15.1.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 13/83


Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οι κλάδοι της δημιουργίας και του πολιτισμού — ένα ευρωπαϊκό πλεονέκτημα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2016/C 013/13)

Εισηγήτρια:

η κ. Emmanuelle BUTAUD-STUBBS

Συνεισηγητής:

ο κ. Νικόλαος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Στις 22 Ιανουαρίου 2015, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του εσωτερικού της κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

«Οι κλάδοι της δημιουργίας και του πολιτισμού — ένα ευρωπαϊκό πλεονέκτημα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό».

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Η συμβουλευτική επιτροπή βιομηχανικών μεταλλαγών (CCMI), στην οποία ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή της στις 15 Ιουλίου 2015.

Κατά την 510η σύνοδο ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε στις 16 και 17 Σεπτεμβρίου 2015 (συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 215 ψήφους υπέρ και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ζητά από την Επιτροπή να χαράξει μια πολυετή στρατηγική για την ανάπτυξή τους.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ειδικότερα ότι οι κλάδοι αυτοί, που συμβάλουν στη διεθνή ακτινοβολία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να συμπεριληφθούν στον προβληματισμό που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενόψει της ανακοίνωσης που αναμένεται το φθινόπωρο του 2015 σχετικά με μια νέα στρατηγική για θέματα εμπορικής πολιτικής.

1.3.

Δεδομένης της εξέλιξης της αγοράς εργασίας σε ορισμένα κράτη μέλη, καθίσταται αναγκαίο να συνυπολογίζονται με καταλληλότερο τρόπο οι ανάγκες των εργαζομένων με ιδιότυπες σχέσεις εργασίας σε θέματα συνθηκών εργασίας, υγείας και ασφάλειας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της εντατικοποίησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων, ιδίως στον κλάδο των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού, στα πλαίσια των εθνικών παραδόσεων.

1.4.

Πολλά άλλα θέματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής: η προσαρμογή στις νέες ανάγκες της αγοράς, η ενίσχυση της κινητικότητας των επαγγελματιών του κλάδου, τα εργαλεία και οι πολιτικές κατάρτισης και εκπαίδευσης και η ανάπτυξη της συμμετοχικής χρηματοδότησης (πλατφόρμες crowdfunding).

1.5.

Η προαγωγή των αξιών της ΕΕ —σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα δικαιωμάτων, προστασία μειονοτήτων κ.λπ.— θα ήταν σκόπιμο να ανατεθεί εν μέρει σε «δημιουργούς», περισσότερο ικανούς να προσελκύσουν το νεανικό κοινό χάρη σε εφαρμογές, βίντεο, παιχνίδια, κόμικς κ.ά.

1.6.

Για αυτούς τους κλάδους, που δεν κατορθώνουν όλοι να «δεσμεύσουν» αξία, το ζήτημα της οικονομικής αποτίμησης των άυλων στοιχείων του ενεργητικού τους —πελατολόγιο, φήμη και κύρος, εμπορικά σήματα, τεχνογνωσία—, που είναι διαρκή και αποτελούν πηγή μελλοντικών κερδών, είναι ουσιώδες.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υποστηρίζει εδώ και πάνω από 11 έτη την ανάπτυξη των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού. Πολύ πριν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύσει, το 2012, την ανακοίνωσή της με τίτλο «Ώθηση στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στην ΕΕ» (1), είχαν ήδη εκδοθεί πολλές γνωμοδοτήσεις μεταξύ 2004 και 2014 (2).

2.2.

Οι κλάδοι της δημιουργίας και του πολιτισμού καταλαμβάνουν στρατηγική θέση στην ευρωπαϊκή κοινωνία, που τους επιτρέπει να προωθούν την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη («Ευρώπη 2020»), καθώς έχει αποδειχθεί (3) ότι ένα από τα χαρακτηριστικά των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού είναι η ικανότητά τους να καινοτομούν, η οποία είναι ισχυρότερη σε σχέση με άλλους οικονομικούς κλάδους.

2.3.

