ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας περί αποβλήτων

Οδηγία 2006/12/ΕΚ για τα στερεά απόβλητα, Οδηγία 91/689/ΕΟΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα, Οδηγία 75/439/ΕΟΚ για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, Οδηγία 86/278/ΕΟΚ για την ιλύ καθαρισμού, Οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, Οδηγία 1999/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, και Οδηγία 2002/96/EΚ για τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού κατά την περίοδο 2007 - 2009

1.           Εισαγωγή

Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι η ενημέρωση σχετικά με την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας στον τομέα των αποβλήτων κατά την περίοδο 2007-2009. Η έκθεση καλύπτει τις οδηγίες 2006/12/ΕΚ για τα απόβλητα, 91/689/ΕΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα, 75/439/ΕΟΚ για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, 86/278/ΕΟΚ για την ιλύ καθαρισμού, 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, 1999/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, και 2002/96/ΕΚ για τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Χωριστές εκθέσεις θα καλύψουν την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) 1013/2006 για τις μεταφορές αποβλήτων, της οδηγίας 2006/21/ΕΚ σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας και της οδηγίας 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

Η παρούσα έκθεση βασίζεται σε στοιχεία που διαβίβασαν τα κράτη μέλη. Λεπτομερείς εκθέσεις για κάθε οδηγία διατίθενται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/reporting/index.htm.

Οι οδηγίες 2006/12/ΕΚ για τα απόβλητα, 91/689/ΕΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα και 75/439/ΕΟΚ για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια καταργήθηκαν στις 12 Δεκεμβρίου 2010 από την αναθεωρημένη οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα που ενσωματώνει τις ουσιώδεις διατάξεις τους. Ως εκ τούτου, η παρούσα έκθεση είναι η τελευταία σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών αυτών. Για την εφαρμογή της οδηγίας 2008/98/ΕΚ[1] καθορίστηκε νέο ερωτηματολόγιο. Το σχήμα 1 του παραρτήματος της παρούσας έκθεσης παρέχει μια επισκόπηση των αλλαγών στο κεκτημένο για τα απόβλητα.

2.           Τήρηση των προθεσμιών υποβολής και ποιότητα των εκθέσεων

Για την περίοδο αναφοράς 2007-2009, όλα σχεδόν τα κράτη μέλη συμμορφώθηκαν με τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων[2]. Ωστόσο, η συμμόρφωση των κρατών μελών με τις απαιτήσεις όσον αφορά την υποβολή των εκθέσεων εξακολουθεί να επιδέχεται βελτίωσης: Τέσσερα κράτη μέλη δεν υπέβαλαν εγκαίρως εκθέσεις, οι υποβληθείσες εκθέσεις ορισμένες φορές δεν περιείχαν απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα, και οι πληροφορίες δεν ήταν πάντα πλήρεις

Όσον αφορά τα ετήσια δεδομένα για την ανακύκλωση και την ανάκτηση αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) και συσκευασιών, τα περισσότερα κράτη μέλη παρέπεμπαν στις ετήσιες εκθέσεις που υπέβαλαν στην EUROSTAT. Για την πλειονότητα των κρατών μελών, δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για το έτος 2009 (γεγονός το οποίο, όσον αφορά τα ΑΗΗΕ είναι σύμφωνο με τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων). Όσον αφορά τα ΑΗΗΕ και τις συσκευασίες παρασχέθηκε ένα πλήρες σύνολο δεδομένων για το 2007 και το 2008 για τα συνολικά ποσοστά ανακύκλωσης και ανάκτησης, καθώς και για τα ποσοστά ανακύκλωσης και συλλογής για ειδικές κατηγορίες αποβλήτων ή υλικών.

Η ποιότητα των εκθέσεων και των πληροφοριών που υποβλήθηκαν διέφερε σημαντικά. Τα κράτη μέλη συχνά παρείχαν ασαφείς απαντήσεις. Παρόλο που σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στην ασαφή διατύπωση πολλών ερωτήσεων των ερωτηματολογίων εφαρμογής, οι απαντήσεις των κρατών μελών ήταν κατ’ επανάληψη ασαφείς, π.χ. με συχνές αναφορές στην εθνική νομοθεσία αλλά χωρίς να αναφέρονται περαιτέρω λεπτομέρειες, ακόμη και όταν ζητείται ρητά να παρασχεθούν επεξηγήσεις ή λεπτομέρειες σχετικά με συγκεκριμένες διατάξεις.

3.           Οδηγία 2006/12/ΕΚ για τα απόβλητα (οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα)

Η εν λόγω οδηγία, η οποία έχει πλέον καταργηθεί και αντικατασταθεί από την οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα στερεά απόβλητα, καθορίζει τις βασικές απαιτήσεις, τους ορισμούς και τις αρχές για τη διαχείριση των αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, η οποία εκδόθηκε το 1975 και αναθεωρήθηκε σημαντικά το 1991, έχει τροποποιηθεί πολλές φορές. Η οδηγία 2006/12/ΕΚ (στο εξής η «ΟΠΑ 2006»), μια κωδικοποιημένη έκδοση της προηγούμενης οδηγίας 75/442/ΕΟΚ, ήταν το σχετικό έγγραφο για την περίοδο αναφοράς 2007 - 2009.

Η ΟΠΑ 2006 εισήγαγε σημαντικούς ορισμούς σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων (όπως ο ορισμός των «αποβλήτων»), υποχρέωσε τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κατάλληλα δίκτυα εγκαταστάσεων διάθεσης αποβλήτων, εισήγαγε μια ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων σε τρία στάδια με την πρόληψη να θεωρείται προτιμότερη της ανάκτησης, ενώ η διάθεση να αποτελεί την έσχατη λύση. Σύμφωνα με την οδηγία τα κράτη μέλη οφείλουν να μεριμνούν για την ανάκτηση ή τη διάθεση των αποβλήτων χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο η υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον, απαγορεύεται δε η εγκατάλειψη, απόρριψη ή ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων. Απαιτείται από τα κράτη μέλη να καταρτίζουν εθνικά σχέδια διαχείρισης των αποβλήτων και να χορηγούν άδεια για το χειρισμό τους.

Όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις, επιβεβαίωσαν την ενσωμάτωση της οδηγίας στην εθνική έννομη τάξη τους και τη συμμόρφωση με τις βασικές απαιτήσεις της, έχουν καθορίσει ένα ή περισσότερα σχέδια διαχείρισης των αποβλήτων και έχουν λάβει μέτρα προς την κατεύθυνση της αυτάρκειας στον τομέα της διάθεσης των αποβλήτων. Επιπλέον, όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις, επιβεβαίωσαν τη συμμόρφωση με τις διατάξεις της ΟΠΑ 2006 σχετικά με τις απαιτήσεις αδειοδότησης και τήρησης αρχείων.

Ωστόσο, εντοπίστηκε μια σημαντική αδυναμία στην εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ για τα απόβλητα ως προς τις επιλογές διαχείρισης των αποβλήτων. Οι στατιστικές έδειξαν ότι πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να βασίζονται στην υγειονομική ταφή των οικιακών απορριμμάτων, το οποίο δεν είναι σύμφωνο με την έννοια της ιεράρχησης των αποβλήτων, όπως τονίζεται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 της ΟΠΑ 2006 και έρχεται σε ακόμη πιο έντονη αντίθεση με τις απαιτήσεις της αναθεωρημένης ΟΠΑ που προβλέπει πέντε βαθμίδες στην ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων. Το 2009, οι μέθοδοι επεξεργασίας αστικών αποβλήτων διέφερε σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Κάποια χρησιμοποιούν σε εξαιρετικά υψηλό βαθμό την υγειονομική ταφή (Βουλγαρία, Ρουμανία, Μάλτα, Λιθουανία, Λετονία με ποσοστό απόθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής άνω του 90% των αποβλήτων τους), ενώ άλλα χρησιμοποιούν την υγειονομική ταφή σε ποσοστό κατώτερο του 5% (Βέλγιο, Δανία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Αυστρία και Σουηδία). Το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσης (συμπεριλαμβανομένης της λιπασματοποίησης[3]) επιτεύχθηκε στην Αυστρία (70%) και ακολούθως στη Γερμανία (66%), το Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες (60%) και τη Σουηδία (55%). Η Σουηδία, η Δανία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Γαλλία είχαν τα υψηλότερα ποσοστά αποτέφρωσης (καμία διάκριση μεταξύ αποτέφρωσης με και χωρίς ανάκτηση ενέργειας κατά την εν λόγω περίοδο). Αυτές οι μεγάλες διαφορές οφείλονταν σε κάποιο βαθμό στην καθυστερημένη εφαρμογή της νομοθεσίας για τα απόβλητα στα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ μετά το 2004. Η πρόοδος στις χώρες αυτές θα πρέπει συνεπώς να παρακολουθείται προσεκτικά ως ο κύριος δείκτης αποτελεσματικότητας των πολιτικών διαχείρισης των αποβλήτων τους. Ωστόσο, ορισμένα παλαιότερα κράτη μέλη επιδεικνύουν σταθερά χαμηλά επίπεδα απόδοσης (π.χ. Ελλάδα με ποσοστό απόθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής 82%, η Πορτογαλία με ποσοστό ανακύκλωσης μόνο 20%). Στις εν λόγω χώρες η πρόοδος πρέπει να υποστηριχτεί μέσω επικεντρωμένων συμβουλών και χρήση των διαρθρωτικών ταμείων και του ταμείου συνοχής.

Θα μπορούσε να παρατηρηθεί κάποια πρόοδος στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς, η οποία πιθανώς εξηγείται από τις βελτιωμένες υποδομές διαχείρισης των αποβλήτων που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Η εφαρμογή των ειδικών οδηγιών της ΕΕ για τη ροή αποβλήτων (όπως η οδηγία για τις συσκευασίες, η οδηγία για τα ΑΗΗΕ ή η οδηγία για τους συσσωρευτές) και μέτρων που αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων που περιέχονται σε αυτές ήταν επίσης καθοριστικοί παράγοντες, καθώς οι υποδομές, τα συστήματα συλλογής, οι ενημερωτικές εκστρατείες, κλπ. που χρησιμοποιήθηκαν για τη συμμόρφωση με την εν λόγω νομοθεσία θα συνέβαλαν σε μια συνολική βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων. Ωστόσο, τα συνολικά στοιχεία σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων, εν γένει, καθώς και τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων, ειδικότερα, παραμένουν μη ικανοποιητικά, λαμβάνοντας υπόψη το στόχο της ΕΕ για τη μετάβαση σε μια Ευρωπαϊκή Κοινωνία Ανακύκλωσης, όπως επισημαίνεται σήμερα στην αναθεωρημένη οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα. Υπάρχουν ακόμα τεράστιες δυνατότητες ανακύκλωσης, καθώς περισσότεροι από τους μισούς από τους υφιστάμενους πόρους που εμπεριέχονται στα απόβλητα παραμένουν ανεκμετάλλευτοι και χρειάζεται να καταβληθούν άμεσες προσπάθειες για να επιταχυνθεί η καθιέρωση σύγχρονων και αποτελεσματικών ως προς τη χρήση των πόρων συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων.

4.           Οδηγία 91/689/ΕΟΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα

Με την οδηγία για τα επικίνδυνα απόβλητα, η οποία έχει πλέον καταργηθεί, με τις κυριότερες διατάξεις της να αποτελούν μέρος της οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, διατυπώθηκε ένας ενιαίος ορισμός για τα επικίνδυνα απόβλητα και διασφαλίστηκε η περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση της εν λόγω ροής αποβλήτων. Επιβλήθηκε μια σειρά επιπλέον ελέγχων της διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων, πέραν εκείνων που προβλέπονται από την ΟΠΑ 2006, και συγκεκριμένα απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας, απαγόρευση της ανάμιξης επικίνδυνων και άλλων αποβλήτων, και η κοινοποίηση στην Επιτροπή των αποβλήτων που, ενώ παρουσιάζουν επικίνδυνες ιδιότητες, δεν περιλαμβάνονται στους αντίστοιχους καταλόγους.

Όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις έχουν μεταφέρει τις σχετικές διατάξεις της οδηγίας για τα επικίνδυνα απόβλητα στην εθνική τους νομοθεσία. Ωστόσο, οι πληροφορίες που παρείχαν τα κράτη μέλη τα οποία υπέβαλαν εκθέσεις δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις ακριβείς και ολοκληρωμένες. Ειδικότερα, εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες όσον αφορά την επιβολή της απαγόρευσης ανάμιξης και τις σχετικές εξαιρέσεις. Υπάρχουν αμφιβολίες για το αν οι επιθεωρήσεις με βάση συγκεκριμένες περιπτώσεις και καταγγελίες, όπως αναφέρθηκαν από ορισμένα κράτη μέλη, ήταν επαρκείς ώστε να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με την απαίτηση για κατάλληλες περιοδικές επιθεωρήσεις. Επιπλέον, δεν είναι πάντα σαφές αν οι επιθεωρήσεις, καθώς και οι απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων περιλάμβαναν πράγματι τους παραγωγούς επικίνδυνων αποβλήτων και γενικά επιχειρήσεις ή οργανισμούς που ασχολούνται με τη διαχείριση των αποβλήτων.

5.           Οδηγία 75/439/ΕΟΚ για τη διάθεση των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων

Η οδηγία για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια έχει επίσης καταργηθεί από τις 12 Δεκεμβρίου 2010· τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια καλύπτονται πλέον από την οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα.

Όλα τα κράτη μέλη μετέφεραν την οδηγία για τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια στην εθνική νομοθεσία τους. Από τις απαντήσεις των κρατών μελών προκύπτει ότι δημιουργήθηκαν οι κατάλληλοι μηχανισμοί αδειοδότησης και ελέγχου που αποβλέπουν στην πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων της διαχείρισης των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων στο περιβάλλον και την υγεία.

Κατά το 2008 και το 2009, εφαρμόστηκε ένας συνδυασμός μεθόδων επεξεργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ. Επτά κράτη μέλη έδωσαν προτεραιότητα στην αναγέννηση των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων έναντι της καύσης τους και της υγειονομικής τους ταφής, τέσσερα κράτη μέλη επικεντρώθηκαν στην καύση και ένα επέλεξε την υγειονομική ταφή ως επιλογή διαχείρισης. Δύο κράτη μέλη εξάγουν σημαντικό μερίδιο των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων τους. Οκτώ κράτη μέλη δεν κατέστη δυνατό να αναλυθούν λεπτομερώς λόγω έλλειψης στοιχείων. Τα υπόλοιπα πέντε κράτη μέλη επέλεξαν έναν συνδυασμό και των τριών επιλογών επεξεργασίας.

Ορισμένα κράτη μέλη επεσήμαναν κάποιους περιορισμούς που εμποδίζουν την αναγέννηση ή την καύση των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων. Οι πιο κοινές αιτίες ήταν οι μικρές ποσότητες ορυκτελαίων που παράγονται και συλλέγονται και, κατά συνέπεια, η μη δυνατότητα επεξεργασίας τους. Από οικονομική άποψη, οι επενδύσεις σε υποδομές επεξεργασίας χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων δεν φαίνονται λογικές για τις χώρες αυτές.

6.           Οδηγία 86/278/ΕΟΚ για την ιλύ καθαρισμού λυματων

Η οδηγία για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τη χρησιμοποίηση της ιλύος καθαρισμού λυμάτων στη γεωργία και την πρόληψη των επιβλαβών επιπτώσεών της στο έδαφος, τη βλάστηση, τα ζώα και την ανθρώπινη υγεία. Η οδηγία περιλαμβάνει μια σειρά από απαιτήσεις για την ποιότητα της ιλύος για χρήση στη γεωργία, την ποιότητα του εδάφους επί του οποίου η ιλύς πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ή τον περιορισμό αποδοχής της ιλύος για ορισμένους σκοπούς και σε ορισμένες χρονικές περιόδους. Κύριος στόχος των απαιτήσεων αυτών είναι να περιορίσει τις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στο έδαφος. Για τον σκοπό αυτό, προβλέπονται οριακές τιμές για τα βαρέα μέταλλα στα εδάφη τα οποία δέχονται την ιλύ και για τις ανώτατες ετήσιες ποσότητες αυτών των βαρέων μετάλλων που μπορούν να εισάγονται στο έδαφος με τη χρήση ιλύος στη γεωργία.

Η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και η εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας εξακολουθεί να είναι προβληματική, ενώ δεν έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές μετά την τελευταία περίοδο αναφοράς. Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις εθνικές οριακές τιμές για τα βαρέα μέταλλα: ορισμένα κράτη μέλη υιοθέτησαν τα κατώτατα όρια της οδηγίας, ενώ άλλα αποφάσισαν να θεσπίσουν πολύ αυστηρότερες οριακές τιμές.

Η ανάλυση των δεδομένων που υπέβαλαν τα κράτη μέλη για την ιλύ η οποία παράγεται και χρησιμοποιείται στη γεωργία δείχνει ότι ο στόχος να ενθαρρυνθεί η χρήση της ιλύος στη γεωργία έχει επιτευχθεί. Αν και η παραγωγή ιλύος ήταν ελαφρώς μειωμένη (<1%) από το 2007 έως το 2009, τα κράτη μέλη αναφέρουν αύξηση της χρήσης της ιλύος στη γεωργία κατά περίπου 8% κατά την ίδια χρονική περίοδο.

Το πρώτο τρίμηνο του 2013, η Επιτροπή θα προχωρήσει σε εκ των υστέρων αξιολόγηση σειράς οδηγιών ροής αποβλήτων συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων.

7.           Οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας

Η οδηγία για τις συσκευασίες αποσκοπεί στην εναρμόνιση των εθνικών μέτρων προκειμένου, αφενός, να προλαμβάνονται ή να περιορίζονται οι επιπτώσεις των συσκευασιών και των απορριμμάτων τους στο περιβάλλον και, αφετέρου, να διασφαλίζεται η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Περιέχει διατάξεις για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων συσκευασιών, την επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών και την ανάκτηση και την ανακύκλωση των απορριμμάτων συσκευασίας. Η οδηγία καθορίζει στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης, επιβάλλει στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν συστήματα συλλογής των απορριμμάτων συσκευασίας και προβλέπει ελάχιστες απαιτήσεις, τις οποίες πρέπει να πληρούν όλες οι συσκευασίες προκειμένου να διατεθούν στην αγορά της ΕΕ. Σε αρκετά κράτη μέλη έχει χορηγηθεί μεταβατική περίοδος για την επίτευξη των στόχων ανάκτησης και ανακύκλωσης.

Σε γενικές γραμμές, όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις έχουν μεταφέρει ορθά τις απαιτήσεις της οδηγίας στην εθνική τους νομοθεσία. Με βάση τις πληροφορίες που παρείχαν τα κράτη μέλη και τις στατιστικές της Eurostat, μπορεί να υποτεθεί ότι το συνολικό επίπεδο εφαρμογής εξακολουθεί να είναι ικανοποιητικό. Μόνο δύο κράτη μέλη δήλωσαν ότι η εθνική τους νομοθεσία τροποποιήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς.

Από το 2007 έως το 2009, η ποσότητα και η σύνθεση των αποβλήτων συσκευασίας που παρήχθησαν παρέμειναν σε σχετικά σταθερά επίπεδα, με μια μικρή αύξηση του βάρους το 2007 και το 2008. Το 2009, υπήρξε σημαντική μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων συσκευασίας που παρήχθησαν κάτω από τα επίπεδα του 2005, παρά το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν επακριβώς οι λόγοι στους οποίους οφείλεται αυτή η εξέλιξη.

Στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία χορηγήθηκε μεταβατική περίοδος όσον αφορά τους στόχους για την επεξεργασία των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2011, λόγω του μεγάλου αριθμού μικρών νησιών, της παρουσίας αγροτικών και ορεινών περιοχών και του χαμηλού επιπέδου κατανάλωσης συσκευασιών, αντίστοιχα. Επιπλέον, η οδηγία 2005/20/ΕΚ και οι συνθήκες προσχώρησης παρέχουν προθεσμία μεταγενέστερης επίτευξης των στόχων για τις χώρες που προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 (Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβενία, Σλοβακία) και το 2007 (Ρουμανία και Βουλγαρία).

Τα συνολικά ποσοστά ανάκτησης και ανακύκλωσης αυξήθηκαν σημαντικά σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς, κυρίως λόγω της δημιουργίας συστημάτων συλλογής και επεξεργασίας των αποβλήτων συσκευασίας στα νέα κράτη μέλη. Από το 2007 έως το 2009, τα συνολικά ποσοστά ανάκτησης και ανακύκλωσης σημείωσαν μικρή αλλά σταθερή αύξηση και στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών πέτυχαν τους στόχους ως προς τη συνολική ανάκτηση και την ανακύκλωση, καθώς και τους στόχους ανακύκλωσης για συγκεκριμένα υλικά, με ορισμένες εξαιρέσεις. Το 2009, τέσσερα κράτη μέλη δεν πέτυχαν έναν ή περισσότερους από τους καθορισμένους στόχους. Ορισμένα κράτη μέλη δεν πέτυχαν έναν στόχο κατά τη διάρκεια ενός έτους, αλλά κατάφεραν να τον πετύχουν κατά τη διάρκεια του προηγούμενου ή του επόμενου έτους, το οποίο μάλλον δείχνει ότι δεν υπάρχουν συστηματικές διαρθρωτικές ελλείψεις σε υποδομές διαχείρισης των αποβλήτων σε αυτά τα κράτη μέλη. Ωστόσο, άλλα κράτη μέλη δεν κατάφεραν επανειλημμένα να πετύχουν τους συνολικούς στόχους ανάκτησης/ανακύκλωσης ή τους στόχους για συγκεκριμένα υλικά κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς και αυτό το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα.

Τα περισσότερα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την πρόληψη της δημιουργίας απορριμμάτων συσκευασίας· ωστόσο, η ενθάρρυνση της πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων συσκευασιών και η ανάπτυξη συστημάτων επαναχρησιμοποίησης των συσκευασιών παραμένει ένα συνεχές καθήκον των κρατών μελών.

Όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις επεσήμαναν την καθιέρωση συστημάτων χωριστής συλλογής των απορριμμάτων συσκευασίας[4]. Τα συστήματα διαφέρουν ως προς το βαθμό της αποτελεσματικότητας και της διαθεσιμότητάς τους για τον πληθυσμό και το κόστος για τον πολίτη. Ορισμένα από τα κράτη μέλη που προσχώρησαν το 2004, μόλις πρόσφατα άρχισαν να δημιουργούν τις σχετικές υποδομές μέσω πιλοτικών έργων σε αστικές περιοχές. Τα κράτη μέλη ανέλαβαν διάφορες πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και των επιχειρήσεων όσον αφορά την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας, καθώς και τη χωριστή συλλογή τους. Όπου εφαρμόστηκαν τα συστήματα αυτά, η απόδοση της χωριστής συλλογής (και η μετέπειτα ποιότητα της ανακύκλωσης) ήταν σημαντικά καλύτερη.

Η εφαρμογή και επιβολή στην πράξη των απαιτήσεων της οδηγίας ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών, κάτι που επιβεβαιώνεται από την αξιολόγηση των στατιστικών στοιχείων. Στην προγραμματισμένη εκ των υστέρων αξιολόγηση που πρόκειται να ξεκινήσει το 2013 περιλαμβάνεται και η οδηγία για τις συσκευασίες.

