8.7.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 214/40

1.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς. Εντούτοις, εφιστά την προσοχή στην ευρέως ασκούμενη κριτική, σύμφωνα με την οποία η προτεινόμενη οδηγία ενδέχεται να μην επιτύχει τον στόχο της μείωσης των πλαστικών σακουλών στο άμεσο μέλλον.

1.2

Η ΕΟΚΕ παραδέχεται ότι η συνεχιζόμενη χρήση ελαφρών πλαστικών σακουλών μεταφοράς προκαλεί τεράστια περιβαλλοντική ζημία στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα, με συνακόλουθες σοβαρές συνέπειες τόσο για μια σειρά θαλάσσιων ειδών όσο και για την ανθρώπινη υγεία.

1.3

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση των πολυάριθμων νομοθετικών παραμέτρων που περιπλέκουν τον έλεγχο των πλαστικών σακουλών. Ωστόσο, συνιστά θερμά να εξασφαλιστεί μέσω της προτεινόμενης οδηγίας η πλήρης δέσμευση κάθε κράτους μέλους για την εξάλειψη των εν λόγω απορριμμάτων σε μόνιμη βάση.

1.4

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί μήπως η πρόταση αποδειχθεί ατελέσφορη για την επίτευξη των βασικών στόχων περί μείωσης, ελλείψει σαφούς προληπτικού στόχου της ΕΕ ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς για την αποτελεσματικότητα των μέτρων των κρατών μελών και να καταστεί δεσμευτικός δια της επιβολής κυρώσεων.

1.5

Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ συνιστά τα εξής:

1.6

Παρότι εξυπακούεται ότι τα διαφορετικά μέτρα που λαμβάνονται για τον έλεγχο των πλαστικών σακουλών μεταφοράς έχουν ποικιλόμορφα αποτελέσματα στα διάφορα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά να διενεργεί κάθε κράτος μέλος τη δική του μελέτη σχετικά με τον καλύτερο τρόπο συμμόρφωσής του προς τις διατάξεις της προτεινόμενης οδηγίας και στη συνέχεια να επιλέγει τη λύση που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες του και θεωρείται περισσότερο ρεαλιστική για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του έναντι της τήρησης του συνολικού στόχου της ΕΕ.

1.7

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη να εξετάσουν προσεκτικά τις δυνητικές συνέπειες για τους καταναλωτές, για τον τομέα του λιανικού εμπορίου και για το περιβάλλον κατά τη διαμόρφωση της δικής τους πολιτικής εφαρμογής.

1.8

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη διαπίστωση στην οποία προβαίνει η έκθεση της εκτίμησης αντικτύπου του 2011 που καταρτίστηκε από τη ΓΔ «Περιβάλλον», σύμφωνα με την οποία η μειωμένη χρήση πλαστικών σακουλών, αφενός, αναμένεται να έχει το πολύ ουδέτερες επιπτώσεις για την απασχόληση και, αφετέρου, ενδέχεται να συμβάλει στην αύξηση του αριθμού των θέσεων εργασίας που σχετίζονται με τις επαναχρησιμοποιήσιμες εναλλακτικές σακούλες, με ταυτόχρονη άμβλυνση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

1.9

Σε πλήρη συμφωνία με την προηγούμενη γνωμοδότησή της (φάκελος NAT/600) σχετικά με την «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά απόβλητα» (Πράσινη Βίβλος), η ΕΟΚΕ συνιστά τη σαφή αναγνώριση του ρόλου που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών για την αλλαγή συμπεριφοράς προς το καλύτερο.

2.1

Βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ, οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς θεωρούνται συσκευασία δυνάμει της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας (οδηγία 94/62/ΕΚ). Ωστόσο, δεν υπάρχει νομοθεσία ή πολιτική της ΕΕ που να αφορά ειδικά τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη αναπτύξει ιδιαίτερα επιτυχείς πολιτικές για τη μείωση της χρήσης τους. Πολλά άλλα όμως δεν έχουν ακόμη ασχοληθεί διόλου με το συγκεκριμένο ζήτημα.

2.2

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι να μειωθεί η κατανάλωση πλαστικών σακουλών μεταφοράς με πάχος μικρότερο από 50 μικρά (0,05 χιλιοστά) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για περιγραφικούς σκοπούς, επισημαίνεται ότι η οδηγία αφορά τις λεπτές πλαστικές σακούλες που διανέμονται στα ταμεία των υπεραγορών και άλλων καταστημάτων και χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά εμπορευμάτων.