Πρέπει να υπογραμμιστεί, εξάλλου, ο ιδιαίτερος ρόλος που διαδραματίζουν οι κλάδοι της δημιουργίας και του πολιτισμού στην ευρωπαϊκή κοινωνία όσον αφορά την προαγωγή του πλουραλισμού και της πολιτιστικής πολυμορφίας, καθώς και της ευρωπαϊκής ταυτότητας (4).

2.4.

Τον Ιανουάριο του 2015 το προεδρείο της ΕΟΚΕ αποφάσισε να εγκρίνει την εκπόνηση νέας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας για τους κλάδους της δημιουργίας και του πολιτισμού, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν ένα ευρωπαϊκό πλεονέκτημα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Κορέα, για παράδειγμα, χαράσσουν αποτελεσματικές στρατηγικές «ήπιας δύναμης» με σκοπό να διαδώσουν τον πολιτισμό τους και τον τρόπο ζωής τους και να στηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη των επιχειρήσεων σύλληψης, παραγωγής και διάδοσης προϊόντων και υπηρεσιών πολιτισμικού περιεχομένου.

2.5.

Ποιοι είναι οι αποφασιστικοί παράγοντες που εξηγούν γιατί η ΕΟΚΕ εκδηλώνει, εκ νέου, ενδιαφέρον για την ανάπτυξη αυτών των κλάδων;

2.5.1.

Κατ’ αρχάς, η βαρύτητά τους στην ευρωπαϊκή οικονομία είναι ολοένα και μεγαλύτερη. Εάν ληφθούν υπόψη οι διάφοροι ορισμοί και οι τελευταίες διαθέσιμες στατιστικές, οι κλάδοι της δημιουργίας και του πολιτισμού συγκαταλέγονται στους πλέον δυναμικούς της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σε μελέτη του γραφείου συμβούλων TERA για την περίοδο 2008-2011 (5), επισημαίνεται ότι η συμβολή των κλάδων αυτών στο ευρωπαϊκό ΑΕγχΠ ανέρχεται σε 4,4 % (αποκλειστικά για τους κλάδους δημιουργίας, «core industries») έως 6,8 % (εάν συμπεριληφθούν και όσοι έχουν μεγάλη εξάρτηση από αυτούς, «non-core industries»). Η συμβολή τους στην απασχόληση αντιπροσωπεύει αντιστοίχως 8,3 εκατ. θέσεις εργασίας, ήτοι 3,8 % του συνόλου του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ, για τους καθαυτό κλάδους δημιουργίας («core industries») και 14 εκατ. θέσεις, ήτοι 6,5 % του συνολικού ενεργού πληθυσμού της ΕΕ, εάν συμπεριληφθούν και όλοι οι κλάδοι που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτούς («non-core industries»). Συνεπώς, οι κλάδοι αυτοί είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εργοδότης στην ΕΕ, μετά την οικοδομή και τα ποτά.

2.5.2.

Τα υψηλά δημόσια χρέη οδήγησαν τα κράτη και τις τοπικές αρχές σε μείωση του ύψους των επιχορηγήσεων προς τους πολιτιστικούς και μουσικούς συλλόγους, τα θέατρα, τον καλλιτεχνικό και πειραματικό κινηματογράφο, τις ορχήστρες. Τα μεγάλα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης με δημόσια χρηματοδότηση αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε πολλά κράτη μέλη, όπως και ο γραπτός Τύπος, το οικονομικό πρότυπο του οποίου διέρχεται κρίση λόγω της ψηφιακής επανάστασης.

2.5.3.

Τον Ιούνιο του 2013 άρχισαν διαπραγματεύσεις για μια διατλαντική εταιρική σχέση, και έχουν ήδη πραγματοποιηθεί εννέα γύροι διαπραγματεύσεων. Η εξαίρεση του πολιτισμού αναγνωρίστηκε εξαρχής, και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο στο ψήφισμα της 23ης Μαΐου 2013 σχετικά με τις εμπορικές και επενδυτικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (6), ζητά «να αναφέρεται ρητώς στη διαπραγματευτική εντολή η εξαίρεση των υπηρεσιών παροχής πολιτιστικού και οπτικοακουστικού περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτυακού περιεχομένου».

2.5.4.

