ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Στρασβούργο, 15.12.2015
COM(2015) 676 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με τη συνέχεια που δόθηκε στη σύνοδο των ηγετών για τις προσφυγικές ροές στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων
Η διαδρομή των «Δυτικών Βαλκανίων» ήταν η κοινή διαδρομή της άνευ προηγουμένου ροής προσφύγων και μεταναστών που άρχισε από τα τέλη του καλοκαιριού και κλιμακώθηκε το φθινόπωρο του 2015. Η διαδρομή αυτή αποτέλεσε το επίκεντρο της πρόκλησης με την οποία βρέθηκε αντιμέτωπη η Ευρώπη, καθώς πάνω από 650.000 άνθρωποι πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα το 2015, οι περισσότεροι από τους οποίους ακολούθησαν αυτή τη διαδρομή διασχίζοντας τα Δυτικά Βαλκάνια με προορισμό την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Οι κινήσεις αυτές ήταν όχι μόνον απρόβλεπτες και πρωτοφανούς κλίμακας, αλλά συχνά συντελούνταν με μεγάλη ταχύτητα προκαλώντας φόβους ότι οι χώρες φρόντιζαν απλώς να προωθούν τα άτομα αυτά προς γειτονικές χώρες κατά μήκος της διαδρομής. Αυτά τα γεγονότα έφεραν στην επιφάνεια μια εντυπωσιακή έλλειψη ικανότητας, συνεργασίας και αλληλεγγύης, καθώς και στοιχειώδους επικοινωνίας μεταξύ των χωρών κατά μήκος της διαδρομής: ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που απαιτούσε μια ιδιαίτερη επιχειρησιακή και πολιτική λύση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στις 25 Οκτωβρίου 2015, ο Πρόεδρος κ. Juncker συγκάλεσε συνεδρίαση των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων των ενδιαφερομένων χωρών. Έλαβαν μέρος οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων της Αλβανίας, της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Γερμανίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Σλοβενίας και συναντήθηκαν με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την σημερινή και την προσεχή Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR).
Οι ηγέτες υιοθέτησαν ένα σχέδιο δράσης 17 σημείων
προς άμεση εφαρμογή, που καλύπτει τόσο τον τρόπο συνεργασίας όσο και τους στόχους των συλλογικών προσπαθειών για την καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, ιδίως όσον αφορά τη δυναμικότητα υποδοχής και τη διαχείριση των συνόρων. Το σχέδιο αυτό εντάσσεται πλήρως στις ευρύτερες προσπάθειες της ΕΕ για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, με τη συμμετοχή της εκάστοτε Προεδρίας του Συμβουλίου για τη διασφάλιση της συνοχής. Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 17-18 Δεκεμβρίου 2015, στόχος της παρούσας έκθεσης είναι ο απολογισμός της εφαρμογής της δήλωσης των ηγετών.
Η συνεδρίαση της 25ης Οκτωβρίου συνέπεσε με την εβδομάδα κατά την οποία κλιμακώθηκαν οι διελεύσεις προς την Ελλάδα, που υπερέβησαν τις 50.000 σε μία εβδομάδα. Οι αριθμοί αυτοί μειώθηκαν στις 14.000 διελεύσεις εβδομαδιαίως στις αρχές Δεκεμβρίου, αλλά παραμένουν άνισοι. Ομοίως, στη Σλοβενία εισήλθαν πάνω από 12.600 άτομα σε μία μόνο ημέρα τον Οκτώβριο – ενώ στα τέλη Νοεμβρίου εισέρχονταν κατά μέσο όρο περίπου 2.000-3.000 ημερησίως. Ωστόσο, τα αριθμητικά στοιχεία δεν έχουν ακόμη σταθεροποιηθεί και εξακολουθούν να είναι αρκετά υψηλά, με αποτέλεσμα να υπάρχει ακόμη μεγάλη πίεση στην διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων.
1.Μόνιμη ανταλλαγή πληροφοριών και αποτελεσματική συνεργασία (σημεία 1-2)
Η πρώτη προτεραιότητα ήταν η αντιμετώπιση της έλλειψης επικοινωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων και των αρμόδιων αρχών των χωρών κατά μήκος της διαδρομής. Εντός 24 ωρών, όλες οι συμμετέχουσες χώρες, τα θεσμικά όργανα και οι οργανισμοί είχαν ορίσει σημεία επαφής που υπάγονταν απευθείας στους ηγέτες. Έτσι δημιουργήθηκε ένα φόρουμ για την καθημερινή ανταλλαγή πληροφοριών και τον αποτελεσματικό συντονισμό, μέσω εβδομαδιαίων βιντεοδιασκέψεων υπό την προεδρία της Επιτροπής.
Οι εβδομαδιαίες ανταλλαγές πληροφοριών εστιάζονταν στα 17 σημεία που είχαν συμφωνηθεί κατά τη σύνοδο των ηγετών, και συγκεκριμένα στις γενικές τάσεις των συνολικών μετακινήσεων κατά μήκος της διαδρομής, στις εκτιμήσεις των αναγκών και την αύξηση της ικανότητας υποδοχής, τα μέτρα που λαμβάνονται στα σύνορα και τις ενοποιημένες εκθέσεις του FRONTEX
, ως ένα ουσιαστικό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μιας πιο εύρυθμης κυκλοφορίας των προσώπων κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων.
