6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/88

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος Copernicus και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 911/2010, παρά την καθυστέρηση ενός έτους που σημειώθηκε σε σχέση με τον βέλτιστο χάρτη πορείας του προγράμματος που είχε προβλεφθεί για το 2011.

1.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την αποδοχή, τόσο εκ μέρους των κρατών μελών όσο και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της πάγιας θέσης της υπέρ της ένταξης της χρηματοδότησης του προγράμματος GMES –το οποίο μετονομάστηκε πλέον σε «Copernicus»– στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, πράγμα το οποίο καθιστά δυνατή την απτή υλοποίηση του προγράμματος έστω και με μείωση άνω των 2 δισ. ευρώ σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις. Πρόκειται για μείωση η οποία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το σύνολο του προγράμματος. Η Επιτροπή προέβη σε επίδειξη ευελιξίας διαφοροποιώντας ριζικά την άποψή της.

1.3

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την αμέριστη υποστήριξή της προς τα διαστημικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Galileo και Copernicus προγράμματα, εμβληματικά που εμπίπτουν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»· τα προγράμματα αυτά καταδεικνύουν τις ικανότητες καινοτομίας και τεχνολογικής ανάπτυξης της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας, καθιστούν δυνατή τη διατήρηση της υπεροχής της εν λόγω βιομηχανίας έναντι των διεθνών ανταγωνιστών της και συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την προώθηση ποιοτικής απασχόλησης, συνδεδεμένης με τη γνώση και την έρευνα.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, μόλις λίγους μήνες μετά την εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου της συστοιχίας «Sentinel», να προσδιορίσει με σαφήνεια τη διακυβέρνηση του προγράμματος Copernicus η οποία, επί του παρόντος, φαίνεται να είναι ελάχιστα κατανοητή. Είναι προφανές, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ότι οι δύο πρωτοστάτες της ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής –ο ΕΟΔ και ο EUMETSAT– πρέπει να συμμετέχουν οπωσδήποτε στη διαδικασία διαχείρισης των διαστημικών και μετεωρολογικών προγραμμάτων, καθώς και στη συνολική διαχείριση του προγράμματος. Πλην όμως το θέμα της συμμετοχή τους δεν προκύπτει σαφώς από τις αιτιολογικές σκέψεις της Επιτροπής. Οι παράγραφοι 4 και 5 του άρθρου 12 του προτεινόμενου κανονισμού θα πρέπει να τροποποιηθούν, έτσι ώστε η διστακτική διατύπωση (μπορεί να αναθέτει) να λάβει χαρακτήρα διαβεβαιώσεως (αναθέτει).

1.5

Η ΕΟΚΕ διατυπώνει επιφυλάξεις, όπως και σε πολυάριθμες προγενέστερες περιπτώσεις, όσον αφορά τη χρήση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων οι οποίες δεν πληρούν κατά γράμμα τις διατάξεις της ΣΛΕΕ σχετικά με τη δυνατότητα άσκησης της εξουσιοδότησης για περιορισμένο χρονικό διάστημα και για δραστηριότητες δευτερευούσης σημασίας. Οι εν λόγω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις απαιτείται να τεκμηριώνονται δεόντως με σκοπό την παροχή σαφούς πλαισίου αναφοράς σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.6

Η ΕΟΚΕ συνιστά τον επακριβή καθορισμό των κανόνων ανάθεσης συμβάσεων που θα διέπουν τους όρους συμμετοχής των επιχειρήσεων στις δραστηριότητες που προβλέπονται από το πρόγραμμα Copernicus. Οι εν λόγω κανόνες πρέπει να συνεκτιμούν επαρκώς τις ανάγκες των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, σύμφωνα τόσο με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί με την Πράξη για τις Μικρές Επιχειρήσεις (Small Business Act) όσο και με τις προβλέψεις που πραγματοποιούνται σχετικά με την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς στην Πράξη για την Ενιαία Αγορά (ΠΕΑ). Η απόκτηση σαφούς και σταθερού κανονιστικού πλαισίου για τις ιδιωτικές επενδύσεις θεωρείται μείζονος σημασίας.

