15.1.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 13/152

Εισηγήτριες:

η κ. Ariane RODERT και η κ. Marie ZVOLSKÁ

1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την προτεραιότητα που αποδίδει η λουξεμβουργιανή προεδρία της ΕΕ στην κοινωνική οικονομία, και ειδικότερα την έμφαση στη δημιουργία ενός προσαρμοσμένου χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος.

1.2.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει την τρέχουσα δυναμική για την υποστήριξη του θεματολογίου της κοινωνικής οικονομίας και για τη διασφάλιση ενός συνεχούς και υποστηρικτικού πλαισίου πολιτικής για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ανανέωση του θεματολογίου της πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (ΠΚΕ), συμπεριλαμβανομένου του αναγκαίου προσαρμοσμένου χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος.

1.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι ανάγκη να αντιμετωπιστεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση ως μία συνιστώσα του συνολικού οικοσυστήματος που απαιτείται για τη δημιουργία και ανάπτυξη επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας (ΕΚΟ).

1.4.

Το ιδανικό χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα για τις ΕΚΟ περιλαμβάνει γνωρίσματα όπως η πολυσυμμετοχική προσέγγιση και οι υβριδικές και «υπομονετικές» κεφαλαιακές λύσεις με συστήματα εγγυήσεων, παρεχόμενες συχνά από οργανισμούς κοινωνικής χρηματοδότησης που προσχωρούν στις αξίες της κοινωνικής οικονομίας.

1.5.

Η Επιτροπή πρέπει να υποστηρίξει την ανάπτυξη νέων μέσων, να διασφαλίσει ότι οι χρηματοπιστωτικές ρυθμίσεις ευνοούν την ανάπτυξη, να προωθήσει την έρευνα σχετικά με την κοινωνική προστιθέμενη αξία της επένδυσης σε ΕΚΟ και να ζητήσει από τα κράτη μέλη (ΚΜ) αξιολογήσεις από ομοτίμους επί του θέματος.

1.6.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί επενδυτική προτεραιότητα στο τρέχον επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη (1) και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε πλήρη αξιοποίηση της διάταξης αυτής.

1.7.

Η Επιτροπή πρέπει να εξετάσει εάν/πώς οι επενδύσεις κοινωνικού αντικτύπου μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο του χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος για τις ΕΚΟ και αν οι πολιτικές που τις συνοδεύουν ευνοούν πράγματι την ανάπτυξη των ΕΚΟ.

1.8.

Η ΕΕ πρέπει επίσης να αναγνωρίσει τις ΕΚΟ παρέχοντας έναν συντελεστή υποστήριξης στον κανονισμό ΚΑΑ (2). Ο τραπεζικός δανεισμός προς την κοινωνική οικονομία θα ωφελείτο σημαντικά από αυτή, χωρίς επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά.

1.9.

Η χρηματοδοτική ενίσχυση από το επίπεδο της ΕΕ πρέπει να συνοδεύεται από παροχή καθοδήγησης, κατάρτισης και ανάπτυξης ικανοτήτων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τις κυβερνήσεις και τους βασικούς ενδιαφερομένους.

1.10.

Τα κράτη μέλη πρέπει να λειτουργήσουν ως συνεπενδυτές για την υποστήριξη της σύστασης ταμείων δεοντολογίας, ταμείων κοινωνικής καινοτομίας και ταμείων κοινωνικών επιχειρηματικών κεφαλαίων και τη διευκόλυνση των συστημάτων δημόσιων εγγυήσεων. Επιπροσθέτως, τα κράτη μέλη πρέπει να μελετήσουν την επανεξέταση των δυνατοτήτων έκπτωσης στον φόρο εισοδήματος (για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις), καθώς και άλλων φορολογικών κινήτρων τόσο για τους αποταμιευτές όσο και για τους επενδυτές με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων σε ΕΚΟ.

1.11.

Οι ίδιες οι ΕΚΟ πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη μέσων όπως η αυτο-κεφαλαιοποίηση, η συμμετοχική χρηματοδότηση και η συμμετοχή σε συμπράξεις κοινωνικής χρηματοδότησης, η συγκέντρωση των ιδίων πόρων τους και η δημιουργία συμπράξεων.

1.12.

Ωστόσο, για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες των ΕΚΟ, όλα τα κράτη μέλη πρέπει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν εθνικά σχέδια δράσης για την κοινωνική οικονομία που θα βασίζονται σε ευρεία προσέγγιση των φορέων με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.

2.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι το Λουξεμβούργο θέτει σε προτεραιότητα την κοινωνική οικονομία στη διάρκεια της προεδρίας του στην ΕΕ, αναγνωρίζοντας τη συμβολή της κοινωνικής οικονομίας στην απασχόληση, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

2.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η λουξεμβουργιανή προεδρία της ΕΕ ζητεί την παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση η οποία επιχειρεί να διερευνήσει την ιδέα ενός χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιχειρήσεων, τα βασικά χαρακτηριστικά και τις αναγκαίες συνθήκες για την πλήρη οικοδόμηση ενός επαρκούς και αποτελεσματικού ευρωπαϊκού πλαισίου για τη χρηματοδότηση και την επένδυση στην κοινωνική οικονομία.

2.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης ότι η λουξεμβουργιανή προεδρία της ΕΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση (και ειδικά η πρόσβαση σε προσαρμοσμένη χρηματοδότηση) αποτελεί φραγμό στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, σύμφωνα και με προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (3), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΠΚΕ (4) και το έργο του ΟΟΣΑ (5).