Έχουν επίσης εντατικοποιηθεί οι επαφές στην ίδια την περιοχή. Η Σλοβενία συγκάλεσε σύσκεψη των Υπουργών Εσωτερικών στις 16-17 Νοεμβρίου, στην οποία έλαβαν μέρος η Σερβία, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και η Ελλάδα. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν να βελτιώσουν τον συντονισμό, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τον αριθμό των προσφύγων που διασχίζουν τα σύνορα και τα ποσοστά πλήρωσης θέσεων στα κέντρα υποδοχής. Κατά τη συνεδρίαση των περιφερειακών αρχηγών της αστυνομίας στη Σλοβενία στις 3-4 Δεκεμβρίου, συζητήθηκε η επιχειρησιακή συνεργασία και μια πιθανή κοινή προσέγγιση για τους οικονομικούς μετανάστες. Η Κροατία δεν συμμετείχε στις συνεδριάσεις αυτές.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά προβλήματα σε επίπεδο προηγούμενων διαβουλεύσεων και ενημέρωσης σχετικά με τις προβλεπόμενες τροποποιήσεις των εθνικών πολιτικών και πρωτοβουλιών, ιδίως εκείνων που έχουν πιθανές επιπτώσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Εξακολουθούν να λαμβάνονται πάρα πολλά μονομερή μέτρα, συμπεριλαμβανομένων de facto προϋποθέσεων εισόδου βάσει της εθνικότητας για τους μετανάστες που εισέρχονται στην Κροατία, τη Σερβία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και της κατασκευής φράκτη στα σύνορα μεταξύ της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Ελλάδας (όπως είχε ανεγερθεί προηγουμένως από την Ουγγαρία στα σύνορά της με τη Σερβία). Ανεξάρτητα από το σκεπτικό του κάθε επιμέρους μέτρου, ο ασυντόνιστος χαρακτήρας των μέτρων αυτών έχει δημιουργήσει αβεβαιότητα και αστάθεια στην περιοχή.
Έχει πραγματοποιηθεί μια αρχική εκτίμηση των αναγκών σε υλικό και χρηματοδότηση. Η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία και η Σλοβενία πραγματοποίησαν τις δικές τους εκτιμήσεις, μετά από σχετικό αίτημα της Επιτροπής, που καλύπτουν θέματα όπως τα καταλύματα και η υποδοχή, η παροχή σίτισης και βασικών υπηρεσιών, η καταγραφή, η επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου, η επιστροφή και η διαχείριση των συνόρων. Η Επιτροπή έδωσε συνέχεια στις παρατηρήσεις αυτές με επιτόπιες αποστολές που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο Νοεμβρίου- Δεκεμβρίου 2015
, με συμμετοχή από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Στόχος ήταν η βελτίωση των εκτιμήσεων των αναγκών τόσο από άποψη έκτασης όσο και διάρκειας και η αντιστοίχιση των αναγκών με τις πλέον κατάλληλες πηγές χρηματοδότησης
. Ως επόμενο βήμα, θα πρέπει να γίνουν και άλλες τέτοιες προσπάθειες για την αξιολόγηση των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αναγκών σε όλες τις χώρες, με μεγαλύτερη προσοχή σε τομείς όπως η ένταξη και η επιστροφή.
2.Περιορισμός των δευτερογενών μετακινήσεων (σημείο 3)
Το γεγονός ότι υπήρχαν πολλές αναφορές σύμφωνα με τις οποίες υπήρχαν χώρες που διευκόλυναν την ταχεία μετακίνηση των προσφύγων και των μεταναστών σε γειτονικές χώρες με την παροχή μεταφοράς ή διοικητικής υποστήριξης ώστε να συνεχίσουν γρήγορα την πορεία της διαδρομής τους, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση της χώρας υποδοχής, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τι ώθησε τους ηγέτες να αναλάβουν τη δέσμευση να αποθαρρύνουν τη μετακίνηση των προσφύγων και των μεταναστών στα σύνορα άλλης χώρας της περιοχής και να δηλώσουν ρητά ότι η πολιτική για μετακύλιση του προβλήματος προσφύγων ήταν απαράδεκτη. Μια τέτοια πολιτική οδήγησε στην επιτάχυνση των ροών που επιδείνωσαν το πρόβλημα της συντεταγμένης διαχείρισης της άφιξης μεταναστών και προσφύγων, και προκάλεσε μεγάλη επιβάρυνση στις χώρες προορισμού στο τέλος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων.
Έκτοτε, αναφέρονται λιγότερο τέτοια μέτρα και περισσότερες περιπτώσεις συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των συνοριακών αρχών. Ωστόσο, λόγω της έλλειψης πολιτικής βούλησης για τη δημιουργία ικανότητας υποδοχής για διαμονή μεγαλύτερη των 24 ωρών σε ορισμένες χώρες κατά μήκος της διαδρομής – πράγμα που σημαίνει ότι οι χώρες αυτές θεωρούν ότι αποτελούν απλώς και μόνο χώρες διέλευσης – υποδηλώνει επίσης περιορισμένο ενδιαφέρον για την επιβράδυνση των ροών – παρόλο που διεθνείς παράγοντες, όπως η UNHCR, έχουν επίσης παρατηρήσει ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι συχνά πολύ αποφασισμένοι να συνεχίζουν την πορεία τους μέχρι τις χώρες προορισμού στις οποίες θέλουν να φθάσουν, αντί να μένουν στις χώρες κατά μήκος της διαδρομής.
