπαίδευση και από ιδιαίτερες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Ως «καταλύτες ένταξης», οι πόλεις καλούνται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη διαχείριση των τρεχουσών προσφυγικών ροών αλλά και στη μετανάστευση εντός της ΕΕ. Χωρίς τη συνεκτίμηση της αστικής διάστασης, καμία από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα ήταν βιώσιμη.

4.

Ολοκληρωμένες και πολυτομεακές προσεγγίσεις: ήδη στον «Χάρτη της Λειψίας» το 2007 είχε επισημανθεί ότι μόνον οι ολοκληρωμένες προσεγγίσεις μπορούν να επιτύχουν στις πόλεις και ότι η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση αποτελεί το κλειδί για την επίλυση των σύνθετων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πόλεις. Μεταξύ των επιτυχημένων προσεγγίσεων συμπεριλαμβάνονται: η υπέρβαση της «νοοτροπίας των στεγανών» στη δημόσια διοίκηση, δηλαδή η υιοθέτηση «διϋπηρεσιακής» προσέγγισης για την επίλυση των προβλημάτων, η αλληλεπίδραση μεταξύ των παραδοσιακών ιεραρχικών διαβαθμίσεων και η συμμετοχή των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων, με παράλληλη συνεκτίμηση των διαφορών μεταξύ των τοπικών και των περιφερειακών εδαφών. Οι άξονες που περιγράφονται συνδέονται στενά με τις αντιλήψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τους ακόλουθους στόχους: «Better Regulation» (καλύτερη νομοθεσία), «Better funding» (καλύτερη χρηματοδότηση) και «Better coordination» (καλύτερος συντονισμός). Ωστόσο, οι ολοκληρωμένες προσεγγίσεις απαιτούν υψηλό βαθμό συντονισμού και συνεργασίας και σε όλα τα επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό.

5.

Αστικές και αγροτικές περιοχές ως συμπληρωματικές λειτουργικές περιοχές: στις συζητήσεις σχετικά με το αστικό θεματολόγιο εκφράζεται συνεχώς ο φόβος ότι μεγαλύτερη έμφαση σε αστικά θέματα θα σημάνει μικρότερη στήριξη των αγροτικών περιοχών. Η ΕτΠ προβάλλει ωστόσο τη σημασία των διασυνδέσεων μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών και αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι αγροτικές περιοχές οι οποίες συμβάλλουν επίσης στη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας. Οι πολιτικές της Ένωσης δεν πρέπει να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο αυτών διαστάσεων, καθότι αυτές έχουν ενσωματωθεί γεωγραφικά, διοικητικά και σε επίπεδο λειτουργικών και θεματικών πολιτικών. Ως εκ τούτου, κρίνεται σκόπιμο να αναδειχθεί η συμπληρωματικότητα των δύο διαστάσεων και να υπάρξει κατ’ αυτόν τον τρόπο η δυνατότητα πειραματισμού νέων μορφών διακυβέρνησης μεταξύ τους, ιδίως μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης και μέσω της ανάπτυξης των ψηφιακών τεχνολογιών. Μόνον όταν και οι δύο είναι ισχυρές μπορεί να επιτευχθεί μια οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά ισχυρή Ευρώπη και μια ενισχυμένη εδαφική συνοχή. Σε μια ευρωπαϊκή αστική πολιτική η εστίαση επικεντρώνεται σε όλες τις αστικές περιοχές και τις λειτουργικές γύρω περιοχές: όχι μόνον στις πρωτεύουσες και τις μεγάλες πόλεις, αλλά και στις μεσαίες και μικρές πόλεις που είναι καθοριστικής σημασίας για τις γύρω περιοχές.

6.

Το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα πρέπει να παρέχει επίσης καθοδήγηση για τις διαπραγματευτικές θέσεις της ΕΕ ενόψει της διάσκεψης Habitat III που θα πραγματοποιηθεί στο Κίτο στις 17-20 Οκτωβρίου 2016. Επιπλέον, και σύμφωνα με τον στόχο της ΕΕ να καταστεί ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας καθώς και την ανάγκη να αυξηθεί η συνοχή μεταξύ των εξωτερικών και εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ, η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει και να τονώσει τη διεθνή συνεργασία και την ανταλλαγή μεταξύ των δημοτικών αρχών.

