ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.11.2015

COM(2015) 574 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών προς τους εθνικούς στόχους ενεργειακής απόδοσης για το 2020 και της εφαρμογής της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση 2012/27/ΕΕ όπως ορίζεται από το Άρθρο 24, παράγραφο 3 της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση 2012/27/ΕΕ

{SWD(2015) 245 final}

Πίνακας περιεχομένων

1.    Εισαγωγή    

2.    Πρόοδος προς την κατεύθυνση του στόχου ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2020    

3.    Εθνικοί στόχοι    

4.    Τάσεις κατανάλωσης ενέργειας και αξιολόγηση των εθνικών μέτρων ανά τομέα    

4.1.    Βιομηχανία    

4.2.    Οικιακός τομέας    

4.3.    Τομέας παροχής υπηρεσιών    

4.4.    Δημόσιος τομέας    

4.5.    Τομέας μεταφορών    

4.6.    Τομέας παραγωγής    

4.7.    Κατάσταση της μεταφοράς της ΟΕΑ στο εθνικό δίκαιο    

4.8.    Χρηματοδότηση    

4.9.    Τελική εξοικονόμηση ενέργειας το 2016 που απαιτείται από την οδηγία για τις ενεργειακές υπηρεσίες 2006/32/ΕΚ    

5.    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ    

Παράρτημα I    

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II    

1.Εισαγωγή

Η ενεργειακή στρατηγική της Ένωσης 1 απαιτούσε θεμελιώδη επανεξέταση της ενεργειακής απόδοσης, για να προσεγγιστεί ως αυτοτελής πηγή ενέργειας, εκπροσωπώντας την αξία της ενέργειας που εξοικονομείται. Η εστίαση στην ενεργειακή απόδοση ως τρόπου μετριασμού της ενεργειακής ζήτησης υλοποιεί τους στόχους της ασφάλειας του εφοδιασμού, της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας, και οδηγεί σε μείωση του κόστους για τους καταναλωτές και τη βιομηχανία.

Η στρατηγική για την Ενεργειακή Ένωση επιβεβαίωσε ότι στόχος της ενεργειακής απόδοσης είναι το 20 % μέχρι το 2020, γεγονός που σημαίνει κατανάλωση τελικής ενέργειας μικρότερη από 1086 εκατομμύρια ΤΙΠ ή κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας μικρότερη από 1483 εκατ. ΤΙΠ . Αυτή είναι η βάση για την προώθηση της μείωσης των εκπομπών κατά τουλάχιστον 27 % έως το 2030, ποσοστό το οποίο θα επανεξεταστεί έως το 2020, έχοντας υπόψη την επίτευξη ποσοστού 30 %.

Το 2014, η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της για την ενεργειακή απόδοση (COM(2014) 520 τελικό) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ θα επιτύχει εξοικονόμηση ενέργειας περίπου της τάξεως του 18-19 % το 2020. Έκτοτε, τα κράτη μέλη έχουν καταβάλει βελτιωμένες προσπάθειες για την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και έχουν θέσει πιο φιλόδοξους στόχους ενεργειακής απόδοσης (που τώρα ανέρχονται συνολικά έως και 17,6 % εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας το 2020, ενώ κατά το τελευταίο έτος το ποσοστό ανήλθε μόλις στο 16,4 %). Με βάση τα παραπάνω, η Επιτροπή εξακολουθεί να είναι αισιόδοξη ότι ο στόχος του 20 % θα επιτευχθεί υπό τον όρο ότι η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ εφαρμόζεται πλήρως, τα κράτη μέλη αυξάνουν το επίπεδο φιλοδοξίας τους και οι συνθήκες για επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης συνεχίζουν να βελτιώνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η παρούσα έκθεση παρέχει μια αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί ως προς την επίτευξη του στόχου αυτού καθώς και σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση. Περιλαμβάνει ορισμένες συστάσεις προς τα κράτη μέλη 2 και βασίζεται στις ετήσιες εκθέσεις των κρατών μελών και στα εθνικά σχέδια δράσης για την ενεργειακή απόδοση. Η παρούσα έκθεση συνοδεύεται από ένα έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 3 το οποίο περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή των χρησιμοποιούμενων δεικτών απόδοσης.

2.Πρόοδος προς την κατεύθυνση του στόχου ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2020

Σημειώθηκε σημαντική πρόοδος σχετικά με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ. Συνολικά, η τελική κατανάλωση ενέργειας μειώθηκε κατά 7 % από το 2005 έως το 2013. Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας μειώθηκε κατά 8 % την ίδια περίοδο και οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις δείχνουν την συνέχεια αυτής της πτωτικής τάσης σε 1516 εκατ. ΤΙΠ το 2014 4 .