1.7

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αξιολόγηση του οικονομικού δυναμικού που μπορεί να αναπτύξει το πρόγραμμα Copernicus, καθώς και με τη συνέπειά του προς τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», και προσβλέπει στην ταχεία έγκριση του κανονισμού με στόχο να δρομολογηθούν από τον Ιανουάριο του 2014 οι δραστηριότητες που προβλέπονται στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι οι δραστηριότητες υποστήριξης του «κατάντη» τομέα στο πλαίσιο του προγράμματος Copernicus θα ενισχυθούν σημαντικά, δεδομένου ότι η εν λόγω υποστήριξη περιλαμβάνεται σαφώς μεταξύ των στόχων του, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ποια μέσα θα πρέπει να συμπεριληφθούν στον κανονισμό για την ανάθεση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων στην Επιτροπή.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας τόσο τη συμμετοχή του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού επιχειρήσεων όσο και την καθιέρωση μιας πλατφόρμας με πραγματική συμβολή στην προώθηση των επενδύσεων, της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Σε αυτό το πλαίσιο, κρίνει αναγκαία την παροχή ελεύθερης και δωρεάν πρόσβασης σε όλους τους ευρωπαϊκούς επιχειρηματικούς φορείς και τονίζει σθεναρά την ανάγκη έναρξης διαπραγματεύσεων με τις τρίτες χώρες με σκοπό τη διαμόρφωση ενός συστήματος απόλυτης αμοιβαιότητας με τις βιομηχανίες των εν λόγω χωρών που διαθέτουν σχετικά δεδομένα. Ελλείψει τέτοιου είδους συμφωνιών, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να προβλεφθεί ένα καθεστώς χορήγησης αδειών για τις βιομηχανίες των χωρών αυτών, το οποίο να περιορίζει στο ελάχιστο την πρόσβασή τους στα δεδομένα του προγράμματος Copernicus. Καθεστώς ελεύθερης πρόσβασης θα πρέπει να παρέχεται σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς και όπου υφίστανται καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.

1.9

Λόγω της σημαντικής δημοσιονομικής δέσμευσης, καθώς και του ευαίσθητου χαρακτήρα των δεδομένων, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να κατέχει την ιδιοκτησία του συστήματος. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι στον προτεινόμενο κανονισμό δεν διευκρινίζονται οι διαδικασίες, το κόστος και οι μελλοντικές ευθύνες διαχείρισης της εν λόγω ιδιοκτησίας, αλλά ούτε και οι όροι εκχώρησής της· κατά συνέπεια, προσβλέπει στην περαιτέρω αποσαφήνιση του εν λόγω σημείου.

1.10

Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά σε όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, και ειδικότερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο έχει ακόμη να πραγματοποιήσει ορισμένες επωφελείς συνόδους πριν από τη διάλυσή του ενόψει των επερχόμενων εκλογών, να εγκρίνουν τάχιστα τον υπό εξέταση κανονισμό συνεκτιμώντας τις προτεινόμενες βελτιώσεις και να καταστήσουν δυνατή τη συνέχιση του προγράμματος Copernicus. Ο κίνδυνος «αποχρηματοδότησης» του προγράμματος, σε περίπτωση μη έγκαιρης έγκρισής του, είναι υπαρκτός και αντικειμενικός.

2.1

Ο υπό εξέταση κανονισμός προβαίνει στη θέσπιση του κατάλληλου νομικού πλαισίου διακυβέρνησης και χρηματοδότησης του ευρωπαϊκού προγράμματος γεωσκόπησης, του GMES (Παγκόσμια Παρακολούθηση του Περιβάλλοντος και της Ασφάλειας), κατά τη νέα επιχειρησιακή φάση του, από το 2014 και μετά. Προς το σκοπό αυτό, καταργεί τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 911/2010 με τον οποίο θεσπίστηκε το εν λόγω πρόγραμμα που παραμένει σε ισχύ έως το τέλος του 2013.