8.           Οδηγία 1999/31/EΚ για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων

Η οδηγία για την υγειονομική ταφή αποσκοπεί στην πρόληψη ή μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Καθορίζει αυστηρές τεχνικές απαιτήσεις για τους χώρους υγειονομικής ταφής και ειδικές απαιτήσεις για την αποδοχή των αποβλήτων στους χώρους αυτούς και καθιερώνει κατηγορίες χώρων υγειονομικής ταφής ανάλογα με τα απόβλητα που πρόκειται να διατεθούν. Σύμφωνα με την οδηγία, τα κράτη μέλη οφείλουν να εξασφαλίζουν την έκδοση αδειών, από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, για τη λειτουργία των χώρων. Μια από τις βασικές διατάξεις της οδηγίας περιλαμβάνει στόχους για τη σταδιακή εγκατάλειψη της υγειονομικής ταφής ως τρόπου διάθεσης των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων[5] ώστε να μειωθούν οι εκπομπές μεθανίου[6], σε συνδυασμό με τεχνικές απαιτήσεις για τη δέσμευση και επεξεργασία των αερίων των χώρων αυτών.

Η υγειονομική ταφή ήταν πάντα η λιγότερο επιθυμητή επιλογή όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί από την ΟΠΑ 2008. Πολλά κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για να την εξαλείψουν εντελώς και το έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό (τα ποσοστά υγειονομικής ταφής για τα αστικά απόβλητα είχαν μειωθεί σε ποσοστό κατώτερο του 5% στο Βέλγιο, τη Δανία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία και τη Σουηδία). Ωστόσο, σε πολλές χώρες η υγειονομική ταφή αποτελεί κυρίαρχη (αν όχι τη μόνη διαθέσιμη) επιλογή για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων. Χρειάζεται να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες από τις χώρες αυτές για να αλλάξουν την κατάσταση και να μειώσουν δραστικά την υγειονομική ταφή.

Τα κράτη μέλη ανέφεραν ότι έχουν μεταφέρει τις περισσότερες απαιτήσεις της οδηγίας στην εθνική τους νομοθεσία. Όλα τα κράτη μέλη ανέφεραν ότι έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων πρόληψης, και ότι έχουν εγκρίνει εθνικές στρατηγικές και μέτρα για τη μείωση της ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Τα δεδομένα που παρασχέθηκαν για την ποσότητα των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής δείχνουν ότι η ποσότητα των αποβλήτων αυτών συνεχώς μειώνεται: από τα 19 κράτη μέλη, τα δεδομένα των οποίων μπορούν να συγκριθούν με εκείνα της προηγούμενης έκθεσης, τα 11 κατάφεραν να μειώσουν την ποσότητα των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής.

Όλα τα κράτη μέλη έχουν ορίσει κριτήρια αποδοχής αποβλήτων για τις διάφορες κατηγορίες χώρων υγειονομικής ταφής. Οι τεχνικές απαιτήσεις της οδηγίας (παρακολούθηση των στραγγισμάτων[7], των επιφανειακών υδάτων, των υπόγειων υδάτων και των εκπομπών αερίων) έχει, σε γενικές γραμμές, μεταφερθεί ορθά στην εθνική τους νομοθεσία. Ωστόσο, δεν είναι πάντα διαθέσιμα πλήρη στοιχεία σχετικά με την πρακτική εφαρμογή των απαιτήσεων αυτών από τους φορείς λειτουργίας των χώρων υγειονομικής ταφής. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στο τέλος της περιόδου αναφοράς 2007 - 2009, εξακολουθούσε να υπάρχει σημαντικός αριθμός μη συμμορφούμενων χώρων υγειονομικής ταφής σε λειτουργία, αν και ο αριθμός τους έχει μειωθεί σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση (ειδικά στην περίπτωση των χώρων υγειονομικής ταφής για μη επικίνδυνα απόβλητα). Η πλειονότητα των κρατών μελών ανέφερε ότι όλοι οι χώροι υγειονομικής ταφής σε λειτουργία, συμπεριλαμβανομένων των χώρων υγειονομικής ταφής για αδρανή απόβλητα, έχουν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της οδηγίας. Τέσσερα κράτη μέλη ανέφεραν μόνο μικρό ποσοστό συμμορφούμενων χώρων υγειονομικής ταφής, ενώ οι υπόλοιποι χρήζουν αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού.

Η Επιτροπή θα επανεξετάσει τους στόχους για την εκτροπή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από τους χώρους υγειονομικής ταφής το 2014 και θα υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, συνοδευόμενη, ενδεχομένως, από σχετική πρόταση.

9.           Οδηγία 2002/96/EΚ σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)

Η οδηγία ΑΗΗΕ αποσκοπεί στην προώθηση και βελτιστοποίηση της συλλογής, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας. Προβλέπει τη δημιουργία συστημάτων συλλογής για την επιστροφή των παλαιών συσκευών και επικεντρώνεται στην ευθύνη των παραγωγών ως βασικό μηχανισμό της πολιτικής για τη μείωση των ποσοτήτων των ΑΗΗΕ προς τελική διάθεση. Η οδηγία αποσκοπεί στη βελτίωση του σχεδιασμού των προϊόντων, με σκοπό την πρόληψη της παραγωγής ΑΗΗΕ και την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης και της ανάκτησης, και προβλέπει τη χρηματοδότηση συστημάτων για την ανάκτηση και την επεξεργασία των ΑΗΗΕ από τους παραγωγούς. Τονίζει ότι απαιτείται προσεκτική διαχείριση των ΑΗΗΕ λόγω των συχνά επικίνδυνων ιδιοτήτων τους και της υψηλής αξίας τους ως πόρων. Ως εκ τούτου, η οδηγία ορίζει υποχρεωτικούς στόχους για τα κράτη μέλη όσον αφορά τη συλλογή των ΑΗΗΕ από τα νοικοκυριά και ορίζει στόχους επαναχρησιμοποίησης/ανακύκλωσης και ανάκτησης για τις διάφορες κατηγορίες ΑΗΗΕ που θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική χρήση αυτού του πόρου (σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν χορηγηθεί μεταβατικές περίοδοι για την επίτευξη των στόχων).