Το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», για το οποίο η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να εκφράσει άποψη (7), τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ και διαθέτει προϋπολογισμό ύψους 1,46 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο 2014-2020.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.    Ερωτήματα σχετικά με την οικονομική εξέλιξη του τομέα

3.1.1.

Πολλοί εμβληματικοί κλάδοι του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της δημιουργίας αποδυναμώθηκαν από την κρίση:

οι συναυλίες και οι ορχήστρες κλασικής και παραδοσιακής μουσικής,

τα φεστιβάλ λυρικής τέχνης και θεάτρου,

ο ευρωπαϊκός κλάδος των κόμικς πλήττεται από την πειρατεία,

οι δραστηριότητες οπτικοακουστικής παραγωγής που προορίζονται για δημόσιους τηλεοπτικούς σταθμούς υφίστανται ενίοτε σημαντικές μειώσεις προϋπολογισμού.

3.1.2.

Τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat για την περίοδο 2009-2013 επιβεβαιώνουν μια μείωση των θέσεων απασχόλησης σε κλάδους όπως οι εκδόσεις στη Γαλλία (146 000 εργαζόμενοι το 2009 έναντι 112 000 το 2013) ή οι δραστηριότητες προγραμματισμού και κινηματογράφησης στην Πολωνία (25 000 εργαζόμενοι το 2009 έναντι 19 600 το 2013).

3.1.3.

Αντίθετα, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, στο Δουβλίνο, με τίτλο «Arts, Entertainment and Recreation: working conditions and job quality» (Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία: συνθήκες εργασίας και ποιότητα απασχόλησης) (8), η απασχόληση στους κλάδους των τεχνών, της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας αυξήθηκε ελαφρώς στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ 2010 και 2012: + 2 %. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το ποσοστό των εργαζομένων σε αυτούς τους κλάδους είναι αρκετά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (1,6 % του ενεργού πληθυσμού): 2,6 % στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Εσθονία, 2,5 % στη Σουηδία (14 % των επιχειρήσεων και 8 % του ΑΕγχΠ) και 2,3 % στη Λετονία.

3.2.    Η διάρθρωση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη 2014-2020» εγείρει ζητήματα σχετικά με τη χρηματοδότηση και τα τοπικά κέντρα διασύνδεσης

3.2.1.

Η αναγκαιότητα για τις επιχειρήσεις των κλάδων της δημιουργίας να καταφεύγουν στη δημόσια χρηματοδότηση οφείλεται στη δυσκολία τους να διαμορφώσουν πρότυπα εσόδων που να τους επιτρέπουν τη «δέσμευση» αξίας. Εάν οι ΜΜΕ λάμβαναν καθοδήγηση όσον αφορά τη διαμόρφωση επιχειρηματικών προτύπων και προτύπων εσόδων που να επιτρέπουν τη δημιουργία και τη δέσμευση αξίας, θα περιοριζόταν η εξάρτησή τους από τις δημόσιες επιχορηγήσεις.

3.2.2.

Στο παρελθόν, η ΕΟΚΕ εξέφρασε τις αμφιβολίες της για τον νέο χρηματοδοτικό μηχανισμό που σχεδιάστηκε για να διευκολύνει την πρόσβαση των ΜΜΕ και άλλων φορέων του κλάδου στη χρηματοδότηση. Η έλλειψη εμπειρογνωμοσύνης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (ΕΤΕ) στον πολιτιστικό τομέα είχε υπογραμμιστεί (9). Ωστόσο, η διαχείριση της τομεακής εγγύησης των 121 εκατ. ευρώ ανατέθηκε στον συγκεκριμένο φορέα.

3.2.3.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», αυτή η εγγύηση πρέπει να επιφέρει μόχλευση 5,7 %, πράγμα που συνεπάγεται τη διάθεση περίπου 700 εκατ. ευρώ σε διαδικασία υποβολής προσφορών και επιτρέπει να επιλεγούν οργανισμοί επιφορτισμένοι με την ενίσχυση των διοικητικών ικανοτήτων για λογαριασμό του μηχανισμού εγγυοδοσίας.

3.2.4.

