Εισαγωγή

Η ΕΕ έχει διαμορφώσει με την πάροδο του χρόνου μια συνολική πολιτική για τα ύδατα που έχει σταδιακά εξελιχθεί από την αντιμετώπιση κυρίως θεμάτων υγείας στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σημαντικότερων κλάδων που χρησιμοποιούν νερό. Από το 2000, με την έκδοση της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα (ΟΠΥ), στην πολιτική για τα ύδατα σημειώθηκε άλλη μια ριζική αλλαγή με την υιοθέτηση ενοποιημένης προσέγγισης της διαχείρισης των υδάτων, βάσει της έννοιας της «διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού», με στόχο την επίτευξη καλής κατάστασης για όλα τα ύδατα της ΕΕ μέχρι το 2015.

Στην εκτίμηση επιπτώσεων της ανακοίνωσης με τίτλο «Προσχέδιο για τη διαφύλαξη των υδατικών πόρων της Ευρώπης» (εφεξής το «Προσχέδιο») συγκεφαλαιώνονται σειρά εκτιμήσεων, εντοπίζονται τα προβλήματα ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση των υδατικών πόρων και αξιολογούνται οι εναλλακτικές επιλογές πολιτικής για την ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Στην παρούσα συνοπτική παρουσίαση υπογραμμίζονται τα σημαντικότερα μηνύματα της κύριας έκθεσης.

1.           Διαδικαστικά θεματα και διαβουλευση με τα ενδιαφερομενα μερη

Το Προσχέδιο περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2012 με τον κωδικό 2012/ENV/005. Η εκπόνηση της εκτίμησης επιπτώσεων στηρίχτηκε σε διαδικασία ευρείας εσωτερικής και εξωτερικής διαβούλευσης. Τροφοδοτήθηκε με εισηγήσεις διυπηρεσιακής ομάδας και με συστάσεις της Επιτροπής Ανάλυσης Επιπτώσεων.

Οι ενδιαφερόμενοι συμμετείχαν στην διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων σε πρώιμο στάδιο μέσω της καθιερωμένης κοινής στρατηγικής για την εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα (ΚΣΕ-ΟΠΥ), στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή, οι προσχωρούσες και οι (δυνητικά) υποψήφιες για προσχώρηση χώρες και οι χώρες του ΕΟΧ, καθώς και ενδιαφερόμενοι φορείς και ΜΚΟ. Διοργανώθηκε συνέδριο ενδιαφερόμενων φορέων (3ο Συνέδριο της ΕΕ για τα ύδατα) από τις 24 έως τις 25 Μαΐου 2012 για να συζητηθούν σχέδια επιλογών πολιτικής. Πραγματοποιήθηκαν δύο δημόσιες διαβουλεύσεις διαρκείας 12 εβδομάδων: η πρώτη σχετικά με τον έλεγχο καταλληλότητας της πολιτικής στον τομέα των υδάτων, από τις 6/12/2011 έως τις 27/2/2012, και η δεύτερη σχετικά με τις επιλογές πολιτικής, από τις 16/3/2012 έως τις 8/6/2012.

Συνολικά, οι ενδιαφερόμενοι υποστήριξαν ότι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τα ύδατα η ΕΕ απαιτείται να λάβει μη νομοθετικά μέτρα. Σε αυτά συγκαταλέγονται η στήριξη για την εκπόνηση εγγράφων καθοδήγησης και εργαλείων όσον αφορά τα υδατικά ισοζύγια, τον καθορισμό στόχων και την ανάκτηση του κόστους, καθώς και μέτρα για την βελτίωση της πληροφόρησης και της αποτελεσματικότητας των εκθέσεων. Υποστηρίχτηκαν επίσης ορισμένες νομοθετικές επιλογές, όπως ένας ενδεχόμενος νέος κανονισμός για τα πρότυπα επαναχρησιμοποίησης του νερού. Σχετικά με την καθιέρωση πρόσθετων προϋποθέσεων για την ενωσιακή χρηματοδότηση, όπως για παράδειγμα στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), διατυπώθηκαν ιδιαίτερα αντικρουόμενες απόψεις, αν και σε κάθε περίπτωση η πλειοψηφία τάχτηκε υπέρ της εισαγωγής περαιτέρω προϋποθέσεων. Υποστηρίχτηκε επίσης ιδιαίτερα η χρήση των διαφόρων ταμείων της ΕΕ για τη στήριξη των μέτρων.