7.

Για να εφαρμοστεί με επιτυχία το αστικό θεματολόγιο θα πρέπει, συν τοις άλλοις, να βασιστεί σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της διακυβέρνησης των αστικών κέντρων και των περιφερειών, η οποία θα συνεκτιμά το θεσμικό και το διοικητικό πλαίσιο.

8.

Στους καίριους παράγοντες για τη διαμόρφωση ενός αστικού θεματολογίου που να σέβεται την αρχή της επικουρικότητας και να διασφαλίζει την ανιούσα συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών περιλαμβάνονται τόσο η συμμετοχή των εκλεγμένων ΤΠΑ και των εθνικών και ευρωπαϊκών αντιπροσωπευτικών τους ενώσεων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσο και ένας ρόλος ευθύνης για αυτές κατά τη διαμόρφωση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και την εφαρμογή και την αξιολόγηση της πολιτικής συνοχής, με τήρηση του θεσμικού τους ρόλου.

Διαδικασία σχετικά με την υλοποίηση συγκεκριμένων βημάτων για ένα αστικό θεματολόγιο: το σύμφωνο του Άμστερνταμ

9.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την ολλανδική Προεδρία και με τη συμμετοχή πολυάριθμων ενδιαφερόμενων φορέων, δρομολόγησε τις προπαρασκευαστικές εργασίες για το σύμφωνο του Άμστερνταμ. Στόχος του προτεινόμενου συμφώνου είναι να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν τριετή σχέδια δράσης για ολοκληρωμένες πολιτικές όσον αφορά καίρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αστικές περιοχές στο πλαίσιο δώδεκα θεματικών εταιρικών σχέσεων.

Σκοπός των εταιρικών σχέσεων είναι να αποτελέσουν έναν καίριας σημασίας μηχανισμό υλοποίησης του αστικού θεματολογίου της ΕΕ. Θα επιτρέψουν τη συγκέντρωση αυξημένου αριθμού τομεακών πολιτικών με αντίκτυπο στις αστικές περιοχές της ΕΕ. Ζωτική σημασία για την επιτυχία των εταιρικών σχέσεων και της συντονιστικής επιτροπής του αστικού θεματολογίου της ΕΕ που θα επιτηρεί τη σχετική διαδικασία, θα έχει η εξασφάλιση στενής συνεργασίας με τις αρχές των μητροπολιτικών κέντρων και με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, με τα κράτη μέλη, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα (συμπεριλαμβανομένης της ΕτΠ) και τους ενδιαφερόμενους τοπικούς φορείς.

Η ΕτΠ υποστηρίζει την εστίαση του ενδιαφέροντος σε περιορισμένο αριθμό σημαντικών τομέων πολιτικής που θα καταστήσουν δυνατή την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων και θα καταδείξουν την προστιθέμενη αξία του αστικού θεματολογίου της ΕΕ. Ο κατάλογος με τα δώδεκα θέματα προτεραιότητας δεν είναι εξαντλητικός. Ακόμη, θα πρέπει να διαμορφωθούν εταιρικές σχέσεις και για άλλα ζητήματα για τα οποία απαιτούνται ολοκληρωμένες πολιτικές, όπως, για παράδειγμα, η συνεκτίμηση της σημασίας της πολιτιστικής και της τουριστικής διάστασης και του τουρισμού στην αστική ανάπτυξη, των νέων μορφών συμμετοχής χωρίς αποκλεισμούς, των καινοτομιών και των «έξυπνων πόλεων». Μια συνολική αξιολόγηση των θεματικών προτεραιοτήτων θα είναι, εντούτοις, δυνατή μόνον όταν θα έχουν αναπτυχθεί οι εταιρικές σχέσεις, δεδομένου ότι μόνον τότε θα μπορέσει να καταδειχθεί εάν και με ποιον τρόπο ενσωματώνονται σε αυτές τις προτεραιότητες ζωτικά θέματα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η απασχόληση των νέων. Η ΕτΠ επικροτεί το γεγονός ότι τέσσερις πιλοτικές εταιρικές σχέσεις (σχετικά με την «ποιότητα του αέρα», τη «στέγαση», την «αστική φτώχεια» και την «ένταξη των μεταναστών και των προσφύγων») έχουν ήδη ξεκινήσει τις εργασίες τους. Για τα μετέπειτα στάδια των εταιρικών σχέσεων, είναι σημαντικό να καθοριστεί εξαρχής ένα υψηλός βαθμός δέσμευσης, λόγου χάρη, με την ανά διετία υποβολή εκθέσεων προς την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ΕτΠ. Η ΕτΠ επισημαίνει επίσης το ενδεχόμενο οι θεματικές εταιρικές σχέσεις να συνεισφέρουν στο σχεδιασμό της μελλοντικής και στην αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση της συμμετοχής στις θεματικές εταιρικές σχέσεις —που υπολογίζεται ότι θα αριθμούν περίπου 15 εταίρους— και δεδομένου ότι οι Κάτω Χώρες έχουν ήδη αποφασίσει τη διάθεση 50 000 ευρώ για τη στήριξη καθεμιάς από αυτές τις εταιρικές σχέσεις, η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο χρηματοδότησης δράσεων παροχής τεχνικής βοήθειας για να διευκολυνθούν οι τοπικές αρχές που το επιθυμούν να γίνουν εταίροι.