2.4.

Ένα νέο κοινωνικό τοπίο διαμορφώνεται στην Ευρώπη ως αποτέλεσμα της κρίσης και των νέων πολυσύνθετων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας. Είναι επιτακτική η ανάγκη για κοινωνική καινοτομία με κινητοποίηση όλων των συνιστωσών της κοινωνίας. Η κοινωνική οικονομία είναι ένας ζωτικός τομέας, που απασχολεί περισσότερα από 14 εκατ. ανθρώπους (6) και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην παροχή λύσεων, π.χ. με τη δημιουργία απασχόλησης και την κοινωνική ένταξη (7), συμβάλλοντας σε μια έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη επαρκώς ανεπτυγμένη σε πολλά κράτη μέλη. Για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές της πρέπει να αναπτυχθεί ένα ευνοϊκό οικοσύστημα στο οποίο η προσαρμοσμένη χρηματοδότηση θα κατέχει κεντρικό ρόλο.

2.5.

Στο πλαίσιο της αδιάλειπτης προσήλωσης της ΕΟΚΕ στο θεματολόγιο της κοινωνικής οικονομίας, η παρούσα γνωμοδότηση έχει ως στόχο να αναδείξει τις ιδιαίτερες πτυχές των ΕΚΟ, οι οποίες εξ ορισμού χρησιμοποιούν την κερδοφορία ως μέσο για την επίτευξη της πρωταρχικής κοινωνικής αποστολής.

2.6.

Ως πλαίσιο στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τον ορισμό που περιλαμβάνεται στη στρατηγική της Ρώμης  (8), σύμφωνα με τον οποίο η κοινωνική οικονομία περιγράφεται ως ένα πλήθος οργανωτικών μορφών που αναδύθηκαν από ποικίλα εθνικά και προνοιακά πλαίσια, αλλά έχουν κοινές αξίες, χαρακτηριστικά και στόχους. Ο τομέας των ΕΚΟ παραπέμπει σε μια πληθώρα οργανισμών που βασίζονται στην υπεροχή των ανθρώπων έναντι του κεφαλαίου, και περιλαμβάνει οργανωτικές μορφές όπως οι συνεταιρισμοί, οι αλληλασφαλιστικοί φορείς, τα ιδρύματα και οι ενώσεις, καθώς και πιο πρόσφατες μορφές κοινωνικών επιχειρήσεων. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι ΕΚΟ είναι επιχειρήσεις που ανήκουν στους πολίτες και/ή δημιουργήθηκαν από πολίτες και όχι από το οικονομικό σύστημα.

2.7.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η παρούσα γνωμοδότηση, αν και συναφής προς το θέμα, δεν πραγματεύεται τα επιμέρους στοιχεία των «επενδύσεων κοινωνικού αντικτύπου» ούτε τον κανονισμό για τα ευρωπαϊκά ταμεία κοινωνικής επιχειρηματικότητας (ΕΤΚΕ), που αποτέλεσαν αντικείμενο προηγούμενων γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ (9).

3.1.

Όπως επισημαίνεται από τον ΟΟΣΑ (10), υπάρχει σήμερα μια ανακολουθία στο υφιστάμενο χρηματοδοτικό πλαίσιο, το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα των ΕΚΟ και στις απαιτήσεις τους, γεγονός που υποδεικνύει την ανάγκη για πολιτισμική προσαρμογή του χρηματοδοτικού και νομοθετικού πλαισίου, καθώς και του πλαισίου πολιτικής για τον σχεδιασμό των κατάλληλων εργαλείων. Για να είναι βιώσιμη η κοινωνική χρηματοδότηση, είναι ζωτικής σημασίας να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, διαφορετική από την παραδοσιακή χρηματοδότηση.

3.2.

Ένα βασικό ζήτημα είναι ότι τα μοντέλα των ΕΚΟ δεν είναι επαρκώς γνωστά και κατανοητά. Η αδυναμία πλήρους κατανόησης των ιδιαιτεροτήτων σε αυτά τα μοντέλα (όπως η περιορισμένη ή μηδενική διανομή κερδών, η εστίαση στον χρήστη ή στις ανάγκες, η από κοινού λήψη αποφάσεων, η δημοκρατική διακυβέρνηση ή συγκυριότητα) δυσχεραίνει την πρόσβαση των ΕΚΟ στη συμβατικού τύπου χρηματοδότηση και στα μέσα υποστήριξης των ΜΜΕ εν γένει.

3.3.

Οι ΕΚΟ, περισσότερο από άλλα επιχειρηματικά μοντέλα, καλούνται να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η λογική της χρηματοπιστωτικής αγοράς δεν είναι σχεδιασμένη για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης των ΕΚΟ. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν αποτυπώνουν και δεν ανταμείβουν την κοινωνική προστιθέμενη αξία των ΕΚΟ ούτε την αποστολή γενικού συμφέροντος που επιτελούν. Σήμερα οι ΕΚΟ αποζημιώνονται συχνά μόνο για το κόστος των υπηρεσιών που παρέχουν, όχι όμως και για την κοινωνική αξία που παράγουν. Η απόδοση επένδυσης για τις ΕΚΟ συνεπάγεται πρωτίστως κοινωνικές και περιορισμένες οικονομικές αποδόσεις. Το γεγονός ότι η κοινωνική αποστολή υπερτερεί της μεγιστοποίησης του κέρδους μπορεί να δημιουργεί την εσφαλμένη εντύπωση ότι οι ΕΚΟ είναι υψηλότερου κινδύνου και λιγότερο αξιόπιστες σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις. Οι έρευνες, τα γεγονότα και τα δεδομένα συντείνουν, στην πραγματικότητα, στο αντίθετο (11). Οι επενδύσεις σε ΕΚΟ δεν αποτελούν κόστος αλλά επένδυση στο μέλλον, που συνεισφέρει στην αύξηση της απασχόλησης και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και τη μακροπρόθεσμη συνολική οικονομική συμβολή ενός κράτος μέλους.

