Έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του κανονισμού για τη συνεργασία όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών

1.        Εισαγωγή

Οι καταναλωτικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν σήμερα πάνω από το 56 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ και αποτελούν ισχυρό μοχλό της ευρωπαϊκής οικονομίας[1]. Η πολιτική της ΕΕ για τους καταναλωτές, βελτιώνοντας τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές και την εμπιστοσύνη τους στην ενιαία αγορά, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης στην ΕΕ. Όπως τονίζεται στο Ευρωπαϊκό θεματολόγιο του 2012 για τους καταναλωτές, η βελτίωση της επιβολής της νομοθεσίας για θέματα καταναλωτών είναι μια από τις προτεραιότητες της οικείας πολιτικής. Η ισότιμη και αποτελεσματική επιβολή έχει σκοπό να ενισχύσει την ιδιωτική κατανάλωση και να εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις. Έτσι, τονώνονται με τη σειρά τους ο ανταγωνισμός και η καινοτομία με επίκεντρο τον καταναλωτή[2].  

Ο κανονισμός για τη συνεργασία όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών (κανονισμός ΣΠΚ)[3] ήρθε να ενισχύσει το 2004 την επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ όσον αφορά τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών. Στο μοναδικό αυτό πλαίσιο συμπράττουν οι εθνικές αρχές από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ[4]. Πρωταρχικός του στόχος είναι να αντιμετωπιστούν οι διασυνοριακές παραβιάσεις με τη θέσπιση διαδικασιών για την ανταλλαγή πληροφοριών, τις αιτήσεις για διασυνοριακή επιβολή της νομοθεσίας και τη διασυνοριακή ανάληψη συντονισμένων ενεργειών, την αποτροπή της μετακίνησης παραβατικών επιχειρήσεων μεταξύ κρατών μελών με σκοπό να εκμεταλλευτούν κενά όσον αφορά τα όρια δικαιοδοσίας τους. Επίσης, επιτρέπει τη σύναψη διεθνών συμφωνιών συνεργασίας.

Σε δύο διετείς εκθέσεις[5], το 2009 και το 2012, η Επιτροπή αξιολόγησε την εφαρμογή του κανονισμού ΣΠΚ και προσδιόρισε τρόπους για να καταστήσει αποτελεσματικότερη τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής, σύμφωνα με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο. Το άρθρο 21α εισάγει μια ρήτρα επανεξέτασης στον κανονισμό ΣΠΚ, με την οποία η Επιτροπή καλείται να αξιολογεί την αποτελεσματικότητα και τους επιχειρησιακούς μηχανισμούς του κανονισμού.

Μια εξωτερική αξιολόγηση (εφεξής «η αξιολόγηση»)[6] κατέληξε στο συμπέρασμα το 2012 ότι ο εν λόγω κανονισμός είχε ευεργετικά αποτελέσματα για τις αρμόδιες αρχές και για τους καταναλωτές, και επιβεβαίωσε την καταλληλότητα και τη συνάφεια των στόχων του κανονισμού ΣΠΚ, επισημαίνοντας ότι δεν είχαν ακόμη επιτευχθεί πλήρως.

Στα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης Καταναλωτών της ΕΕ για το 2013[7] τονίζεται ότι είναι απαραίτητη η διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης όσον αφορά την επιβολή των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο επίπεδο της ΕΕ, ιδίως για την αντιμετώπιση εκτεταμένων παραβάσεων[8]. Στο μεταξύ, οι εθνικές αρχές επιβολής της νομοθεσίας και οι οργανώσεις καταναλωτών ανέλαβαν δράση κατά των εν λόγω εκτεταμένων παραβάσεων, για παράδειγμα, σε περιπτώσεις που αφορούν παραπλανητικές πρακτικές ως προς τα δικαιώματα εγγύησης που προβλέπονται από τον νόμο[9]. Οι ενέργειες αυτές όχι μόνον αποδεικνύουν ότι οι μεγαλύτεροι έμποροι είναι πιθανόν να εφαρμόζουν ταυτόχρονα τις ίδιες πρακτικές σε περισσότερα κράτη μέλη, αλλά περιέχουν και πολύτιμα στοιχεία για προβληματισμό σχετικά με το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα οι εν λόγω εκτεταμένες σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις.

Στο πλαίσιο του επόμενου σταδίου της διαδικασίας επανεξέτασης, η Επιτροπή δημοσίευσε έναν χάρτη πορείας[10]· στον χάρτη πραγματοποιείται μια επισκόπηση των κύριων πιθανών τομέων βελτίωσης που υποβλήθηκαν σε εξέταση μέσω δημόσιας διαβούλευσης[11] από τις 11 Οκτωβρίου 2013 έως τις 13 Φεβρουαρίου 2014. Οι εν λόγω τομείς αφορούν την ομοιόμορφη κατανόηση του πλαισίου ΣΠΚ από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, δυνητικά κενά στους μηχανισμούς προειδοποίησης, διαδικαστικά και νομικά εμπόδια στη διεκπεραίωση των αιτήσεων αμοιβαίας συνδρομής, τις εξουσίες των αρμόδιων αρχών, τον ρόλο της Επιτροπής και την ανάγκη να αναπτυχθούν κοινά εργαλεία για την αντιμετώπιση εκτεταμένων παραβάσεων που διαπράττονται συγχρόνως σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη (συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις).  

  

Η διαδικασία επανεξέτασης μέχρι στιγμής επιβεβαίωσε ότι η εφαρμογή του κανονισμού ΣΠΚ το 2007 είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη αποτελεσματικών μέσων για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών στο σύνολο της ΕΕ. Ο κανονισμός ΣΠΚ καθόρισε κοινές ελάχιστες δυνατότητες επιβολής για τις εθνικές αρχές και τους επέτρεψε να αναλαμβάνουν από κοινού δράση επιβολής υπό τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για παράδειγμα, πάνω από 3 000 ιστότοποι ηλεκτρονικού εμπορίου σε διάφορους οικονομικούς τομείς εξετάστηκαν για παραβάσεις του δικαίου της ΕΕ, κάτι που συνέβαλε στην αυξημένη συμμόρφωση. Τα τελευταία δύο χρόνια, έγινε ένα ακόμη βήμα ώστε οι επιχειρήσεις του κλάδου να παύσουν τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος σε όλη την ΕΕ — κοινές προσεγγίσεις επιβολής που εφαρμόζονται στο πλαίσιο του κανονισμού ΣΠΚ. Στο πλαίσιο μιας πρόσφατης δράσης ΣΠΚ για την αγορά ηλεκτρονικών εφαρμογών[12] οι εθνικές αρχές επιβολής του νόμου σε ολόκληρη την ΕΕ διαμόρφωσαν μια κοινή αντίληψη για τον τρόπο εφαρμογής των σχετικών κανόνων προστασίας των καταναλωτών στον τομέα αυτό με αποδέκτη τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες. Η δράση αυτή καταδεικνύει με απτό τρόπο ότι η επιβολή ΣΠΚ μπορεί να αντιμετωπίσει σύγχρονα καταναλωτικά προβλήματα που εμφανίζονται σε περισσότερα κράτη μέλη.

Η Επιτροπή κατέβαλε ταυτοχρόνως προσπάθειες να εκπονήσει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές, ούτως ώστε να διευκολυνθούν περαιτέρω η επιβολή και η συμμόρφωση[13], παράλληλα με την επέκταση της πολιτικής της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών. Η επικείμενη έκδοση κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τα δικαιώματα των καταναλωτών[14], καθώς και της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές[15] αναμένεται να προωθήσει μια κοινή αντίληψη για την αξιολόγηση των σχετικών υποθέσεων και έτσι να βελτιώσει την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών.

Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η διαδικασία επανεξέτασης κατέδειξε σαφώς ότι η επιβολή της νομοθεσίας για τους καταναλωτές, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις της ψηφιακής οικονομίας, θα πρέπει να λάβει υπόψη τόσο τις ιδιαιτερότητες του άυλου εμπορίου όσο και την ταχύτητα με την οποία οι παραβάσεις της νομοθεσίας για τους καταναλωτές μπορούν να εξαπλωθούν σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα δεδομένα του πίνακα αποτελεσμάτων σχετικά με τους καταναλωτές και οι εκθέσεις των ευρωπαϊκών κέντρων καταναλωτών επισημαίνουν επίσης τις άνισες συνθήκες που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ότι οι καταναλωτές μεταξύ των χωρών, καθώς και τον μεγάλο αριθμό διασυνοριακών παραβάσεων της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών. Στη δημόσια διαβούλευση τα ενδιαφερόμενα μέρη τόνισαν σαφώς την ανάγκη οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να εντείνουν τις προσπάθειές τους, ώστε να επιβληθεί αποτελεσματικά η νομοθεσία για τους καταναλωτές.

Η παρούσα έκθεση αποτελεί ένα ακόμη βήμα της διαδικασίας αναθεώρησης. Ενσωματώνει όλα τα προαναφερθέντα έγγραφα, τις νέες διετείς εκθέσεις που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη το 2013[16] και τα πορίσματα της δημόσιας διαβούλευσης. Σύμφωνα με τις αρχές της «έξυπνης νομοθεσίας»[17], η παρούσα έκθεση θα συνοδεύεται από εμπεριστατωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων από τις πιθανές βελτιώσεις του κανονισμού ΣΠΚ. Έτσι, η Επιτροπή θα μπορέσει να ολοκληρώσει την επανεξέταση που προβλέπεται στο άρθρο 21α του κανονισμού ΣΠΚ στις αρχές του 2015 και να προετοιμάσει την αιτιολόγηση της απόφασης σχετικά με την ανάγκη ή μη υποβολής νομοθετικής πρότασης για την τροποποίηση του κανονισμού ΣΠΚ.