2.           Πλαίσιο πολιτικής, ορισμός του προβλήματος και επικουρικότητα

Με την ΟΠΥ θεσπίστηκε νομικό πλαίσιο για την επίτευξη αειφόρου διαχείρισης των υδάτων στην ΕΕ. Η ΟΠΥ εφαρμόζεται μέσω εξαετών επαναλαμβανόμενων κύκλων. Τα κράτη μέλη είχαν υποχρέωση να υποβάλουν τα πρώτα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών μέχρι το τέλος του 2009 και οφείλουν να επανεξετάζουν τα σχέδια αυτά ανά εξαετία. Τα προγράμματα μέτρων που εκπονήθηκαν βάσει των σχεδίων πρέπει να καταστούν επιχειρησιακά μέχρι το τέλος του 2012. Ο δεύτερος κύκλος των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2015. Μέχρι το 2019 η ΟΠΥ πρέπει να επανεξεταστεί και, εάν απαιτείται, να αναθεωρηθεί.

Τα ευρωπαϊκά ύδατα αντιμετωπίζουν σειρά προβλημάτων, που αναλύονται με λεπτομέρειες στην έκθεση για την κατάσταση των υδάτων:

· Από τις πληροφορίες που περιελάμβαναν τα πρώτα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών προκύπτει ότι πάνω από τις μισές επιφανειακές υδάτινες μάζες στην Ευρώπη βρίσκονται σε λιγότερο από καλή οικολογική κατάσταση και, για να επιτευχθούν οι στόχοι της ΟΠΥ, θα απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα σε σχέση με εκείνα που προβλέπονται σε άλλες οδηγίες (νιτρορύπανση, αστικά λύματα, βιομηχανικές εκπομπές).

· Η λειψυδρία επεκτείνεται στην Ευρώπη. Μεγάλες περιοχές, ιδίως στη νότια Ευρώπη, πλήττονται από λειψυδρία, ενώ οι αντικρουόμενες χρήσεις αυξάνουν τη ζήτηση σε όλη την ήπειρο.

· Η συχνότητα και η ένταση των πλημμυρών και των φαινομένων ξηρασίας και οι περιβαλλοντικές και οικονομικές ζημίες που προκαλούν φαίνεται ότι έχουν αυξηθεί κατά την τελευταία τριακονταετία. Αυτό μπορεί να αποδοθεί τόσο στην κλιματική αλλαγή, όσο και σε άλλες ανθρωπογενείς πιέσεις (π.χ. αλλαγές στη χρήση της γης).

Σημαντικές πιέσεις στα ύδατα της ΕΕ προκύπτουν από την απόρριψη ρύπων, από υδρομορφολογικές μεταβολές και από την υδροληψία, που οφείλονται κυρίως σε δημογραφική μεγέθυνση, χρήση της γης και οικονομικές δραστηριότητες. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω απαιτείται περαιτέρω εφαρμογή μέτρων διαχείρισης των υδατικών πόρων για τη βελτίωση της απόδοσης και της αειφορίας τους, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

· Μέτρα φυσικής συγκράτησης των υδάτων για τη διασφάλιση και ενίσχυση του δυναμικού αποθήκευσης νερού των εδαφών και των οικοσυστημάτων, τα οποία θα αποφέρουν και παράλληλα οφέλη, ιδίως προστασία της βιοποικιλότητας, πρόληψη των καταστροφών, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και μετριασμό των επιπτώσεών της.