3.4.

Υπήρξαν προσπάθειες για την προώθηση μέσων για κοινωνικές επενδύσεις με βάση την αρχιτεκτονική των παραδοσιακών χρηματοπιστωτικών μέσων. Ωστόσο, επειδή η λογική των ιδιωτικών κεφαλαίων πολλές φορές ενέχει πτυχές όπως οι βραχυπρόθεσμες στρατηγικές εξόδου, η απαίτηση για κυριότητα και η λογική της επένδυσης υψηλής απόδοσης, τα εν λόγω μέσα δεν λειτουργούν αποτελεσματικά για τις ΕΚΟ, καθώς αυτά τα χαρακτηριστικά έρχονται σε άμεση σύγκρουση με τα επιχειρηματικά μοντέλα και τις δραστηριότητες του τομέα των ΕΚΟ.

3.5.

Ζητήματα όπως οι δυσκολίες απεμπλοκής (όταν κανείς εργάζεται με ανθρώπους που έχουν ανάγκη) και οι μηδενικές ή περιορισμένες ευκαιρίες στη δευτερογενή αγορά δημιουργούν πρόσθετες επιπλοκές για τους συμβατικούς επενδυτές. Παρά το γεγονός ότι τα μέσα αυτά είναι δυνατό να αξιοποιηθούν επιτυχώς από ορισμένες επιχειρήσεις (συχνά υπό μορφή επιχειρήσεων μεγιστοποίησης κέρδους με κοινωνική αποστολή), οι ΕΚΟ συνεχίζουν να χρειάζονται ειδικά προσαρμοσμένα χρηματοπιστωτικά μέσα.

4.1.

Η παρούσα γνωμοδότηση εστιάζει στα χαρακτηριστικά και στις συνθήκες που απαιτούνται για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΕΚΟ στη χρηματοδότηση και δεν συνιστά ολοκληρωμένη επισκόπηση όλου του φάσματος των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων. Οι πραγματικές δυνατότητες των ΕΚΟ μπορούν να αξιοποιηθούν μόνον εάν η πρόσβαση στη χρηματοδότηση ενταχθεί σε ένα προσαρμοσμένο και πλήρως ολοκληρωμένο οικοσύστημα σε συνδυασμό με παραμέτρους όπως τα νομοθετικά πλαίσια, η ανάπτυξη επιχειρήσεων και οι διάφορες μορφές υποστήριξης, καταδεικνύοντας ότι οι κοινωνικές επενδύσεις είναι ταυτόχρονα επενδύσεις χρηματοπιστωτικού και μη χρηματοπιστωτικού χαρακτήρα.

4.2.

Αν και αναγνωρίζεται ότι η βελτίωση της χρηματοδότησης για τις ΕΚΟ είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα, είναι ταυτόχρονα σημαντικό να γίνει η διάκριση ανάμεσα στη χρηματοδότηση των δομών ΕΚΟ και των δραστηριοτήτων ΕΚΟ. Είναι σημαντικό να χρηματοδοτούνται και οι δύο συνιστώσες, αλλά οι προσεγγίσεις και τα μέσα μπορεί να διαφέρουν. Το βέβαιο είναι ότι η ανάπτυξη κοινωνικής χρηματοδότησης προσαρμοσμένης στις ΕΚΟ πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο της προώθησης κοινωνικών πρωτοβουλιών και δράσεων και να θεωρείται μέσο για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του τομέα και όχι αυτοσκοπός.

4.3.

Πρέπει να εμπεδωθεί ότι οι ΕΚΟ χαρακτηρίζονται συνήθως από μεικτή ροή εσόδων  (12), στην οποία οι πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών συνδυάζονται συχνά με κρατική χρηματοδότηση. Οι ΕΚΟ συχνά βασίζονται σε μείγμα πηγών χρηματοδότησης, από πόρους για συγκεκριμένο έργο ή πρόγραμμα που βασίζεται σε ένα στόχο πολιτικής μέχρι δημόσιες συμβάσεις ή συγκέντρωση κεφαλαίων για επέκταση ή νέες επενδύσεις.

4.4.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ΕΚΟ στηρίζονται σε συνεχή δημόσια χρηματοδότηση, σε στενή συνεργασία με τις δημόσιες αρχές για την υλοποίηση μιας κοινής πολιτικής ή την εκπλήρωση ενός στόχου γενικού συμφέροντος. Επιπλέον, η δημόσια χρηματοδότηση είναι ιδιαίτερα σημαντική στη διαδικασία καινοτομίας (που συνδυάζεται συχνά με προληπτικές δράσεις) και στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των ΕΚΟ. Η ΕΟΚΕ τονίζει, συνεπώς, ότι αυτή η μορφή δημόσιας συνεργασίας και χρηματοδοτικής υποστήριξης δεν πρέπει να διακυβεύεται κατά την αναζήτηση εξωτερικών πηγών χρηματοδότησης και ότι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην υποστήριξη της ανάδυσης και οικοδόμησης του τομέα της κοινωνικής οικονομίας σε ορισμένα κράτη μέλη.