Η τελική κατανάλωση ενέργειας 5  στην ΕΕ των 28 μειώθηκε από 1186 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 1102 εκατ. ΤΙΠ το 2012, αλλά αυξήθηκε σε 1105 εκατ. ΤΙΠ το 2013. Η αύξηση το 2013 οφειλόταν κυρίως σε αυξήσεις στο Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Ουγγαρία, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο 6 .

Η ενεργειακή κατανάλωση της βιομηχανίας μειώθηκε σε απόλυτους όρους από 327 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 275 εκατ. ΤΙΠ το 2012 (16 %). Συνολικά, η οικονομική κρίση, οι επιπτώσεις της αναδιάρθρωσης των ευρωπαϊκών οικονομιών και τα μέτρα ενίσχυσης της ενεργειακής απόδοσης συνέβαλαν σημαντικά στην παρούσα πτωτική τάση. Ωστόσο, η κατανάλωση ενέργειας της βιομηχανίας αυξήθηκε σε 277 εκατομμύρια ΤΙΠ το 2013. Αυτό οφειλόταν σε αύξηση σε αρκετούς επιμέρους βιομηχανικούς κλάδους, η μεγαλύτερη από τις οποίες ήταν η αύξηση κατά 6 % στον τομέα των ορυχείων και των μεταλλείων.

Στον τομέα των κατοικιών, η τελική κατανάλωση ενέργειας μειώθηκε κατά 3 % το 2013 σε σύγκριση με το επίπεδο του 2005.

Στον τομέα των υπηρεσιών, η τελική κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε κατά 6 % από το 2005 έως το 2013, αλλά η προστιθέμενη αξία που δημιουργείται στον εν λόγω κλάδο αυξήθηκε κατά 11 % την ίδια περίοδο, γεγονός που οδήγησε σε βελτίωση της ενεργειακής έντασης.

Η τελική κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές μειώθηκε κατά 6 % σε αυτήν την περίοδο. Το 2013, οι μεταφορές αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μερίδιο της τελικής κατανάλωσης ενέργειας (32 %). Ακολουθούσε ο τομέας των κατοικιών με 27 %, η βιομηχανία με 25%, και ο τομέας των υπηρεσιών με 14%. Οι άλλοι κλάδοι κάλυπταν το υπόλοιπο 2 %.

Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας 7  στην ΕΕ των 28 μειώθηκε από 1709 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 1567 εκατ. ΤΙΠ το 2013. Οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας συνεχίζει να μειώνεται το 2014 σε 1516 εκατομμύρια ΤΙΠ 8 . Ωστόσο, στο Βέλγιο, τη Δανία, την Γερμανία, την Εσθονία, τη Γαλλία, την Πολωνία, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία σημειώθηκε αύξηση στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας το 2013 σε σύγκριση με το 2012.

Συνολικά, η μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας στην ΕΕ των 28 από το 2005 έως το 2013 οφειλόταν κυρίως σε μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας και επηρεάστηκε από τις διαρθρωτικές αλλαγές στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής λόγω της παραγωγής περισσότερης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η κατανάλωση ενέργειας του ενεργειακού τομέα μειώθηκε κατά 13 % και οι απώλειες διανομής μειώθηκαν κατά 8 % αυτήν την περίοδο.

Η θερμότητα που παράγεται από τις μονάδες συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού στην ΕΕ των 28 μειώθηκε κατά 9 % από 46 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 42 εκατ. ΤΙΠ το 2013.

3.Εθνικοί στόχοι

Το 2013, τα κράτη μέλη προσδιόρισαν τους εθνικούς ενδεικτικούς τους στόχους για την ενεργειακή απόδοση 9 . Έκτοτε, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Σλοβακία και η Ισπανία έχουν θέσει πιο φιλόδοξους στόχους για την τελική κατανάλωση ενέργειας, στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων δράσης για την ενεργειακή απόδοση του 2014, με έμφαση σε μεγαλύτερη μείωση της ζήτησης στον τομέα των κατοικιών, των υπηρεσιών, της βιομηχανίας και στον τομέα των μεταφορών. Μόνο η Μάλτα και η Πολωνία έχουν κοινοποιήσει στην Επιτροπή λιγότερο φιλόδοξους στόχους για την τελική κατανάλωση ενέργειας. Ο στόχος της ενεργειακής απόδοσης είναι να αποσυνδέσει την ενεργειακή κατανάλωση από την οικονομική μεγέθυνση που οφείλεται σε αύξηση της απόδοσης. Στο πλαίσιο αυτό, το επίπεδο των ενδεικτικών στόχων που καθορίστηκαν από την Κροατία, την Κύπρο, τη Φινλανδία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία δεν είναι αρκετά φιλόδοξο καθώς η τελική κατανάλωση ενέργειας προβλέπεται να είναι υψηλότερη από την πρόβλεψη ανάπτυξης του ΑΕΠ από το 2014 έως το 2020 10 .