Το 2008, η Επιτροπή εξέδωσε μια αναδιατύπωση της οδηγίας για τα ΑΗΗΕ, προκειμένου να προσαρμοστούν οι στόχοι συλλογής στην πραγματικότητα των διαφόρων κρατών μελών, να ενισχυθούν οι διατάξεις για την καταπολέμηση της παράνομης μεταφοράς και να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος. Η νέα οδηγία για τα ΑΗΗΕ εγκρίθηκε στις 4 Ιουλίου 2012[8].

Όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις έχουν μεταφέρει τις σχετικές διατάξεις της οδηγίας για τα ΑΗΗΕ στην εθνική τους νομοθεσία.

Με βάση τις εθνικές εκθέσεις εφαρμογής για την περίοδο 2007 έως 2009 και τα δεδομένα που υποβλήθηκαν για την επίτευξη των στόχων, φαίνεται ότι το επίπεδο συμμόρφωσης με την οδηγία ήταν σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό. Κατά τα έτη αναφοράς 2007 και 2008, τα 15 κράτη μέλη της ΕΕ έπρεπε να συμμορφωθούν με τους στόχους που καθορίζονται στην οδηγία. Το 2008, έπρεπε και η Σλοβενία να εκπληρώσει την απαίτηση αυτή. Τα άλλα κράτη μέλη θα πρέπει να αποδείξουν τη συμμόρφωσή τους από το έτος αναφοράς 2009 και έπειτα. Υποβλήθηκαν δεδομένα από όλα τα κράτη μέλη. Από τις χώρες που έπρεπε να έχουν συμμορφωθεί το 2008, μόνο η Ιταλία και η Σλοβενία υπολείπονταν σημαντικά του τρέχοντα στόχου συλλογής των 4 χιλιόγραμμων[9]. Τα ετήσια δεδομένα που έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής καταδεικνύουν σαφώς μια θετική τάση ως προς τη συλλογή και την ανάκτηση.

Όλα τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις επεσήμαναν την δημιουργία συστημάτων συλλογής για τα ΑΗΗΕ. Η συλλογή των αποβλήτων από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης ήταν η προτιμώμενη επιλογή, ενώ ιδιωτικά συστήματα υπάρχουν μόνο σε λίγες περιπτώσεις, εκτός από αυτά της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τα εθνικά συστήματα διαφέρουν ως προς την πολυπλοκότητα, την αποτελεσματικότητα, την εγγύτητα και τη διαθεσιμότητά τους στους κατοίκους. Επιπλέον, το επίπεδο ανάπτυξης διαφέρει από χώρα σε χώρα και μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών.

Κατά την εν λόγω περίοδο αναφοράς, η ποσότητα των ΑΗΗΕ που συλλέχθηκαν, επαναχρησιμοποιήθηκαν/ανακυκλώθηκαν και ανακτήθηκαν αυξήθηκε σε όλα τα κράτη μέλη για τα οποία υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία. Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών κατάφερε να επιτύχει τους στόχους συλλογής που προβλέπονται στην οδηγία[10] και να επιτύχει τους στόχους επαναχρησιμοποίησης/ανακύκλωσης και ανάκτησης ανά κατηγορία. Στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη δεν κατάφεραν να συμμορφωθούν με τους στόχους της οδηγίας, συνήθως δεν πέτυχαν επιλεγμένους μόνο στόχους (και όχι το σύνολο των στόχων). Το 2007 και το 2008, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης/ανακύκλωσης και ανάκτησης της συγκεκριμένης ροής αποβλήτων δεν είχαν επιτευχθεί έως και από τρία από τα κράτη μέλη που υπέβαλαν εκθέσεις.

10.         Συμπεράσματα

Όπως προκύπτει από τις εκθέσεις των κρατών μελών για την περίοδο 2007 έως 2009, η νομοθεσία της ΕΕ για τα απόβλητα έχει σε μεγάλο βαθμό μεταφερθεί ορθά στην εθνική τους νομοθεσία.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρείχαν τα κράτη μέλη και τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, το επίπεδο εφαρμογής των οδηγιών για τα ΑΗΗΕ και τις συσκευασίες είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό, και λίγα μόνο κράτη μέλη υπολείπονται μεμονωμένων στόχων.

Δεν εντοπίστηκαν σοβαρά προβλήματα και ελλείψεις όσον αφορά την εφαρμογή των οδηγιών σχετικά με τη διαχείριση των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων και της ιλύος καθαρισμού λυμάτων.

Ωστόσο, σε σχέση με άλλες οδηγίες, υπάρχουν σοβαρά προβλήματα όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή και την επιβολή της νομοθεσίας. Αυτό το συμπέρασμα μπορεί να συναχθεί όχι μόνο από τις εκθέσεις εφαρμογής των κρατών μελών, αλλά και από άλλες πηγές πληροφοριών, όπως τα στοιχεία της Eurostat, οι μελέτες της ίδιας της Επιτροπής ή ο αριθμός των καταγγελιών και των παραβάσεων που σχετίζονται με τη διαχείριση των αποβλήτων. Το επίπεδο επιβολής της νομοθεσίας ποικίλλει σημαντικά όσον αφορά τις διάφορες οδηγίες, και τις μεγαλύτερες ανησυχίες εγείρουν η οδηγία για τα επικίνδυνα απόβλητα, η ΟΠΑ 2006, καθώς και η οδηγία για την υγειονομική ταφή.