2.        Από το 2007 η συνεργασία σε θέματα επιβολής έχει αυξήσει τα οφέλη της νομοθεσίας της ΕΕ για τους καταναλωτές

Από το 2007 ο κανονισμός ΣΠΚ προσπόρισε σημαντικά οφέλη για τους καταναλωτές της ΕΕ, καθώς επέτρεψε την ενίσχυση των ικανοτήτων επιβολής της νομοθεσίας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών έχει εξασφαλίσει μια πιο ομοιόμορφη εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Ειδικότερα:

· Ο μηχανισμός αμοιβαίας συνδρομής ΣΠΚ παρείχε ένα σαφές και ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την αμοιβαία ανταλλαγή πληροφοριών και για την ανάληψη ενεργειών με σκοπό τη διασυνοριακή επιβολή της νομοθεσίας. Η πιο σημαντική καινοτομία συνίσταται στη δυνατότητα επιβολής της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών σε διασυνοριακό επίπεδο (άρθρο 8 του κανονισμού ΣΠΚ). Έτσι, όχι μόνο μειώνεται το κόστος επιβολής αλλά καθίσταται δυνατή η χρήση των διοικητικών μέσων μιας χώρας από καταναλωτές άλλων χωρών και αποτρέπεται η μετακίνηση παραβατικών επιχειρήσεων.

Αιτήσεις αμοιβαίας συνδρομής

Ο κανονισμός ΣΠΚ δίνει τη δυνατότητα στις αρμόδιες αρχές να ανταλλάσσουν ερευνητικές πληροφορίες ύστερα από αίτηση (άρθρο 6) και να ζητούν από άλλη αρμόδια αρχή να επιβάλει την παύση μιας ενδοκοινοτικής παράβασης (άρθρο 8). Τα εργαλεία αυτά επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να λαμβάνουν στοιχεία έτσι ώστε να σταματούν παραβάσεις από επιχειρήσεις σε άλλα κράτη μέλη οι οποίες βλάπτουν τους καταναλωτές στη δικαιοδοσία τους.

Έως το τέλος του 2013, τα κράτη μέλη υπέβαλαν συνολικά 1 454 αιτήσεις αμοιβαίας συνδρομής, που απαρτίζονταν από 699 αιτήσεις παροχής πληροφοριών και 755 αιτήσεις επιβολής της νομοθεσίας. Στην αξιολόγηση επισημαίνονται τα πολυάριθμα οφέλη του μηχανισμού αμοιβαίας συνδρομής, όπως είναι η αυξημένη αποτελεσματικότητα των διασυνοριακών δράσεων επιβολής, η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των αρχών σχετικά με τις νεοεμφανιζόμενες παραβάσεις και η ενίσχυση των διοικητικών ικανοτήτων[18].

· Οι «σαρώσεις» και οι κοινές προσεγγίσεις επιβολής βάσει του άρθρου 9 του κανονισμού ΣΠΚ επέτρεψαν στα κράτη μέλη να συντονίσουν τις προσεγγίσεις επιβολής τους σε μεγαλύτερη κλίμακα. Παρείχαν αποτελεσματικά εργαλεία στο σύνολο της ΕΕ, προκειμένου να ανιχνεύονται και να καταπολεμούνται οι σοβαρές και εκτεταμένες παραβάσεις, κάτι που είχε σαφή αποτρεπτικά αποτελέσματα για άλλες επιχειρήσεις. Τα διορθωτικά μέτρα που λήφθηκαν, για παράδειγμα, στους τομείς των ηλεκτρονικών αγαθών, των ταξιδιωτικών υπηρεσιών και του ψηφιακού περιεχομένου οδήγησαν σαφώς σε μετρήσιμη αύξηση της συμμόρφωσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών μεταξύ των επιχειρήσεων.

«Σαρώσεις»

Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, ανέπτυξε έναν ειδικής μορφής έλεγχο των ιστοχώρων (γνωστό και ως «σάρωση»). Η «σάρωση» συνίσταται στην αξιολόγηση ιστοχώρων στο σύνολο της ΕΕ, έτσι ώστε να εντοπιστούν παραβάσεις του δικαίου των καταναλωτών σε μια συγκεκριμένη διαδικτυακή αγορά και στη συνέχεια να εξασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους μέσω των δραστηριοτήτων επιβολής της νομοθεσίας. Από το 2007 έχουν πραγματοποιηθεί σαρώσεις σε ετήσια βάση, οι οποίες συντονίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εκτελέστηκαν ταυτόχρονα από τις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου στις συμμετέχουσες χώρες. Αν και είχαν εθελοντικό χαρακτήρα, σχεδόν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ συμμετείχαν σε αυτές όλα τα έτη. Κατά την περίοδο 2007-2013 ελέγχθηκαν πάνω από 3 000 ιστοχώροι:

Διαδικτυακή αγορά || Κράτη μέλη που συμμετείχαν || Ιστοχώροι που αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας || Ιστοχώροι με παρατυπίες || Ποσοστό επιβολής της νομοθεσίας*

Αεροπορικά εισιτήρια (2007) || 15 + 1 ΕΟΧ || 447 || 32 % || 81 %

Περιεχόμενο για κινητά τηλέφωνα (2008) || 27 + 2 ΕΟΧ || 554 || 54 % || 71 %

Ηλεκτρονικά αγαθά (2009) || 26 + 2 ΕΟΧ || 369 || 55 % || 71 %

Διαδικτυακές πωλήσεις εισιτηρίων (2010) || 27 + 2 ΕΟΧ || 414 || 59 % || 79 %

Καταναλωτική πίστη (2011) || 27 + 2 ΕΟΧ || 565 || 69 % || 75 %

Ψηφιακό περιεχόμενο (2012) || 27 + 2 ΕΟΧ || 330 || 52 % || 80 %

Ταξιδιωτικές υπηρεσίες (2013) || 27 + 2 ΕΟΧ || 552 || 69 % || 62 %**

* Ο συντελεστής επιβολής απεικονίζει τον βαθμό συμμόρφωσης ύστερα από μια σάρωση: αναλογία των ιστοχώρων που συμμορφώνονταν με τη νομοθεσία σε σχέση με τον συνολικό αριθμό ιστοχώρων που αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας. ** Αποτελέσματα ύστερα από 6 μήνες. Τουλάχιστον 12 μήνες μετά την αρχική έρευνα οι εθνικές αρχές απαιτούνται συνήθως να είναι σε θέση να υποβάλουν έκθεση σχετικά με τα τελικά αποτελέσματα των δραστηριοτήτων τους επιβολής της νομοθεσίας.

Η αξιολόγηση επισημαίνει τα οφέλη που εξασφαλιζουν οι εν λόγω σαρώσεις, τόσο όσον αφορά τις ενδοενωσιακές παραβάσεις όσο και τις εγχώριες υποθέσεις. Οι σαρώσεις παρέχουν μια καλή ένδειξη της συμμόρφωσης του τομέα/της αγοράς με τους κανόνες προστασίας των καταναλωτών και προβάλλουν το δίκτυο ΣΠΚ. Συμβάλλουν στην κοινή αντίληψη των νομικών και άλλων θεμάτων από τις αρχές ΣΠΚ.

Κοινές προσεγγίσεις επιβολής

Η κοινή προσέγγιση της επιβολής είναι μία νέα μορφή κοινής δράσης επιβολής που αναπτύχθηκε από το 2013, με βάση το άρθρο 9 του κανονισμού ΣΠΚ. Επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, με τη βοήθεια της Επιτροπής, να συντονίζουν την προσέγγισή τους όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών σε σχέση με ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Η πρώτη τέτοια δράση αφορά τις αγορές ηλεκτρονικών εφαρμογών για διαδικτυακά παιχνίδια. Ένα άλλο παράδειγμα αφορά τον κλάδο ενοικίασης αυτοκινήτων. Και στις δύο περιπτώσεις, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με τους εν λόγω κλάδους, έτσι ώστε εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με το δίκαιο των καταναλωτών.

· Ο μηχανισμός προειδοποίησης ΣΠΚ θέσπισε για πρώτη φορά ένα πλαίσιο εντός του οποίου τα κράτη μέλη μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες για πρωτοεμφανιζόμενες παραβάσεις και να αποφασίζουν για ποιες παραβάσεις απαιτείται να συντονίσουν τη δράση τους.

· Κοινές δραστηριότητες και έργα, εργαστήρια και άλλες εκδηλώσεις ενίσχυσαν τις ικανότητες επιβολής της νομοθεσίας και τις διοικητικές ικανότητες των κρατών μελών για την προστασία των καταναλωτών και οδήγησαν στην αύξηση της εμπιστοσύνης και της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των αρχών των κρατών μελών που συμμετέχουν στο δίκτυο ΣΠΚ.

· Η διεθνής συνεργασία επέτρεψε την ανταλλαγή ορθών πρακτικών με τους κύριους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ.

Τα εν λόγω επιτεύγματα σημειώθηκαν παρά τους περιορισμούς των διοικητικών πόρων που επέφερε η κρίση. Αποδεικνύουν μάλιστα ότι ο μηχανισμός ΣΠΚ είναι δυνατόν να αποτελέσει ένα μέσο που χρησιμοποιεί πιο αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους για την αντιμετώπιση των παραβάσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Η εφαρμογή του κανονισμού ΣΠΚ έχει συνολικά θετικά αποτελέσματα και δημιούργησε έναν μηχανισμό συνεργασίας βάσει δικτύου που λειτούργησε ως παράδειγμα και για άλλους τομείς της ενιαίας αγοράς.