3.Υποστήριξη των προσφύγων και παροχή καταλυμάτων και χώρων ανάπαυσης (σημεία 4-7)
Η αύξηση της ικανότητας για παροχή προσωρινού καταφυγίου, ανάπαυσης, σίτισης, υγειονομικής περίθαλψης, ύδρευσης και αποχέτευσης για όλους αυτούς που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης εγκρίθηκε ως βασική επιταγή για όλες τις χώρες. Οι εγκαταστάσεις αυτές επιτρέπουν επίσης την καλύτερη και πιο προβλέψιμη διαχείριση των ροών και τη βελτίωση της καταγραφής κατά μήκος της διαδρομής. Έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών στο πλαίσιο της δέσμευσης των ηγετών για την αύξηση της δυναμικότητας υποδοχής στην Ελλάδα σε συνολικά 50.000 θέσεις μέχρι τα τέλη του 2015 και κατά μήκος των Δυτικών Βαλκανίων κατά άλλες 50.000 πρόσθετες θέσεις, με τη βοήθεια χρηματοδοτικής στήριξης από την ΕΕ και τη συνδρομή εταίρων όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης. Ωστόσο, απαιτούνται επειγόντως περαιτέρω προσπάθειες για την επίτευξη των ανειλημμένων στόχων δυναμικότητας που έχουν καθοριστεί από τους ηγέτες και την εξασφάλιση των κατάλληλων υποδομών για τη στέγαση, την ανάπαυση και την ικανοποίηση άλλων ανθρωπιστικών αναγκών των προσφύγων.
Στην Ελλάδα, η Επιτροπή συμφώνησε για χρηματοδότηση ύψους 80 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας για τη στήριξη προγραμμάτων της UNCHR και τη δημιουργία 27.000 θέσεων υποδοχής. Η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση χρηματοδότησης να επιτρέψει στην UNHCR να αναθέσει συμβάσεις για τη δημιουργία και τη θέση σε λειτουργία 20.000 θέσεων μέσω ενός συνδυασμού κουπονιών ξενοδοχείων, ενοικίασης διαμερισμάτων και κτιρίων και προγράμματος οικογενειών υποδοχής. 500 θέσεις είναι ήδη διαθέσιμες, με δυνατότητα επέκτασης του αριθμού αυτού μέχρι την ολοκλήρωση της πρόσκλησης. Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτήσει επίσης τη δημιουργία 7.000 θέσεων πρώτης υποδοχής στα ελληνικά νησιά («hotspots»), των οποίων ο κύριος ρόλος είναι να διευκολύνουν την ενδεχόμενη μετεγκατάσταση σε άλλα κράτη μέλη και/ή την παραπομπή στο ελληνικό σύστημα ασύλου. Εάν συμπεριληφθούν όλες οι μορφές υποδοχής και υλοποιηθούν τα σχέδια, η δυναμικότητα υποδοχής στην Ελλάδα αναμένεται να ανέλθει σε 35.000 θέσεις μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου του 2016.
Κατά συνέπεια, υπάρχει έλλειμμα 23.000 θέσεων σε σύγκριση τις 30.000 θέσεις που προέβλεπε η συμφωνία πέραν των 20.000 του συστήματος επιδότησης ενοικίου. Είναι σημαντικό να βρεθεί γρήγορα τρόπος για την αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων: ένα πρώτο βήμα έγινε με τον προσδιορισμό ορισμένων πιθανών τοποθεσιών.
Κατά μήκος της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, όσον αφορά τη δέσμευση για πρόσθετη δυναμικότητα 50.000 θέσεων:
✓Η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας έχει δεσμευτεί να αυξήσει τον αριθμό των θέσεων υποδοχής σε 2.000, οι οποίες θα είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες του χειμώνα, αλλά πρόκειται για θέσεις πολύ βραχείας διάρκειας διέλευσης λίγων μόνο ωρών: υπάρχει έλλειψη πολιτικής βούλησης για αύξηση της διάρκειας της πιθανής παραμονής στους χώρους αυτούς. Από πλευράς στήριξης, η Επιτροπή έχει δεσμεύσει ή προγραμματίσει οριστικά μέσω του Μέσου Προενταξιακής Βοήθειας συνολικά 39 εκατ. ευρώ για δραστηριότητες στον τομέα της μετανάστευσης στη χώρα. Η Επιτροπή στηρίζει επίσης δράσεις ανθρωπιστικής βοήθειας (2,6 εκατ. ευρώ). Δραστηριοποιούνται επίσης πολλοί άλλοι χορηγοί, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών.
✓Η Σερβία έχει δεσμευτεί να αυξήσει τις θέσεις σε 6.000 έως το τέλος του 2015 και να αναβαθμίσει την υφιστάμενη δυναμικότητα υποδοχής. Οι χορηγοί διερευνούν τις δυνατότητες για περαιτέρω 6.000 θέσεις για τις οποίες η Σερβία έχει δηλώσει ότι έχει ενδεχομένως την τεχνική ικανότητα, χωρίς όμως να έχει λάβει πολιτική απόφαση. Στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας, έχουν διατεθεί 7 εκατ. ευρώ για την κάλυψη ορισμένων δαπανών (ανασυγκρότησης και λειτουργίας) που συνδέονται με την αύξηση της δυναμικότητας. Επιπλέον, η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ στη Σερβία ανέρχεται επί του παρόντος σε 5,9 εκατ. ευρώ, στην οποία προστίθενται και άλλα είδη διμερούς βοήθειας.
✓Η Κροατία διαθέτει επί του παρόντος 5.000 προσωρινές θέσεις που έχουν αναβαθμιστεί για τον χειμώνα, και οι οποίες αντικαθιστούν την προηγούμενη δυναμικότητα 5.000 θέσεων χωρίς πρόβλεψη για τις χειμερινές συνθήκες. Έχει λάβει χρηματοδοτική βοήθεια έκτακτης ανάγκης ύψους 16,4 εκατ. ευρώ το 2015 για στήριξη της δυναμικότητας υποδοχής, βελτίωση των συνθηκών για τους πρόσφυγες και υπηρεσίες αστυνόμευσης. Δεν υπάρχει πολιτική βούληση για την αύξηση της δυναμικότητας υποδοχής ή για αύξηση της πιθανής διάρκειας της παραμονής σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις.