2.2

Με τον παρόντα κανονισμό, το πρόγραμμα GMES μετονομάζεται και επισήμως σε πρόγραμμα Copernicus.

2.3

Έχοντας υπόψη το άρθρο 189 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πρόταση προβλέπει έναν νέο κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος Copernicus σχετικά με τα ακόλουθα σημεία:

2.4

Όπως συνοψίζεται στην ανακοίνωση, «το Copernicus αποτελείται από έξι υπηρεσίες: παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, παρακολούθηση της ατμόσφαιρας, παρακολούθηση της ξηράς, παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής, παροχή στήριξης για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και ασφάλεια. Το Copernicus χρησιμοποιεί στοιχεία από δορυφόρους και από επιτόπιους (in situ) αισθητήρες, όπως σημαντήρες, αερόστατα ή αεροαισθητήρες, με στόχο την παροχή έγκαιρων και αξιόπιστων πληροφοριών και προβλέψεων με προστιθέμενη αξία για τη στήριξη, π.χ., της γεωργίας και της αλιείας, της χρήσης γης και της χωροταξίας, της καταπολέμησης των δασικών πυρκαγιών, της αντιμετώπισης των καταστροφών, της διαχείρισης των θαλάσσιων μεταφορών ή της παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Το Copernicus συμβάλλει επίσης στην οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη προωθώντας εμπορικές εφαρμογές (τις λεγόμενες «κατάντη υπηρεσίες») σε πολλούς και διάφορους τομείς μέσω της πλήρους και ανοιχτής πρόσβασης στα δεδομένα γεωσκόπησης και τα προϊόντα πληροφόρησης Copernicus. Είναι ένα από τα προγράμματα που πρέπει να εφαρμοστούν στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και περιλαμβάνεται στην πρωτοβουλία βιομηχανικής πολιτικής της εν λόγω στρατηγικής, δεδομένου ότι προσπορίζει οφέλη σε μεγάλο φάσμα πολιτικών της Ένωσης».

2.5

Η διαστημική δομή χρηματοδοτήθηκε μέχρι στιγμής με ποσό ανερχόμενο σε περίπου 3,2 δισ. ευρώ, κυρίως μέσω του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ-ESA) (σε ποσοστό άνω του 60 %), καθώς και με κονδύλια της ΕΕ (σε ποσοστό περίπου 30 %), μέσω του έβδομου προγράμματος-πλαισίου (7ο ΠΠ).

2.6

Η χρηματοδότηση της επιχειρησιακής φάσης, η οποία περιλαμβάνει τόσο την αξιοποίηση των δεδομένων όσο και την ανανέωση της διαστημικής υποδομής, δεν μπορεί να αναληφθεί από τα επιμέρους κράτη μέλη λόγω των συνακόλουθων δαπανών. Με τον παρόντα κανονισμό, η ΕΕ αναλαμβάνει ως εκ τούτου την ευθύνη για την επιχειρησιακή φάση του Copernicus/GMES και επωμίζεται το βάρος της χρηματοδότησής της με τη διάθεση ποσού ύψους 3 786 εκατ. ευρώ (τιμές 2011).

2.7

Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020» [COM(2011) 500 final της 29.6.2011], η Επιτροπή δήλωσε ότι, λόγω των περιορισμών του προϋπολογισμού της ΕΕ, προτάθηκε η χρηματοδότηση του GMES εκτός του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο από το 2014 έως το 2020.

2.8

Η ΕΟΚΕ αντιτίθεται σαφώς στην πρόταση της Επιτροπής να εκχωρήσει σε τρίτους, μέσω ειδικού ταμείου, την αναγκαία χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση του προγράμματος GMES (1).

2.9

Αυτή η πρώτη πρόταση εξωτερικής χρηματοδότησης απορρίφθηκε κατά συνέπεια από το Κοινοβούλιο, στο ψήφισμά του P7_TA(2012)0062 της 16ης Φεβρουαρίου 2012. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 7ης-8ης Φεβρουαρίου 2013 σχετικά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) προβλέπεται ότι το πρόγραμμα θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί βάσει του υποτομέα 1α του δημοσιονομικού πλαισίου, με ανώτατο επίπεδο ανάληψης υποχρεώσεων 3 786 εκατομμυρίων ευρώ (τιμές 2011), που θα θεσπιστεί στον κανονισμό για το ΠΔΠ.

2.10

Ακόμη και οι εθνικοί οργανισμοί διαστήματος θα διαθέτουν τα δικά τους συστήματα γεωσκόπησης. Η Επιτροπή επισημαίνει στην ανακοίνωσή της ότι οι εν λόγω οργανισμοί δεν μπόρεσαν να βρουν έναν τρόπο να συνεργάζονται όσον αφορά τη χρηματοδότηση βιώσιμων επιχειρησιακών προγραμμάτων στον τομέα της παρακολούθησης του περιβάλλοντος. Η ανάγκη για συνέχιση των παρατηρήσεων αυτού του είδους αποκτά κρίσιμη σημασία αν ληφθούν υπόψη, αφενός, η αυξανόμενη πολιτική πίεση που ασκείται στις δημόσιες αρχές προκειμένου να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις στον τομέα του περιβάλλοντος, της ασφάλειας και της κλιματικής αλλαγής και, αφετέρου, η ανάγκη τήρησης των διεθνών συμφωνιών.

3.1

Η διαστημική δομή του Copernicus/GMES αναπτύσσεται από το 2005 έως σήμερα από τον ΕΟΔ, με ανεξάρτητη χρηματοδότηση ύψους σχεδόν 2 δισ. ευρώ, και υποστηρίζεται από πρόσθετα χρηματοδοτικά κονδύλια της ΕΕ ανερχόμενα σε περίπου ένα δισ. ευρώ, τα οποία προέρχονται από τη θεματική ενότητα «Διάστημα» του έβδομου προγράμματος-πλαισίου και από τους προβλεπόμενους πόρους για τις αρχικές επιχειρήσεις, με συνολικό διαθέσιμο ποσό 3,2 δισ. ευρώ το οποίο είτε έχει ήδη δαπανηθεί είτε προβλέπεται να δαπανηθεί έως τα τέλη του 2013.

3.2

Στην αιτιολογική σκέψη (17) επισημαίνεται ότι, λαμβανομένης υπόψη της διάστασης συνεργασίας του προγράμματος Copernicus, η υλοποίησή του θα πρέπει να ανατεθεί σε φορείς που διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, ορισμένοι εκ των οποίων παρατίθενται στην αμέσως επόμενη αιτιολογική σκέψη (18). Για την επιτυχία της επιχειρησιακής φάσης κρίνεται επομένως απαραίτητη η συνεκτίμηση, στις συμφωνίες διακυβέρνησης που εμπίπτουν στον εν λόγω κανονισμό, των πραγματικών ικανοτήτων της Ευρώπης στον τομέα των δορυφόρων και της αξιοποίησης των δεδομένων τους. Η αιτιολογική σκέψη (18) αδυνατεί να υποδείξει τους δύο κυριότερους φορείς που διαθέτουν σχεδιαστική, επιχειρησιακή και διαχειριστική ικανότητα στον τομέα των δορυφόρων στην Ευρώπη, δηλαδή τον ΕΟΔ και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Εκμετάλλευσης Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT).