4.5.1.

Η δημόσια χρηματοδότηση παραμένει βασική πηγή χρηματοδότησης σε πολλά κράτη μέλη και για πολλές ΕΚΟ. Η σύνδεση μεταξύ της κοινωνικής αποστολής μιας ΕΚΟ και των δημοσίων στόχων πολιτικής που βασίζεται σε ένα σύστημα κοινών κανόνων και εμπιστοσύνης βρίσκεται στην καρδιά των δημοσίων πρωτοβουλιών χρηματοδότηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σύνδεση και τη στήριξή της στη συνέχιση της δέσμης μέτρων της Επιτροπής για τις κοινωνικές επενδύσεις (13), που αποσκοπεί στην προώθηση της καινοτομίας στην κοινωνική πολιτική με ισχυρό ρόλο για τις ΕΚΟ. Σε πολλά κράτη μέλη, πρωταρχική πηγή εσόδων για τις ΕΚΟ είναι οι δημόσιες συμβάσεις. Η παροχή υπηρεσίας γενικού συμφέροντος αποτελεί συχνά βασική δραστηριότητα στο πλαίσιο της εκπλήρωσης της κοινωνικής αποστολής των ΕΚΟ. Αυτή η πρόσοδος συμβάλει σημαντικά στην οικονομική βιωσιμότητα. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, ένα κριτήριο θα πρέπει να είναι ο σεβασμός των κοινωνικών προδιαγραφών και συγκεκριμένα η εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων.

4.5.2.

Τα μέσα ιδιωτικής χρηματοδότησης ποικίλλουν από τα παραδοσιακά μέσα, όπως οι εμπορικές τράπεζες, οι επιχειρηματικοί άγγελοι και τα επιχειρηματικά κεφάλαια, ως τις δωρεές, την επιχειρηματική φιλανθρωπία και τους επενδυτές κοινωνικού χαρακτήρα. Αν και αρκετά από αυτά τα μέσα μπορεί να αρμόζουν στις ΕΚΟ, φαίνεται ότι η κοινωνική χρηματοδότηση από ειδικευμένους κοινωνικούς χρηματοδότες ενδείκνυται περισσότερο.

4.5.3.

Πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή στα συμφέροντα των ιδιωτών για επενδύσεις σε πρωτοβουλίες ΕΚΟ ειδικά σε κοινοτικό επίπεδο. Οι πλατφόρμες συμμετοχικής χρηματοδότησης, οι δωρεές και η φιλανθρωπία αποτελούν βασική χρηματοδοτική πηγή για τις ΕΚΟ.

4.5.4.

Ο ίδιος ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας παράγει κεφάλαια υπό τη μορφή αδιανέμητων κερδών που συχνά ευνοούνται από το σύστημα φορολογικών ελαφρύνσεων. Η επιλογή της συσσώρευσης κερδών τα οποία δεν διανέμονται στα μέλη (αδιαίρετα αποθεματικά) χρησιμοποιείται από τους συνεταιρισμούς ως το βασικό μέσο χρηματοδότησης της ανάπτυξής τους. Ένα άλλο μέσο είναι η δυνατότητα των μελών των συνεταιρισμών να συμμετέχουν στη χρηματοδότηση του συνεταιρισμού τους μέσα από τη χορήγηση εθελοντικών δανείων (κοινωνικός δανεισμός) τα οποία σε ορισμένα κράτη μέλη διέπονται από ειδική νομοθεσία (14).

4.5.5.

Οι εξειδικευμένοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, οι κοινωνικές, οι ηθικές και οι συνεταιριστικές τράπεζες καθώς και η κοινωνική επιχειρηματική φιλανθρωπία παρέχουν μέσα ειδικά σχεδιασμένα για τις ΕΚΟ. Ενδεικτικά, το ιταλικό ταμείο συνεταιριστικής ανάπτυξης (15) συστήθηκε ειδικά με σκοπό την προώθηση και ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Τα κεφάλαια προέρχονται από το ποσοστό του 3 % που εισπράττεται από τα ετήσια κέρδη προ φόρων των συνεταιρισμών. Άλλα σχετικά παραδείγματα είναι το αναπτυξιακό ταμείο CoopEst και η κοινοπραξία CGM Finance, εσωτερικά χρηματοπιστωτικά συστήματα μόνο για μέλη τα οποία χορηγούν δάνεια-γέφυρες και υπερβαίνουν τα προβλήματα πρόσβασης στο παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα μέσω της ικανότητας σύναψης συμβάσεων ενός ομίλου.

4.5.6.

Η δημιουργία μιας αγοράς ή μιας πλατφόρμας για τα μέσα αυτά πρέπει να γίνεται με προσοχή και πρέπει να αξιολογούνται τα κίνητρα για την προσέλκυση κεφαλαίων. Ενώ τα δημόσια κεφάλαια μπορούν να κινητοποιηθούν με μοχλό τις πολιτικές, η προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων μπορεί να επιτευχθεί μέσα από συστήματα φορολογικών κινήτρων, το στοιχείο του διαμοιρασμένου κινδύνου και τη συμμετοχή στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Παρά ταύτα, οποιοδήποτε κίνητρο παραχωρείται σε ιδιώτες χρηματοδότες πρέπει να εξισορροπείται από την προσδοκώμενη οικονομική και κοινωνική απόδοση καθώς και από τον τρόπο χρήσης των οικονομικών κερδών. Αυτό θα διασφαλίσει ότι το δημόσιο συμφέρον, το γενικό συμφέρον και η αποτελεσματικότητα ως προς τις δαπάνες (εφόσον είναι δημόσιες) παραμένουν στον πυρήνα της πρωτοβουλίας.