Θα ήταν επίσης ενδιαφέρον να διαφοροποιηθούν οι τρόποι χρηματοδότησης. Το «crowdfunding» —μεταξύ άλλων το διασυνοριακό— διευκολύνει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση έργων και περιορίζει τον κίνδυνο για τους επενδυτές (La Tribune, 11 Φεβρουαρίου 2014).

3.2.5.

Γενικότερα, τίθεται το ζήτημα της οικονομικής αξιολόγησης των άυλων στοιχείων του ενεργητικού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία των άυλων στοιχείων του ενεργητικού, αλλά δεν προτείνει καμία κοινή μέθοδο οικονομικής αποτίμησής τους.

3.2.6.

Ανεπάρκεια των τοπικών κέντρων διασύνδεσης: υπάρχουν από ένα ως τέσσερα γραφεία του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» σε κάθε κράτος μέλος, είτε στην πρωτεύουσα είτε σε μια μητρόπολη. Η πυκνότητα του δικτύου μάλλον δεν επαρκεί για να εξασφαλιστεί η προώθηση των προγραμμάτων στο σύνολο των περιοχών που έχουν σαφή προσανατολισμό προς τους κλάδους της δημιουργίας και του πολιτισμού.

3.3.    Προσαρμογή του δικαιώματος διανοητικής ιδιοκτησίας υπό το πρίσμα της ψηφιακής επανάστασης

3.3.1.

Η αναθεώρηση της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) για το δικαίωμα του δημιουργού είναι υπό συζήτηση αυτή τη στιγμή, κυρίως με βάση την ανακοίνωση της 19ης Μαΐου 2010 [COM(2010) 245 final] «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη», και πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σε ευαίσθητα ζητήματα:

πρέπει να θεσπιστεί ένας ενιαίος ευρωπαϊκός τίτλος δικαιώματος δημιουργού;

πώς θα προσαρμοστεί στις νέες μορφές πολιτιστικής έκφρασης το δικαίωμα του δημιουργού, το οποίο υφίσταται σε ιδιαίτερα ποικίλες και πολύπλοκες μορφές σε εθνικό επίπεδο;

είναι επιθυμητό να εναρμονιστεί στην ΕΕ η διάρκεια προστασίας του δικαιώματος του δημιουργού;

έχει προβλέψει ο νομοθέτης την επανάσταση του τρισδιάστατου εκτυπωτή;

3.3.2.

Ένα άλλο ευαίσθητο θέμα αφορά την αμοιβή των δημιουργών και των καλλιτεχνών/ερμηνευτών σε σχέση με τα έσοδα που αποφέρει η διαδικτυακή εκμετάλλευση των έργων και των ερμηνειών τους.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ επιμένει στην αναγκαιότητα ενός ισορροπημένου καθεστώτος που θα επιτρέπει να λαμβάνουν δίκαιη και ισότιμη αμοιβή όλοι οι δικαιούχοι, ιδίως οι δημιουργοί περιεχομένου, οι καλλιτέχνες/ερμηνευτές και οι παραγωγοί.

3.3.4.

Σημαντικό είναι επίσης να παρασχεθεί συνδρομή στις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού, προκειμένου να προστατεύουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας τους (11), ιδίως στους κλάδους της μόδας και του σχεδίου.

3.3.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδείξει συνέπεια αναθεωρώντας επίσης την οδηγία 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) για το ηλεκτρονικό εμπόριο προκειμένου να προωθήσει την ανάληψη ευθυνών από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (φορείς/δικαιούχοι, εξυπηρετητές, μηχανές αναζήτησης, φορείς παροχής μέσων πληρωμής κ.λπ.) για την καταπολέμηση της πειρατείας.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.    Άμεση ανάγκη εδαφικών μηχανισμών παροχής κινήτρων