10.

Η ανάπτυξη και η χρηματοδότηση των αστικών σχεδίων δράσης που προκύπτουν από θεματικές εταιρικές σχέσεις του συμφώνου του Άμστερνταμ ή από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το URBACT, θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζονται στα επιχειρησιακά προγράμματα της μελλοντικής περιόδου προγραμματισμού.

11.

Επιπλέον, είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαδραματίσει ισχυρό και δεσμευτικό ρόλο όσον αφορά τον συντονισμό. Ο ρόλος αυτός περιλαμβάνει τον διορισμό του Α’ αντιπροέδρου ως συντονιστή του αστικού θεματολογίου της ΕΕ· τούτος, στο πλαίσιο του ρόλου του, θα εγγυάται μια ισχυρή σύνδεση με το Θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Με αυτόν τον συντονισμό, θα μπορούσε επίσης να αντισταθμιστεί η αποσπασματική αντίληψη με την οποία αντιμετωπίζονται οι πόλεις, ως αποτέλεσμα της εκάστοτε εξειδικευμένης προσέγγισης των επιμέρους Γενικών Διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά συνέπεια, οι «έξυπνες πόλεις» και, στην περίπτωση των αγροτικών περιοχών, οι «έξυπνες περιφέρειες» δεν θα είναι «έξυπνες» μόνον από τεχνολογική άποψη, αλλά και από κοινωνική. Υπάρχει επίσης ανάγκη για μια ολοκληρωμένη πολιτική στο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ με τον εξορθολογισμό των έξυπνων πόλεων και των έξυπνων στρατηγικών εξειδίκευσης (RIS3). Προς τούτο είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια ολιστική προσέγγιση, ιδίως για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως οι ροές προσφύγων και οι αντίστοιχες ανάγκες για ένταξη. Επιπλέον, η ενσωμάτωση του αστικού θεματολογίου στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συνιστά άλλο ένα σημαντικό στοιχείο, το οποίο συμβάλλει στη διαφάνεια και στον δεσμευτικό χαρακτήρα της διαδικασίας.

12.

Η ΕτΠ επιμένει ότι πρέπει να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος, προκειμένου να βελτιωθεί η συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των αστικών και περιφερειακών δικτύων και άλλων ενδιαφερομένων φορέων, στην προετοιμασία και στην αξιολόγηση της πολιτικής της ΕΕ που επηρεάζει ή/και επικεντρώνεται σε αρχές που είναι υπεύθυνες για τις αστικές περιοχές.

13.

Επέκταση των αξιολογήσεων αντίκτυπου προκειμένου να συμπεριληφθεί η αστική διάσταση: το πιλοτικό σχέδιο, το οποίο δρομολογήθηκε με πρωτοβουλία της ΕτΠ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τις αξιολογήσεις εδαφικού αντίκτυπου, π.χ. για την αξιολόγηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, έχει καταδείξει ότι διατίθενται τα κατάλληλα μέσα που επιτρέπουν να ενσωματωθεί η εδαφική διάσταση στις αξιολογήσεις αντίκτυπου. Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, είναι το γεγονός ότι με το εν λόγω πιλοτικό σχέδιο καταδείχθηκαν το μεγάλο ενδιαφέρον, η βούληση και η ικανότητα των πόλεων και των περιφερειών να συμμετάσχουν ενεργά στις σχετικές δράσεις και να παρέχουν την αναγκαία συμβολή.