4.1

Στον τομέα του διαστήματος, ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη μέλη συγκεντρώθηκαν σε δύο μεγάλους οργανισμούς, στον ΕΟΔ και στον EUMETSAT. Ο ΕΟΔ, ο οποίος διαθέτει ετήσιο προϋπολογισμό άνω των 4 δισ. ευρώ και απασχολεί περίπου 2 250 άτομα (2011), έχει αναπτύξει και διαχειρίζεται σημαντικό αριθμό περιβαλλοντικών δορυφόρων (ERS, Envisat, Cryosat, SMOS, GOCE, SWARM) και έχει επίσης αναπτύξει τους ευρωπαϊκούς μετεωρολογικούς δορυφόρους Meteosast, Meteosat δεύτερης γενιάς και Met-OP. Ο ΕΟΔ αποθηκεύει και διανέμει επίσης δεδομένα σχετικά με μια μακρά σειρά αποστολών άλλων εταίρων (αποστολές τρίτων). Ο EUMETSAT, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Εκμετάλλευσης Μετεωρολογικών Δορυφόρων, διαθέτει ετήσιο προϋπολογισμό ανερχόμενο περίπου σε 300 εκατ. ευρώ, απασχολεί 280 άτομα (2011) και έχει ως ειδική αποστολή την επεξεργασία και διανομή μετεωρολογικών δεδομένων.

4.2

Εκτός από αυτούς τους δύο μεγάλους οργανισμούς, υπάρχουν και άλλοι οργανισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Διαστημική Πολιτική, όπως επισημαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (2).

4.3

Τα αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται ανωτέρω παρέχουν μια συνοπτική εικόνα των επιχειρησιακών δυνατοτήτων που διαθέτουν οι οργανισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης –ΕΟΔ και EUMETSAT– στον δορυφορικό τομέα. Έναντι των αναγκών του προγράμματος, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεκτιμήσει το σύνολο των διαθέσιμων πόρων και επαγγελματικών ικανοτήτων.

4.4

Στην αιτιολογική σκέψη (18), ο ΕΟΔ και ο EUMETSAT δεν υποδεικνύονται ρητά μεταξύ των φορέων που θα επωμισθούν την υλοποίηση του προγράμματος Copernicus. Η συμπερίληψη των εν λόγω οργανισμών θεωρείται αναγκαία σε συνάρτηση με το άρθρο 11 που έπεται.

4.5

Οι παράγραφοι 4 και 5 του άρθρου 12 του προτεινόμενου κανονισμού θα πρέπει να τροποποιηθούν, με σκοπό την αντικατάσταση της χρησιμοποιούμενης διστακτικής διατύπωσης (μπορεί να αναθέτει) από μια βεβαιωτική διατύπωση (αναθέτει).

4.6

Στα σημεία 1. β) και 4. β) του άρθρου 2, η Επιτροπή περιλαμβάνει τους στόχους της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης μεταξύ των κυριότερων στόχων του προγράμματος Copernicus.

4.7

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη αυτή, αλλά ζητεί να προβλεφθούν συγκεκριμένα και ενδεδειγμένα μέτρα προς το σκοπό αυτό, ειδικότερα όσον αφορά τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να ληφθούν («κατάντη») και τα οποία διαμορφώνουν την προστιθέμενη αξία των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη αυτή, αλλά ζητεί να προβλεφθούν συγκεκριμένα και ενδεδειγμένα μέτρα για την υλοποίηση των εν λόγω στόχων, ειδικότερα όσον αφορά τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να ληφθούν («κατάντη»), τα οποία διαμορφώνουν την προστιθέμενη αξία των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Οι δράσεις διάδοσης, προώθησης της ανάπτυξης δυνητικών εφαρμογών των δεδομένων που παρέχονται από το σύστημα και μετάδοσης γνώσεων σχετικά με τις δυνατότητες του προγράμματος Copernicus είναι μείζονος σημασίας και χρήζουν ενσωμάτωσης στον υπό εξέταση κανονισμό, με ρητή αναφορά στις δραστηριότητες προς ανάληψη για την επίτευξη των τιθέντων στόχων.