4.6.1.

Η δημιουργία ενός χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος για τις ΕΚΟ στηρίζεται σε μια πολυσυμμετοχική προσέγγιση η οποία συνδυάζει πόρους και μέσα. Αυτή η μορφή πολυσυμμετοχικών συστημάτων, ή ένα σύστημα κοινωνικής και αλληλέγγυας χρηματοδότησης, περιλαμβάνει νομισματικούς και μη νομισματικούς πόρους. Βασίζεται στην εμπιστοσύνη και στη χρηματοδοτική στήριξη με συμμετοχή περισσότερων ενδιαφερόμενων (ΕΚΟ, αποταμιευτές, κρατικές πηγές, συνταξιοδοτικά ταμεία και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κ.λπ.), στην οικοδόμηση σχέσεων (χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση, κοινωνικοποίηση και σχέσεις υποστήριξης) και στους κοινούς σκοπούς και κανόνες. Η επιτυχία αυτής της προσέγγισης είναι αδιαμφισβήτητη, π.χ. στο Κεμπέκ, και θα ήταν σκόπιμο να διερευνηθεί για το ευρωπαϊκό πλαίσιο (16).

4.6.2.

Είναι πολύ βασικό η οικονομική υποστήριξη να αναπτύσσεται με βάση τον κύκλο ζωής. Οι επιχορηγήσεις ή τα χρηματοδοτούμενα πιλοτικά σχέδια συχνά αποτυγχάνουν στη δεύτερη φάση, λόγω έλλειψης των κατάλληλων μέσων που θα ευνοούσαν την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των ΕΚΟ. Πρέπει να αναπτυχθούν ειδικά μέσα και υποστηρικτικά πλαίσια πολιτικής για κάθε στάδιο της ανάπτυξης: πριν από την εκκίνηση, εκκίνηση/πιλοτικό στάδιο, εξυγίανση και ανάπτυξη, ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών σε κάθε στάδιο.

4.6.3.

Το παραδοσιακό κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου βασίζεται στη γρήγορη απόδοση της επένδυσης η οποία συνήθως συνδυάζεται με επιρροή λόγω κυριότητας. Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αξιοποιηθεί στην κοινωνική οικονομία και συγκρούεται με τα επιχειρηματικά μοντέλα και τις δραστηριότητες των ΕΚΟ. Κατά συνέπεια, η παροχή συστημάτων εγγυήσεων και μηχανισμών συνεπένδυσης για τον επιμερισμό της ευθύνης και των κινδύνων είναι καίριας σημασίας σε αυτό το πλαίσιο. Η αξιοποίηση των ήδη υφιστάμενων ορθών πρακτικών στον τομέα των συστημάτων εγγυήσεων (συχνά από δημόσια κεφάλαια) πρέπει να εξεταστεί κατά την ανάπτυξη συστημάτων άμβλυνσης του αρχικού «κινδύνου» της χρηματοδότησης.

4.6.4.

Οι χρηματοδότες στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας είναι πολλές φορές οι καταλληλότεροι για την παροχή χρηματοδοτικής και μη χρηματοδοτικής υποστήριξης, όπως είναι τα προγράμματα επενδυτικής ετοιμότητας και η γενική καθοδήγηση και υποστήριξη για την ανάπτυξη επιχειρήσεων. Αυτή η μορφή υποστήριξης είναι καίριας σημασίας για τη μείωση του κινδύνου αποτυχίας. Εδώ πρέπει να εξεταστεί τον ενδεχόμενο της γενικής «οικονομικής καθοδήγησης» καθώς και της «οικονομικής εκπαίδευσης».

4.6.5.

Ένα κεντρικής σημασίας στοιχείο είναι ότι στον πυρήνα της κοινωνικής χρηματοδότησης βρίσκεται η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου  (17) προκειμένου να καταδειχθεί ο κοινωνικός αντίκτυπος που παράγεται ταυτόχρονα με την οικονομική απόδοση. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο αποτυπώνεται η συνολική αξία που παράγει η δραστηριότητα ΕΚΟ και το πλήρες εύρος της απόδοσης της επένδυσης — σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

4.7.1.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις υβριδικές μορφές χρηματοδότησης, οι οποίες θεωρούνται καταλληλότερες για τις επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας αφού συνδυάζουν στοιχεία τα οποία αποτιμούν το κοινό καλό με οικονομικά κίνητρα. Το υβριδικό κεφάλαιο περιλαμβάνει στοιχεία επιχορηγήσεων (δημόσιες επιχορηγήσεις, φιλανθρωπικά κεφάλαια, δωρεές), μετοχικό κεφάλαιο και μέσα διαμοιρασμού του χρέους/κινδύνου. Τα υβριδικά μέσα χρηματοδότησης περιλαμβάνουν ανακτήσιμες επιδοτήσεις, «χαριστικά» δάνεια, μετατρέψιμες επιχορηγήσεις και συμφωνίες κατανομής των εσόδων. Το υβριδικό κεφάλαιο συχνά συνεπάγεται στενή σχέση μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου κεφαλαίου και έναν κοινό στόχο πολιτικής αλλά και ένα είδος συνεξάρτησης που εξισορροπεί τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων.