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι τυχόν μορφές συνεργασίας θα εφαρμοστούν —ή όχι— σε τοπικό επίπεδο. Τονίζει τον καίριο ρόλο των πολιτιστικών συνεργατικών σχηματισμών, των δημιουργικών περιοχών, των εύκολα προσπελάσιμων χώρων συναντήσεων που διατίθενται δωρεάν από τους δήμους και τις περιφέρειες, όπως απέδειξαν πολλές μαρτυρίες (Βαλονία, περιφέρεια Ροδανού-Άλπεων) κατά την ακρόαση της 15ης Ιουνίου 2015. Οι εμπειρογνώμονες του ευρωπαϊκού δικτύου, στην έκθεσή τους για την ανθεκτικότητα των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού (13), εκτιμούν ότι οι δημόσιες πολιτικές που αποσκοπούν στην προαγωγή του πολιτισμού και της δημιουργίας φαίνεται να έχουν πολύ πιο σημαντικό αντίκτυπο σε υποεθνικό επίπεδο.

4.1.2.

Το ετήσιο πρόγραμμα εφαρμογής της πρωτοβουλίας «Δημιουργική Ευρώπη» προβλέπει τη διάθεση 4,9 εκατ. ευρώ σε γραφεία του προγράμματος. Αυτά τα γραφεία είναι υπερβολικά λίγα και βρίσκονται στις πρωτεύουσες ή σε μητροπόλεις, πράγμα που δεν εξασφαλίζει κατ’ ανάγκη την καλύτερη δυνατή παρουσία σε σχέση με τον τόπο όπου βρίσκονται οι ενδιαφερόμενοι παράγοντες.

4.2.    Απαραίτητη αντιμετώπιση της συχνά επισφαλούς κατάστασης των απασχολούμενων στους κλάδους της δημιουργίας και του πολιτισμού με ιδιότυπες σχέσεις εργασίας (εκτός κλάδου πολυτελείας)

4.2.1.

Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2014, αφιερωμένη στις σχέσεις εργασίας στον κλάδο των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού (14), αριθμούνται:

2,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στους κλάδους των εκδόσεων, του βίντεο, της τηλεόρασης,

1,2 εκατομμύρια άτομα στον κλάδο της τυπογραφίας και της αναπαραγωγής διαφόρων μέσων,

1 εκατομμύριο καλλιτέχνες, εκ των οποίων οι μισοί υπό καθεστώς «αυτοεπιχειρηματία».

4.2.2.

Στην πλειονότητα αυτών των επαγγελμάτων, ιδίως δε στον τομέα των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού, η ιδιότυπη απασχόληση έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες, με την αύξηση των συμβάσεων μερικής απασχόλησης και ορισμένου χρόνου, της προσωρινής απασχόλησης, της οικονομικά εξαρτώμενης αυτοαπασχόλησης.

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα σημεία συναίνεσης που υιοθετήθηκαν από τη ΔΟΕ τον Μάιο του 2014 (15) επιβεβαιώνοντας ότι «οι θεμελιώδεις αρχές και τα θεμελιώδη δικαιώματα στην εργασία πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους τους εργαζόμενους του κλάδου των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού, όποια κι αν είναι η φύση της σχέσης εργασίας τους». Διαπιστώνει δε ότι ορισμένοι εργαζόμενοι στους κλάδους των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού δεν απολαύουν επαρκούς κοινωνικής προστασίας (ανεργία, συνταξιοδότηση, κοινωνική ασφάλιση κ.λπ.) και ότι ενίοτε η αυξημένη προσφυγή σε υπεργολαβία και η ύπαρξη πολύ διαφορετικών καθεστώτων μεταξύ των εργαζομένων στους κλάδους αυτούς με ιδιότυπες σχέσεις εργασίας ενδέχεται να αυξάνει τους κινδύνους σε θέματα υγείας και ασφάλειας.

4.2.4.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της εντατικοποίησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων στους διάφορους αυτούς κλάδους, με σκοπό να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας.

4.2.5.

Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει φιλόδοξη δέσμη νομοθετικών μέτρων σχετικά με την κινητικότητα, βάσει των οποίων να επιλύονται δεόντως τα προβλήματα κινητικότητας εντός της ΕΕ των επαγγελματιών των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού και να διευκολύνεται η έκδοση θεώρησης για ανταλλαγές με τις τρίτες χώρες.