Όσον αφορά την οδηγία για τα επικίνδυνα απόβλητα, η απαγόρευση ανάμιξης[11] και οι σχετικές εξαιρέσεις που ορίζονται στην οδηγία[12] και, γενικότερα, η κατανόηση των «περιοδικών» επιθεωρήσεων και οι σχετικοί φορείς τους οποίους αφορούν οι επιθεωρήσεις σε ορισμένα κράτη μέλη εγείρουν αμφιβολίες από άποψη πρακτικής εφαρμογής.

Αναφορικά με την οδηγία για την υγειονομική ταφή, ενώ οι αυστηρές απαιτήσεις της συχνά μεταφέρονται στο εθνικό δίκαιο και λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, ο αριθμός των μη συμμορφούμενων χώρων υγειονομικής ταφής που βρίσκονται ακόμη σε λειτουργία εξακολουθεί να δημιουργεί ανησυχία. Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα είναι το συνολικό ποσοστό απόθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής, στο πλαίσιο του οποίου ορισμένα κράτη μέλη έχουν αποδείξει ότι είναι εφικτό σχεδόν να μηδενιστεί ενώ αρκετά άλλα συνεχίζουν να εξαρτώνται από αυτή, τη λιγότερο προτιμώμενη επιλογή για τη διαχείριση των αποβλήτων. Αυτό απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή με δεδομένη την πολιτική προτεραιότητα του Χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη για σχεδόν πλήρη εξάλειψη της υγειονομικής ταφής.

Όσον αφορά την ΟΠΑ 2006, τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός των περιπτώσεων παραβάσεων, προηγούμενες εκθέσεις εφαρμογής και οι μελέτες της ίδιας της Επιτροπής δείχνουν μια συνεχή υστέρηση στην εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας. Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την ορθή εφαρμογή της ιεραρχίας διαχείρισης αποβλήτων, ακόμη και στην εκδοχή των τριών σταδίων, με υψηλό βαθμό εξάρτησης από την υγειονομική ταφή που οδηγεί σε αναξιοποίητες δυνατότητες ανακύκλωσης και ανάκτησης, ενώ μπορεί να παρατηρηθεί κάποια πρόοδος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναφοράς. Τα πιο σημαντικά εμπόδια για την καλύτερη εφαρμογή σε επίπεδο κρατών μελών περιλαμβάνουν την έλλειψη δέσμευσης και πόρων για τον έλεγχο και την επιβολή της εφαρμογής, σε συνδυασμό με διαρθρωτικά, θεσμικά και συνταγματικά εμπόδια[13]. Η αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων, καθώς και η προσθήκη αυστηρότερων εθνικών επιθεωρήσεων και η εκτενέστερη ενημέρωση σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων θα επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις.

Η ιεράρχηση της διαχείρισης αποβλήτων έχει τροποποιηθεί με την οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Η εισαγωγή νέων στόχων ανακύκλωσης και ανάκτησης στην εν λόγω οδηγία θα συμβάλει σημαντικά στην καλύτερη χρήση των υλικών που περιέχονται στα απόβλητα αντί της διάθεσής τους. Ταυτόχρονα, η αναθεωρημένη οδηγία επιτρέπει στα κράτη μέλη να παρεκκλίνουν από την ιεράρχηση, εφόσον αυτό δικαιολογείται από τον κύκλο ζωής, λαμβάνοντας υπόψη τις συνολικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης των αποβλήτων. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μια ευρύτερη προσέγγιση για τον προσδιορισμό και την εφαρμογή επιλογών διαχείρισης των αποβλήτων που θα αποφέρουν το καλύτερο αποτέλεσμα για το περιβάλλον[14].

Μια πρόσφατη μελέτη[15] που δημοσίευσε η Επιτροπή δείχνει ότι η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα θα εξοικονομήσει 72 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, θα αυξήσει τον ετήσιο κύκλο εργασιών του τομέα διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων κατά 42 δισεκατομμύρια ευρώ και θα δημιουργήσει περισσότερες από 400.000 θέσεις εργασίας έως το 2020. Οι παράνομες πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων ή οι ελλείψεις υποδομών στα κράτη μέλη θέτουν εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη τα οποία αδυνατούμε να αντιμετωπίσουμε με αποτέλεσμα να δημιουργούνται περιβαλλοντικές απειλές. Συνεπώς, είναι ύψιστης σημασίας να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα για τη γεφύρωση του χάσματος εφαρμογής στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων και τη μετάβαση προς μια κοινωνία που να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους.

Παράρτημα

Σχήμα 1. Επισκόπηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα – κατάσταση κατά τον μήνα Ιούλιο 2012

Σχήμα 2. Αστικά απόβλητα που παρήχθησαν ανά χώρα το 1995, το 2002 και το 2009, ταξινομημένα με βάση το επίπεδο του 2009 (kg ανά κεφαλή)

Σχήμα 3. Αστικά απόβλητα που οδηγήθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής, αποτεφρώθηκαν, ανακυκλώθηκαν και λιπασματοποιήθηκαν στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ κατά την περίοδο 1995 έως 2009

Σχήμα 4. Επεξεργασία αστικών αποβλήτων 2009 (πηγή: ΓΔ Περιβάλλον, με βάση στοιχεία της EUROSTAT)

Σχήμα 5. Παραγωγή ορυκτών και μη ορυκτών αποβλήτων κατά το έτος 2008 (kg ανά μονάδα ΑΕΠ)

Σχήμα 6. Παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων κατά τα έτη 2004 έως 2008 (kg ανά μονάδα ΑΕΠ)

Σχήμα 7. Ανάπτυξη της επεξεργασίας αποβλήτων στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ ανά κατηγορία αποβλήτων κατά τα έτη 2004 έως 2008 (1.000 τόνοι)

Σχήμα 8. Επισκόπηση των στόχων όσον αφορά τα ΑΗΗΕ που αποστέλλονται για επεξεργασία σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 2 της οδηγίας 2002/96/ΕΚ για τα ΑΗΗΕ