· Μέτρα για την αποδοτική χρήση του νερού που αποτελούν συχνά αειφόρο και οικονομικά συμφέρουσα μέθοδο αντιμετώπισης καταστάσεων καταπόνησης των υδάτινων μαζών, επειδή παρέχουν, για παράδειγμα στα κτήρια, σημαντικό δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας σε συνδυασμό με την εξοικονόμηση νερού.

· Εναλλακτική υδροδότηση, όπως η επαναχρησιμοποίηση του νερού ή η αφαλάτωση.

Βάσει της αρχής της επικουρικότητας, το Προσχέδιο εστιάζεται σε προβλήματα και μέσα πολιτικής που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο ΕΕ, λαμβάνοντας επίσης υπόψη την αξιολόγηση που διεξήχθη στο πλαίσιο του ελέγχου καταλληλότητας, την αξιολόγηση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών και την επανεξέταση της πολιτικής για τη λειψυδρία και την ξηρασία. Εντοπίστηκαν οι ακόλουθες 4 κατηγορίες προβλημάτων σε συνδυασμό με 12 προβλήματα ζωτικής σημασίας.

· Πρώτον, δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς τα οικονομικά μέσα για την αντιμετώπιση των αποτυχιών της αγοράς που εμποδίζουν την εφαρμογή των προαναφερθέντων μέτρων. Συγκεκριμένα:

(1) Τα υπάρχοντα συστήματα τιμολόγησης στην Ευρώπη συχνά αποτυγχάνουν να συνδυάσουν τους στόχους της αποδοτικότητας και της ισότιμης αντιμετώπισης και δεν επιτρέπουν την βιώσιμη ανάκτηση του κόστους για τη χρηματοδότηση των μέτρων.

(2) Η καταμέτρηση της κατανάλωσης νερού είναι ανεπαρκής παρά το γεγονός ότι αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την εφαρμογή τιμολογιακών πολιτικών με βάση κίνητρα.

(3) Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις δεν είναι επαρκώς ευαισθητοποιημένοι σχετικά με το ζήτημα του νερού που είναι ενσωματωμένο σε προϊόντα και δεν υπάρχουν επαρκή συστήματα επισήμανσης, ιδίως για προϊόντα που διακινούνται στην παγκόσμια αγορά.

· Δεύτερον, υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν οι στόχοι της ΟΠΥ λόγω μη ενσωμάτωσης και ασυνέπειας με άλλους τομείς πολιτικής, στους οποίους περιλαμβάνονται η γεωργία, η πολιτική για τη συνοχή, η βιομηχανία και η χωροταξία. Για την ΚΓΠ και την πολιτική συνοχής υφίσταται δυνατότητα περαιτέρω ενοποίησης που θα αναδυθεί από την εφαρμογή του προτεινόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ. Ωστόσο, απαιτείται επιπλέον στήριξη:

(4) για την ενσωμάτωση μέτρων που αφορούν τη χρήση της γης,

(5) για την αποδοτική χρήση του νερού σε κτήρια και συσκευές,

(6) για την αντιμετώπιση των διαρροών στις υποδομές υδροδότησης και

(7) για την αφομοίωση της επαναχρησιμοποίησης του νερού μέσω κοινών ενωσιακών προτύπων.

· Τρίτον, είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η σημερινή αναποτελεσματική διακυβέρνηση με τους εξής τρόπους:

(8) Αντιμετώπιση του αναποτελεσματικού υδρολογικού σχεδιασμού και διαχείρισης προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα συντονισμού, επειδή αυτό μπορεί να επηρεάσει τον καθορισμό των γενικών στόχων για λεκάνες απορροής, καθώς και την οικονομικά συμφέρουσα εφαρμογή μεμονωμένων μέτρων και μέσων.

(9) Εκπόνηση κατάλληλου συνόλου δεδομένων και συνεπούς μεθοδολογίας για τον υπολογισμό υδατικών ισοζυγίων, οικολογικών ροών και στόχων.

(10) Βελτίωση του σχεδιασμού της διαχείρισης του κινδύνου πλημμύρας σε ορισμένα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση της πρόκλησης της προστασίας της οικονομίας και της κοινωνίας από τις επιπτώσεις των πλημμυρών.

· Τέταρτον, υπάρχει ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα κενά στις γνώσεις:

(11)  Υπάρχουν σημαντικά κενά πληροφοριών, ιδίως όσον αφορά την ύπαρξη συνεπούς μεθοδολογίας για τον υπολογισμό του κόστους και του οφέλους των προγραμμάτων μέτρων ή της έλλειψης δράσης.

(12) Όταν διατίθενται πληροφορίες, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα συνέπειας, διάδοσης και πρόσβασης στο αρμόδιο επίπεδο λήψης αποφάσεων. Υπάρχει επίσης περιθώριο βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων απαιτήσεων για στατιστικές και υποβολή εκθέσεων.

Τα εν λόγω προβλήματα διαχείρισης των υδάτων ανά την ΕΕ εμποδίζουν την επίτευξη καλής κατάστασης και την μείωση της καταπόνησης των υδάτινων μαζών και της τρωτότητας σε ακραία φαινόμενα Αυτό έχει αρνητική επίπτωση στο υδάτινο περιβάλλον και, ως αποτέλεσμα, στην βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Επιπλέον, προκαλούνται ουσιαστικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις: αρκετοί οικονομικοί κλάδοι (παραγωγή τροφίμων και ενέργειας, μεταφορές, τουρισμός και υπηρεσίες αναψυχής) εξαρτώνται άμεσα από την διάθεση νερού συγκεκριμένου ποιοτικού επιπέδου και από υπηρεσίες οικοσυστήματος που σχετίζονται με το νερό. Ακραία φαινόμενα, όπως πλημμύρες και ξηρασία, προκαλούν επίσης σημαντικές ζημιές στους κλάδους της οικονομίας και στον πληθυσμό γενικότερα. Οι επιπτώσεις επικεντρώνονται συχνά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος και σε περιφέρειες χαμηλής ανάπτυξης, ιδίως σε αγροτικές περιοχές, λόγω χαμηλότερου ποσοστού εφαρμογής των κανονισμών για το πόσιμο νερό και την επεξεργασία των λυμάτων, της περιορισμένης εφαρμογής ή της έλλειψης χωροταξικού σχεδιασμού σε περιοχές που είναι τρωτές σε πλημμύρες και περιορισμένης πρόσβασης σε τεχνολογίες και τεχνογνωσία εξοικονόμησης νερού. Επιπλέον, η πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό και αποχέτευση πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

3.           Στόχοι

Στο Προσχέδιο παρουσιάζεται η πολιτική απόκριση στις προκλήσεις που περιγράφηκαν ανωτέρω με μακροπρόθεσμο στόχο να εξασφαλιστεί η διάθεση νερού καλής ποιότητας για την αειφόρο και ισότιμη χρήση του νερού. Αυτός ο στόχος συμβάλλει και στις 3 διαστάσεις της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη). Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου απαιτείται η εφαρμογή σε επίπεδο ΕΕ μιας ισορροπημένης προσέγγισης που να επικεντρώνεται στα εξής:

· Επίτευξη καλής κατάστασης στις υδάτινες μάζες της ΕΕ, κανονικά μέχρι το 2015 ή, το αργότερο, μέχρι το 2027 σε συγκεκριμένες υδάτινες μάζες που καλύπτονται από τις εξαιρέσεις της ΟΠΥ

· Μείωση της καταπόνησης των υδάτινων μαζών λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη διατήρησης των οικολογικών ροών σε επίπεδο συμβατό με την επίτευξη των στόχων της ΟΠΥ

· Μείωση της τρωτότητας στην αλλαγή του κλίματος και τα ακραία φαινόμενα.