4.3.    Αναμενόμενες αλλαγές στα εργαλεία εκπαίδευσης και κατάρτισης στους κλάδους της δημιουργίας και του πολιτισμού

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει την ανάγκη να γίνει ευρύτερα γνωστός ο κλάδος της δημιουργίας μέσα από τη βασική εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, σύμφωνα με το περιεχόμενο του Διεθνούς Χάρτη Καλλιτεχνικής Βιοτεχνίας (16).

4.3.2.

Πρέπει να υπογραμμιστεί ο μείζων ρόλος των δημόσιων υπηρεσιών ραδιοτηλεόρασης ως κυρίαρχων μέσων πολιτιστικής εκπαίδευσης και μετάδοσης εκπομπών με περιεχόμενο κυρίως λογοτεχνικό, ιστορικό ή καλλιτεχνικό.

4.3.3.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά επίσης ότι, σε μια περίοδο ταχείας εξέλιξης των οικονομικών προτύπων, που συνδέεται ιδίως με τις αλλαγές συνηθειών των καταναλωτών, θα έπρεπε να παρέχονται μαθήματα οικονομικών, διαχείρισης και στρατηγικής στο πλαίσιο της κατάρτισης στα επαγγέλματα του χώρου της δημιουργίας και του πολιτισμού. Οι διευθύνοντες και οι επιχειρηματίες των κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού πρέπει επίσης να έχουν πρόσβαση σε αυτού του είδους την κατάρτιση, στο πλαίσιο της διαρκούς επαγγελματικής επιμόρφωσης.

4.3.4.

Η ΕΟΚΕ σε πολλές γνωμοδοτήσεις έχει επιμείνει στη σημασία της κατάρτισης για τη μετάδοση σπάνιας τεχνογνωσίας που προέρχεται από τη βιοτεχνία. Όμως αυτό που γίνεται όλο και περισσότερο καταφανές σε πολλά κράτη μέλη είναι η αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ του περιεχομένου της μάθησης και των αναγκών της αγοράς, η οποία έχει οδηγήσει ορισμένους φορείς της κοινωνίας πολιτών να ασχοληθούν με τον τομέα της κατάρτισης δημιουργώντας ιδιωτικά ιδρύματα ή οργανώνοντας —βάσει σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα— σύντομους κύκλους κατάρτισης (τεσσάρων εβδομάδων), καθαρά πρακτικού προσανατολισμού, επικεντρωμένους σε ένα επάγγελμα, που προσφέρουν τη δυνατότητα σε νέους —διπλωματούχους ή όχι— να εργαστούν αποτελεσματικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.

4.3.5.

Το ευρωπαϊκό συμβούλιο δεξιοτήτων για τους τομείς των οπτικοακουστικών μέσων και του ζωντανού θεάματος άρχισε τις εργασίες του τον Νοέμβριο του 2014. Η ΕΟΚΕ ενδιαφέρεται για τις εργασίες του, που αναμένεται να οδηγήσουν σε καλύτερη πρόβλεψη των αναγκών όσον αφορά την αρχική κατάρτιση και τη διαρκή επιμόρφωση.

4.3.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό, σε αυτό το πλαίσιο, οι κοινωνικοί εταίροι και το ευρωπαϊκό συμβούλιο δεξιοτήτων να είναι στενά συνδεδεμένοι με τις δραστηριότητες της ESCO (17) (πολύγλωσση ευρωπαϊκή ταξινόμηση δεξιοτήτων, ικανοτήτων, προσόντων και επαγγελμάτων).

4.3.7.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αυξηθούν οι συνέργειες μεταξύ «συμμαχιών γνώσης» του προγράμματος Erasmus+ και του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη».

4.4.    Επαγρύπνηση όσον αφορά τις στρατηγικές των παγκόσμιων ανταγωνιστών μας

4.4.1.