2.3

Οι νομοθετικές δυσκολίες που ανέκυψαν ως προς τον καθορισμό και την επιδίωξη ενός πανευρωπαϊκού στόχου μείωσης από όλα τα κράτη μέλη συνέβαλαν στη σοβαρή επιδείνωση του προβλήματος. Αντί να οριστεί ένας κοινός στόχος για την ΕΕ, ο οποίος θα επέφερε σημαντική μείωση του αριθμού των ευρισκόμενων σε κυκλοφορία πλαστικών σακουλών, θεωρείται προτιμότερο να εισαχθεί στην οδηγία 94/62/ΕΚ η υποχρέωση για όλα τα κράτη μέλη να μειώσουν την κατανάλωση λεπτών πλαστικών σακουλών, επιτρέποντάς τους παράλληλα να θέσουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους μείωσης και να επιλέξουν τα προς υιοθέτηση μέτρα για την επίτευξη των στόχων αυτών. Τα μέτρα αυτά δεν θα πρέπει να οδηγούν σε συνολική αύξηση της παραγωγής άλλων συσκευασιών.

2.4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σημείωσε ελάχιστη επιτυχία όσον αφορά τον συγχρονισμό των πολιτικών που θα μπορούσαν να ευνοήσουν μια ενιαία αντίδραση για την επίλυση των προβλημάτων που οφείλονται στη δημιουργία απορριμμάτων από πλαστικές σακούλες. Παραδείγματος χάρη, η Ιταλία επιθυμεί την απαγόρευσή τους. Η Αυστρία έχει αμφισβητήσει τη συγκεκριμένη πρόταση για νομικούς λόγους. Άλλες χώρες, όπως η Δανία, η Ιρλανδία και η Βουλγαρία, έχουν επιβάλει φόρο στις πλαστικές σακούλες. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα προβεί το 2015 στην καθιέρωση περιορισμένης φορολόγησης, η οποία θα επηρεάσει τα καταστήματα λιανικής πώλησης που απασχολούν πάνω από 250 άτομα. Τα εμπορικά καταστήματα στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Πορτογαλία, στην Ουγγαρία και στις Κάτω Χώρες άρχισαν ήδη να χρεώνουν τις πλαστικές σακούλες.

3.1

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 114, παράγραφος 3, και το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιθυμούν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς.

3.2

Ενόψει της εκπόνησης της νομοθετικής της πρότασης, η Επιτροπή προέβη στη διενέργεια εκτίμησης επιπτώσεων (1). Σύμφωνα με την εν λόγω εκτίμηση επιπτώσεων, το 2010, κάθε πολίτης της ΕΕ χρησιμοποίησε 198 πλαστικές σακούλες μεταφοράς, από τις οποίες περίπου το 90 % εκτιμάται ότι ήταν λεπτές. Τούτες επαναχρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά και είναι πιθανότερο να συμβάλουν στη δημιουργία απορριμμάτων.

3.3

Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι, το 2010, πετάχθηκαν περισσότερες από 8 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες μεταφοράς στην ΕΕ. Τα απορρίμματα αυτά επηρεάζουν σημαντικά το θαλάσσιο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες στις θάλασσές μας. Ακόμη και σε χώρες που δεν διαθέτουν ακτογραμμή, οι πλαστικές σακούλες φθάνουν στους ωκεανούς μέσω των ποταμών και των χειμάρρων. Δεδομένου ότι οι πλαστικές σακούλες μπορούν να διατηρηθούν επί εκατοντάδες χρόνια, τίθεται συνεπώς μια τεράστια παγκόσμια πρόκληση όσον αφορά την πρόκληση ρύπανσης και τις συνακόλουθες αρνητικές συνέπειες για τα ωκεάνια οικοσυστήματα.

3.4

Σύμφωνα με την ανάλυση της Επιτροπής, η χρήση τέτοιων σακουλών ποικίλλει σημαντικά, με μέσο όρο κυμαινόμενο από τέσσερις ανά άτομο ετησίως στη Φινλανδία και στη Δανία έως 466 στην Πολωνία, στην Πορτογαλία και στη Σλοβακία.

4.1

Στη γνωμοδότησή της (φάκελος NAT/600), με θέμα την «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά απόβλητα» (Πράσινη Βίβλος) και εισηγητή τον κ. Zboril, η ΕΟΚΕ επεσήμανε τα σοβαρά προβλήματα που τίθενται εξαιτίας των πλαστικών αποβλήτων εν γένει και συνέστησε ορισμένες βασικές δράσεις με σκοπό την αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικά αντικείμενα (2).

4.2

Η δραστική μείωση των πλαστικών σακουλών, θα συμβάλει στην ελάφρυνση της πίεσης που ασκείται στη βιοποικιλότητα, ιδίως όσον αφορά το θαλάσσιο περιβάλλον, σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα η οποία αποσκοπεί στην ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2020.