3.        Συνεργασία σε θέματα επιβολής της νομοθεσίας: ένας ευφυέστερος τρόπος για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων στην ψηφιακή οικονομία

Ο κανονισμός ΣΠΚ εξακολουθεί να παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρος και αποτελεί πλεονέκτημα για τη μελλοντική πολιτική της ΕΕ για τους καταναλωτές. Η αξιολόγηση και οι διετείς εκθέσεις της Επιτροπής και των κρατών μελών, καθώς και τα πορίσματα της δημόσιας διαβούλευσης καταδεικνύουν σαφώς την ανάγκη συνολικής καθοδήγησης για το δίκτυο ΣΠΚ. Μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητη η περαιτέρω ανάπτυξη του πλαισίου ΣΠΚ, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής αναθεώρησης του κανονισμού ΣΠΚ, στους ακόλουθους τομείς:

· Ενδέχεται να χρήζουν αποσαφήνισης και ενίσχυσης οι μηχανισμοί αμοιβαίας βοήθειας, συμπεριλαμβανομένων των νομικών και διαδικαστικών θεμάτων και των διατάξεων που εξασφαλίζουν τη γενική συνεργασία (άρθρο 9 του κανονισμού ΣΠΚ)[19].

· Οι κοινές δραστηριότητες επιβολής της νομοθεσίας, όπως οι σαρώσεις, ή οι κοινές δράσεις επιβολής της νομοθεσίας που δρομολογήθηκαν πρόσφατα είναι αποτελεσματικές και θα πρέπει να επεκταθούν και σε άλλους τομείς[20]. Είναι απαραίτητο να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος, όπως έχει δείξει η εμπειρία από ορισμένες υποθέσεις ΣΠΚ, ώστε να καταπολεμηθούν οι δόλιες και επιθετικές εμπορικές πρακτικές, για τις οποίες μπορεί να απαιτούνται ειδικά μέσα επιβολής[21].

· Μπορεί να χρειάζεται να αναπτυχθεί ο μηχανισμός παρακολούθησης της αγοράς και προειδοποίησης, έτσι ώστε να προσδιορίζονται με ταχύτητα οι πρωτοεμφανιζόμενες για τους καταναλωτές απειλές οι οποίες απαιτούν την ανάληψη δράσης ΣΠΚ[22]. Ειδικότερα, θα πρέπει να μελετηθεί η δυνατότητα συνεισφοράς και άλλων φορέων, όπως είναι οι οργανώσεις καταναλωτών και τα ευρωπαϊκά κέντρα καταναλωτών[23].

· Οι δυσκολίες που οφείλονται στους διαφορετικούς εθνικούς δικονομικούς κανόνες και πρότυπα σχετικά με τις διαδικασίες επιβολής εμφανίζονται ως εμπόδια για την αποτελεσματική και αποδοτική συνεργασία[24]. Αυτές οι διαφορές μπορεί να εμποδίζουν την αμοιβαία συνδρομή και συνεργασία και να καθυστερούν την αποτελεσματική αντιμετώπιση των παραβάσεων. Η εργαλειοθήκη των αρμόδιων αρχών, οι ελάχιστες κοινές αρμοδιότητες μπορεί επίσης να χρήζουν αποσαφήνισης[25].

· Οι απαντήσεις στη δημόσια διαβούλευση τάχθηκαν γενικά υπέρ της ανάληψης ενός πιο ενεργού ρόλου από την Επιτροπή στο πλαίσιο του δικτύου ΣΠΚ[26]. Ήδη τα έτη 2013-2014 έγιναν βήματα προς την κατεύθυνση αυτή με δρομολόγηση νέων συντονισμένων δραστηριοτήτων επιβολής της νομοθεσίας, κάτι που οδήγησε στη διαμόρφωση κοινής προσέγγισης σχετικά με τις αγορές ηλεκτρονικών εφαρμογών. Πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα στο μέλλον για να αντιμετωπιστούν οι εκτεταμένες συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις που προκαλούν σημαντική ζημία στην οικονομία της ΕΕ[27].

· Λόγω των αυξανόμενων προκλήσεων που συνεπάγονται οι εμπορικές πρακτικές από τρίτες χώρες σε μια παγκοσμιοποιημένη ψηφιακή οικονομία, μπορεί να είναι απαραίτητη η ανάπτυξη περαιτέρω συνεργασίας με διεθνείς εταίρους[28].

4.        Συμπλήρωση της διμερούς βοήθειας με περισσότερες κοινές δράσεις σε επίπεδο ΕΕ 

Η αξιολόγηση και οι οι διετείς εκθέσεις δείχνουν ότι ύστερα από μια πρώτη περίοδο δοκιμής το 2007-2009, οι εθνικές αρχές χρησιμοποίησαν τον μηχανισμό αμοιβαίας συνδρομής ΣΠΚ για τις περιπτώσεις που μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα μέσω του δικτύου ΣΠΚ, σε σύγκριση με άλλα μέσα διαθέσιμα σε εθνικό επίπεδο[29]· Παράλληλα, η μεγαλύτερη διεθνοποίηση του λιανικού εμπορίου στην ΕΕ οδήγησε τις μεγάλες επιχειρήσεις να ιδρύσουν τοπικές θυγατρικές στις κύριες αγορές τους και να εφαρμόζουν τις ίδιες πρακτικές σε όλες αυτές τις αγορές. Οι εθνικές αρχές αντιμετωπίζουν τις ίδιες παραβάσεις στις αγορές τους. Επιπλέον, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί οδηγούν τα κράτη μέλη να επικεντρώνουν τους περιορισμένους πόρους τους στις εσωτερικές υποθέσεις και όχι σε διασυνοριακά ζητήματα[30].

Ως εκ τούτου, η διεθνοποίηση του λιανικού εμπορίου συμβάλλει στη διασυνοριακή διάδοση των ίδιων παραβάσεων στο σύνολο της ΕΕ. Το δίκτυο ΣΠΚ ενέκυψε στο ζήτημα αυτό και αποφάσισε να ενισχύσει τις κοινές δραστηριότητες, όπως είναι οι σαρώσεις και, από το 2013, να αναπτύξει ένα νέο εργαλείο, την κοινή προσέγγιση επιβολής. Η στοχοθέτηση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος στο επίπεδο της ΕΕ επέτρεψε την ανάληψη αποτελεσματικής δράσης επιβολής.

Η ανομοιόμορφη χρήση του μηχανισμού αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των κρατών μελών, η οποία επισημάνθηκε ήδη στην πρώτη διετή έκθεση της Επιτροπής, επιβεβαιώθηκε από την αξιολόγηση[31] και παρατηρήθηκε κατά την περίοδο 2012-2013[32], αναδεικνύει την ανάγκη να ενισχυθούν η ευαισθητοποίηση και η κοινή αντίληψη των εθνικών αρχών σχετικά με τον κανονισμό ΣΠΚ. Η θέση αυτή τυγχάνει σθεναρής στήριξης στις απαντήσεις που λήφθηκαν στη δημόσια διαβούλευση[33]. Αυτό αφορά ιδίως τους κανόνες σχετικά με τις αιτήσεις επιβολής της νομοθεσίας (όπως είναι οι μέγιστες προθεσμίες και τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται, σε περίπτωση που δεν μπορεί να επιβληθεί η νομοθεσία), και τις διαδικασίες για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων. Επιπλέον, κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει ένας προβληματισμός σχετικά με τη συνεργασία των οργανώσεων καταναλωτών και του δικτύου ΣΠΚ, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις αναδυόμενες πρακτικές που ενδέχεται να παραβιάζουν την νομοθεσία της ΕΕ για τους καταναλωτές.

Επίσης, η αξιολόγηση συνιστά να ενισχυθούν οι σαρώσεις με την ανάληψη δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης και δράσεων παρακολούθησης, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ένα συνεκτικό επίπεδο συμμόρφωσης με τη νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Πρότεινε επίσης τη δημιουργία ενός «παρατηρητηρίου», που θα έχει την αποστολή να συλλέγει συστηματικά πληροφορίες[34]. Τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης υπογραμμίζουν επίσης τη γενικότερη ανάγκη να ενισχυθούν οι μηχανισμοί παρακολούθησης της αγοράς για την έγκαιρη ανίχνευση των παραβάσεων.

Εκτός από τις σαρώσεις και την ανάπτυξη κοινών προσεγγίσεων επιβολής, το πλήρες δυναμικό του άρθρου 9 δεν αξιοποιήθηκε κατά την περίοδο 2007-2013. Για παράδειγμα, το άρθρο 9 δεν χρησιμοποιήθηκε άμεσα από τα κράτη μέλη, ώστε να συντονίσουν τις παράλληλες δράσεις ταυτόχρονης επιβολής. Ένας από τους λόγους, τον οποίο επεσήμανε η αξιολόγηση, ήταν η ανάγκη να δοθούν πρόσθετες οδηγίες στο δίκτυο ΣΠΚ σχετικά με το πώς πρέπει να χρησιμοποιούνται και να συντονίζονται παρόμοιες δράσεις[35], συμπεριλαμβανομένης της αποσαφήνισης του ρόλου της Επιτροπής[36].

Στα πορίσματα της δημόσιας διαβούλευσης υπογραμμίζεται η αυξανόμενη σημασία των εκτεταμένων σοβαρών παραβάσεων της νομοθεσίας για τους καταναλωτές (συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις)[37], καθώς και το ενδιαφέρον για την ενίσχυση των μηχανισμών συνεργασίας του άρθρου 9 για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των παραβάσεων στο μέλλον.