Όσον αφορά την καταπόνηση των υδάτινων μαζών και την τρωτότητα, πρέπει να καθοριστούν συγκεκριμένοι στόχοι σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού και να ενσωματωθούν στον δεύτερο κύκλο των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών.

Έχουν εντοπιστεί τέσσερα σύνολα ειδικών στόχων που αντικατοπτρίζουν τις προαναφερθείσες τέσσερεις κατηγορίες προβλημάτων διαχείρισης των υδάτων. Τα σύνολα αυτά είναι:

– Αύξηση της χρήσης οικονομικών μέσων για την καλύτερη κατανομή των πόρων και την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους.

– Προώθηση της ενσωμάτωσης των προβληματισμών που αφορούν το νερό στις τομεακές πολιτικές για να εξασφαλιστεί η περαιτέρω αφομοίωση μέτρων φυσικής συγκράτησης των υδάτων, μέτρων αποδοτικής χρήσης του νερού στα κτήρια και τις συσκευές, της επαναχρησιμοποίησης του νερού και εργαλείων για τη μείωση των διαρροών στις υποδομές υδροδότησης.

– Επίτευξη αποδοτικότερης διακυβέρνησης στον τομέα των υδάτων και αποτελεσματικής σχέσης συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και πλήρης ενσωμάτωση των προβληματισμών σχετικά με την ποιότητα και την ποσότητα του νερού και την υδρομορφολογία στη διαχείριση των υδατικών πόρων.

– Βελτίωση των γνώσεων και των εργαλείων που διατίθενται στους διαχειριστές υδατικών πόρων, εξασφαλίζοντας αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και περιορισμό του διοικητικού φόρτου.

4.           Επιλογές πολιτικής

Οι επιλογές πολιτικής που αξιολογήθηκαν για το Προσχέδιο έχουν ως στόχο την παροχή μιας «εργαλειοθήκης» στα κράτη μέλη για την υποστήριξη της εφαρμογής των καταλληλότερων μέτρων και μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερεις διαφορετικές προσεγγίσεις:

– Ένα πρώτο σύνολο επιλογών συνίσταται σε εθελοντική προσέγγιση που περιλαμβάνει την ανάπτυξη ποικιλίας διαφορετικών εργαλείων και εγγράφων καθοδήγησης για την υποστήριξη της πρακτικής διαχείρισης των υδατικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ και λεκάνης απορροής ποταμών.

– Οι επιλογές στο πλαίσιο κανονιστικής προσέγγισης αποβλέπουν στην επίτευξη των ίδιων σχεδόν στόχων υποστήριξης της πρακτικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, αλλά μέσω νομοθετικών πράξεων.

– Άλλες επιλογές αφορούν την πλήρη αξιοποίηση της πιθανής καθιέρωσης προϋποθέσεων για τα ταμεία του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου (ΕΤΠΑ, Ταμείο Συνοχής ΕΓΤΑΑ) μετά το 2013 και τη χρηματοδότηση βάσει του πυλώνα Ι της ΚΓΠ, σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

– Τέλος, άλλες επιλογές στοχεύουν στην εξασφάλιση προτεραιότητας για την αειφόρο διαχείριση των υδάτων στις δαπάνες των ταμείων του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου και κατά τη χορήγηση δανείων της ΕΤΕπ. Η επιλογή αυτή δεν συνεπάγεται αλλαγές στο υπάρχον πλαίσιο πολιτικής στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, όπως αυτό προτείνεται από την Επιτροπή, αλλά μπορεί να υλοποιηθεί μόνο εάν τα κράτη μέλη υιοθετήσουν τις προτεραιότητες όσον αφορά το νερό στον προγραμματισμό και σχεδιασμό των δαπανών.