Όσον αφορά την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, η Κύπρος, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, η Μάλτα, η Ισπανία και η Σουηδία έχουν θέσει πιο φιλόδοξους ενδεικτικούς στόχους στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων δράσης του 2014 για την ενεργειακή απόδοση σε σύγκριση με τους αρχικούς στόχους. Ιδίως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν θέσει οι ίδιες φιλόδοξους στόχους με βάση την αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2014-2020. Η Βουλγαρία, η Κροατία και η Σλοβακία έχουν μειώσει το επίπεδο των φιλοδοξιών τους. Οι ενδεικτικοί στόχοι κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας για την Κροατία, την Φινλανδία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία για το 2020, θα επέτρεπαν μια αύξηση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας, με συντελεστή υψηλότερο από τον αναμενόμενο ρυθμό μέσης αύξησης του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2014-2020 11 .

Συνολικά, τα κράτη μέλη έχουν αποτύχει να θέσουν αρκετά φιλόδοξους εθνικούς στόχους ενεργειακής απόδοσης ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 20 % σε επίπεδο ΕΕ. Το άθροισμα των εθνικών ενδεικτικών στόχων αντιστοιχεί σε εξοικονόμηση της τάξεως του 17,6 % της πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τις προβλέψεις για το 2020. Μολονότι αυτό αποτελεί ευπρόσδεκτη βελτίωση σε σύγκριση με την πρώτη δέσμη κοινοποιημένων στόχων, εξακολουθεί να υπολείπεται του στόχου της ΕΕ να εξοικονομήσει 20 % της πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τις προβλέψεις για το 2020. Ωστόσο, τα δεδομένα για την πρόσφατη πρόοδο δείχνουν ότι μπορεί να συναχθεί ένα πιο αισιόδοξο συμπέρασμα.

4.Τάσεις κατανάλωσης ενέργειας και αξιολόγηση των εθνικών μέτρων ανά τομέα

Για να αξιολογήσει την πρόοδο των κρατών μελών ως προς τους ενδεικτικούς στόχους της ενεργειακής απόδοσης, η Επιτροπή ανέλυσε τα εθνικά σχέδια δράσης τους για την ενεργειακή απόδοση (ΕΣΔΕΑ), τις ετήσιες εκθέσεις και το σύνολο των δεικτών που περιγράφονται με περισσότερες λεπτομέρειες στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 12 . Η ανάλυση δείχνει ότι τα περισσότερα κράτη μέλη μείωσαν την κατανάλωση πρωτογενούς και τελικής ενέργειας από το 2005 έως το 2013 με ρυθμό υψηλότερο από το ρυθμό μείωσης που απαιτείται για την περίοδο 2005 έως 2020 ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι πρωτογενούς και τελικής κατανάλωσης ενέργειας έως το 2020. Οι εξαιρέσεις είναι οι ακόλουθες: Το Βέλγιο, η Εσθονία, η Γαλλία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, η Πολωνία και η Σουηδία (για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας) και η Αυστρία, το Βέλγιο, η Εσθονία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Λιθουανία, η Μάλτα και η Σλοβακία (για την τελική κατανάλωση ενέργειας) 13 .

H ένταση πρωτογενούς ενέργειας 14 για το σύνολο της οικονομίας μειώθηκε σε όλα τα κράτη μέλη κατά μέσο όρο από το 2005 έως το 2013, με εξαίρεση την Εσθονία.

4.1.Βιομηχανία

Η τελική ενεργειακή κατανάλωση της βιομηχανίας μειώθηκε σε απόλυτους όρους από 327 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 277 εκατ. ΤΙΠ το 2013 (-15 %). Η μείωση από το 2008 έως το 2012 μπορεί να εξηγηθεί από τη μείωση της βιομηχανικής δραστηριότητας και τις αλλαγές στη δομή του κλάδου. Ωστόσο, οι βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης συνέβαλαν περισσότερο στη θετική αυτή τάση με σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερο αντίκτυπο 15 . 

Καθώς κατά τα επόμενα έτη, στα περισσότερα κράτη μέλη, αναμένεται οικονομική ανάπτυξη, θα χρειαστεί να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για να διασφαλιστεί η αποσύνδεση της ενεργειακής κατανάλωσης από την οικονομική μεγέθυνση. Επιπλέον, οι χαμηλότερες τιμές στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα μπορούσαν να μειώσουν το κίνητρο για επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης στον τομέα αυτό, δεδομένου ότι η περίοδος αποπληρωμής παρατείνεται.

Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ της ενεργειακής έντασης της βιομηχανίας σε διάφορα κράτη μέλη, από την κατά εφτά φορές μεγαλύτερη σε μέγεθος ενεργειακή ένταση της Βουλγαρίας, και των λιγότερο ενεργοβόρων κρατών μελών: της Δανίας και της Ιρλανδίας. Τα περισσότερα κράτη μέλη μείωσαν την ενεργειακή ένταση στη βιομηχανία και στους τομείς των κατασκευών από το 2005 έως το 2013, με εξαίρεση την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιρλανδία και την Λετονία.

Το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών αποτελεί σημαντικό παράγοντα προώθησης των επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης σε ενεργοβόρους κλάδους της βιομηχανίας. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη μέλη υποστηρίζουν την ενεργειακή απόδοση της βιομηχανίας μέσω οικονομικών κινήτρων και φορολογικών μέτρων. Οι εθελοντικές συμφωνίες αποτελούν ένα άλλο κοινό μέσο πολιτικής για τον τομέα της βιομηχανίας. Εννέα κράτη μέλη έχουν συνάψει τέτοιου είδους συμφωνίες με φορείς της βιομηχανίας: το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εξοικονόμηση ενέργειας στον τομέα της βιομηχανίας επιτυγχάνεται επίσης με τη βοήθεια των μέσων που βασίζονται στην αγορά, π.χ. στην Ιταλία μέσω του μηχανισμού λευκών πιστοποιητικών, καθώς και στη Δανία μέσω του καθεστώτος υποχρέωσης εξοικονόμησης ενέργειας.

Η εφαρμογή του άρθρου 8 παράγραφος 4 της ΟΕΑ, η οποία υποχρεώνει τις μεγάλες εταιρείες να διενεργούν ενεργειακούς ελέγχους από το 2015 και μετά, μπορεί να βοηθήσει τον βιομηχανικό τομέα να εντοπίσει οικονομικώς αποδοτικά μέτρα ως προς το κόστος ενεργειακής απόδοσης. Ωστόσο, περίπου τα μισά από τα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη κοινοποιήσει στην Επιτροπή την εθνική νομοθεσία που μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο την παρούσα ΟΕΑ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή έχει κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά των κρατών αυτών.

Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις για να άρουν τους φραγμούς στην αγορά και να τους επιτρέψουν να εκμεταλλευθούν κάθε υπόλοιπο δυναμικού ενεργειακής απόδοσης.

4.2.Οικιακός τομέας

Η τελική κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα μειώθηκε σε απόλυτους όρους από 306 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 296 εκατ. ΤΙΠ το 2013 (- 3 %), παρά το γεγονός ότι αυξήθηκε ελαφρώς από το 2012 έως το 2013. Η συνολική μείωση οφειλόταν κυρίως σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης, ιδιαίτερα σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση χώρων 16 .

Η κατανάλωση ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο μειώθηκε σε όλα τα κράτη μέλη από το 2005 έως το 2013 εκτός από την Ιταλία, όπου αυξήθηκε κατά 10 %, και την Εσθονία, όπου παρέμεινε σταθερή 17 . Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο θα μπορούσε να ερμηνευθεί από τις αυστηρότερες απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων, συσκευών και τεχνολογιών θέρμανσης, εν μέρει λόγω της προοδευτικής εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.

Τα κράτη μέλη κατάρτισαν πρόσφατα μια πρώτη μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης για το σύνολο του κτιριακού δυναμικού τους, όπως απαιτείται από το άρθρο 4 της ΟΕΑ 18 . Μολονότι από κάποιες στρατηγικές έλειπαν ορισμένες πληροφορίες, για παράδειγμα σχετικά με τα μη οικιστικά κτίρια, το επενδυτικό κόστος και τις πηγές χρηματοδότησης, η ποιότητα των μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης αναμένεται να βελτιωθεί κατά την επόμενη επικαιροποίηση που έχει προγραμματιστεί για το 2017.

Για να βελτιωθεί η ποιότητα της ανακαίνισης, οι εγκαταστάτες και οι τεχνίτες πρέπει να εκπαιδευτούν, και θα πρέπει να αυξηθούν οι δεξιότητές τους σε νέες και αποδοτικότερες τεχνολογίες που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τον υπάρχοντα εξοπλισμό και τις διαδικασίες στους τομείς των κατασκευών και της ανακαίνισης. Η εφαρμογή των εθνικών χαρτών πορείας για τα επαγγελματικά προσόντα και την κατάρτιση που καταρτίστηκαν στο πλαίσιο του έργου «Build Up Skills» της ΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει σε το 2013 και το 2014 21 κράτη μέλη 19 . Επιπλέον, άλλα εθνικά μέτρα κατάρτισης έχουν περιγραφεί στα Εθνικά Σχέδια Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΣΔΕΑ), αλλά στον τομέα αυτόν απαιτούνται περαιτέρω, στοχευμένες προσπάθειες.