4.7.2.

Άλλες χρηματοδοτικές λύσεις, κατάλληλες για τις ΕΚΟ, είναι οι λεγόμενες «υπομονετικές» μορφές κεφαλαίου. Στη Γαλλία και στο Κεμπέκ (18), λόγου χάρη τα κοινωνικά/αλληλέγγυα κεφάλαια εγγυήσεων και επενδύσεων περιλαμβάνουν κεφάλαια από διάφορες πηγές και ενδιαφερόμενους, π.χ. ιδιώτες, δημόσια ταμεία και συνταξιοδοτικά ταμεία τα οποία προσφέρουν μέσα διαμοιρασμού του χρέους και μετοχικό κεφάλαιο βασισμένα στις αρχές των χαμηλότερων αποδόσεων (έναντι του συνήθους επιχειρηματικού κεφαλαίου) για μεγαλύτερη περίοδο (τουλάχιστον επτά έτη). Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς μια εν λειτουργία ΕΚΟ βασίζεται συχνά στη συνέχεια της παρεχόμενης υπηρεσίας.

5.1.

Με δεδομένες τις διαφορές ανά την Ευρώπη και το ευρύ φάσμα αναγκών του τομέα της κοινωνικής οικονομίας, οι ακόλουθες συστάσεις ομαδοποιούνται με βάση τις αρμοδιότητες για τα διάφορα επίπεδα χάραξης πολιτικής.

5.2.1.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να διαδραματίζουν υποστηρικτικό, καταλυτικό και ευνοϊκό ρόλο, καθώς και ρόλο κινητοποίησης στο χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα των ΕΚΟ. Επιπροσθέτως, πρέπει να συνεχίσουν να αποδεικνύουν την προσήλωσή τους στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη εξασφαλίζοντας ένα υποστηρικτικό πλαίσιο πολιτικής για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας εν γένει μέσα από την ανανέωση του θεματολογίου της πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

5.2.2.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει επίσης να διοχετεύσει χρηματοδότηση στις ΕΚΟ μέσω ενδιάμεσων φορέων με στόχο την υποστήριξη της ανάδυσης, της δοκιμής και της καινοτόμου προσέγγισης νέων μέσων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι χρηματοπιστωτικές ρυθμίσεις διευκολύνουν και δεν παρεμποδίζουν αυτή την εξέλιξη.

5.2.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει επίσης να εξετάσει τη δοκιμή ενός πιο χαλαρού ρυθμιστικού καθεστώτος με στόχο την κινητοποίηση κεφαλαίων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας.

5.2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξετάσει με ποιον τρόπο τα μέσα συμμετοχικής χρηματοδότησης ή συνεργατικής οικονομίας μπορούν να υποστηρίξουν τις ΕΚΟ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξετάσει τη διοργάνωση «έκθεσης» με πρωτοβουλίες συμμετοχικής χρηματοδότησης και συμμετοχικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν στις ΕΚΟ. Υπάρχουν παραδείγματα σε επίπεδο κρατών μελών τα οποία θα μπορούσαν δυνητικά να ενταχθούν στην πλατφόρμα κοινωνικής καινοτομίας καθώς και στα προγράμματα του Ορίζοντα 2020.

5.2.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προωθήσει την έρευνα για την κοινωνιακή προστιθέμενη αξία της επένδυσης σε ΕΚΟ. Ζητήματα που θα μπορούσαν να διερευνηθούν είναι ο τρόπος δημιουργίας και αποτύπωσης της κοινωνικής και οικονομικής αξίας και η αποτελεσματικότητα των διαφόρων χρηματοπιστωτικών μέσων.

5.2.6.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί επενδυτική προτεραιότητα στο τρέχον επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει πλήρως αυτή τη διάταξη. Ειδικότερα, θα πρέπει να εξεταστούν οι επενδύσεις υψηλής έντασης κεφαλαίου, όπως στην υγεία και την κοινωνική μέριμνα. Είναι σημαντικό για όλες τις επενδύσεις να συμπεριληφθεί ένα κριτήριο γενικού συμφέροντος στη βαθμολογία και επιλογή των επενδύσεων με στόχο την καλύτερη αποτύπωση της κοινωνικής προστιθέμενης αξίας.

5.2.7.

Η ένωση κεφαλαιαγορών υπογραμμίζει την ανάδυση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επενδύσεων και των επενδύσεων εταιρικής διακυβέρνησης και το γεγονός ότι η κρατική και η ιδιωτική χρηματοδότηση μπορούν να συμβάλουν από κοινού στη βελτίωση του σκέλους της προσφοράς όσον αφορά τις επενδύσεις. Είναι σημαντικό η κανονιστική δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διασφαλίζει τη σύνδεση ανάμεσα στην προώθηση της ανάπτυξης των ΕΚΟ και στις προτάσεις της ένωσης κεφαλαιαγορών.

5.2.8.