✓Από τα μέσα Οκτωβρίου, στη Σλοβενία η υφιστάμενη δυναμικότητα υποδοχής παρέμεινε σταθερή με περίπου 7.000 προσωρινές θέσεις. Η χώρα καταβάλλει προσπάθειες για αύξηση κατά 2.000 των προσωρινών θέσεων κατάλληλων για χειμερινές συνθήκες. Τον Νοέμβριο, έλαβε χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους 10,2 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της ικανότητας υποδοχής και φύλαξης των συνόρων.
✓Η Αυστρία δέχεται ιδιαίτερες πιέσεις τόσο ως χώρα διέλευσης όσο και προορισμού και αύξησε τη δυναμικότητα υποδοχής από 16.000 θέσεις σε σχεδόν 74.000 θέσεις μετά τη σύνοδο των ηγετών. Έχει λάβει 6,3 εκατ. ευρώ ως βοήθεια έκτακτης ανάγκης το 2015, ποσό το οποίο καλύπτει την δυναμικότητα υποδοχής και τη διαχείριση του ασύλου.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες. Ορισμένες χώρες είχαν ήδη δημιουργήσει νέα δυναμικότητα υποδοχής κατά τις εβδομάδες πριν από τη σύνοδο των ηγετών. Πολλές χώρες κατέβαλαν προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας των χώρων υποδοχής για το χειμώνα και την προσθήκη προσωρινών χώρων. Ωστόσο, απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες. Μέχρι στιγμής δημιουργήθηκαν λιγότερες από τις μισές πρόσθετες θέσεις υποδοχής από τις 50.000 για τις οποίες είχε αναληφθεί δέσμευση κατά τη σύνοδο των ηγετών. Αυτές είναι επίσης συγκεντρωμένες σε πολύ λίγες χώρες. Οι θέσεις βραχείας διαμονής (έως και 24 ωρών) μπορεί να συμβάλουν στην αντιμετώπιση άμεσων αναγκών, αλλά αντανακλούν μια φιλοσοφία «διέλευσης», η οποία δεν συνάδει με την πλήρη προσήλωση στον στόχο της συμβολής στην επιβράδυνση της ροής μεταναστών και προσφύγων. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η χρηματοδότηση για να μετατραπούν οι προσωρινές εγκαταστάσεις σε πιο μόνιμες, αλλά γι’ αυτό απαιτείται σαφέστερη αντίληψη για τη διαχείριση της ροής, κατά τρόπο που να επιτρέπει μια πιο ισόρροπη κατανομή και να δείχνει μια σαφή πολιτική βούληση των χωρών να δημιουργήσουν ικανότητες υποδοχής.
Χώρες που επί του παρόντος δεν επηρεάζονται από τις ροές δεν έχουν αυξήσει τη δυναμικότητα υποδοχής μετά τη σύνοδο των ηγετών. Η Αλβανία (300 θέσεις), η Βουλγαρία (5130 μόνιμες θέσεις, καθώς και περισσότερες από 800 που μπορούν να εξασφαλιστούν σε περίπτωση ανάγκης), η Ρουμανία (1.200 μόνιμες και 550 πιθανές προσωρινές θέσεις σε περίπτωση ανάγκης) και η Ουγγαρία (980 μόνιμες θέσεις) υπογράμμισαν την άποψή τους ότι οι δυναμικότητες αυτές ανταποκρίνονται στις τρέχουσες και τις μελλοντικές ροές. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία τόνισαν το χαμηλό ποσοστό πληρότητας στα κέντρα υποδοχής τους επί του παρόντος. Ωστόσο, η μεγαλύτερη δυναμικότητα υποδοχής μπορεί να χρησιμοποιηθεί επικουρικά για απρόβλεπτα περιστατικά σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Η διαρκώς μεταβαλλόμενη μορφή των ροών υποδηλώνει ότι καμία χώρα δεν μπορεί να θεωρήσει ότι θα παραμείνει ανεπηρέαστη από αυτές. Το 2015, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία έλαβαν 5,8 εκατ. ευρώ, 8,6 εκατ. ευρώ και 6 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα, από τα εθνικά προγράμματα στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας. Η Βουλγαρία και η Ουγγαρία έλαβαν επίσης 4,1 εκατ. ευρώ και 6,7 εκατ. ευρώ ως έκτακτη χρηματοδότηση. Η χρησιμοποίηση των εν λόγω πόρων για τη δημιουργία ικανότητας υποδοχής για το μέλλον θα ήταν μια συνετή λύση για την κάλυψη έκτακτων αναγκών.
Ένα επιπλέον ποσό 13 εκατ. ευρώ προορίζεται να διατεθεί για ανθρωπιστική βοήθεια προς πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες, κυρίως στη Σερβία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η συνδρομή θα περιλαμβάνει τρόφιμα, είδη εκτός τροφίμων, προστασία και καταλύματα. Έτσι, η συνολική ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια για το 2015 ανέρχεται σε σχεδόν 22 εκατομμύρια ευρώ.