5.        Ένας κανονισμός ΣΠΚ ο οποίος αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις αναδυόμενες συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, οι παραβάσεις που συμβαίνουν ταυτόχρονα σε διάφορα κράτη μέλη ή που διαπράχθηκαν από την ίδια επιχείρηση δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν πλήρως στο πλαίσιο του υφιστάμενου κανονισμού ΣΠΚ[38]. Οι παραβάσεις αυτές μπορεί να προκαλέσουν σημαντική ζημία στους καταναλωτές της ΕΕ, καθώς επιχειρήσεις που διαθέτουν πολλές έδρες και αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους σε πάνω από μία χώρες ενδέχεται να απειλήσουν τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών της ΕΕ. Σύμφωνα με την αξιολόγηση, για να σταματήσουν αυτού του είδους οι παραβάσεις, είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί μια προσέγγιση στενού συντονισμού ή να αναληφθεί ενιαία δράση στο επίπεδο της ΕΕ.

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των «συναφών παραβάσεων στο επίπεδο της ΕΕ» απαιτείται σαφής νομική βάση και, μεταξύ άλλων, ο ορισμός των συναφών σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεων και ο στενός συντονισμός των ενεργειών επιβολής, ενδεχομένως με μεγαλύτερη συμμετοχή της Επιτροπής[39]. Όπως προαναφέρθηκε, το άρθρο 9 του κανονισμού ΣΠΚ προβλέπει ήδη τη δυνατότητα συντονισμού σε θέματα επιβολής. Μολονότι έχουν αναπτυχθεί δύο αποτελεσματικά μέσα επιβολής βάσει του άρθρου 9 (σαρώσεις και κοινές προσεγγίσεις επιβολής), η πείρα καταδεικνύει ότι το υφιστάμενο πλαίσιο συντονισμού είναι ακόμη ασαφές, και ιδίως ότι απουσιάζει μια σαφώς καθορισμένη και διαφανής διαδικασία συντονισμού, σαφήνεια όσον αφορά τους αντίστοιχους ρόλους και αρμοδιότητες των φορέων καθώς και τις συνέπειες της αδράνειας. Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του συντονιστή δεν έχουν προσδιοριστεί με επάρκεια. Αν και μπορούν να δοθούν πρόσθετες οδηγίες και διευκρινίσεις σε μια προσπάθεια να γίνεται πιο συχνά χρήση του μηχανισμού συντονισμού του άρθρου 9, φαίνεται απίθανο να διευθετηθούν πλήρως όλα τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση των εκτεταμένων συναφών σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεων με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές εκτεταμένες ζημιές που μπορεί να προκαλέσουν στους καταναλωτές οι συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις, ο οδικός χάρτης του 2013 σκιαγράφησε, ως επιλογή για την επανεξέταση, τη δυνατότητα θέσπισης ενός πιο αποτελεσματικού μηχανισμού/διαδικασίας συντονισμού, έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται οι συναφείς σε επίπεδο ΕΕ περιπτώσεις[40]. Μια σαφής πλειοψηφία των ενδιαφερόμενων μερών κατά τη δημόσια διαβούλευση έκρινε ότι οι παραβάσεις αυτές είναι σημαντικές και ότι είναι απαραίτητο να θεσπιστεί μια ειδική διαδικασία σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπισή τους[41].

Τα ενδιαφερόμενα μέρη έκριναν ως πιο αποτελεσματικές τις ακόλουθες προσεγγίσεις για να σταματήσουν οι συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις: i) υποχρέωση των κρατών μελών να ειδοποιούν τα άλλα κράτη μέλη σχετικά με τις ενέργειες επιβολής που αναλαμβάνουν· ii) υποχρέωση των κρατών μελών να κοινοποιούν περιπτώσεις που εμπίπτουν στα καθορισμένα κριτήρια περί συνάφειας σε επίπεδο ΕΕ· iii) υποχρεωτικές κοινές ενέργειες επιβολής· και iv) αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιβολής της νομοθεσίας. Επιπλέον, πάνω από το 75 % όλων των ενδιαφερομένων μερών, ιδίως από την πλευρά των ενώσεων καταναλωτών και των ευρωπαϊκών κέντρων καταναλωτών, εξέφρασαν την πεποίθηση ότι μια ενιαία σε επίπεδο ΕΕ διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας η Επιτροπή ή ένα κράτος μέλος θα μπορούν να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με μια συναφή σε επίπεδο ΕΕ παράβαση, είναι δυνατόν να συμβάλει με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα, ώστε να σταματήσουν ή να αποτραπούν οι συναφείς σε επίπεδο ΕΕ παραβάσεις. Οι δημόσιες αρχές και κυβερνήσεις εξέφρασαν ελαφρά πιο μετριοπαθείς απόψεις[42].

Στο πλαίσιο του κανονισμού ΣΠΚ οι αρμόδιες αρχές ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με εικαζόμενες παραβάσεις εντός της Ένωσης καθώς και με τα σχετικά μέτρα επιβολής. Ένας τέτοιος μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης και αμοιβαίου συναγερμού βοηθά τις αρχές του δικτύου ΣΠΚ να ανιχνεύουν τις παραβάσεις εντός της Ένωσης σε πρώιμο στάδιο και τους επιτρέπει να συντονίζουν καλύτερα τις δραστηριότητες επιβολής και να χρησιμοποιούν κοινά μέτρα επιβολής της νομοθεσίας βάσει του άρθρου 9 του κανονισμού ΣΠΚ.

Κατά την πρώτη διετία λειτουργίας του δικτύου ΣΠΚ, ο μηχανισμός προειδοποίησης χρησιμοποιήθηκε συχνότερα απ’ ό,τι τα επόμενα έτη[43]. Αυτό μπορεί επίσης να εξηγηθεί από την αρχική δοκιμαστική περίοδο και τη σταδιακή κατανόηση του ρόλου που παίζει το εν λόγω μέσο μεταξύ άλλων εργαλείων ΣΠΚ. Τα ακόλουθα έτη (δηλ. 2009-2013), ο αριθμός των προειδοποιήσεων ετησίως στην ΕΕ παρέμεινε σχετικά σταθερός[44].

Η αξιολόγηση εντοπίζει ως πιθανές αιτίες για τη γενική πτώση των προειδοποιήσεων την έλλειψη σαφήνειας σχετικά με τον σκοπό, τη χρήση και την παρακολούθηση των πληροφοριών που παρέχονται μέσω των προειδοποιήσεων, καθώς και σύγχυσή τους ως προς τις αιτήσεις παροχής πληροφοριών[45]. Ενώ οι κατευθυντήριες γραμμές ή τα μέτρα εφαρμογής θα μπορούσαν να προσφέρουν μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τα ζητήματα αυτά, είναι απίθανο ότι θα μπορούσαν να επιλύσουν τα ευρύτερα προβλήματα σχετικά με τη συνέχεια που πρέπει να δίνεται στις προειδοποιήσεις ή με τη συμμετοχή άλλων φορέων στον μηχανισμό προειδοποίησης.

Τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης, εν πολλοίς, αντιστοιχούν στα πορίσματα της αξιολόγησης. Η πλειονότητα των ενδιαφερομένων μερών κρίνει ότι το τρέχον σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης χρειάζεται βελτίωση, για παράδειγμα με τη θέσπιση της δυνατότητας αποστολής προειδοποιήσεων από την Επιτροπή και άλλους οργανισμούς (οργανώσεις καταναλωτών και ευρωπαϊκά κέντρα καταναλωτών) και για την κατηγοριοποίηση των ενεργειών προειδοποίησης με βάση την αναμενόμενη παρακολούθησή τους (π.χ. για την ανάληψη δράσης/μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς)[46]. Τα ενδιαφερόμενα μέρη υποστήριξαν επίσης τη λήψη πρόσθετων μέτρων, όπως είναι οι υποχρεωτικές ενέργειες συντονισμένης εποπτείας από τα κράτη μέλη και η θέσπιση ενός μηχανισμού για τη συλλογή και την ανάλυση πληροφοριών για θέματα επιβολής.         

6.        Αποσαφήνιση των κύριων συνιστωσών του κανονισμού ΣΠΚ

Το δίκτυο ΣΠΚ

Ο κανονισμός ΣΠΚ απαιτεί από τα κράτη μέλη να καθορίζουν τις δημόσιες αρχές επιβολής («αρμόδιες αρχές») οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την επιβολή των νομοθετικών πράξεων της ΕΕ για τους καταναλωτές που αναφέρονται στο παράρτημα του κανονισμού ΣΠΚ, καθώς και ένα ενιαίο γραφείο σύνδεσης, που είναι αρμόδιο για τον συντονισμό για θέματα ΣΠΚ σε κάθε κράτος μέλος. Αυτές οι αρχές συγκροτούν το δίκτυο ΣΠΚ. Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι στις αρχές αυτές διατίθενται επαρκείς πόροι ώστε να ασκούν τα καθήκοντά τους για θέματα ΣΠΚ.

Το δίκτυο των αρμόδιων αρχών επεκτάθηκε σημαντικά κατά την περίοδο 2007-2013. Η κύρια αιτία ήταν η σταδιακή επέκταση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού ΣΠΚ, καθώς προστέθηκαν νέες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ στο παράρτημά του.