4.3

Είναι γνωστό ότι τουλάχιστον 267 διαφορετικά είδη αντιμετωπίζουν προβλήματα παγίδευσης ή κατάποσης θαλάσσιων αποβλήτων που προκαλούνται από πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Στη Βόρεια Θάλασσα, το 94 % όλων των πτηνών έχουν στο στομάχι τους πλαστικές ύλες. Σακούλες βρέθηκαν επίσης στο στομάχι πολλών θαλάσσιων ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση.

4.4

Βασικές ελλείψεις που συντείνουν στην επιδείνωση του προβλήματος είναι, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες:

4.5

Εξάλλου, οι τεράστιες διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον αριθμό των χρησιμοποιούμενων ελαφρών πλαστικών σακουλών ανά άτομο καταδεικνύουν τη σκοπιμότητα δραστικής μείωσης της χρήσης τέτοιου είδους πλαστικών σακουλών σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, υπό την προϋπόθεση ότι υφίσταται η αναγκαία πολιτική βούληση για την ανάληψη δράσης προς το σκοπό αυτό. Παραδείγματος χάρη, στην Ιρλανδία επιτεύχθηκε μείωση του αριθμού των πλαστικών σακουλών κατά 80 % με την επιβολή φόρου στα σημεία πώλησης.

4.6

Ελλείψει αποτελεσματικής δράσης, ο αριθμός των πλαστικών σακουλών που διατίθενται στην αγορά αναμένεται να αυξηθεί στην ΕΕ-27 από 99 δισεκατομμύρια το 2010 σε 111 δισεκατομμύρια το 2020 (3). Τυχόν αδυναμία για την ανάληψη άμεσης και αποφασιστικής δράσης, ικανής να περιορίσει τη χρήση των πλαστικών σακουλών και το συνακόλουθο πρόβλημα της δημιουργίας απορριμμάτων, θα έχει αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και τους πολίτες, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, καθώς και για τον τομέα της ανακύκλωσης πλαστικών, τις δημόσιες αρχές, την αλιευτική βιομηχανία, τον κλάδο του τουρισμού και τις τοπικές επιχειρήσεις.

4.7

Πολυάριθμες περιβαλλοντικές ομάδες θεωρούν την πρόταση της Επιτροπής σαφώς ανεπαρκή διότι στο άρθρο 1, παράγραφος 2, ορίζεται ότι «Τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για να επιτευχθεί μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς στο έδαφός τους εντός δύο ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας», χωρίς να τίθεται κάποιος συγκεκριμένος στόχος όσον αφορά την πρόληψη.

4.8

Εξυπακούεται βεβαίως ότι οι οδηγίες για την εφαρμογή των οποίων υπεύθυνο είναι το εκάστοτε κράτος μέλος, χωρίς μάλιστα να έχουν προβλεφθεί σαφείς κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής τους, έχουν αισθητά λιγότερες πιθανότητες επιτυχίας.

4.9

Ο καθορισμός ενός ποσοτικού προληπτικού στόχου για τη χρήση ελαφρών πλαστικών σακουλών, αφενός, θα έθετε στα κράτη μέλη έναν σαφή στόχο και ένα συγκεκριμένο σημείο αναφοράς, δυνάμενων να τύχουν παρακολούθησης και υποχρεωτικής επιβολής, εφόσον τούτο κρίνεται αναγκαίο· αφετέρου, θα παρείχε, ευελιξία στα κράτη μέλη σχετικά με τα εφαρμοστέα μέσα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου. Τα μέσα αυτά θα μπορούσε να περιλαμβάνουν την παροχή οικονομικών κινήτρων — όπως η είσπραξη φόρων ή τελών — τη διοργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης των καταναλωτών, τη θέσπιση κανονιστικών μέτρων ή ένα συνδυασμό όλων αυτών των μέσων, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε κράτος μέλος. Στην εκτίμηση επιπτώσεων εξετάστηκε ως ενδεχόμενο να τεθεί ένας προληπτικός στόχος, ανερχόμενος σε 35 σακούλες ανά άτομο ετησίως. Ο στόχος αυτός θα είχε ως βάση τη μέση κατανάλωση ελαφρών πλαστικών σακουλών στο 25 % των κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις κατά το 2010, κατά τρόπο ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ως εύλογο και εφικτό σημείο αναφοράς για τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Η καθιέρωση ενός τέτοιου προληπτικού στόχου σε πανευρωπαϊκή κλίμακα θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μίας χρήσης κατά 80 % στην ΕΕ και θα ήταν σκόπιμο να θεωρηθεί ως ο ελάχιστος επιθυμητός στόχος.

4.10

Από την εκτίμηση επιπτώσεων της Επιτροπής συνάγεται ότι τα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μίας χρήσης δεν θα είχαν ανεπιθύμητες επιπτώσεις ούτε στην οικονομία ούτε στην απασχόληση.

Η προαναφερθείσα εκτίμηση επιπτώσεων καταλήγει στα ακόλουθα συμπεράσματα: