3.3.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 82/1

Εισηγητής:

ο κ. Daniel MAREELS

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις για τη θέσπιση καθεστώτος «απλής, διαφανούς και τυποποιημένης τιτλοποίησης» (τιτλοποιήσεις STS), καθώς και την προσαρμογή των απαιτήσεων προληπτικής εποπτείας για τα πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις επενδύσεων. Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του «Σχεδίου δράσης για την οικοδόμηση μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών» (1).

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ταχεία έγκριση των προτάσεων για τις τιτλοποιήσεις, οι οποίες δημοσιεύθηκαν μαζί με το σχέδιο δράσης για την οικοδόμηση μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Το ζητούμενο είναι να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι, εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν πρόσθετοι πόροι για την τραπεζική χρηματοδότηση, πράγμα που έχει ζωτική σημασία, ιδίως για τις ΜΜΕ και τα νοικοκυριά.

1.3.

Στο σημερινό ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα τραπεζικά δάνεια αντιπροσωπεύουν το 75-80 % της συνολικής χρηματοδότησης της οικονομίας, και στο μέλλον οι ΜΜΕ και τα νοικοκυριά θα συνεχίσουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τραπεζική χρηματοδότηση. Η αναθέρμανση της αγοράς αυτής θα μπορούσε να θέσει στη διάθεση του ιδιωτικού τομέα συμπληρωματικές πιστώσεις ύψους 100 έως 150 δισεκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 1,6 % των πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ έχει ήδη τονίσει τη σπουδαιότητα των πράξεων τιτλοποίησης για τις ΜΜΕ, δεδομένου του εξέχοντος ρόλου που αυτές διαδραματίζουν στην ευρωπαϊκή οικονομία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η τραπεζική χρηματοδότηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με χρηματοδότηση από την αγορά, που θα αναπτυχθεί περαιτέρω στο πλαίσιο της Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Οι δύο αυτές μορφές χρηματοδότησης δεν πρέπει να θεωρούνται ανταγωνιστικές αλλά συμπληρωματικές.

1.5.

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι πρέπει να προτιμηθεί μια ολιστική προσέγγιση. Το νέο πλαίσιο τιτλοποίησης απαιτεί μια βιώσιμη και ολοκληρωμένη προσέγγιση και την επιδίωξη μιας κατάλληλης και ορθής ισορροπίας. Πρέπει να ληφθούν υπόψη, σε όλα τα επίπεδα, όλοι οι απαιτούμενοι στόχοι και τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Εν προκειμένω, επικροτούνται τόσο οι προσπάθειες υπέρ της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όσο και η προτιμώμενη προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία οι επενδυτές έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις.

1.6.

Η ανάκαμψη των πράξεων τιτλοποίησης προϋποθέτει ότι ο νέος κανονισμός θα είναι αρκετά φιλόδοξος. Τα κριτήρια STS πρέπει να είναι ρεαλιστικά και εφικτά για το σύνολο των τραπεζών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της χρηματοδότησης, είτε είναι μεγάλες είτε μικρές και τοπικές. Ομοίως, οι πράξεις τιτλοποίησης πρέπει να είναι ελκυστικές για τους επενδυτές. Σε περίπτωση επιτυχίας, ο νέος κανονισμός θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της χρηματοδότησης της οικονομίας, την αύξηση των επενδύσεων και την τόνωση της ανάπτυξης. Ταυτόχρονα πρέπει να προσδιοριστούν σαφώς οι κίνδυνοι που θα προκύψουν και να ξεκαθαριστεί ποιοι θα πρέπει να τους αναλάβουν, να ληφθεί δε υπόψη όλο το φάσμα της αλυσίδας, από τον εκδότη έως τον επενδυτή. Είναι πλέον απαραίτητο να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος.

1.7.

Οι αρχές της ασφάλειας, της διαφάνειας και της εφαρμογής («enforcement») πρέπει να ενσωματωθούν στον κανονισμό, ώστε να βελτιωθεί η εμπιστοσύνη στις νέες αγορές. Η εποπτεία πρέπει να αναπτυχθεί επαρκώς, τόσο σε επίπεδο ΕΚΤ όσο και σε επίπεδο εθνικών αρχών, η δε διεθνής διάσταση δεν μπορεί να παραβλεφθεί.

1.8.

Δεδομένης της πολυπλοκότητας του θέματος και των συναφών κινδύνων, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη ότι η τιτλοποίηση δεν μπορεί να είναι διαθέσιμη στους μικροεπενδυτές και στους καταναλωτές. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παρούσα οικειοθελής προσέγγιση δεν επαρκεί και ζητεί να συμπεριληφθεί ρητή απαγόρευση στα κείμενα.

1.9.

Προβλέπεται αξιολόγηση του συστήματος μετά την πάροδο τεσσάρων ετών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αξιολόγηση αυτή πρέπει να πραγματοποιηθεί νωρίτερα. Θεωρεί ως ενδεδειγμένη μια προθεσμία δύο ετών.

1.10.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό οι πολιτικοί ιθύνοντες της ΕΕ να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στον διεθνή και παγκόσμιο διάλογο σχετικά με τις τιτλοποιήσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί το κοινοτικό κεκτημένο αλλά και επαρκής εναρμόνιση σε διεθνές επίπεδο.

2.1.

Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά της, η Επιτροπή Juncker όρισε τις τρεις βασικές της προτεραιότητες, που είναι η ανάπτυξη, η απασχόληση και οι επενδύσεις.

2.2.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, η Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο επενδύσεων για την Ευρώπη που περιλαμβάνει τρεις πτυχές:

2.3.

Με το σχέδιο δράσης για τη δημιουργία Ένωσης Κεφαλαιαγορών, της 30ής Σεπτεμβρίου 2015, η Επιτροπή επιδιώκει ταυτόχρονα την κινητοποίηση κεφαλαίων και τη δημιουργία μιας πραγματικά ενιαίας κεφαλαιαγοράς στην Ευρώπη, αλλά και να προσδιορίσει μία από τις μείζονες συνιστώσες του τρίτου σκέλους του επενδυτικού σχεδίου έως το 2019.

2.4.

Μαζί με το σχέδιο δράσης, η Επιτροπή κατέθεσε τις προτάσεις της σχετικά με την τιτλοποίηση  (3). Οι προτάσεις ενσωματώνονται σε μια δέσμη νομοθετικών μέτρων η οποία περιλαμβάνει δύο προτάσεις, καθεμία από τις οποίες καλύπτει συγκεκριμένα ζητήματα:

2.4.1.

αφενός, μια πρόταση για την τιτλοποίηση. Η πρόταση κανονισμού έχει ως στόχο τη θέσπιση ενός κοινού και συγκεκριμένου πλαισίου για όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά τιτλοποίησης και τον ορισμό ενός υποσυνόλου επιχειρήσεων που ανταποκρίνονται σε ορισμένα κριτήρια επιλεξιμότητας: «απλές, διαφανείς και τυποποιημένες τιτλοποιήσεις» ή «τιτλοποιήσεις STS» (4)  (5)·

2.4.2.

αφετέρου, μια πρόταση για την τροποποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει την τιτλοποίηση στο δίκαιο της Ένωσης, ιδίως όσον αφορά τις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τα πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις επενδύσεων, ούτως ώστε να διασφαλιστεί μια ρύθμιση των τιτλοποιήσεων STS που είναι πιο ευαίσθητη στον κίνδυνο (6), ούτως ώστε να ληφθούν δεόντως υπόψη οι ιδιαιτερότητες των τιτλοποιήσεων STS.

2.4.3.

Η πρώτη πρόταση περιλαμβάνει ορισμένες διατάξεις που ισχύουν για όλες τις τιτλοποιήσεις, κυρίως όμως δημιουργεί ένα πλαίσιο για τις τιτλοποιήσεις STS. Έτσι, γίνεται αναφορά στη διαδικασία με την οποία η τιτλοποίηση είναι δομημένη και όχι στην υποκείμενη πιστωτική ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού.

2.4.4.

Η δεύτερη πρόταση αφορά, με συμπληρωματικό τρόπο, την προληπτική αντιμετώπιση των τιτλοποιήσεων, που λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ιδιαιτερότητες των αγορών αυτών. Ειδικότερα, η πρόταση αφορά τις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις θέσεις τιτλοποίησης, όπως η πιο ευαίσθητη στους κινδύνους επεξεργασία των τιτλοποιήσεων STS.

3.1.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι οι προτάσεις για την τιτλοποίηση δημοσιεύθηκαν ταυτόχρονα με το σχέδιο δράσης για τη δημιουργία Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Το ζητούμενο είναι πλέον να ληφθούν γρήγορα τα αναγκαία μέτρα. Πράγματι, οι ευρωπαϊκές οικονομίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τραπεζική χρηματοδότηση. Στο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα τραπεζικά δάνεια αντιπροσωπεύουν το 75-80 % της συνολικής χρηματοδότησης της οικονομίας (7). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η τραπεζική χρηματοδότηση συμβαδίζει με τη χρηματοδότηση από την κεφαλαιαγορά και ότι πρέπει να θεωρούνται συμπληρωματικές.

3.2.

Επιπλέον, τα επίπεδα επενδύσεων παραμένουν πολύ χαμηλότερα εκείνων που είχαν σημειωθεί πριν από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Ενώ το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) και η ιδιωτική κατανάλωση της ΕΕ ήταν συνολικά κοντά στα επίπεδα του 2007 κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2014, το συνολικό ποσό των επενδύσεων ήταν κατά 15 % χαμηλότερο από αυτό του 2007 (8).

3.3.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη τονίσει τη σημασία της τιτλοποίησης, ιδίως για τις ΜΜΕ που εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τραπεζική χρηματοδότηση (9). Οι ΜΜΕ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν πάνω από το 98 % των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, εξασφαλίζουν πάνω από το 67 % των θέσεων απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα στην ΕΕ και παράγουν το 58 % της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των επιχειρήσεων (10).

3.4.

Επιπλέον, οι τιτλοποιήσεις δανείων προς τις ΜΜΕ είναι προς το παρόν πολύ περιορισμένες, σε αντίθεση με τις τιτλοποιήσεις που αφορούν ακίνητα, τα οποία έχουν πληγεί πολύ λίγο από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Επί του παρόντος, μόνο το 8 % της αγοράς τιτλοποίησης αφορά τις ΜΜΕ, σε σύγκριση με 58 % για τα RMBS (11). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις τιτλοποιήσεις που συνδέονται με τις ΜΜΕ στο πλαίσιο της στρατηγικής για τη δημιουργία μιας ενιαίας κεφαλαιαγοράς.

3.5.

Η αναζωογόνηση της αγοράς τιτλοποίησης και ειδικότερα η κατηγορία «ΜΜΕ» είναι ζωτικής σημασίας. Στο επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, η δημιουργία μιας βιώσιμης αγοράς για τιτλοποιήσεις υψηλής ποιότητας χαρακτηρίστηκε ως ένας από τους πέντε τομείς στους οποίους απαιτείται η ανάληψη βραχυπρόθεσμης δράσης. Εάν αυτή η αγορά τιτλοποίησης επιστρέψει στα προ κρίσης μέσα επίπεδα έκδοσης και η νέα έκδοση χρησιμοποιηθεί από τα πιστωτικά ιδρύματα για την παροχή νέων πιστώσεων, τα ιδρύματα αυτά θα είναι σε θέση να παρέχουν ένα επιπλέον ποσό πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα που θα κυμαίνεται μεταξύ 100-150 δισεκατ. ευρώ. Αυτό θα αντιπροσώπευε μια αύξηση κατά 1,6 % των πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά της ΕΕ (12).

3.6.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ταχθεί υπέρ της αναζωογόνησης, αλλά υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Για να μην επαναληφθούν τα λάθη που διαπράχθηκαν στο παρελθόν στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΟΚΕ προτείνει να διευκρινιστεί σαφώς το πλαίσιο για την τιτλοποίηση (13). Ομοίως, θεωρεί ότι μια βιώσιμη αγορά τιτλοποίησης υψηλής ποιότητας προϋποθέτει την προώθηση βασικών δομών που να χαρακτηρίζονται από βραχείες αλυσίδες διαμεσολάβησης ώστε να υπάρξει άμεση σύνδεση μεταξύ αποταμιευτών και δανειοληπτών (14).

3.7.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι σημαντικό να υιοθετηθεί μια ολιστική, σε βάθος και βιώσιμη προσέγγιση, να ληφθούν υπόψη όλοι οι απαιτούμενοι στόχοι, καθώς και τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών, και όλοι αυτοί οι παράγοντες να συνδυαστούν κατά τρόπο δίκαιο και αποτελεσματικό. Κάθε μέτρο πρέπει να έχει θετικό αντίκτυπο τόσο στη χρηματοδότηση της οικονομίας (βλέπε ανωτέρω), όσο και στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στα συμφέροντα των επενδυτών.

3.8.

Η επιλογή ενός κανονισμού στο πλαίσιο εφαρμογής της πρωτοβουλίας αυτής είναι η καταλληλότερη επιλογή κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, εφόσον πρόκειται για τη δημιουργία μιας πραγματικής ενιαίας αγοράς. Η νομοθεσία πρέπει να είναι αρκετά φιλόδοξη και ελκυστική για τους επενδυτές αν θέλουμε να συνοδεύεται από συγκεκριμένα θετικά αποτελέσματα.

3.9.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά τις προσπάθειες για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τις επακόλουθες δυνατότητες. Οι προτάσεις προβλέπουν επίσης μια σειρά υποχρεώσεων διαφάνειας και διευκολύνουν την ευρύτερη και αποτελεσματικότερη κατανομή των κινδύνων μεταξύ περισσότερων φορέων, τόσο εντός όσο και εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα.

3.10.

Η ΕΟΚΕ αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτές τις υποχρεώσεις διαφάνειας, εφόσον η έλλειψη διαφάνειας και ομοιομορφίας συνιστά ένα από τα κύρια εμπόδια για την ανάπτυξη της αγοράς τιτλοποίησης. Η βασική αρχή της διακρίσεως μεταξύ διαφόρων κατηγοριών τιτλοποιημένων προϊόντων και της εισαγωγής απλών, διαφανών και τυποποιημένων προϊόντων εκλαμβάνεται ως το κατάλληλο μέσο για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και την αναθέρμανση της αγοράς.

3.11.

Η απαίτηση διατήρησης κινδύνου διασφαλίζει ότι τα μέρη που εκτελούν τις εργασίες αυτές θα πρέπει επίσης να αναλάβουν έναν ελάχιστο κίνδυνο χαρτοφυλακίου. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, συνεπώς, αυτή την απαίτηση ως γενική αρχή. Εφιστά επίσης την προσοχή στην αδυναμία των μοντέλων «δημιουργίας και διανομής δανείων» να εμφανιστούν εκ νέου.

3.12.

Οι επενδυτές έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Όσοι τοποθετούν τα κεφάλαιά τους για να έχουν κέρδη έχουν το καθήκον της δέουσας επιμέλειας («Due diligence») σε σχέση με τις τιτλοποιήσεις στις οποίες επενδύουν. Η διαφορετική άποψη και ο καταλογισμός της ευθύνης στις εποπτικές αρχές και στις δημόσιες αρχές συνεπάγεται την υποχρέωση εξέτασης του ενοχλητικού ζητήματος του ηθικού κινδύνου («moral hazard»).

3.13.