Υπάρχουν τέσσερις επιχειρήσεις του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων: στη Σερβία (ενεργοποιήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015), τη Σλοβενία (22 Οκτωβρίου 2015), την Κροατία (26 Οκτωβρίου 2015) και την Ελλάδα (3 Δεκεμβρίου 2015). Συνολικά, 15 κράτη μέλη προσέφεραν βοήθεια, κυρίως για σκηνές, είδη ύπνου, μέσα ατομικής προστασίας, θέρμανση, ηλεκτρική ενέργεια και φωτισμό. Το μεγαλύτερο μέρος των αιτήσεων συνδρομής δεν έχει ικανοποιηθεί και εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ανάγκες. Για παράδειγμα, από τα 1548 εμπορευματοκιβώτια με είδη υγιεινής και στέγασης που ζητήθηκαν από τις τέσσερις χώρες στη διάρκεια περίπου 3 μηνών, μέχρι σήμερα δόθηκαν μόνο 15. Σε ορισμένους άλλους βασικούς τομείς, όπως τα κρεβάτια και τα χειμερινά ενδύματα, έγιναν μόνο αμελητέες προσφορές. Όσον αφορά την Ελλάδα, ένδεκα ημέρες μετά την υποβολή σχετικής αίτησης, της διατέθηκε εξοπλισμός από πέντε χώρες. Η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για να διευκολυνθεί η ευρύτερη και ταχεία ανταπόκριση στα αιτήματα συνδρομής και των τεσσάρων χωρών.
Μετά από επιστολή του Προέδρου Juncker στους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς (την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), την Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη, την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Παγκόσμια Τράπεζα), η Επιτροπή έχει θεσπίσει ένα νέο δίκτυο για την προώθηση του συντονισμού με τους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Η Επιτροπή δρομολόγησε μια διαδικασία χαρτογράφησης για να προσδιοριστούν ποιοι οργανισμοί μπορούν να βοηθήσουν και σε ποιους τομείς. Έχουν εντοπιστεί διάφορα τρέχοντα έργα, συμπεριλαμβανομένων 14 υφιστάμενων έργων της ΕΤΕπ που προσαρμόστηκαν ώστε να ανταποκρίνονται σε ανάγκες που έχουν σχέση με τη μετανάστευση, καθώς και πρόσφατες συμφωνίες επιχορήγησης της CEB συνολικού ύψους 13,2 εκατ. ευρώ. Έχει πλέον ζωτική σημασία να αναπτυχθούν μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προτάσεις από τους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς, για παράδειγμα με την ενσωμάτωση της στήριξης προς τους μετανάστες στις σχετικές δράσεις που υλοποιούνται από την Επιτροπή.
4.Κοινή διαχείριση των μεταναστευτικών ροών (σημεία 8-12)
Μια βασική συνιστώσα που αναπτύχθηκε κατά τη σύνοδο των ηγετών ήταν η προώθηση μιας συλλογικής προσέγγισης για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Οι πρωτοβουλίες διαχείρισης των συνόρων που παρατίθενται κατωτέρω σκοπό έχουν τη βελτίωση των προτύπων σε στρατηγικές τοποθεσίες, ενθαρρύνοντας την πλήρη καταγραφή και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων. Αυτή η προσέγγιση έχει επίσης καθοριστική σημασία για τα κέντρα πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα («hotspots») (όπου θα είναι σύντομα διαθέσιμες άλλες 30 μηχανές λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων, πέραν των 46 που ήδη υπάρχουν).
Η ύπαρξη μιας σειράς αρχών που διέπουν τη λήψη αποφάσεων στα σύνορα μέσω κοινής συνεννόησης αποτελεί μέρος μιας συνεκτικής προσέγγισης. Η δήλωση των ηγετών επιβεβαίωσε την αρχή ότι – εφόσον ελεγχθεί προηγουμένως η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης και της αναλογικότητας – οι χώρες θα μπορούσαν να αρνηθούν την είσοδο μόνο στα πρόσωπα που δεν είχαν εκφράσει την επιθυμία να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας. Αυτό συνδέεται με η αρχή ότι «αν δεν γίνει καταγραφή δεν κατοχυρώνονται δικαιώματα»: η καταγραφή των μεταναστών (ανεξάρτητα από το καθεστώς τους) αποτελεί προϋπόθεση για την κατάλληλη διαχείριση των ροών και τον καθορισμό των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των μεταναστών. Ωστόσο, στην πράξη, αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια de facto προσέγγιση που βασιζόταν στην εθνικότητα και που είχε ως αποτέλεσμα την απαγόρευση εισόδου σε όλους όσους δεν έχουν μια ορισμένη εθνικότητα (συριακή ή ιρακινή). Μέχρι στιγμής, δεν είναι σαφές αν όλα τα άτομα στα οποία απαγορεύτηκε η είσοδος όντως δεν εξέφρασαν την επιθυμία να υποβάλουν αίτηση για άσυλο.
Ο Frontex συντάσσει ημερήσιες αναφορές για την κατάσταση στις χώρες της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων μετά τη σύνοδο των ηγετών, με βάση τις πληροφορίες που παρέχουν οι χώρες. Προκειμένου να βελτιωθεί η συνεκτικότητα των εκθέσεων και η ανάπτυξη ορισμών και δεικτών, στις 12 Νοεμβρίου ο Frontex οργάνωσε τεχνική συνεδρίαση του δικτύου ανάλυσης κινδύνων για τα Δυτικά Βαλκάνια. Στη συνέχεια, από τις 23 Νοεμβρίου καταρτίστηκαν κοινές επιχειρησιακές εκθέσεις στο διαδίκτυο, με τη συμμετοχή όλων των χωρών. Ο Frontex εξακολουθεί να καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας και της κάλυψης των στατιστικών στοιχείων και την επεξεργασία μιας ευρύτερης ανάλυσης – οι ημερήσιες αναφορές περιλαμβάνουν πλέον μια εξελισσόμενη εικόνα της κατάστασης που όχι μόνο καλύπτει τη διέλευση των συνόρων, αλλά και τα πρόσωπα που έχουν καταγραφεί, τις ευάλωτες ομάδες και τις εθνικότητες που απαντώνται συχνότερα. Είναι επίσης σε θέση να προβαίνει σε εκτίμηση των τάσεων και να παρέχει μια συνολική επισκόπηση – υπολογίζοντας, για παράδειγμα, ότι κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου, η Ελλάδα έλαβε δακτυλικά αποτυπώματα περίπου 54.000 ατόμων στο πλαίσιο των διαδικασιών EURODAC. Η ανάθεση στον Frontex αποστολής στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας αναμένεται να βελτιώσει περαιτέρω την καταγραφή. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) δημοσιοποιεί εβδομαδιαίες επισκοπήσεις σχετικά με την κατάσταση του ασύλου και τις τελευταίες τάσεις στον τομέα του ασύλου (αριθμός αιτήσεων ασύλου, κυριότερες χώρες προέλευσης των αιτούντων, αριθμός και τύπος των αποφάσεων που εκδίδονται σε πρώτο βαθμό).