Για τις παραπάνω 4 κατηγορίες προβλημάτων και τα 12 ζωτικά ζητήματα προσδιορίστηκαν 37 επιλογές πολιτικής. Αυτός ο προκαταρκτικός κατάλογος επιλογών υποβλήθηκε σε διαβούλευση με το κοινό και τους εμπλεκόμενους φορείς και αξιολογήθηκε περαιτέρω με στόχο να προσδιοριστεί η προτιμώμενη δέσμη επιλογών. Οι 37 επιλογές παρουσιάζονται κατωτέρω, σε συνδυασμό με τον ειδικό στόχο στον οποίο ανταποκρίνονται και την πολιτική προσέγγιση στην οποία έχουν υπαχθεί.

Πίνακας 1: Κατάλογος των επιλογών που εξετάστηκαν στην εκτίμηση επιπτώσεων – προκρίθηκαν οι επιλογές που εμφανίζονται με κόκκινο χρώμα και υπογράμμιση

|| Προσεγγίσεις

Ειδικός στόχος || α) Εθελοντική || β) Κανονιστική || γ) Καθιέρωση προϋποθέσεων || δ) Προτεραιότητα χρηματοδότησης

1 Τιμολόγηση || Έγγραφο καθοδήγησης για τα καθεστώτα εμπορίας || άνευ αντικειμένου || Ένταξη στην πολλαπλή συμμόρφωση του πυλώνα Ι της ΚΓΠ || άνευ αντικειμένου

2 Καταμέτρηση || Χρήση του GMES || Τροποποίηση της ΟΠΥ || Ένταξη στην πολλαπλή συμμόρφωση του πυλώνα Ι της ΚΓΠ || άνευ αντικειμένου

3 Επισήμανση των προϊόντων που διακινούνται στην παγκόσμια αγορά || Εθελοντική επισήμανση || Υποχρεωτική επισήμανση || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

4 Μέτρα φυσικής συγκράτησης των υδάτων || Έγγραφο καθοδήγησης στο πλαίσιο της ΚΣΕ || Τροποποίηση της ΟΠΥ || Βάσει των κανόνων εφαρμογής του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου || Εντός του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου και στο πλαίσιο των δανείων της ΕΤΕπ

5.1 Συσκευές/Σχετιζόμενα με το νερό προϊόντα || Εθελοντική επισήμανση || Υποχρεωτική επισήμανση Ένταξη στο πρόγραμμα εργασιών της οδηγίας περί οικολογικού σχεδιασμού[1] || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

5.2 Κτήρια || Εθελοντική κατάταξη || Υποχρεωτική κατάταξη Ελάχιστες απαιτήσεις Οδηγία || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

6 Διαρροές || Έγγραφο καθοδήγησης || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου || Εντός του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου και στο πλαίσιο των δανείων της ΕΤΕπ

7 Επαναχρησιμοποίηση του νερού || Έγγραφο καθοδήγησης στο πλαίσιο της ΚΣΕ Πρότυπο CEN || Κανονισμός || άνευ αντικειμένου || Εντός του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου και στο πλαίσιο των δανείων της ΕΤΕπ

8 Διακυβέρνηση || Αξιολόγηση από ομότιμους κριτές || Τροποποίηση της ΟΠΥ Τροποποίηση της οδηγίας για τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

9 Καθορισμός στόχων || Έγγραφο καθοδήγησης ΚΣΕ || Τροποποίηση της ΟΠΥ || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

10 Σχεδιασμός κατά της ξηρασίας || Σύσταση || Τροποποίηση της ΟΠΥ Οδηγία για την ξηρασία || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

11 Κόστος και οφέλη || Έγγραφο καθοδήγησης στο πλαίσιο της KΣΕ || Τροποποίηση της ΟΠΥ || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

12 Διάδοση γνώσεων || Περαιτέρω ανάπτυξη του WISE || Επανεξέταση των νομικών απαιτήσεων για την υποβολή εκθέσεων και τις στατιστικές || άνευ αντικειμένου || άνευ αντικειμένου