14.

Είναι αναγκαίο να προαχθεί η ανταλλαγή γνώσεων και η συνεργασία μεταξύ των πόλεων για την προώθηση ανταλλαγών τεχνογνωσίας και ορθών πρακτικών μεταξύ πόλεων και τοπικών αρχών όσο το δυνατόν περισσότερο. Η συλλογή δεδομένων για θέματα αστικής ανάπτυξης θα πρέπει να εξετάζεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και να περιορίζεται στο απολύτως αναγκαίο.

15.

Η ΕτΠ εξακολουθεί να ζητεί τη συστηματική επανεξέταση των δυνατοτήτων για τη βελτίωση της στήριξης των πόλεων και των αστικών κέντρων, καθώς και των λειτουργικών τους περιοχών. Θα μπορούσαν να διερευνηθούν οι ακόλουθες λύσεις:

Ενίσχυση της ανταλλαγής γνώσεων σχετικά με τον συντονισμό των υφιστάμενων μέσων και των χρηματοδοτικών πόρων για τις πόλεις και τα αστικά κέντρα και την πρόσβαση σε αυτά σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Ενθάρρυνση, ειδικότερα των κρατών μελών, να χρησιμοποιούν περισσότερο τα υφιστάμενα μέσα για την αστική διάσταση της πολιτικής για τη συνοχή, όπως οι ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις (ΟΕΕ). Πρέπει δε να έχουν χαρακτήρα στρατηγικών βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, οι οποίες καθορίζουν μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν όλο το λειτουργικό περιβάλλον της αστικής περιοχής και απαιτούν τη συνεργασία όλων των εταίρων στον τομέα αυτό. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την περίοδο προγραμματισμού μετά το 2020, θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν οι δυνατότητες ανάπτυξης ενός ειδικού ενωσιακού μηχανισμού για τη στήριξη της ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που να υπερβαίνει τα διαρθρωτικά ταμεία και να ενισχύει τις συνδέσεις μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων της ΕΕ.

Συμμετοχή των δημοτικών αρχών στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και τη δοκιμή πειραματικών προσεγγίσεων, όπως οι καινοτόμες αστικές δράσεις.

Ενίσχυση της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας, η οποία συνδέεται με την ξεχωριστή προβολή της χρηματοδοτικής παρέμβασης της ΕΕ στις πόλεις και στις αστικές περιοχές, με την εστίαση των δράσεων, στη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, στις βέλτιστες πρακτικές καθώς και σε μια πολιτική στήριξης των πόλεων διαφόρων διαστάσεων και των γύρω από αυτές λειτουργικών περιοχών προσανατολισμένη στα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, της διαχείρισης και της υλοποίησης των κονδυλίων των ταμείων της ΕΕ.

Διατήρηση της ευελιξίας της στήριξης για τις πόλεις και τις αστικές περιοχές, ούτως ώστε να είναι εφικτή η ανταπόκριση σε επικείμενες απρόσμενες προκλήσεις και ανάγκες.

Αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών (European Investment Advisory Hub) που έχει δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με σκοπό τη συστηματική χρήση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΤΕπ για τις πόλεις και τα αστικά κέντρα.

Βελτίωση της σύνδεσης μεταξύ της ενωσιακής χρηματοδότησης και των ιδιωτικών επενδύσεων, εξασφάλιση χρηματοδοτικής στήριξης και χρήση χρηματοδοτικών μηχανισμών για τις αστικές περιοχές. Η χρηματοδότηση αστικών έργων θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από καινοτομία και να συμπεριλαμβάνει τη δυνατότητα πειραματισμού. Αποδοχή ως συγχρηματοδότησης της χρηματοδοτικής συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα.

Συλλογή συνεισφορών από τις πόλεις με σκοπό την απλοποίηση των ΕΔΕΤ.

Συμμετοχή των πόλεων, σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο, στην αναθεώρηση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων.

Αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός των κριτηρίων αξιολόγησης των αστικών δράσεων, όσον αφορά όχι μόνο την ποιότητα της αποτελεσματικότητας των μεμονωμένων δράσεων και σχεδίων, αλλά και τα ουσιαστικά σημεία αναφοράς για τη μέτρηση και την αξιολόγηση του πραγματικού αντίκτυπου των πολιτικών αυτών στην ποιότητα των εδαφικών μετασχηματισμών.

Περαιτέρω ανάπτυξη ήπιων μέσων παροχής κινήτρων, όπως το Βραβείο Πράσινης Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

16.

Λόγω της αυξανόμενης σημασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου ως μέσου συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, η ΕτΠ ζητεί να συνυπολογίζονται δεόντως οι αστικές και οι αγροτικές πτυχές στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί με την έγκαιρη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην ετήσια προετοιμασία των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων από τα κράτη μέλη. Για το σκοπό αυτό, σημαντικό ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο σε κάθε κράτος μέλος.

17.

Η ΕτΠ τονίζει, επίσης, τη δυναμική και τις ικανότητες των αστικών δικτύων που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όσον αφορά το σύμφωνο των Δημάρχων, το οποίο συγκεντρώνει 6 000 τοπικές και περιφερειακές αρχές που έχουν δεσμευθεί να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά ποσοστό υψηλότερο των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2020, η ΕτΠ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει το ρόλο του εν λόγω συμφώνου με σκοπό την επέκταση των δραστηριοτήτων του και μετά το 2020 και την ανάδειξή του σε φορέα συγκεκριμένων συμβολών εκ μέρους των πόλεων και των περιφερειών με αντικείμενο την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής σε ένα ευρύτερο ενωσιακό πλαίσιο (4).

18.

Το σύμφωνο του Άμστερνταμ θα πρέπει να οδηγήσει στη σύναψη δεσμευτικής συμφωνίας για τη διαδικασία εφαρμογής του αστικού θεματολογίου. Οι οκτώ εταιρικές σχέσεις που δεν έχουν δρομολογηθεί ακόμη θα πρέπει να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατόν. Θα πρέπει να προβλεφθεί έγκαιρη επανεξέταση του θεματικού καταλόγου, προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον οι εταιρικές σχέσεις συνυπολογίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία της αστικής πραγματικότητας. Η ΕτΠ επιδοκιμάζει την πρόταση της ολλανδικής Προεδρίας που περιέχεται στο σχέδιο του συμφώνου του Άμστερνταμ, σύμφωνα με την οποία διατομεακά ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, η διακυβέρνηση των αστικών περιοχών, η διακυβέρνηση υπεράνω των διοικητικών ορίων —συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας αστικών και αγροτικών περιοχών και της διασυνοριακής συνεργασίας— ή η ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών κοινής ωφελείας, θα πρέπει να ενσωματωθούν σε όλο το φάσμα των θεματικών εταιρικών σχέσεων. Σχετικά με αυτήν την πτυχή, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι στο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα τηρηθούν οι διατάξεις που ορίζονται στο άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και στο πρωτόκολλο 26, οι οποίες προβλέπουν την αυτονομία της τοπικής και της περιφερειακής αυτοδιοίκησης καθώς και τα συναφή περιθώρια διακριτικής ευχέρειας κατά την έννοια του πρωτογενούς δικαίου της ΕΕ, και, ειδικότερα, ότι θα εξασφαλιστεί η θεματική ενσωμάτωση των δημοτικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

19.

Πέρα από τα όργανα και την υποχρεωτική υποβολή εκθέσεων που προβλέπονται στο σύμφωνο του Άμστερνταμ, πρέπει να καθοριστεί η τακτική υποβολή εκθέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την ΕτΠ, ούτως ώστε να διασφαλιστεί μια διαφανής και ευρέως προσβάσιμη διαδικασία (5) την οποία θα μπορούν να παρακολουθούν όχι μόνον οι άμεσα ενδιαφερόμενοι αλλά και το ευρύτερο ενδιαφερόμενο κοινό.

20.

Προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλός βαθμός δεσμευτικού χαρακτήρα του αστικού θεματολογίου για τις μελλοντικές Προεδρίες του Συμβουλίου, το σύμφωνο του Άμστερνταμ, μετά την υιοθέτησή του από το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Αστικής Ανάπτυξης στις 30 Μαΐου 2016, θα πρέπει να τροφοδοτήσει τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων που θα διεξαχθεί τον Ιούνιο του 2016. Αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με έκκληση προς τις μελλοντικές Προεδρίες του Συμβουλίου προκειμένου να ενσωματώσουν το αστικό θεματολόγιο στα αντίστοιχα προγράμματα εργασίας τους.

Στο πλαίσιο της σλοβακικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, θα πρέπει, έως το τέλος του 2016, να εκπονηθεί αρχική έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των εταιρικών σχέσεων.

21.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η δέσμευση ως προς τη χάραξη μελλοντικών πολιτικών και τη βιωσιμότητα στο πλαίσιο του αστικού θεματολογίου, θα πρέπει να καταρτιστεί Λευκή Βίβλος η οποία θα αξιολογεί και θα συστηματοποιεί τα αποτελέσματα των εταιρικών σχέσεων και θα περιγράφει τα στοιχεία μιας καλύτερης διακυβέρνησης έτσι ώστε να μπορούν να μεταφερθούν αλλού. Συνεπώς, θα εξασφαλιστούν αφενός ο δεσμευτικός χαρακτήρας της πολιτικής και, αφετέρου, η αύξηση της διαφάνειας. Ωστόσο, η Λευκή Βίβλος θα πρέπει να εκπονηθεί μόνον μετά την ολοκλήρωση της τριετούς περιόδου ισχύος των εταιρικών σχέσεων και, συγκεκριμένα, το 2017, αφού πρώτα πραγματοποιηθεί ενδιάμεση επανεξέταση, η Λευκή Βίβλος θα πρέπει να συνοψίζει και να συστηματοποιεί τις αποκτηθείσες εμπειρίες οι οποίες θα πρέπει, στη συνέχεια, να τροφοδοτήσουν την προετοιμασία της νέας περιόδου προγραμματισμού των μελλοντικών Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων από το 2021 και της στρατηγικής που θα διαδεχθεί την «Ευρώπη 2020».

Βρυξέλλες, 7 Απριλίου 2016

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Markku MARKKULA


(1)  Γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Εδαφική προοπτική για το 2050, ποιο είναι το μέλλον;», CDR 4285/2015.

(2)  Μελέτη της ΕτΠ με τίτλο «The growth potential of an integrated EU Urban Agenda (Το δυναμικό ανάπτυξης ενός ολοκληρωμένου αστικού θεματολογίου της ΕΕ)», τελική έκθεση, 8 Ιανουαρίου 2016.

(3)  ΕΕ C 271 της 19.8.2014, σ. 11.

(4)   Βλέπε γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα το μέλλον του συμφώνου των Δημάρχων, 4 Δεκεμβρίου 2015 (ΕΕ C 51 της 10.2.2016, σ. 43).

(5)  Για την εκπόνηση της παρούσας γνωμοδότησης, η εισηγήτρια διεξήγαγε μια μη αντιπροσωπευτική έρευνα σχετικά με το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ και την κατάρτιση του συμφώνου του Άμστερνταμ, από την οποία προέκυψαν ορισμένα αποτελέσματα τα οποία θα πρέπει να τροφοδοτήσουν τις μελλοντικές εργασίες. Μεταξύ άλλων, θα μπορούσαν να εξαχθούν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Η διαδικασία του αστικού θεματολογίου φαίνεται να αναγνωρίζεται και να αξιοποιείται, όταν τούτο ισχύει, μόνον από τις μεγάλες πόλεις.

Διαπιστώνεται έλλειψη ευρείας συμμετοχής και διαφάνειας. Υπάρχει σχεδόν καθολική επίγνωση των «διαύλων» επικοινωνίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση και βοήθεια για συγκεκριμένα θέματα ή ζητήματα.

Μετάβαση από τη διαβούλευση στη συνεργασία.

Τα δώδεκα θέματα των εταιρικών σχέσεων δεν είναι, σε καμία περίπτωση, εξίσου γνωστά και δεν θεωρούνται πλήρη· αντίθετα, συνιστάται επανεξέταση, ανάπτυξη του περιεχόμενου τους, επικαιροποίησή τους ή/και προσαρμογή τους.