Η ΕΟΚΕ ζητά να ληφθούν υπόψη όλες οι διαστάσεις αυτού του τομέα (απασχόληση, ικανότητες, κατάρτιση, διανοητική ιδιοκτησία κ.λπ.) λόγω της βαρύτητάς του στην οικονομία. Η εξωτερική διάσταση πρέπει να ενσωματωθεί στις διμερείς και πολυμερείς διαπραγματεύσεις που είναι σε εξέλιξη. Πράγματι, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες με σημαντικό δημιουργικό και πολιτιστικό περιεχόμενο αντιπροσωπεύουν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο των εξαγωγών της ΕΕ. Τα προϊόντα πολυτελείας αντιπροσωπεύουν, σύμφωνα με την ECCIA, περίπου το 17 % του συνόλου των ευρωπαϊκών εξαγωγών το 2013.

4.4.2.

Η συνεκτίμηση των ιδιαιτεροτήτων αυτών των κλάδων από άποψη περιεχομένου επιβάλλει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και στη ρύθμιση του ηλεκτρονικού εμπορίου.

4.5.    Ανάπτυξη μιας ελκυστικής αφήγησης για τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

4.5.1.

Οι αξίες της ΕΕ αξίζει να προαχθούν και να διαδοθούν υπό ελκυστική μορφή στα κοινωνικά δίκτυα.

4.5.2.

Μια πρόσκληση για υποβολή έργων από κινηματογραφιστές, γραφίστες, σχεδιαστές, μουσικούς κ.λπ. θα επέτρεπε την ανάπτυξη περιεχομένων με εικόνα, ζωντανών και κατάλληλων για διάδοση στο νεανικό κοινό μέσω διαδικτύου.

4.6.    Ενθάρρυνση των γόνιμων ανταλλαγών

4.6.1.

Αυτός ο στόχος, που αφορά τη δημιουργία και ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ διαφορετικών κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού, αποτελεί μέρος του εννοιολογικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» (18).

4.6.2.

Μεμονωμένες συνεργασίες λαμβάνουν χώρα, για παράδειγμα μεταξύ γαστρονομίας, ψηφιακού τομέα και τουρισμού, μεταξύ τέχνης και τομέα πολυτελείας, μεταξύ πολιτισμού και τουρισμού.

4.6.3.

Αυτές οι εμπειρίες γόνιμων ανταλλαγών μεταξύ διαφόρων κλάδων της δημιουργίας και του πολιτισμού και μεταξύ των κλάδων αυτών και άλλων κλάδων δραστηριότητας συχνά δεν είναι δυνατό να επεκταθούν σε μαζική κλίμακα, δεδομένου ότι βασίζονται στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε κλάδου.

4.6.4.

Εξάλλου, οι πρακτικές γόνιμων ανταλλαγών που αναπτύσσονται στους κλάδους της δημιουργίας και του πολιτισμού επιτρέπουν, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο (τρισδιάστατη εκτύπωση, ψηφιακή εκτύπωση) να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη των επαγγελματικών προφίλ που βασίζονται στη δημιουργία και στην καινοτομία, ως φορέων μελλοντικών θέσεων απασχόλησης.

4.7.    Η οικονομική αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς

4.7.1.

Η ΕΕ εμφανίζει την υψηλότερη πολιτιστική πυκνότητα στον κόσμο, καθώς 363 από τα 981 φυσικά και πολιτιστικά μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς του καταλόγου της Unesco είναι ευρωπαϊκά. Εξάλλου, έχει αποδειχθεί ότι τα κύματα ινδών, κινέζων, ιαπώνων ή αμερικανών τουριστών οφείλονται κυρίως στον πλούτο αυτής της κληρονομιάς (19). Οποιαδήποτε βελτίωση της πολιτικής θεωρήσεων πρέπει να ενθαρρύνεται, εντός των ορίων των απαιτήσεων ασφαλείας που καθορίζονται από τα κράτη μέλη και τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες.

4.7.2.