5.           Προσδιορισμός της προτιμώμενης δέσμης επιλογών και των επιπτώσεων της

Η αξιολόγηση των επιλογών μπορεί να θεωρηθεί ως εξέταση των διαφόρων προσεγγίσεων για κάθε ένα από τα 12 ζητήματα που εντοπίστηκαν. Βάσει της διεξαχθείσας αξιολόγησης, φαίνεται ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι καταλληλότερες επιλογές εμπίπτουν στην προσέγγιση που συνίσταται σε έγγραφα καθοδήγησης. Η κανονιστική προσέγγιση συνιστάται μόνο για τρία ζητήματα (αποδοτική χρήση του νερού σε συσκευές/προϊόντα που σχετίζονται με το νερό, επαναχρησιμοποίηση του νερού και διάδοση των γνώσεων), επειδή το υφιστάμενο πλαίσιο πολιτικής, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή της ΟΠΥ και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, οδηγεί στην αναβολή των περισσότερων επιλογών πολιτικής που αφορούν κανονιστική προσέγγιση ή καθιέρωση προϋποθέσεων. Οι προτιμώμενες επιλογές εμφαίνονται στον πίνακα 1 με κόκκινους χαρακτήρες και με υπογράμμιση.

Πρέπει να τονιστεί ότι τα στοιχεία που θα συνεπάγονταν νομοθετικές αλλαγές δεν θα προταθούν μαζί με το Προσχέδιο, αλλά θα αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω ανάλυσης και θα προταθούν μόνο βάσει εκτίμησης επιπτώσεων για συγκεκριμένη πράξη.

Με τα προτεινόμενα έγγραφα καθοδήγησης και εργαλεία θα διερευνηθούν η αλληλεπίδραση μεταξύ συγκεκριμένων οικονομικών μέσων και τρόποι ενσωμάτωσής τους στα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, πλημμυρών και φαινομένων ξηρασίας και θα παρέχονται πληροφορίες προς υποστήριξη της αυξημένης χρήσης των οικονομικών μέσων. Ωστόσο, η προτεινόμενη δέσμη δεν είναι δεσμευτική και δεν παρέχονται εγγυήσεις για την περαιτέρω αφομοίωση τέτοιων μέσων.

Με την προτεινόμενη δέσμη προωθείται η ευρύτερη ενσωμάτωση του νερού στις τομεακές πολιτικές μέσω κατευθυντήριων γραμμών και βελτιωμένων εργαλείων σχεδιασμού και καθορισμού στόχων που καλύπτουν διάφορες πτυχές της ενσωμάτωσης κατά τομείς. Η εν λόγω δέσμη θα επιτρέψει να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι προβληματισμοί που αφορούν τη διαχείριση των υδατικών πόρων στην επιλογή έργων που ισχύει για την χρηματοδότηση στο πλαίσιο της ΚΓΠ και της πολιτικής για τη συνοχή. Ωστόσο, δεν παρέχεται εγγύηση ότι τα μέτρα θα εφαρμοστούν, επειδή η εφαρμογή παραμένει εθελοντική.

Με τα έγγραφα καθοδήγησης που περιλαμβάνονται στην προτεινόμενη δέσμη, π.χ. για την εμπορία δικαιωμάτων χρήσης νερού και για τα υδατικά ισοζύγια/στόχους, καθώς και με το προβλεπόμενο σύστημα αξιολόγησης από ομότιμους κριτές, θα αντιμετωπιστεί η αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης στον σχεδιασμό των υδατικών πόρων που θα έχει ως αποτέλεσμα βελτιωμένη διαφάνεια και αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων. Θα εκλείψει ο περιττός φόρτος από τις υφιστάμενες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βάσει του δικαίου περί υδάτων της ΕΕ.