Όσον αφορά τις διάφορες προσεγγίσεις στα κράτη μέλη σχετικά με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο που εφαρμόζουν για τον κανονισμό ΣΠΚ: τα ηνία του μπορούν να κρατούν μία ή ολιγάριθμες αρχές ή πολυάριθμες αρχές με τομεακές αρμοδιότητες και/ή περιφερειακές αρχές σε ομοσπονδιακά κράτη. Η αξιολόγηση επεσήμανε τις δυσχέρειες που πιθανότατα οφείλονται στα πολύπλοκα και αποκλίνοντα θεσμικά πλαίσια, όπως είναι η μακροσκελής επικοινωνία που προκαλεί καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των αιτήσεων. Τόνισε τη σημασία του ρόλου ενός ενιαίου γραφείου σύνδεσης, ιδιαίτερα σε ένα πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο[47]. Τον ρόλο αυτό υπογράμμισαν και οι απαντήσεις στη δημόσια διαβούλευση[48].

Η αξιολόγηση, καθώς και οι διετείς εκθέσεις της Επιτροπής και των κρατών μελών, καταδεικνύουν ότι δεν χρησιμοποιούν όλα τα κράτη μέλη το ΣΠΚ ενεργά και συχνά[49]. Αν και τα αίτια είναι πιθανό να είναι πολλά, σύμφωνα με την αξιολόγηση η έλλειψη επαρκών πόρων μπορεί να εμποδίζει ορισμένα κράτη μέλη να επωφεληθούν πλήρως από τους μηχανισμούς συνεργασίας ΣΠΚ[50]. Η αξιολόγηση εντόπισε σημαντικές διαφορές μεταξύ των πόρων και της ικανότητας επιβολής του νόμου που διαθέτουν τα κράτη μέλη[51].

                Πολυμορφία των εθνικών συστημάτων επιβολής και εμπόδια στη συνεργασία

Ο κανονισμός ΣΠΚ αναγνωρίζει τον ρόλο που μπορεί να παίξουν οι δικαστικές αρχές στα εθνικά συστήματα επιβολής: οι αρμόδιες αρχές μπορούν να ασκούν τις αρμοδιότητές τους είτε στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας τους είτε υπό την εποπτεία δικαστικών αρχών είτε κατόπιν αιτήματος ενώπιον δικαστηρίου. Η συμμετοχή των δικαστικών αρχών στις διαδικασίες επιβολής της νομοθεσίας από δημόσιους φορείς χαρακτηρίζεται από μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών[52].

Η αξιολόγηση επισημαίνει τα εμπόδια που προκαλούνται από τις αποκλίσεις στη φύση της διαδικασίας και τις αρμοδιότητες των αρμόδιων αρχών στα κράτη μέλη[53]. Τα εμπόδια αυτά ενδέχεται όχι μόνο να προκαλούν καθυστερήσεις στη συνεργασία και στη διεκπεραίωση υποθέσεων, αλλά θίγουν την αποτελεσματικότητα στην επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών καθώς και την εμπιστοσύνη στο σύστημα. Η αξιολόγηση συνιστά την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων με ένα στοχευμένο συντονισμό των συναφών δικονομικών θεμάτων ΣΠΚ[54].

Η μεγάλη πλειονότητα των ενδιαφερόμενων μερών στη δημόσια διαβούλευση συμφώνησαν ότι θα ήταν χρήσιμη η καθιέρωση κοινών προτύπων για τον χειρισμό συναφών παραβάσεων ΣΠΚ. Έκριναν επίσης ότι ο καθορισμός των εν λόγω προτύπων θα πρέπει να αποτελέσει υψηλή προτεραιότητα στους τομείς της δημοσίευσης των αποφάσεων επιβολής, της κατονομασίας των παράνομων επιχειρήσεων, της πρόσβασης στα έγγραφα, της συγκέντρωσης αποδεικτικών στοιχείων και της διερεύνησης ιστοχώρων[55]. 

Εξουσίες των αρμόδιων αρχών στο πλαίσιο του κανονισμού ΣΠΚ

                 

Οι αρμόδιες αρχές πρέπει να διαθέτουν τις αρμοδιότητες που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο του κανονισμού ΣΠΚ. Ο κανονισμός ορίζει τις ελάχιστες αρμοδιότητες που είναι αναγκαίες για να εξασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του δικτύου ΣΠΚ. Οι αρμοδιότητες αυτές περιλαμβάνουν την ικανότητα να αποκτούν τις απαραίτητες πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία για την αντιμετώπιση παραβάσεων εντός της Ένωσης, να διενεργούν επιτόπιες επιθεωρήσεις, να απαιτούν την παύση ή την απαγόρευση παραβάσεων εντός της Ένωσης, να απαιτούν από τις επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν δεσμεύσεις και να καταβάλουν πληρωμές στο δημόσιο ταμείο. Φαίνεται ότι οι περισσότερες αρχές χρησιμοποιούν τις ελάχιστες αρμοδιότητες που θεσπίστηκαν με τον κανονισμό ΣΠΚ, είτε άμεσα είτε με βάση την εθνική νομοθεσία που προβλέπει παρόμοιες αρμοδιότητες[56].

Οι αρχές λαμβάνουν επίσης εντολή να κάνουν χρήση, κατά περίπτωση, άλλων αρμοδιοτήτων που τους ανατίθενται σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να παύσουν τη διάπραξη παραβάσεων. Ωστόσο, η έλλειψη ομοιομορφίας όσον αφορά τη διαθεσιμότητα ορισμένων από αυτές τις πρόσθετες αρμοδιότητες σε όλες τις χώρες έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί τροχοπέδη για μια πιο αποτελεσματική συνεργασία[57]. Οι διαφορές που οφείλονται στις διαφορές των εθνικών νομικών παραδόσεων και των συστημάτων επιβολής του νόμου μπορούν, σε κάποιο βαθμό, να ξεπεραστούν με την έκδοση οδηγιών και διευκρινίσεων, καθώς και τη βελτίωση της αμοιβαίας κατανόησης των δυνατοτήτων και των περιορισμών των διαφόρων εθνικών εργαλείων και συστημάτων. Παρόλα αυτά, ακόμα και ενδελεχείς οδηγίες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την έλλειψη εθνικών αρμοδιοτήτων σε ορισμένα κράτη μέλη, η οποία μπορεί να περιορίζει τη συνολική αποτελεσματικότητα της δράσης επιβολής ΣΠΚ. 

Στο πλαίσιο αυτό, η μεγάλη πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στη δημόσια διαβούλευση υποστήριξαν τη θέσπιση πρόσθετων εργαλείων για τις αρμόδιες αρχές στον κανονισμό ΣΠΚ, ήτοι την αρμοδιότητα να πραγματοποιούν δοκιμαστικές αγορές για ερευνητικούς σκοπούς, να κατονομάζουν τις παραβατικές επιχειρήσεις, να επιβάλλουν χρηματικές ποινές για την ανάκτηση παράνομων κερδών και να απαιτούν τη λήψη προσωρινών μέτρων[58]. Μια σαφής πλειοψηφία των ενδιαφερόμενων μερών υποστήριξαν επίσης μέτρα που θα διευκολύνουν τη διεκδίκηση αποζημίωσης από τους καταναλωτές[59].     

Αλληλεπίδραση με την άσκηση ποινικής δίωξης

Στο πλαίσιο του κανονισμού ΣΠΚ, οι αρμόδιες αρχές πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν άλλες αρμοδιότητες ή να προχωρούν στη λήψη μέτρων που τους εκχωρούνται σε εθνικό επίπεδο για την παύση παραβάσεων εντός της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της παραπομπής για την άσκηση ποινικής δίωξης. Η μέχρι στιγμής εμπειρία καταδεικνύει την ανάγκη να διασφαλιστεί η ομαλότερη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διωκτικών και των αρμόδιων αρχών, ιδίως σε περίπτωση επιθετικών ή δόλιων πρακτικών.

Συμμετοχή των οργανώσεων καταναλωτών και άλλων φορέων στη συνεργασία ΣΠΚ

Ο κανονισμός ΣΠΚ αναγνωρίζει τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν οι οργανώσεις καταναλωτών για την προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών. Επιτρέπει, συγκεκριμένα, στα κράτη μέλη να ορίζουν, εκτός από δημόσιες αρχές, και άλλους φορείς με έννομο συμφέρον στην καταπολέμηση των παραβάσεων εντός της Ένωσης. Οι εν λόγω φορείς μπορούν να λαμβάνουν οδηγίες από τις αρχές του δικτύου ΣΠΚ κατά τη λήψη των αναγκαίων μέτρων επιβολής εντός της δικαιοδοσίας τους βάσει της εθνικής νομοθεσίας, έτσι ώστε να σταματούν τις παραβάσεις εντός της Ένωσης.

Κατά την περίοδο 2007-2013, ορισμένα κράτη μέλη όρισαν παρόμοιους φορείς. Αυτοί συνίστανται ως επί το πλείστον σε ενώσεις καταναλωτών και ενώσεις εκπροσώπησης ομαδικών συμφερόντων που ενεργούν εξ ονόματός τους. Επίσης, εδώ και αρκετά χρόνια, οι εθνικές οργανώσεις καταναλωτών συνεργάζονται στενά και συντονίζουν τις δραστηριότητες επιβολής στο πλαίσιο του έργου «Φόρουμ για τη δικαστική επιβολή σε θέματα καταναλωτών» (COJEF)[60]. Πολλά κράτη μέλη ανέπτυξαν συνεργασία με ενώσεις καταναλωτών και ευρωπαϊκά κέντρα καταναλωτών για να λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τις εξελίξεις της αγοράς και τις παραβάσεις. 

Η αξιολόγηση υπογραμμίζει ότι οι ενώσεις καταναλωτών που ενεργούν για την προάσπιση των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιβολή των δικαιωμάτων των καταναλωτών[61] (έχουν έναν ρόλο βάσει της οδηγίας για τις αγωγές παραλείψεως[62]). Τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη δημόσια διαβούλευση τόνισαν επίσης ότι η τακτική συνεργασία μεταξύ των αρχών ΣΠΚ και των οργανώσεων των καταναλωτών έχει ουσιώδη σημασία για την έγκαιρη ανίχνευση και την αποτελεσματική διεκπεραίωση των παραβάσεων. Τα ενδιαφερόμενα μέρη τόνισαν επιπλέον ότι η τακτική ανταλλαγή πληροφοριών με οργανώσεις καταναλωτών και τα ευρωπαϊκά κέντρα καταναλωτών, η συμμετοχή τους στον μηχανισμό προειδοποίησης ΣΠΚ και ο προσδιορισμός των τομέων προτεραιότητας σχετικά με την επιβολή της νομοθεσίας θα τονώσουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της επιβολής της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών.

Κύκλος προγραμματισμού και ιεράρχησης προτεραιοτήτων του δικτύου ΣΠΚ 

Από το 2009 οι δραστηριότητες του δικτύου ΣΠΚ οριοθετούνται σε ετήσια σχέδια δράσης για την επιβολή της νομοθεσίας[63]. Αρχικά, στα σχέδια εντοπίστηκαν τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως το θεματολόγιο για τη διοργάνωση σάρωσης και εργαστηρίων. Η διετής έκθεση του 2012 επεσήμανε σαφώς την ανάγκη συγκέντρωσης των πόρων και ιεράρχησης των ενεργειών για την επιβολή της νομοθεσίας. Μια κοινή προσέγγιση σχετικά με τις προτεραιότητες κρίθηκε αναγκαία[64]. Τον Δεκέμβριο του 2011 η διαδικασία προγραμματισμού και ιεράρχησης ΣΠΚ αποτέλεσε αντικείμενο επανεξέτασης. Το 2013 προσδιορίστηκαν και εγκρίθηκαν από την επιτροπή ΣΠΚ[65] πέντε τομείς προτεραιότητας, κάτι που εξασφάλισε ένα πολυετές πλαίσιο για την ανάληψη κοινών δράσεων την περίοδο 2014-2016. Σε αυτή τη βάση, η επιτροπή ΣΠΚ ενέκρινε ένα ετήσιο σχέδιο για την ανάληψη δράσης σε θέματα επιβολής της νομοθεσίας.

Η εν λόγω διαδικασία βελτίωσε την αποτελεσματικότητα του δικτύου ΣΠΚ και εξασφάλισε μια πιο αποδοτική χρήση περιορισμένων πόρων. Τα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης, ωστόσο, υπογράμμισαν την ανάγκη λήψης περαιτέρω μέτρων για τη στήριξη της βάσης γνώσεων σχετικά με την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων επιβολής[66]. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες υποστήριξαν την ανάληψη συντονισμένων ενεργειών εποπτείας, τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την ανταλλαγή εμπειρογνωσίας όσον αφορά την επιβολή και τη συμμετοχή των οργανώσεων καταναλωτών και των ευρωπαϊκών κέντρων καταναλωτών έτσι ώστε να προσδιορίζονται οι τάσεις της αγοράς και οι παραβάσεις της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών[67].

Το νομοθετικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού ΣΠΚ

Η συνεργασία ΣΠΚ καλύπτει τις οδηγίες, όπως έχουν μεταφερθεί στην έννομη τάξη των κρατών μελών, και τους κανονισμούς που απαριθμούνται στο παράρτημα του κανονισμού ΣΠΚ. Από το 2007 το πεδίο εφαρμογής του παραρτήματος επεκτάθηκε σταδιακά και από το τέλος του 2013 καλύπτει 18 πράξεις της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών. 

Η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το πεδίο εφαρμογής του υπάρχοντος κανονισμού ΣΠΚ είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό[68]. Ορισμένες πτυχές μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικές για τη συνεργασία, καθώς καλύπτονται από νομοθετικές πράξεις της ΕΕ που αφορούν ειδικούς τομείς και άλλους υφιστάμενους μηχανισμούς και/ή ειδικούς φορείς για τη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ.[69] Ενδεχομένως, πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω τρόποι για την εξασφάλιση του συντονισμού και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δικτύων αυτών και του δικτύου ΣΠΚ, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ τομέων πολιτικής.

Σε περίπτωση επανεξέτασης του πεδίου εφαρμογής της καλυπτόμενης νομοθεσίας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η ανάπτυξη μελλοντικών μεθόδων και πρακτικών πωλήσεων και η έγκριση ή οι επικαιροποιήσεις της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στις ψηφιακές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά τη διαφάνεια των τιμών. 

Η βάση δεδομένων ΣΠΚ

Ο κανονισμός ΣΠΚ (άρθρο 10) εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να διατηρεί ηλεκτρονική βάση δεδομένων στην οποία αποθηκεύει και επεξεργάζεται τις πληροφορίες που λαμβάνει σχετικά με αιτήσεις αμοιβαίας συνδρομής και προειδοποιήσεις. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θέσπισε το σύστημα ΣΠΚ (ΣΣΠΚ). Από το 2007 το εν λόγω σύστημα αναβαθμίστηκε ώστε να επιτρέπει στις αρχές ΣΠΚ να ανταλλάσσουν πληροφορίες και έγγραφα σχετικά με αιτήσεις αμοιβαίας συνδρομής. Οι διετείς εκθέσεις, η αξιολόγηση και τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης δείχνουν ότι η λειτουργία του ΣΣΠΚ δεν κρίνεται ικανοποιητική[70]. Επισημαίνουν ότι η έλλειψη ενός λειτουργικού εργαλείου ΤΠ αποτελεί τροχοπέδη για την αποτελεσματική συνεργασία όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών.

7.        Ενίσχυση των κοινών και διεθνών δραστηριοτήτων ΣΠΚ 

Κοινές δραστηριότητες και ανταλλαγές υπαλλήλων που επιδοτούνται από το πρόγραμμα της ΕΕ για τους καταναλωτές

Από το 2007 οι αρχές ΣΠΚ διοργάνωσαν ευρύ φάσμα κοινών δραστηριοτήτων, όπως διαδικτυακά σεμινάρια, εργαστήρια, μέτρα ευαισθητοποίησης, έργα για την ανάπτυξη κοινών προτύπων, μεθοδολογιών και τεχνικών επιβολής, καθώς και ανταλλαγές υπαλλήλων, οι οποίες επιδοτήθηκαν από το πρόγραμμα της ΕΕ για τους καταναλωτές.

Παραδείγματα κοινών δραστηριοτήτων που επιδοτήθηκαν από το πρόγραμμα για τους καταναλωτές από το 2007

· Ένα κοινό έργο με επικεφαλής τη Γαλλία και την Πορτογαλία την περίοδο 2010-2011 με στόχο την αύξηση της προβολής του δικτύου ΣΠΚ, στο οποίο συμμετείχαν δέκα κράτη μέλη. Το έργο αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ομάδας επικοινωνίας, το σχέδιο πρωτοκόλλου συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων αρχών και των εκπροσώπων των ευρωπαϊκών κέντρων καταναλωτών[71] και τη δημοσίευση του ενημερωτικού δελτίου του δικτύου ΣΠΚ.

· Το 2012 εννέα κράτη μέλη της ΕΕ συμμετείχαν στο κοινό πρόγραμμα που συντόνισε η Λετονία με επίκεντρο θέματα επιβολής σχετικά με την οδηγία 2008/48/ΕΚ για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης.

· «Οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής διαδικτυακής ικανότητας επιβολής», έργο της περιόδου 2010-2011 και δράση παρακολούθησης (2012-2013), με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο συμμετείχαν άλλα έντεκα κράτη μέλη. Το έργο αυτό είχε ως στόχο να ενισχύσει την ικανότητα του δικτύου ΣΠΚ να πραγματοποιεί μέσω του διαδικτύου δραστηριότητες έρευνας και επιβολής της νομοθεσίας και να προωθεί την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των φορέων επιβολής σχετικά με τις πρόσφατες νομικές εξελίξεις και τις προκλήσεις των τεχνολογιών ιστοχώρων. Στα μέτρα παρακολούθησης συμμετείχαν δεκαπέντε κράτη μέλη και δημιουργήθηκε ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα κατάρτισης, ώστε να χρησιμοποιείται ως μακροπρόθεσμος πόρος από ερευνητές στο διαδίκτυο. Επίσης, δημιουργήθηκε μια κοινή βάση δεδομένων για τη νομολογία σε θέματα ηλεκτρονικού εμπορίου.

Οι δύο τελευταίες κοινές δράσεις οδήγησαν στη σύσταση μιας μόνιμης ομάδας ηλεκτρονικής επιβολής, τον Απρίλιο του 2014, με την οποία ενισχύθηκαν οι ικανότητες ηλεκτρονικής επιβολής του δικτύου ΣΠΚ. Η ομάδα θα συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες που θα βοηθούν το δίκτυο ΣΠΚ να εντοπίζει τις αναδυόμενες διαδικτυακές απειλές για τους καταναλωτές και να στοχοθετεί καλύτερα τα διαδικτυακά μέτρα επιβολής. Θα βοηθά τις εθνικές αρχές με κατάρτιση και εργαλεία αιχμής σε διαδικτυακές έρευνες. Το 2014 επικεφαλής της ομάδας είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σλοβακία και σε αυτή συμμετέχουν 12 κράτη μέλη. Ένας νέο κοινό έργο ΣΠΚ για έρευνες στο διαδίκτυο, με επικεφαλής την Ισπανία τα έτη 2014 και 2015, θα συμβάλει στην εκπόνηση υλικού κατάρτισης. Η Ισπανία θα φιλοξενήσει εργαστήρια που θα ενθαρρύνουν τη διοργάνωση μικρότερων δράσεων σάρωσης από 14 εταίρους στο έργο.