Η δήλωση των ηγετών υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της επιστροφής ως μιας από τις βασικές συνιστώσες για την αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης. Πρέπει να γίνουν περισσότερα, καθώς ο αριθμός των επιστροφών δεν αυξάνεται. Η ΕΕ έχει ενισχύσει την υποστήριξή της στα κράτη μέλη που εργάζονται για την υλοποίηση των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο της οδηγίας για την επιστροφή. Η Επιτροπή εξακολουθεί επίσης να αναπτύσσει και να ενισχύει τα διαθέσιμα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένου ενός σημαντικού ποσού που προβλέπεται στα εθνικά προγράμματα στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ελλάδας, η Επιτροπή διέθεσε στην ελληνική αστυνομία (με συνδικαιούχο τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ)) επιχορήγηση ύψους 2,5 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, για την περίοδο από την 1η Δεκεμβρίου 2015 έως την 31η Μαΐου 2016, η οποία περιλαμβάνει συνιστώσα τόσο για την αναγκαστική όσο και την εκούσια επιστροφή (συνολικά 2.080 επαναπατριζόμενοι).
Η στήριξη των τρίτων χωρών στον τομέα της επανεισδοχής είναι απαραίτητη για την εκτέλεση αποφάσεων επιστροφής. Η αποδοχή της προγενέστερης εφαρμογής της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας αποτέλεσε σημαντικό στοιχείο στο κοινό σχέδιο δράσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Στη δήλωση των ηγετών προσδιορίστηκαν τρεις άλλες χώρες προτεραιότητας. Την 1η Δεκεμβρίου, η Ύπατη Εκπρόσωπος/Αντιπρόεδρος κ. Mogherini συμφώνησε με τον υπουργό εξωτερικών του Αφγανιστάν κ. Rabbani να αναληφθεί το συντομότερο δυνατόν διάλογος υψηλού επιπέδου για τη μετανάστευση, αφού πρώτα πραγματοποιηθεί επίσκεψη ανώτερων αξιωματούχων στην Καμπούλ. Στις 5 Νοεμβρίου, συμφώνησε με τον υπουργό εξωτερικών κ. Ali του Μπαγκλαντές να συγκαλέσει την πρώτη συνεδρίαση στο πλαίσιο του νέου διαλόγου για τη μετανάστευση και την κινητικότητα στις αρχές του 2016. Στις 23 Νοεμβρίου, ο Επίτροπος κ. Αβραμόπουλος μετέβη στο Πακιστάν, όπου είχε ανταλλαγή απόψεων με τους Υπουργούς Εσωτερικών και Εξωτερικών Υποθέσεων σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ ΕΕ-Πακιστάν και εξασφάλισε τη δέσμευση του Πακιστάν για συνεργασία όσον αφορά την επανεισδοχή, επισημαίνοντας την ανάγκη κοινών προσπαθειών για την αντιμετώπιση των ανησυχιών όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή της συμφωνίας. Ωστόσο, τόσο σε πολιτικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο, η πρόοδος με το Πακιστάν εξακολουθεί να παρουσιάζει δυσκολίες, όπως φαίνεται από τα προβλήματα που εμφανίστηκαν με την πρόσφατη πτήση επιστροφής στις 2 Δεκεμβρίου, όταν μεγάλος αριθμός επιστρεφόντων δεν έγιναν δεκτοί στο Πακιστάν, λόγω διαφωνίας σε γραφειοκρατικές διατυπώσεις. Εν τω μεταξύ, συνεχίζονται οι πολιτικές συζητήσεις και έχουν προγραμματιστεί τεχνικές συζητήσεις για να διευκρινιστούν ορισμένα σημεία σχετικά με την εφαρμογή κατά τη διάρκεια της επόμενης συνεδρίασης της μικτής επιτροπής επανεισδοχής στις 12 Ιανουαρίου 2016.
5.Διαχείριση των συνόρων (σημεία 13-14)
Στη δήλωση των ηγετών, όσον αφορά διαδρομές που ακολουθούνται, εντοπίστηκε μια σειρά βασικών σημείων στα σύνορα που απαιτούν περαιτέρω άμεσες προσπάθειες και ενίσχυση της συνεργασίας για τη διαχείριση και την ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων μας.
Στη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Τουρκίας της 29ης Νοεμβρίου, ενεργοποιήθηκε ένα κοινό σχέδιο δράσης το οποίο τώρα αποτελεί το πλαίσιο για τη στενή συνεργασία μεταξύ των δύο πλευρών. Το σχέδιο αυτό αντικατοπτρίζει την αμοιβαία δέσμευση μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας για την από κοινού αντιμετώπιση της κρίσης που δημιουργήθηκε λόγω της σύρραξης στη Συρία με πνεύμα επιμερισμού των βαρών, για την εντατικοποίηση της συνεργασίας με στόχο τη μεγαλύτερη προστασία των προσώπων που εκτοπίστηκαν βίαια στην Τουρκία λόγω των εχθροπραξιών στη Συρία και για την ενίσχυση της συνεργασίας ώστε να επιβληθεί τάξη στα μεταναστευτικά ρεύματα και να αναχαιτιστεί η παράνομη μετανάστευση.