Οι πράξεις και οι αγορές τιτλοποίησης μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να ενέχουν κινδύνους. Αυτό είναι το δίδαγμα που μπορούμε να αντλήσουμε από το πρόσφατο παρελθόν, κατά τη διάρκεια του οποίου σημειώθηκαν ορισμένα λάθη. Το ζητούμενο σήμερα είναι να διασφαλιστεί ότι, στο πλαίσιο της αναζωογόνησης που επιδιώκουμε, δεν θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, πράγμα, εξάλλου, που φαίνεται στην πρόθεση της Επιτροπής στο επενδυτικό σχέδιο που δημοσίευσε τέλη του 2014. Πρέπει να διευκρινιστεί με σαφήνεια, στο πλαίσιο του νέου περιβάλλοντος, ο κίνδυνος που απορρέει από αυτό και οι φορείς που θα τον αναλάβουν. Με την εναρμόνιση των κανόνων για την κοινοποίηση, με την παροχή δομημένων δεδομένων και με τη χρήση ολοκληρωμένων μοντέλων, θα καταστεί δυνατό να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και να βελτιωθεί η αξιολόγηση κινδύνου. Σε συνδυασμό με την καλύτερη ποιότητα των δεδομένων, αυτό θα συμβάλει στο να καταστεί εντελώς περιττή η συμμετοχή εξωτερικών οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας.

3.14.

Οι αρχές της ασφάλειας, της διαφάνειας και της εφαρμογής («enforcement») πρέπει να συμπεριληφθούν στον νέο κανονισμό, πράγμα που θα συμβάλει και στη βελτίωση της εμπιστοσύνης στις νέες αγορές. Η εποπτεία πρέπει να αναπτυχθεί επαρκώς και δεν πρέπει να παραβλεφθεί η διεθνής διάσταση.

3.15.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την αρχή σύμφωνα με την οποία οι εν λόγω εργασίες και αγορές προορίζονται για τους επαγγελματίες και θεσμικούς επενδυτές, τις τράπεζες και άλλους επενδυτές μακροπρόθεσμα. Στα σχέδια, η άποψη που προβάλλεται είναι ότι οι μικροεπενδυτές και οι καταναλωτές δεν πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτές. Λαμβανομένης υπόψη της πολυπλοκότητας του θέματος και των σχετικών κινδύνων, είναι η ορθή προσέγγιση, αλλά η ΕΟΚΕ επιμένει η απαγόρευση αυτή να περιλαμβάνεται ρητά στα κείμενα.

3.16.

Η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι τα υφιστάμενα κείμενα περιορίζονται στην εναρμόνιση ορισμένων βασικών στοιχείων των αγορών τιτλοποίησης και δεν αναφέρονται καθόλου σε μια μελλοντική συμπληρωματική εναρμόνιση, για τις αγορές αυτές, των υφιστάμενων διαδικασιών και πρακτικών. Η προσοχή μας πρέπει να εστιαστεί σε όλες τις προσπάθειες στον εν λόγω τομέα και οι οποίες πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο παρακολούθησης και αξιολόγησης.

3.17.

Όσον αφορά την αξιολόγηση που προβλέπεται τέσσερα έτη μετά την έναρξη ισχύος της παρούσας πρωτοβουλίας, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη μείωση της προθεσμίας σε δύο έτη ώστε να εξασφαλιστεί στο έργο κάθε πιθανότητα επιτυχίας.

3.18.

Επιπλέον, είναι σημαντικό οι ευρωπαϊκοί φορείς χάραξης πολιτικής να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στις συζητήσεις σε διεθνές επίπεδο. Πρόκειται, ειδικότερα, για τις συζητήσεις της Βασιλείας (15), για την ανάπτυξη ενός νομικού πλαισίου για απλές, διαφανείς και τυποποιημένες τιτλοποιήσεις, προκειμένου να εξασφαλίζεται επαρκές επίπεδο εναρμόνισης σε διεθνές επίπεδο.