Τα ευρωπαϊκά ταμεία επιτελούν ιδιαίτερο ρόλο στη στήριξη των ΕΚΟ. Τα ΕΔΕΤ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως παράγων διευκόλυνσης της δράσης των κρατών μελών, παρέχοντας εγγυήσεις ή χρηματοπιστωτική μόχλευση για την ενθάρρυνση της ανάδυσης ταμείων κοινωνικής πρόνοιας ανά την Ευρώπη. Τα κονδύλια του EaSI και του COSME θα πρέπει να αξιοποιηθούν από την Επιτροπή για την τόνωση της επενδυτικής ικανότητας των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών και την επενδυτική ετοιμότητα των ΕΚΟ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει μια ισόρροπη συμμετοχή στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, παρέχοντας στις ΕΚΟ τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε έργα συμβατικού χαρακτήρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί στενά και να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με την απορρόφηση αυτών των κεφαλαίων για τις ΕΚΟ τόσο από πολιτική όσο και από τεχνική άποψη.

5.2.9.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΤΕπ/ΕΤΕ πρέπει να διασφαλίσουν την πρόσβαση των ΕΚΟ σε χρηματοδοτικούς μηχανισμούς σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης για τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενσωματώνοντας συστηματικά τις ΕΚΟ στην πολιτική για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στις χρηματοδοτικές διευκολύνσεις και απλοποιώντας τις διαδικασίες. Είναι βασικό εδώ να αναφέρεται συγκεκριμένα η έκφραση «επιχείρηση κοινωνικής οικονομίας» ώστε να διασφαλίζεται η συμπερίληψη και η καλύτερη ανάδειξη διαφόρων τύπων επιχειρήσεων.

5.2.10.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξετάσει εάν/πώς οι επενδύσεις κοινωνικού αντικτύπου μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο του χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος για τις ΕΚΟ και υπό ποιες συνθήκες. Εδώ, η εμπειρία και οι δοκιμές όσον αφορά την επιτάχυνση κοινωνικών επενδύσεων του ΕΤΕ καθώς και η πρόσφατη λειτουργία των συστημάτων εγγυήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (19) θα προσφέρουν ενδιαφέροντα διδάγματα. Εκτός από τις πρόσφατες εκθέσεις του ΟΟΣΑ (20) και του EMES (21) παρέχουν σημαντικά στοιχεία σχετικά με το κατά πόσον τα ομόλογα κοινωνικού αντικτύπου και οι συνοδευτικές πολιτικές υποστηρίζουν πραγματικά την ανάπτυξη των ΕΚΟ.

5.2.11.

Οι χρηματοπιστωτικοί κανονισμοί «Βασιλεία ΙΙΙ» συνιστούν απειλή για το χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα για την κοινωνική οικονομία. Είναι ζωτικής σημασίας οι κανονισμοί να διαφυλάσσουν τη «βιοποικιλότητα» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και όχι να εφαρμόζουν αυθαίρετους κανόνες. Ένα συναφές ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί είναι η αντιμετώπιση των δανείων προς την κοινωνική οικονομία σύμφωνα με τους κανόνες προληπτικής εποπτείας (Βασιλεία ΙΙΙ, ΟΚΑ IV/ΚΚΑ). Σήμερα, δεν παρέχονται διευκολύνσεις επί του ισολογισμού για τη δανειοδότηση κοινωνικών επιχειρήσεων, παρά το γεγονός ότι θεωρούνται υψηλού κινδύνου, ούτε ενθαρρύνεται η χορήγηση δανείων στον συγκεκριμένο τομέα. Αντίθετα, σύμφωνα με τον εξισορροπητικό παράγοντα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ο οποίος περιλαμβάνεται στον κανονισμό ΚΚΑ, η ΕΕ έχει αναγνωρίσει κεφαλαιακές διευκολύνσεις για τις τράπεζες που χορηγούν δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Η ΕΕ πρέπει επίσης να αναγνωρίσει τις ΕΚΟ παρέχοντας έναν υποστηρικτικό παράγοντα για την υποστήριξη των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, λόγου χάρη με την τροποποίηση του παρόντος άρθρου 501.1 του κανονισμού ΚΚΑ. Οι τραπεζικές δανειοδοτήσεις στην κοινωνική οικονομία θα ωφελούνταν σημαντικά από αυτό, χωρίς επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά.

5.2.12.

Δεδομένου ότι η χρηματοοικονομική καινοτομία για την κοινωνική οικονομία εντοπίζεται κατά κύριο λόγο σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται στην καταλληλότερη θέση για τη συγκέντρωση καινοτόμων μέσων και λύσεων ως συμβολή στις αποφάσεις πολιτικής. Εν προκειμένω θα ήταν χρήσιμη η σύνθεση και παρακολούθηση της ανταλλαγής νέων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών και μέσων στα κράτη μέλη σε ολόκληρη την ΕΕ.

5.2.13.

Η χρηματοδοτική ενίσχυση από το επίπεδο της ΕΕ πρέπει να συνοδεύεται από παροχή καθοδήγησης, κατάρτισης και ανάπτυξης ικανοτήτων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις κυβερνήσεις και τους βασικούς ενδιαφερόμενους. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ ζητεί τη σύνταξη εγχειριδίου με οδηγίες για τον τρόπο οικοδόμησης του χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος και τον τρόπο σχεδιασμού και υλοποίησης χρηματοδοτικών μέσων για την κοινωνική οικονομία. Κατά τον ίδιο τρόπο, πρέπει να υπάρχει ανταλλαγή και περαιτέρω ανάπτυξη των ορθών πρακτικών γενικής καθοδήγησης σε επίπεδο κρατών μελών όπως τα προγράμματα επενδυτικής ετοιμότητας.