Οι δραστηριότητες αυτές παρείχαν ένα πλαίσιο για τη συνεχή ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των αρχών επιβολής και προώθησαν την αμοιβαία κατανόηση και την εμπιστοσύνη μεταξύ των διαφόρων φορέων. Θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περαιτέρω, ενώ οι διοικητικές διαδικασίες για τη χρηματοδότησή τους, στις οποίες αναφέρονται συχνά οι εθνικές αρχές ως εμπόδιο για την επέκταση των εν λόγω δραστηριοτήτων, μπορεί να πρέπει να απλοποιηθούν.

Διεθνής συνεργασία για την επιβολή των δικαιωμάτων των καταναλωτών

Οι τεχνολογικές εξελίξεις και η τάση των νοικοκυριών να χρησιμοποιούν περισσότερο τις διεθνείς διαδικτυακές αγορές για την κατανάλωσή τους έχουν ενισχύσει την ανάγκη αποτροπής των παραβατικών επιχειρήσεων από τρίτες χώρες καθώς και της επιβολής της προστασίας των καταναλωτών πέραν του ΕΟΧ.

Ο κανονισμός ΣΠΚ προβλέπει ότι η Ένωση «συνεργάζεται με τρίτες χώρες και με τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς στους τομείς που καλύπτονται από τον παρόντα κανονισμό για να ενισχύσει την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών». Επιπλέον, η Ένωση έχει τη δυνατότητα να επιδιώκει τη σύσφιγξη της συνεργασίας σε θέματα επιβολής με τρίτες χώρες βάσει διεθνών συμφωνιών.

Οι αρμόδιες αρχές στο δίκτυο ΣΠΚ συνεργάζονται περαιτέρω σε τακτική βάση στο πλαίσιο του ICPEN και του ΟΟΣΑ ή σε διμερή βάση με τις τρίτες χώρες που έχουν αναγνωριστεί ως χώρες εταίροι προτεραιότητας για τη συνεργασία σε θέματα επιβολής, όπως είναι οι ΗΠΑ. Η συνεργασία αυτή αποτελεί μια πολύ σημαντική πτυχή της πολιτικής για τους καταναλωτές και θα μπορούσε να αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη, για παράδειγμα στον τομέα της προστασίας δεδομένων.

Διεθνές δίκτυο προστασίας των καταναλωτών και επιβολής της νομοθεσίας (ICPEN)

Το ICPEN αποτελεί ένα άτυπο διεθνές δίκτυο που απαρτίζεται από τις αρχές προστασίας των καταναλωτών από περισσότερες από 50 χώρες, το οποίο έχει ως σκοπό την πρόληψη των διασυνοριακών παραβάσεων της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών πέραν της Ευρώπης και τη δημιουργία δίκαιων συνθηκών στις αγορές για τους καταναλωτές. Η διοργάνωση τακτικών διασκέψεων, ομάδων εργασίας και τηλεφωνικών διασκέψεων επιτρέπουν την εντατική ανταλλαγή εμπειρίας μεταξύ των συμμετεχουσών αρχών.

Η Επιτροπή ενεργεί ως σύνδεσμος μεταξύ των επικεφαλής μελών του ICPEN και του δικτύου ΣΠΚ. Το δίκτυο ΣΠΚ χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Επιτροπής να αναλάβει τον ρόλο αυτό και να συμμετέχει ενεργά σε ορισμένες κοινές δραστηριότητες του ICPEN. 

Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμμετέχει στην επιτροπή του ΟΟΣΑ σχετικά με την πολιτική για τους καταναλωτές με την ιδιότητα του παρατηρητή σε συνδυασμό με τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Συνεργασία με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ

Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερα έντονες εμπορικές ροές και το συγκλίνον ενδιαφέρον για την καταπολέμηση των παράνομων πρακτικών που βλάπτουν τα συμφέροντα των καταναλωτών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, το δίκτυο ΣΠΚ κρίνει ότι οι ΗΠΑ αποτελούν διεθνή εταίρο προτεραιότητας, και ιδίως σε συνεργασία με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC)[72]. Μέχρις ότου να οικοδομηθεί ένα πλαίσιο που βασίζεται σε μια διεθνή συμφωνία, το δίκτυο ΣΠΚ και η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ συνεργάζονται ατύπως. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο του 2013 πραγματοποιήθηκε ένα κοινό σεμινάριο μεταξύ του δικτύου ΣΠΚ και των αρχών επιβολής της νομοθεσίας της FTC. Το σεμινάριο είχε ως καρπούς την εποικοδομητική ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρογνωμοσύνης σχετικά με συγκεκριμένες υποθέσεις, όπως είναι οι παραπλανητικές πρακτικές στον τομέα της αγοράς ηλεκτρονικών εφαρμογών (in-app purchases).

8.        Συμπεράσματα και επόμενα βήματα

Τα τελευταία επτά χρόνια ο κανονισμός ΣΠΚ παρέχει αποτελεσματικά μέσα για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών σε ολόκληρη την ΕΕ. Είχε ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη συμμόρφωση με το δίκαιο καταναλωτών της ΕΕ σε πολλούς τομείς που αποτέλεσαν αντικείμενο σάρωσης προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Οι προσεγγίσης επιβολής που προώθησε το δίκτυο ΣΠΚ έδειξαν ότι τα αναδυόμενα προβλήματα των καταναλωτών που εμφανίζονται ταυτόχρονα σε περισσότερα κράτη μέλη, μπορούν να αντιμετωπισθούν καλύτερα μέσω του στενού συντονισμού και της κοινής δράσης όλων των κρατών μελών.

Η ταχέως εξελισσόμενη ψηφιακή κοινωνία μας απαιτεί μια ευέλικτη και σύγχρονη συνεργασία σε θέματα ΣΠΚ, ικανή να ανταποκρίνεται γοργά στις νέες προκλήσεις σε θέματα επιβολής. Έτσι, θα μειωθούν οι ζημίες για τους καταναλωτές και θα διαφυλαχθούν οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις στην ενιαία αγορά. Η καλύτερη και περισσότερο συνεκτική επιβολή των κανόνων προστασίας των καταναλωτών προσδοκάται ότι θα συμβάλει στην επίτευξη μεγαλύτερης διαφάνειας στην αγορά και στη μείωση του κόστους συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο, θα δώσει ώθηση στον ανταγωνισμό και την καινοτομία και θα συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη.

Ένας μηχανισμός καλύτερης συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ θα συμβάλει με ταχύτητα και με οικονομικά πρόσφορο τρόπο στην αντιμετώπιση των παραβάσεων των κανόνων της ΕΕ για τους καταναλωτές που εμπλέκουν περισσότερα του ενός κράτη μέλη. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό ενόψει των μελλοντικών περιορισμών στους πόρους και της ανάγκης μείωσης του διοικητικού φόρτου. Η διακυβέρνηση αναμένεται να βελτιωθεί στα κράτη μέλη καθώς και σε επίπεδο ΕΕ, χάρη στη βελτίωση της διοικητικής συνεργασίας, τη μείωση των καθυστερήσεων επιβολής της νομοθεσίας και, τελικά, την καλύτερη λειτουργία των αγορών.

Για να προσδιοριστεί ο καλύτερος δυνατός τρόπος να αξιοποιηθεί η συνεργασία σε θέματα ΣΠΚ, προς όφελος των κρατών μελών, και για να μπορέσουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να έχουν θετικά αποτελέσματα, η Επιτροπή εκπονεί την παρούσα στιγμή μελέτες εκτίμησης επιπτώσεων. Οι μελέτες αυτές θα εξετάσουν το πλήρες φάσμα των διαθέσιμων επιλογών για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων σε θέματα επιβολής –από τη διατήρηση του ισχύοντος πλαισίου έως τη θέσπιση νέας νομοθεσίας –και αναμένεται να προλειάνουν το έδαφος, ώστε να μπορέσει η Επιτροπή να αποφασίσει την καταλληλότερη προσέγγιση πολιτικής.

[1]     http://europa.eu/rapid/press-release_IP-12-491_el.htm

[2]      http://ec.europa.eu/consumers/archive/strategy/docs/consumer_agenda_2012_el.pdf   

[3]     Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Οκτωβρίου 2004, σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών (ΕΕ L 364 της 9.12.2004, σ. 1).

[4]     Καλύπτει επίσης τις χώρες-εταίρους του ΕΟΧ: Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία.

[5]     COM (2009) 336 και COM (2012) 100· http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/comm_biennial_report_2011_el.pdf

[6]     Εξωτερική αξιολόγηση του κανονισμού για την προστασία των καταναλωτών, τελική έκθεση της κοινοπραξίας αξιολόγησης της πολιτικής για τους καταναλωτές, 17 Δεκεμβρίου 2012 («αξιολόγηση»), http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf

[7]    http://ec.europa.eu/consumers/events/ecs_2013/report/Summitconclusions.pdf

[8]     Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Καταναλωτών, έγγραφο συζήτησης «Προς μια αποτελεσματικότερη επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα δικαιώματα των καταναλωτών», Απρίλιος 2013, http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/07032013_consumer_summit_discussion_paper_el.pdf

[9]  http://www.cojef-project.eu/IMG/pdf/BEUC_PR_Apple.pdf

[10]    Οδικός χάρτης «Επανεξέταση του κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών», 09/2013. http://ec.europa.eu/smart-regulation/impact/planned_ia/docs/2014_sanco_001_consumer_protection_cooperation_review_en.pdf

[11]   Σύνοψη των απαντήσεων των ενδιαφερόμενων φορέων στη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τον κανονισμό όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών 

      (κανονισμός ΣΠΚ) (2006/2004/ΕΚ), διαθέσιμη στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/index_en.htm

[12]   http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-187_el.htm

[13]             http://ec.europa.eu/justice/consumer-marketing/rights-contracts/directive/index_en.htm             

[14]             Οδηγία 2011/83/ΕΕ σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών

[15]             Οδηγία 2005/29/ΕΚ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

[16]             http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/index_en.htm.