Η ενεργειακή απόδοση στον οικιστικό τομέα επωφελείται από ένα ευρύ φάσμα μέτρων πολιτικής, όπως τα κανονιστικά και τα δημοσιονομικά/φορολογικά μέτρα, καθώς και από μέτρα ανταλλαγής πληροφοριών και ευαισθητοποίησης, από τις εθελοντικές συμφωνίες, τις επενδύσεις σε υποδομές (εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων μέτρησης), από αγοραστρεφή μέσα και άλλα. Τα κανονιστικά μέτρα αφορούν ως επί το πλείστον την εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης και των πιστοποιητικών για τα νέα και υφιστάμενα κτίρια. Σχετίζονται επίσης με τις επιθεωρήσεις των λεβήτων και των συστημάτων κλιματισμού, και με την οδηγία οικολογικού σχεδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τις συσκευές και τον εξοπλισμό.

Τα οικονομικά και φορολογικά μέτρα που υποστηρίζουν τις βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης περιλαμβάνουν επιχορηγήσεις και επιδοτήσεις. Ορισμένα κράτη μέλη (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Κάτω Χώρες και Πορτογαλία) προσφέρουν προγράμματα δανειοδότησης. Φορολογικές ελαφρύνσεις στις αναβαθμίσεις της ενεργειακής απόδοσης για τα νοικοκυριά αναφέρθηκαν για τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και την Πορτογαλία. Έξι κράτη μέλη (Αυστρία, Δανία, Εσθονία, Γερμανία, Κάτω Χώρες και Σουηδία) έχουν θεσπίσει ενεργειακούς φόρους που αποσκοπούν στην αλλαγή της συμπεριφοράς και των επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Οι ευφυείς μετρητές εγκαθίστανται σε οικιακούς πελάτες στην Αυστρία, την Κύπρο, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, τη Λετονία, τη Μάλτα και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα καθεστώτα επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης επικεντρώνονται κυρίως στον οικιακό τομέα για την επίτευξη του 1,5 % της ετήσιας εξοικονόμησης ενέργειας κατά την τελική χρήση που απαιτείται από το άρθρο 7 της ΟΕΑ. Συνολικά, 16 χώρες έχουν θεσπίσει ή σχεδιάζουν να θεσπίσουν ένα καθεστώς επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης. Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν επιλέξει να εφαρμόσουν τις επιτρεπόμενες εξαιρέσεις προκειμένου να επιτύχουν τη μέγιστη επιτρεπόμενη μείωση της τάξεως του 25 % (εκτός από τη Δανία, την Πορτογαλία και τη Σουηδία) 20 . Το γεγονός αυτό μειώνει την εξοικονόμηση ενέργειας που θα πρέπει να επιτευχθεί μέχρι το 2020. Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης την ελλιπή εφαρμογή του παρόντος άρθρου σε ορισμένες χώρες καθώς πολλά κράτη μέλη βασίζονται σε παλιά μέτρα, η εφαρμογή των κοινοποιηθέντων μέτρων έχει καθυστερήσει, η αναμενόμενη εξοικονόμηση έχει υπερεκτιμηθεί ή οι επικαλύψεις των επιπτώσεων των διαφόρων πολιτικών δεν λαμβάνονται υπόψη με σωστό τρόπο. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί από κοντά την περαιτέρω εφαρμογή του εν λόγω άρθρου.

Τα κράτη μέλη πρέπει να ενημερώνουν καλύτερα τους καταναλωτές σχετικά με τις επιλογές ενεργειακής απόδοσης και να βελτιώνουν περαιτέρω τις επενδυτικές συνθήκες ώστε οι ιδιώτες καταναλωτές να επιταχύνουν την αύξηση των επί του παρόντος πολύ μικρών ποσοστών ανακαινίσεων του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος στην Ευρώπη. Χρειάζονται στοχευμένα μέτρα σε αυτόν τον τομέα, καθώς τα νοικοκυριά μπορούν να ανταποκριθούν λιγότερο στις αυξανόμενες τιμές ενέργειας συγκριτικά π.χ. με την ενεργοβόρα βιομηχανία. Επιπλέον, χρειάζονται πιο εστιασμένα μέτρα για να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή φτώχεια οι ευάλωτοι καταναλωτές και να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο, για παράδειγμα, επωφελή θα ήταν μέτρα όπως τα άτοκα δάνεια και η αντιμετώπιση του διλήμματος μισθωτών- ιδιοκτητών.

4.3.Τομέας παροχής υπηρεσιών

Η τελική κατανάλωση ενέργειας του τομέα των υπηρεσιών αυξήθηκε σε απόλυτους όρους από 144 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 153 εκατ. ΤΙΠ το 2013 (6 %). Ωστόσο, η κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε με βραδύτερους ρυθμούς από ό, τι η προστιθέμενη αξία κατά την ίδια περίοδο (11 %). Συνολικά, η ενεργειακή ένταση του τομέα των υπηρεσιών στην ΕΕ (κανονικοποιημένη σύμφωνα με τις βαθμοημέρες θέρμανσης) μειώθηκε κατά 4 % μεταξύ 2005 και 2013, κυρίως στην Αυστρία (20 %), την Ουγγαρία (26 %), την Ιρλανδία (37 %) και την Πορτογαλία (21 %), γεγονός που αποτελεί πολύ θετική εξέλιξη. Ωστόσο, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Ισπανία αύξησαν την ενεργειακή τους ένταση σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Τα περισσότερα από τα κανονιστικά μέτρα που εφαρμόζονται στον τομέα της κατοικίας ισχύουν και στον τομέα των υπηρεσιών.

Δεδομένου ότι ο τομέας των υπηρεσιών αναμένεται να μεγαλώσει, τα κράτη μέλη θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις με περαιτέρω κατάλληλα μέτρα για να συνεχιστεί η θετική τάση της φθίνουσας ενεργειακής έντασης σε ολόκληρη την ΕΕ.

4.4.Δημόσιος τομέας

Το άρθρο 5, παράγραφος 1 της ΟΕΑ απαιτεί από τα κράτη μέλη να ανακαινίσουν το 3% του συνολικού εμβαδού του δαπέδου των θερμαινόμενων και ψυχομένων κτιρίων που είναι ιδιόκτητα και χρησιμοποιούνται από την κεντρική δημόσια διοίκηση, ή για την επίτευξη ισοδύναμης εξοικονόμησης ανά έτος. 18 κράτη μέλη θα εφαρμόσουν τις απαιτήσεις του άρθρου 5 με εναλλακτικά μέτρα (όπως για παράδειγμα μέτρα που παρέχουν κίνητρα στους ένοικους ώστε να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους). Τα υπόλοιπα κράτη μέλη έχουν επιλέξει την προκαθορισμένη προσέγγιση για την ανακαίνιση του 3 % της συνολικής επιφάνειας δαπέδου. Τα κράτη μέλη οφείλουν να αναφέρουν στις ετήσιες εκθέσεις τους τη συνολική επιφάνεια δαπέδου των κτιρίων που δεν ικανοποίησαν τις απαιτήσεις του άρθρου 5, παράγραφος 1 της ΟΕΑ και την ανακαινισμένη επιφάνεια δαπέδου ή το ποσό της εξοικονόμησης ενέργειας που επιτεύχθηκε βάσει του άρθρου 5, παράγραφος 1 και του άρθρου 5 παράγραφος 6 της ΟΕΑ κατά το προηγούμενο έτος. Τα περισσότερα κράτη μέλη διαβίβασαν κάποιες σχετικές πληροφορίες στις ετήσιες εκθέσεις τους για το 2015. Η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ουγγαρία, οι Κάτω Χώρες και η Σλοβενία δεν διαβίβασαν καμία σχετική πληροφορία 21 . Παρέχοντας τις περισσότερες φορές τα στοιχεία σχετικά με το συνολικό εμβαδόν δαπέδου των κτιρίων που δεν πληρούσαν τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης βάσει του άρθρου 5, αλλά τα δεδομένα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω των ανακαινίσεων (ή εναλλακτικών μέτρων) των κτιρίων που ανήκουν στην κεντρική κυβέρνηση, τα οποία είναι υποχρεωτικά από την 1η Ιανουαρίου 2014 έλειπαν ή ήταν ασαφή στις περισσότερες από τις ετήσιες εκθέσεις. Ως εκ τούτου, δεν είναι ακόμη δυνατόν να αξιολογηθεί εάν τα κράτη μέλη εκπλήρωσαν τις υποχρεώσεις τους για το 2014 σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας για την ΟΕΑ, αλλά η Επιτροπή θα παρακολουθεί από κοντά την ορθή εφαρμογή.