Ο Frontex ενισχύει επί του παρόντος την παρουσία του στα σύνορα μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας, εν όψει της εγκατάστασης 24 συνοριακών υπαλλήλων, καθώς και τεχνικού εξοπλισμού.
Όσον αφορά την ενίσχυση της κοινής θαλάσσιας επιχείρησης Ποσειδών, μετά την απόφαση των ελληνικών αρχών να χρησιμοποιήσουν 31 επικεφαλής ομάδων από την ελληνική αστυνομία στις αρχές Δεκεμβρίου, ο Frontex μπορεί να αυξήσει την παρουσία του στα νησιά και στο Αιγαίο Πέλαγος κατά 100 ακόμη υπαλλήλους, από τον Ιανουάριο του 2016. Η ανάπτυξη των δυνάμεων των επικεφαλής ομάδων έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται 157 προσκεκλημένοι υπάλληλοι του Frontex στην ξηρά και 146 στη θάλασσα. Επιπλέον, η Ελλάδα υπέβαλε στις 3 Δεκεμβρίου 2015 επίσημο αίτημα για την επιχείρηση της ομάδας ταχείας επέμβασης στα σύνορα, προκειμένου αυτή να παρέχει άμεση στήριξη στη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ελλάδας στα νησιά του Αιγαίου.
Στις 3 Δεκεμβρίου, η Ελλάδα συμφώνησε με τον Frontex σχετικά με ένα επιχειρησιακό σχέδιο που αφορά την ανάληψη νέας δράσης στα ελληνικά σύνορα με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Οι πιθανότητες δημιουργίας εντάσεων στα σύνορα αυτά αυξήθηκαν στο διάστημα που χρειάστηκε μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία για την επέμβαση του Frontex, λόγω της κατασκευής συνοριακού φράκτη ως εργαλείου διαχείρισης των συνόρων, και της απόφασης της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας να συνταχθεί με τα μέτρα που έλαβαν άλλα κράτη μέλη για περιορισμό της διέλευσης βάσει εθνικότητας. Στη δήλωση των ηγετών επισημάνθηκε επίσης η ανάγκη πλήρους συμμετοχής της Ελλάδας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας σε διμερή μέτρα οικοδόμησης της εμπιστοσύνης που αφορούν τα σύνορα: η πρόοδος που έχει σημειωθεί επί του εν λόγω ζητήματος είναι μικρή μετά τη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών των δύο μερών στις αρχές του Νοεμβρίου, μολονότι οι καθημερινές επαφές μεταξύ των συνοριακών υπηρεσιών έχουν βελτιωθεί.
Θα πρέπει επίσης να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση των εμποδίων που δεν επιτρέπουν στον Frontex να αναλάβει δράση στα σύνορα Σερβίας και Κροατίας, μεταξύ ενός κράτους μέλους της ΕΕ και μιας τρίτης χώρας. Ο Frontex θα μπορούσε να συμβάλει στην παρακολούθηση της διέλευσης των συνόρων και στην υποβοήθηση της καταγραφής σε σημεία διέλευσης των σερβοκροατικών συνόρων.
Ένας άλλος τρόπος παροχής στήριξης είναι να διασφαλιστεί ότι οι ροές δεν δημιουργούν προβλήματα δημόσιας τάξης στις οικείες χώρες. Κατά τη σύνοδο των ηγετών, η Σλοβενία ζήτησε την υποστήριξη 400 αστυνομικών εντός μιας εβδομάδας μέσω διμερούς στήριξης. Επί του παρόντος χρησιμοποιούνται μόνο περίπου 200 αστυνομικοί από άλλα κράτη μέλη στη Σλοβενία.
Η σταδιακή εστίαση στα κυριότερα προβλήματα που απαντώνται κατά μήκος της οδού των Δυτικών Βαλκανίων είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της προβλεψιμότητας, χάρη και στη σημαντική παρουσία του Frontex, αλλά η πρόοδος παραμένει άνιση. Παρουσιάστηκαν επίσης καθυστερήσεις στα μέτρα λόγω της έλλειψης ανταπόκρισης των κρατών μελών στα αιτήματα παροχής εμπειρογνωσίας και εξοπλισμού που απηύθυνε ο Frontex (μέχρι σήμερα, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να χορηγήσουν μόλις το 31% του συνόλου των ανθρωποημερών που ζητήθηκαν από τον Frontex).
Η άρνηση εισόδου σε υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι δεν έχουν επιβεβαιώσει την επιθυμία τους να υποβάλουν αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας (σύμφωνα με το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο για το άσυλο και υπό την προϋπόθεση ότι ελέγχεται η τήρηση των αρχών της μη επαναπροώθησης και της αναλογικότητας) αποτελεί μέρος των μέτρων που μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης. Αλλά θα πρέπει να αναγνωριστούν οι συνέπειες: αυτές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον κίνδυνο συσσώρευσης ατόμων στα σύνορα, την ενδεχόμενη ενθάρρυνση της παράνομης διακίνησης και της εκτροπής των ροών αλλού (η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο έχουν θεσπίσει σχέδια έκτακτης ανάγκης για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αυτό). Απαιτείται παρακολούθηση του θέματος αυτού. Για παράδειγμα, ο Frontex θα συνδράμει την Ελλάδα στην καταγραφή των μεταναστών με τη συμμετοχή 26 υπαλλήλων στα σύνορα με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Θα πρέπει επίσης να επιταχυνθούν οι επιχειρήσεις επιστροφής για όσους δεν έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας. Η UNHCR βοηθά επίσης τις ελληνικές αρχές να προσανατολίσουν τα άτομα στο ελληνικό σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης και να ανταποκριθούν στις άμεσες ανθρωπιστικές ανάγκες: μια μεγάλη επιχείρηση έλαβε χώρα στις 10 Δεκεμβρίου για τη μεταφορά ατόμων από τα βόρεια σύνορα προς τις μεγάλες πόλεις προκειμένου να αξιολογηθούν οι αιτήσεις ασύλου των ατόμων αυτών.