[17]             http://ec.europa.eu/smart-regulation/index_el.htm και ιδίως η διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση της νομοθεσίας (2003/C 321/01)

[18]             σ. 98 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[19]             σ. 14-20 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης και http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf.

[20] http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf 

[21]             Για την καταπολέμηση παρόμοιων πρακτικών απαιτείται η στενή συνεργασία των αρχών προστασίας του καταναλωτή και των διωκτικών αρχών. Καθώς οι εν λόγω πρακτικές έχουν συνήθως βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα, οι αρχές επιβολής μπορεί να είναι σε θέση να αναλαμβάνουν δράση, ακόμη και εάν έχει παύσει η συγκεκριμένη πρακτική.   

[22] http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf

[23]             σ. 14-20 και 49 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης

[24] http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf

[25]             σ. 22-29 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης 

[26]             σ. iii και 45-48 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης

[27]             Το ζήτημα των εκτεταμένων παραβάσεων επισημάνθηκε ήδη στην ανακοίνωσή σχετικά με την επιβολή του κοινοτικού καταναλωτικού κεκτημένου, του Ιουλίου 2009 (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/El/TXT/PDF/?uri=CELEX:52009DC0330&from=El) και επιβεβαιώθηκε από την εξωτερική αξιολόγηση (http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf). Τα πορίσματα της δημόσιας διαβούλευσης επιβεβαιώνουν επίσης ότι οι εν λόγω παραβάσεις είναι σημαντικές – σ. 35, σύνοψη της δημόσιας διαβούλευσης.

[28]              Πολλά κράτη μέλη επισημαίνουν στις διετείς εκθέσεις τους τις προκλήσεις σε θέματα επιβολής που ανακύπτυν στις εμπορικές συναλλαγές με τρίτες χώρες. Βλ. επίσης http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/docs/cpc_regulation_inception_report_revised290212_en.pdf. 

[29]             Ο αριθμός των αιτήσεων αμοιβαίας συνδρομής ανήλθε κατά την περίοδο 2008-2009 στο υψηλότερο σημείο του, 306 αιτήσεις κατά μέσο όρο το έτος, και σημείωσε πτώση την περίοδο 2010-2013 στις 162 κατά μέσο όρο ανά έτος, http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/biennial_national_reports_en.htm#biennialκαι σ. 76 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[30]             σ. 76 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[31]             σ. 98 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[32]             Διετείς εκθέσεις των κρατών μελών (2012-2013) στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/biennial_national_reports_en.htm#biennial

[33]             σ. 9-13 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[34]             σ. 91-92 και 98 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[35]             σ. 99 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[36]             σ. 17 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012. Η ανάγκη να παράσχει η Επιτροπή πιο σθεναρή υποστήριξη στο έργο επιβολής των κρατών μελών, ιδίως στην περίπτωση παράλληλων παραβάσεων που θίγουν τους καταναλωτές σε διάφορα κράτη μέλη, διαπιστώθηκε επίσης στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του κοινοτικού καταναλωτικού κεκτημένου, του 2009, σ. 5 (σημείο 2.3).

[37]             σ. 35-37 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης. Πάνω από το 80 % των ερωτηθέντων θεωρούν ότι οι παραβιάσεις αυτές ήταν πολύ σημαντικές ή σημαντικές, ενώ το 56 % των ερωτηθέντων είναι της άποψης ότι είναι πολύ σημαντικό να θεσπιστεί ειδική διαδικασία επιβολής για τον χειρισμό τέτοιου είδους παραβάσεων. 

[38]             σ. 94-95 και 122 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012. 

[39]             σ. 94 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης.

[40]             Οδικός χάρτης του 2013 για την επανεξέταση του κανονισμού ΣΠΚ, 9/2013.

[41]             σ. 35-38 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[42]             σ. 51-53 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[43]             Ο αριθμός των ανταλλαγών προειδοποιήσεων κορυφώθηκε το 2008, κατά το οποίο σημειώθηκαν πάνω από 100 προειδοποιήσεις, ενώ τα ακόλουθα έτη οι συνολικές προειδοποιήσεις έπεσαν σε λιγότερο από το ήμισυ του αριθμού αυτού.

[44]             σ.88-85 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[45]             σ. 85-87 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[46]             σ. 15-21 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[47]             σ. 76-77 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[48]             σ. 9-13 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[49]             σ. 78 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012 και http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/biennial_national_reports_en.htm#biennial.

[50]             σ. 78 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012 και http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/biennial_national_reports_en.htm#biennial. 

[51]             σ. 76 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[52]             Σε ορισμένα κράτη μέλη μόνον τα δικαστήρια μπορούν να εκδίδουν διαταγές παύσης και παράλειψης, ενώ σε άλλα κράτη μέλη τα δικαστήρια είναι κυρίως αρμόδια για τον δικαστικό έλεγχο των αποφάσεων των αρμοδίων αρχών.

[53]             σ. 60 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[54]             σ. 60-61 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[55]             σ. 27-33 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[56]             Διετείς εκθέσεις http://ec.europa.eu/consumers/enforcement/biennial_national_reports_en.htm#biennial και έκθεση εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[57]             Αυτό αφορά για παράδειγμα την αρμοδιότητα να πραγματοποιούν δοκιμαστικές αγορές, την αρμοδιότητα να κατονομάζουν δημοσίως τις παρανομούσες επιχειρήσεις ή να λαμβάνουν προσωρινά μέτρα. Ενώ σε ορισμένα κράτη μέλη οι δοκιμαστικές αγορές αποτελούν σύνηθες τμήμα της διαδικασίας παράβασης, σε άλλα το μέσο αυτό δεν είναι διαθέσιμο. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα όσον αφορά το παραδεκτό και τη διαθεσιμότητα των αποδεικτικών στοιχείων των παραβάσεων που αποκτήθηκαν σε άλλο κράτος μέλος.

[58]             σ. 22-26 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[59]             σ. 26-27 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης. Στόχος του κανονισμού ΣΠΚ είναι η προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών. Ατομικά μέσα έννομης προστασίας των καταναλωτών προβλέπονται από άλλες πράξεις, όπως είναι η οδηγία 2013/11/ΕΕ για την εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών, ο κανονισμός αριθ. 524/2013 για την ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών και ο κανονισμός αριθ. 861/2007 για τη θέσπιση ευρωπαϊκής διαδικασίας μικροδιαφορών.

[60]             www.cojef-project.eu.

[61]             σ. 81-83 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[62]             Οδηγία 2009/22/ΕΚ περί των αγωγών παραλείψεως στον τομέα της προστασίας των συμφερόντων των καταναλωτών, ΕΕ L 110 της 1.5.2009, σ. 30.

[63]             σ. 8 της ανακοίνωσης σχετικά με την επιβολή του κοινοτικού καταναλωτικού κεκτημένου, COM(2009) 330 τελικό.

[64]             σ. 10 και 13 της διετούς έκθεσης για το 2012.

[65]             Η επιτροπή συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών έχει συσταθεί βάσει των άρθρων 19 και 20 του κανονισμού ΣΠΚ.

[66]             σ. 11-13 και 14-18 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[67]             σ. 15-17 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[68]             σ. 40 της έκθεσης εξωτερικής αξιολόγησης του 2012.

[69]          Για παράδειγμα, στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών ο φορέας ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (BEREC), ο οποίος συστάθηκε δυνάμει του κανονισμού αριθ. 1211/2009, εξασφαλίζει ένα πλαίσιο συνεργασίας των εθνικών ρυθμιστικών αρχών (ΕΡΑ), καθώς και μεταξύ των ΕΡΑ και της Επιτροπής, με σκοπό την επίτευξη συνεκτικής εφαρμογής του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ούτως ώστε να μπορούν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις να δρέπουν τα οφέλη της εσωτερικής αγοράς. Περαιτέρω μηχανισμοί επιβολής εξασφαλίζουν την προστασία των δικαιωμάτων των επιβατών. Συγκεκριμένα, ο κανονισμός αριθ. 261/2004 για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης και παροχής βοήθειας σε επιβάτες αεροπορικών μεταφορών, ο κανονισμός αριθ. 1177/2010 για τα δικαιώματα των επιβατών στις θαλάσσιες και εσωτερικές πλωτές μεταφορές και ο κανονισμός αριθ. 181/2011 για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλμαν θεσπίζουν μηχανισμούς επιβολής στους οποίους συμμετέχουν οι εθνικές αρχές επιβολής που έχουν οριστεί σχετικά. Οι μηχανισμοί αυτοί διέπουν τόσο τις διασυνοριακές όσο και τις εγχώριες παραβάσεις.

[70]             σ. 89-90 της εξωτερικής αξιολόγησης του 2012, σ. iii και 51-52 της σύνοψης της δημόσιας διαβούλευσης.

[71]             http://ec.europa.eu/consumers/ecc/index_en.htm

[72]             Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με σύναψη διεθνούς συμφωνίας για τον σκοπό αυτό αναβλήθηκαν με κοινή συμφωνία από το 2012. Αυτό οφείλεται στις διαδικασίες σε εξέλιξη που ενδέχεται να επηρεάσουν τις ανάγκες και των δύο πλευρών όσον αφορά τις ρυθμίσεις συνεργασίας.