Βάσει του άρθρου 6 της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι κεντρικές δημόσιες διοικήσεις αγοράζουν μόνο προϊόντα, υπηρεσίες και κτίρια με υψηλή ενεργειακή απόδοση. Όλα τα κράτη μέλη παρουσίασαν τα μέτρα που χρειάζονται προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτό συμβαίνει, αλλά τα εθνικά σχέδια του Βελγίου, της Ιταλίας και της Ισπανίας για την ενεργειακή απόδοση δεν περιλάμβαναν μέτρα για την προτροπή άλλων δημόσιων φορέων να πράξουν το ίδιο. Η Επιτροπή έχει ξεκινήσει μια μελέτη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της διάταξης αυτής. Ενδιάμεσα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης στις δημόσιες συμβάσεις δεν είναι πλήρως κατανοητές από όλους τους υπεύθυνους προμηθειών και ότι σε ορισμένες χώρες δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η μεταφορά των απαιτήσεων του άρθρου 6 της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση στο εθνικό δίκαιο. Σύμφωνα με τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων φραγμών συγκαταλέγονται: η έλλειψη δεξιοτήτων και πρακτικής τεχνογνωσίας των αρχών σχετικά με τις ενεργειακά αποδοτικές δημόσιες προμήθειες, η έλλειψη σαφούς καθοδήγησης και πρακτικών εργαλείων και τα ασαφή κριτήρια αξιολόγησης των δημόσιων συμβάσεων. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για την καλύτερη στήριξη των κρατών μελών κατά την εφαρμογή της παρούσας διάταξης.

4.5.Τομέας μεταφορών

Η τελική ενεργειακή κατανάλωση στις μεταφορές 22 στην Ευρώπη των 28 μειώθηκε από 370 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 349 εκατ. ΤΙΠ το 2013 (-6 %). Αυτό αντικατοπτρίζει μια αύξηση 4 % κατά το διάστημα 2005-2007, αλλά και μια γρήγορη μείωση στη συνέχεια (-9 % για το 2007-2013).

Το 40% περίπου της μείωσης από το 2007 έως το 2013 εκτιμάται ότι οφείλεται στην οικονομική κρίση, με σταθεροποίηση της κίνησης επιβατών και μείωση της μεταφοράς εμπορευμάτων. Το υπόλοιπο 60 % προέρχεται ως επί το πλείστον από βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης των επιβατικών αυτοκινήτων, με γνώμονα τα αυστηρότερα πρότυπα CO2 και στοχευμένες πολιτικές μεταφορών στα κράτη μέλη (που σε ορισμένες περιπτώσεις, κοινοποιήθηκαν επίσης και ως μέτρα στον τομέα των μεταφορών βάσει του άρθρου 7 της ΟΕΑ για τη μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας) 23 . 

Οι μεγαλύτερες μειώσεις στην τελική κατανάλωση ενέργειας στον τομέα των μεταφορών σημειώθηκαν στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Ισπανία κατά την περίοδο 2005-2013. Η κατανάλωση αυξήθηκε ελαφρά στην Κροατία, τη Φινλανδία και τη Γερμανία, ενώ σημαντική αύξηση σημειώθηκε στη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία 24 . 

Το 2013, το ποσοστό των μαζικών μέσων μεταφοράς αυξήθηκε στα μισά κράτη μέλη δηλ. σε: Αυστρία, Βέλγιο, Κροατία, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Σλοβενία, Ισπανία και Σουηδία. Στα υπόλοιπα κράτη μέλη αυξήθηκε το ποσοστό των επιβατικών αυτοκινήτων 25 . Όσον αφορά τις εμπορευματικές μεταφορές, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο αύξησαν το μερίδιο των σιδηροδρομικών και εσωτερικών πλωτών μεταφορών εμπορευμάτων το 2013 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Τα κράτη μέλη υποστηρίζουν την απόδοση τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα μεταφορών μέσω της βελτίωσης της απόδοσης των οχημάτων και των μειωμένων εκπομπών CO2 σύμφωνα με τα όρια CO2 της ΕΕ, τη στροφή προς μέσα μεταφοράς πιο φιλικά στο περιβάλλον (π.χ. σιδηροδρομικά ή άλλα δημόσια μέσα μεταφοράς), την πληροφόρηση των καταναλωτών και τη συμπεριφορά.