Η επεξεργασία πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον την απομάκρυνση όλων των υγρών. Η οδηγία προβλέπει στο άρθρο 7 ειδικούς στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης, οι οποίοι ποικίλλουν ανάλογα με τις ειδικές κατηγορίες εξοπλισμού. || Ποσοστό επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης (κατά μέσο βάρος ανά συσκευή) || Ποσοστό ανάκτησης (κατά μέσο βάρος ανά συσκευή)

Ροή ηλεκτρονικών αποβλήτων:

Μεγάλες οικιακές συσκευές || 75% || 80%

Αυτόματοι διανομείς || 75% || 80%

Εξοπλισμός τεχνολογίας πληροφοριών και τηλεπικοινωνιών || 65% || 75%

Καταναλωτικά είδη || 65% || 75%

Μικρές οικιακές συσκευές || 70% || 50%

Συσκευές φωτισμού || 70% || 50%

Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία (εξαιρουμένων των μεγάλης κλίμακας σταθερών βιομηχανικών εργαλείων) || 70% || 50%

Παιχνίδια, ψυχαγωγικά είδη || 70% || 50%

Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου || 70% || 50%

Λαμπτήρες εκκένωσης αερίου || 80% ||

[1]               Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της 18ης Απριλίου 2012, περί καθορισμού ερωτηματολογίου για τις εκθέσεις των κρατών μελών που αφορούν την εφαρμογή της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα απόβλητα, http://ec.europa.eu/environment/waste/reporting/pdf/C_2012_2384.pdf.

[2]               Με εξαίρεση τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Μάλτα και τις βελγικές περιφέρειες της Βαλλονίας και των Βρυξελλών οι οποίες, κατά το χρόνο ολοκλήρωσης της παρούσας έκθεσης, δεν παρείχαν πλήρες σύνολο εκθέσεων εφαρμογής.

[3]               Η λιπασματοποίηση είναι μια διαδικασία που μετατρέπει τη βιομάζα σε λίπασμα με τη χρήση οξυγόνου και ορισμένων μικροοργανισμών (για λεπτομερή επεξήγηση των διαφόρων μορφών επεξεργασίας βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, βλ. πλαίσιο 2 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα επόμενα στάδια όσον αφορά τη διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, SEC(2010) 577 τελικό, στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/compost/pdf/sec_biowaste.pdf).

[4]               Συστήματα χωριστής συλλογής για τα απόβλητα συσκευασίας θεωρούνται τα συστήματα που έχουν δημιουργηθεί για την επιστροφή ή/και τη συλλογή των χρησιμοποιημένων συσκευασιών ή/και των απορριμμάτων συσκευασίας από τον καταναλωτή ή άλλον τελικό χρήστη ή από τη ροή απορριμμάτων, προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές επιλογές διαχείρισης αποβλήτων (άρθρο 7 παράγραφος 1, στοιχείο α) της οδηγίας για τις συσκευασίες)

[5]               Ως «βιοαποδομήσιμα απόβλητα» νοούνται όλα τα απόβλητα που είναι σε θέση να υποστούν αναερόβια ή αερόβια αποσύνθεση, όπως είναι τα απόβλητα τροφών και κηπουρικής, το χαρτί και το χαρτόνι (άρθρο 2, σημείο ιγ) της οδηγίας περί υγειονομικής ταφής).

[6]               Τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που αποσυντίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής παράγουν μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου 20 φορές ισχυρότερο από το CO2 ως προς το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

[7]               Ως στράγγισμα νοείται οποιοδήποτε υγρό ρέει διά μέσου των αποτεθέντων αποβλήτων και εκρέει από το χώρο ταφής ή περιέχεται μέσα του (βλ. άρθρο 2, σημείο θ) της οδηγίας για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων).

[8]               Οδηγία 2012/19/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012 , σχετικά με τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) ΕΕ L 197 της 24.7.2012 σ. 38.

[9]               Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι, το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2006, θα έχει επιτευχθεί χωριστή συλλογή τουλάχιστον τεσσάρων χιλιόγραμμων ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης κατά μέσο όρο, ανά κάτοικο και ανά έτος (άρθρο 5 παράγραφος 5 της οδηγίας για τα ΑΗΗΕ).

[10]             Για τους στόχους που ισχύουν για τις διάφορες κατηγορίες των ΑΗΗΕ, βλ. άρθρο 7 παράγραφος 2 και το παράρτημα Ι της οδηγίας για τα ΑΗΗΕ, καθώς και το σχήμα 8 του παραρτήματος της παρούσας έκθεσης και τον πίνακα 3 της ειδικής έκθεσης εφαρμογής για την οδηγία ΑΗΗΕ στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/reporting/index.htm.

[11]             Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να απαιτείται από τους φορείς και τις επιχειρήσεις που διαθέτουν, αξιοποιούν, συλλέγουν ή μεταφέρουν επικίνδυνα απόβλητα να μην αναμειγνύουν τις διάφορες κατηγορίες επικίνδυνων αποβλήτων, ούτε να αναμειγνύουν επικίνδυνα με μη επικίνδυνα απόβλητα (άρθρο 2 παράγραφος 2 της οδηγίας για τα επικίνδυνα απόβλητα).

[12]             Σημειώνεται ότι οι διατάξεις για την απαγόρευση ανάμιξης και οι προϋποθέσεις για πιθανές εξαιρέσεις τροποποιούνται σημαντικά στην οδηγία 2008/98/ΕΚ.

[13]             Βλ. μελέτη της Επιτροπής με τίτλο «Εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την πράσινη ανάπτυξη», τελική έκθεση της 29ης Νοεμβρίου 2011, η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/studies/pdf/study%2012%20FINAL%20REPORT.pdf.

[14]             Βλ. κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των προσεγγίσεων συνεκτίμησης του κύκλου ζωής (π.χ. LCA) για τη διαχείριση των αποβλήτων στη διεύθυνση: http://lct.jrc.ec.europa.eu/assessment/publications.

[15]             «Εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την πράσινη ανάπτυξη», τελική έκθεση της 29ης Νοεμβρίου 2011, η οποία διατίθεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/studies/pdf/study%2012%20FINAL%20REPORT.pdf.