Ωστόσο, λόγω του υψηλού επιπέδου χρέους πολλών κρατών μελών πλούσιων σε αρχιτεκτονικά μνημεία —Ελλάδα (17), Γαλλία (39), Ιταλία (47), Ισπανία (44)— διαπιστώνονται δυσκολίες όσον αφορά τη διατήρηση και συντήρηση αυτής της κληρονομιάς. Δεδομένου ότι αυτός ο ευρωπαϊκός πολιτιστικός και αρχιτεκτονικός πλούτος αντιπροσωπεύει ένα θαυμαστό πλεονέκτημα που επιτρέπει τη συνέχιση της ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να καταρτίσει απολογισμό της παρούσας κατάστασης συντήρησης των αναγνωρισμένων από την Unesco μνημείων που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

4.8.    Δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πολυμερούς φόρουμ

4.8.1.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υποβάλει αυτό το αίτημα (20). Η Επιτροπή των Περιφερειών το υποστηρίζει και ζητά να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό φόρουμ δημιουργικότητας (21). Αυτό το φόρουμ «θα συγκεντρώνει ομάδες από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον εθελοντικό τομέα για να αναλύσουν πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να εφαρμόσει δημιουργικές λύσεις για πιεστικά τοπικά και ευρωπαϊκά προβλήματα».

Βρυξέλλες, 16 Σεπτεμβρίου 2015.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Henri MALOSSE


(1)  COM(2012) 537 και τα έγγραφα εργασίας της για τους κλάδους της μόδας και των ειδών πολυτελείας: SWD(2012) 286 και SWD(2012) 284 (ΕΕ C 198 της 10.7.2013, σ. 39).

(2)  Βλέπε οριζόντιες και θεματικές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, μεταξύ άλλων: ΕΕ C 110 της 9.5.2006, σ. 34· ΕΕ C 108 της 30.4.2004, σ. 68; ΕΕ C 51 της 17.2.2011, σ. 43· ΕΕ C 181 της 21.6.2012, σ. 35; ΕΕ C 44 της 11.2.2011· ΕΕ C 198 της 10.7.2013, σ. 14· ΕΕ C 110 της 9.5.2006, σ. 1· ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σ. 75· ΕΕ C 451 της 16.12.2014, σ. 64· ΕΕ C 191 της 29.6.2012, σ. 18· ΕΕ C 230 της 14.7.2015, σ. 47.

(3)  Βλέπε μελέτη του Βρετανικού Συμβουλίου «Mapping the creative industries: a toolkit» («Χαρτογραφώντας τους δημιουργικούς κλάδους: μια εργαλειοθήκη») http://creativeconomy.britishcouncil.org/media/uploads/resources/mapping_the_creative_industries_a_toolkit_2-2.pdf

(4)  ΕΕ C 51 της 17.2.2011, σ. 43.

(5)  TERA Consultants, «The Economic Contribution of the Creative Industries to EU GDP and Employment», 2014.

(6)  P7_TA (2013)0227 σημείο 11.

(7)  ΕΕ C 198 της 10.7.2013, σ. 39.

(8)  http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1384en14.pdf

(9)  ΕΕ C 181 της 21.6.2012, σ. 35.

(10)  ΕΕ L 167 της 22.6.2001, σ. 10.

(11)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Επιδίωξη ανανεωμένης συναίνεσης όσον αφορά την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στην εσωτερική αγορά: σχέδιο δράσης της ΕΕ» (ΕΕ C 230 της 14.7.2015, σ. 72).

(12)  ΕΕ L 178 της 17.7.2000, σ. 1.

(13)  http://www.eenc.info/reports/the-resilience-of-employment-in-the-culture-and-creative-sectors-ccss-during-the-crisis/

(14)  «Employment relationships in the media and culture industries» (Οι εργασιακές σχέσεις στους κλάδους των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού), Μάιος 2014 http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documents/publication/wcms_240701.pdf

(15)  Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) GDFMCS/2014/7, Παγκόσμιο Φόρουμ Διαλόγου για τις Εργασιακές Σχέσεις στον Τομέα των Μέσων Ενημέρωσης και του Πολιτισμού, Γενεύη 14—15 Μαΐου 2014, σημεία συναίνεσης.

(16)  Βλέπε υποσημείωση 4.

(17)  Η ταξινόμηση ESCO θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010. Αποτελεί μέρος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

(18)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1295/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη θέσπιση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» (2014 έως 2020) (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 221).

(19)  ΕΕ C 44 της 11.2.2011, σ. 75.

(20)  ΕΕ C 198 της 10.7.2013, σ. 39.

(21)  ΕΕ C 218 της 30.7.2013, σ. 7.