Για τις δημόσιες μεταφορές, η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Λετονία, η Πορτογαλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο ανέφεραν στα εθνικά σχέδια ενεργειακής απόδοσής τους (ΕΣΔΕΑ) μέτρα που έχουν στόχο τις σιδηροδρομικές μεταφορές. Στη Δανία έχουν θεσπιστεί απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για τα ταξί . Η επέκταση του μετρό έχει αναφερθεί από τη Βουλγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Δανία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Η προώθηση της αλλαγής στους τρόπους μεταφοράς και η ενθάρρυνση της χρήσης των δημόσιων συγκοινωνιών ή η ποδηλασία και η πεζοπορία έχουν αναφερθεί από το Βέλγιο, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Τα μέτρα στις ιδιωτικές μεταφορές περιλαμβάνουν βελτιώσεις στην απόδοση του στόλου αυτοκινήτων, μέτρα για τη στήριξη της χρήσης ηλεκτρισμού, υδρογόνου ή την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων από άποψης κατανάλωσης καυσίμων, αυτοκινήτων, λωρίδων ποδηλάτων κλπ. Οικονομικά κίνητρα για την αγορά ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων παρέχονται από την Κροατία, το Λουξεμβούργο και την Ισπανία (για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα) και από τις Κάτω Χώρες, ενώ η Δανία προσφέρει φορολογικά κίνητρα για τους ιδιοκτήτες ηλεκτροκίνητων και υδρογονοκίνητων αυτοκινήτων και τους ιδιοκτήτες που αγοράζουν οχήματα μικρότερης κατανάλωσης καυσίμου. Μέτρα συμπεριφοράς αναφέρονται επίσης για την Φινλανδία, τις Κάτω Χώρες (εκπαίδευση οδηγών) και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στροφή των εμπορευματικών μεταφορών προς φιλικότερους προς το περιβάλλον τρόπους μεταφοράς, όπως οι σιδηροδρομικές, οι θαλάσσιες και οι εσωτερικές πλωτές μεταφορές σχεδιάζεται επίσης στη Γαλλία.

4.6.Τομέας παραγωγής

Η μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά τα προηγούμενα έτη οφειλόταν στη μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, στην εφαρμογή του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και στις διαρθρωτικές αλλαγές στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν κατά τα τελευταία έτη διαρθρωτικές αλλαγές από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς παραγωγής προς μεγαλύτερη παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας .

Η απόδοση στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης μέχρι το 2020. Η ενεργειακή απόδοση στον τομέα ηλεκτροπαραγωγής συμβάλλει σημαντικά στην ασφάλεια του εφοδιασμού και στον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Εκτός από το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, οι στοχευμένες πολιτικές για την ενεργειακή απόδοση μπορούν να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση στον τομέα αυτό π.χ. μέσω της αύξησης του μεριδίου της θερμικής και την ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από υψηλής απόδοσης μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (CHP), τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης, καθώς και από ανανεώσιμες μορφές ενέργειας.

Κατά τα τελευταία έτη τα κράτη μέλη έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας . Το 2013, το συνδυασμένο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών της ΕΕ έφτασε το 15 % και από τις εκτιμήσεις για το 2014 προέκυψε ποσοστό 15,3 % το οποίο συνείσφερε στην μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας καθώς οι περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν απόδοση μετατροπής 100 % 26 .

Το άρθρο 24, παράγραφος 6 της ΟΕΑ απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη θερμική και ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από θερμοηλεκτρικούς σταθμούς και, ιδίως, από μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Για την ΕΕ των 28, η θερμότητα που παράγεται από τους σταθμούς μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (CHP) μειώθηκε από 46 εκατ. ΤΙΠ το 2005 κατά 9 %, σε 42 εκατ. ΤΙΠ το 2013. Δεδομένης της βελτίωσης της απόδοσης και της συμβολής της βιομηχανικής παραγωγικότητας, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες από τα κράτη μέλη προκειμένου να αυξηθεί το μερίδιο, ιδίως, της συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής απόδοσης.

Το άρθρο 14 της ΟΕΑ ορίζει ένα πλαίσιο για την ενεργοποίηση των επενδύσεων στην αποδοτική τηλεθέρμανση και τηλεψύξη. Μια θετική τάση μπορεί να παρατηρηθεί σε εννέα κράτη μέλη, όπου η παραγωγή ενέργειας από μετατροπή από εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης αυξήθηκε κατά μέσο όρο από το 2005 έως το 2013. Ωστόσο, στα υπόλοιπα 12 κράτη μέλη με τηλεθέρμανση, παρατηρείται πτωτική τάση 27 . Συνεπώς, για να αξιοποιηθεί πλήρως η δυνατότητα ενεργειακής απόδοσης στον τομέα της παραγωγής, είναι ιδιαίτερα σημαντική η πλήρης εφαρμογή του άρθρου 14 και οι ενδελεχείς αξιολογήσεις που είναι υποχρεωμένα να διεξάγουν τα κράτη μέλη μέχρι το τέλος του 2015 (ανάλυση των δυνατοτήτων για την εφαρμογή συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης και αποτελεσματικής τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης) .

Πλαίσιο 1: Καλά παραδείγματα στα κράτη μέλη