5.2.14.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σύσταση ομάδας εργασίας για την κοινωνική χρηματοδότηση σε συνεργασία με την ομάδα εμπειρογνωμόνων για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (GECES), η οποία θα μπορούσε να λειτουργεί ως μία βάση πόρων για την ανάπτυξη πολιτικών και την παρακολούθηση της κατάστασης και της δράσης των κρατών μελών.

5.2.15.

Οι αξιολογήσεις από ομοτίμους για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων και δομών ΕΚΟ πρέπει να αντιμετωπίζονται ως οχήματα για την ανταλλαγή μέσων και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.

5.2.16.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει τα οφέλη και τα προβλήματα των κρατών μελών που παρέχουν φορολογικά κίνητρα. Αυτό είναι σημαντικό τόσο για τις ΕΚΟ εν γένει όσο και ως κίνητρο για την προσέλκυση κεφαλαίων από ιδιώτες αποταμιευτές και κοινωνικούς χρηματοδότες. Αυτή η παράμετρος πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι οι ΕΚΟ βρίσκονται σήμερα σε μειονεκτική θέση όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση (δημόσια ή ιδιωτική) σε σύγκριση με άλλες επιχειρήσεις.

5.3.

5.3.1.

Τα κράτη μέλη σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παροχή ευνοϊκών πολιτικών και υποστήριξης για την ανάδυση και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Λίγα είναι τα κράτη μέλη που διαθέτουν επαρκές σύστημα υποστήριξης το οποίο τα υποχρεώνει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν εθνικά συστήματα υποστήριξης για την κοινωνική οικονομία, σύμφωνα με την πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην προσαρμοσμένη οικονομική υποστήριξη τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα μπορούσαν ενδεχομένως να παρουσιαστούν στο πλαίσιο της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (GECES).

5.3.2.

Τα κράτη μέλη πρέπει να λειτουργήσουν ως συνεπενδυτές για την υποστήριξη της σύστασης ταμείων δεοντολογίας, ταμείων κοινωνικής καινοτομίας και ταμείων κοινωνικών επιχειρηματικών κεφαλαίων. Ένα βασικό στοιχείο είναι η πρόβλεψη συστημάτων δημόσιων εγγυήσεων ή, μέσα από τη χάραξη πολιτικής, η κινητοποίηση κεφαλαίων από συνταξιοδοτικά ταμεία, πιστωτικές ενώσεις κ.λπ.

5.3.3.

Τα κράτη μέλη πρέπει να αξιολογήσουν τις πιθανότητες εξασφάλισης χρηματοδότησης μέσω κρατικών ταμείων εγγυήσεων με στόχο την πρόσβαση της κοινωνικής οικονομίας στη συμβατική χρηματοδότηση.

5.3.4.

Τα κράτη μέλη μπορούν να μελετήσουν το ενδεχόμενο κεφαλαιοποίησης των ταμείων κοινωνικών επενδύσεων επανεξετάζοντας τις δυνατότητες έκπτωσης στον φόρο εισοδήματος (για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις), καθώς και άλλων φορολογικών κινήτρων τόσο για τους αποταμιευτές όσο και για τους επενδυτές με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων σε ΕΚΟ. Ωστόσο, κίνητρο αυτών των φορολογικών προνομίων πρέπει να είναι η δημιουργία κοινωνικής αξίας από τις ΕΚΟ.

5.3.5.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αναπτύξουν κατάλληλες ρυθμίσεις κοινωνικής οικονομίας σε σχέση με τις μικροχρηματοδοτήσεις, όπως έχει ήδη επισημάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (22).

5.3.6.

Οι χρηματοπιστωτικοί μεσολαβητές διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Τα κράτη μέλη πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάδυση διαμεσολαβητών κοινωνικής χρηματοδότησης, είτε πρόκειται για συνεταιριστικές ή δεοντολογικού χαρακτήρα τράπεζες είτε για εμπορικές τράπεζες με εξειδικευμένη θυγατρική για τον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, οι οποίες να παρέχουν κεφάλαια και μέσα κοινωνικής χρηματοδότησης διασφαλίζοντας ένα ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον.

5.3.7.

Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παροχή τοπικών υποδομών και την υλοποίηση των πρωτοβουλιών. Επιπροσθέτως, πρέπει να κληθούν να αναλάβουν πρωτοβουλία για πολυσυμμετοχική συνεργασία με στόχο την τοπική/περιφερειακή ανάπτυξη. Εδώ, είναι καίριας σημασίας η υποστήριξης του ΕΤΠΑ.

5.4.

5.4.1.

Οι ίδιες οι ΕΚΟ πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη μέσων όπως η αυτο-κεφαλαιοποίηση, η συμμετοχική χρηματοδότηση και η συμμετοχή σε συμπράξεις κοινωνικής χρηματοδότησης, η συγκέντρωση των ιδίων πόρων τους και η δημιουργία συμπράξεων.

5.4.2.

Είναι επίσης σημαντικό για τις ΕΚΟ να εξετάσουν την ενίσχυση της συνεργασίας με εξωτερικούς εταίρους, όπως οι ιδιωτικές εμπορικές τράπεζες και οι διάφοροι διαμεσολαβητές. Αυτό μπορεί να μην ενδείκνυται για όλες τις καταστάσεις αλλά θα μπορούσε να αποδειχθεί καίριο σε ορισμένα στάδια της ανάπτυξης. Πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η αφύπνιση του ενδιαφέροντος και η ανάπτυξη γνώσης για τις ΕΚΟ στους κόλπους της χρηματοπιστωτικής κοινότητας υπό τις σωστές συνθήκες.