6.Αντιμετώπιση της λαθραίας διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων (σημείο 15)
Εκτός από τη συνεργασία σε θέματα μεταναστευτικών ροών, μια άλλη πτυχή της συνεργασίας είχε ως στόχο την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Στις 4 Δεκεμβρίου υπεγράφη ένα μνημόνιο συμφωνίας που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μεταξύ της Ευρωπόλ και του Frontex. Η Ευρωπόλ θα συστήσει ευρωπαϊκό κέντρο καταπολέμησης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών έως τα τέλη Μαρτίου 2016. Ένα παράδειγμα της αυξημένης στήριξης από την Ευρωπόλ είναι η δημιουργία ενός κοινού επιχειρησιακού γραφείου στη Βιέννη ως προσωρινού, περιφερειακού κόμβου στον τομέα των πληροφοριών και της έρευνας που θα ενσωματωθεί πλήρως στο ευρωπαϊκό κέντρο καταπολέμησης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών επιτρέποντας συγχρόνως την καλύτερη συνεργασία μεταξύ των ερευνητών διαφόρων κρατών μελών που είναι παρόντες στην Αυστρία. Η πρόσληψη των περισσότερων νέων μελών του προσωπικού που θα έχει στη διάθεσή του το ευρωπαϊκό κέντρο καταπολέμησης της λαθραίας διακίνησης μεταναστών θα ξεκινήσει φέτος.
Η Ευρωπόλ έχει πρόσφατα παράσχει στήριξη (επιχειρησιακές ανταλλαγές πληροφοριών και παροχή υπηρεσιών ενός αναλυτή) σε διάφορες επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακα κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών στα Δυτικά Βαλκάνια, όπως για παράδειγμα στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Koštana 2015» κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου- Οκτωβρίου 2015, στα σύνορα μεταξύ της Σερβίας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, με τη συμμετοχή επτά χωρών της περιοχής. Πιο πρόσφατα, στις 2 Δεκεμβρίου, η Ευρωπόλ υποστήριξε κοινή επιχείρηση μεγάλης κλίμακας που πραγματοποιήθηκε από αρχές επιβολής του νόμου και δικαστικές αρχές από την Αυστρία, την Ελλάδα, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η επιχείρηση αυτή, η οποία συντονίστηκε από τις δικαστικές αρχές της Θεσσαλονίκης (Ελλάδα), είχε στο στόχαστρο ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που ήταν ύποπτες για παράνομη διακίνηση ανθρώπων στην ΕΕ, και οδήγησε στη διάλυση μιας εγκληματικής συμμορίας και στη σύλληψη 23 υπόπτων.
7.Ενημέρωση των προσφύγων και των μεταναστών σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους (σημείο 16)
Η ενημέρωση είναι απαραίτητη για την αποφυγή παρανοήσεων και μη ρεαλιστικών προσδοκιών μεταξύ προσφύγων και μεταναστών, καθώς και για να πεισθούν ότι πρέπει να αποφεύγουν επικίνδυνα ταξίδια και να μην εμπιστεύονται την τύχη τους σε διακινητές. Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδική ομάδα (Task Force) επικοινωνίας, η οποία περιλαμβάνει όλες τους σχετικούς θεσμικούς φορείς. Η ειδική ομάδα έχει καθορίσει στρατηγική πληροφόρησης σε τρεις φάσεις: αξιολόγηση, παραγωγή και διάδοση περιεχομένου. Καταρχάς, θα ολοκληρωθεί χαρτογράφηση των διαύλων μέσω των οποίων λαμβάνουν πληροφορίες οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο με στόχο την πιο αποτελεσματική μετάδοση μηνυμάτων προς τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Στη συνέχεια αυτά τα στοιχεία θα ενσωματωθούν στο ειδικό υλικό κάθε χώρας όσον αφορά τις διαδικασίες σχετικά με το άσυλο στην Ευρώπη, με πληροφορίες για την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης προσώπων σε ορισμένες βασικές γλώσσες, καθώς και σε νέους διαύλους διάδοσης με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (επιπλέον των θεσμικών διαύλων, όπως είναι οι αντιπροσωπείες της ΕΕ που εργάζονται σε ευαίσθητες περιοχές, καθώς και μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, της UNHCR, των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και εκπροσώπων της διασποράς). Οι πρώτες επιχειρήσεις ενημέρωσης κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων θα ξεκινήσουν στα μέσα Ιανουαρίου.
8.Παρακολούθηση (σημείο 17)
Μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί επτά εβδομαδιαίες βιντεοδιασκέψεις παρακολούθησης με τα εθνικά σημεία επαφής, υπό την προεδρία του ιδιαίτερου γραφείου του Προέδρου Juncker.
Υπάρχει πολύ ικανοποιητικό επίπεδο συμμετοχής όλων των χωρών της περιοχής σε αυτές τις βιντεοδιασκέψεις και η προσέγγιση ανταποκρίνεται στις προσδοκίες.