Η προτεινόμενη δέσμη περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία εγγράφων καθοδήγησης και νέων εργαλείων για την αντιμετώπιση των πλέον πιεστικών αναγκών που αντιμετωπίζουν οι διαχειριστές υδατικών πόρων. Οι πληροφορίες για τα υδατικά ισοζύγια και τις οικολογικές ροές θα καλύψουν σημαντικά κενά γνώσεων για τους διαχειριστές υδατικών πόρων Τα βελτιωμένα συστήματα πληροφοριών και η βελτιωμένη παροχή πληροφοριών σε επίπεδο ΕΕ θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πιο πρόσφατα και διαλειτουργικά δεδομένα για την λήψη αποτελεσματικότερων αποφάσεων και τη διαμόρφωση αποτελεσματικότερης πολιτικής όσον αφορά την διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ, κράτους μέλους και λεκάνης απορροής ποταμού. Ωστόσο, η αφομοίωση είναι εθελοντική.

Με την προτεινόμενη δέσμη βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα της ενωσιακής πολιτικής για τα ύδατα, με τη συμπλήρωση των κενών στις γνώσεις, τη βελτίωση της διακυβέρνησης και την εστίαση των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων ώστε να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος. Η δέσμη αυτή παρέχει ευελιξία για την προσαρμογή των μέσων στις περιπτώσεις υψηλής αποδοτικότητας από πλευράς κόστους. Με τις τροποποιήσεις των απαιτήσεων της νομοθεσίας περί υδάτων όσον αφορά την υποβολή εκθέσεων, που είναι δυνατόν να προταθούν, θα αντιμετωπιστούν τα υφιστάμενα προβλήματα συνέπειας. Με την προτεινόμενη δέσμη μπορεί να αυξηθεί η συνέπεια μεταξύ των συναφών ενωσιακών πολιτικών (ιδίως της ΚΓΠ και των πολιτικών στους τομείς της συνοχής, της υγείας και της ενέργειας).

Η προτεινόμενη δέσμη θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της οικολογικής κατάστασης των υδάτων της ΕΕ, της καταπόνησης των υδάτινων μαζών και της τρωτότητας στα ακραία φαινόμενα. Από τις εργασίες μοντελοποίησης που διεξήχθησαν για το Προσχέδιο, σε συνδυασμό με την αξιολόγηση των επιμέρους μέτρων, προκύπτουν στοιχεία για την εκτίμηση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων από την εφαρμογή σε επίπεδο ΕΕ των διαφόρων κατηγοριών μέτρων, ιδίως από τη βελτίωση της αποδοτικότητας σε ολόκληρη την οικονομία μέσω μέτρων διαχείρισης των χρήσεων γης, της αποδοτικότερης χρήσης του νερού και της εξασφάλισης διαθέσιμου καθαρού νερού. Ωστόσο, ο πραγματικός αντίκτυπος των μέτρων θα γίνει εμφανής μόνο στο επίπεδο καθεμιάς από τις 110 λεκάνες απορροής ποταμών της ΕΕ που αποτελεί και το κατάλληλο επίπεδο ανάλυσης. Τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του Προσχεδίου (υδατικά ισοζύγια, υδροοικονομικά μοντέλα, βάση δεδομένων με τα μέτρα) θα υποστηρίξουν τα κράτη μέλη για τη διεξαγωγή της ανάλυσης αυτής στο πλαίσιο της εκπόνησης των επόμενων σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών και για την επιλογή του καταλληλότερου συνδυασμού μέτρων.

6.           Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Η εφαρμογή και η παρακολούθηση του Προσχεδίου θα στηριχθούν στην κοινή στρατηγική εφαρμογής της ΟΠΥ (ΚΣΕ-ΟΠΥ)[2] που θα χρησιμεύσει ως πλατφόρμα. Η εφαρμογή θα προχωρήσει σε δύο φάσεις που αντιστοιχούν στις δύο προσεχείς περιόδους της ΚΣΕ.

· Κατά την πρώτη φάση (2013-2015) ο στόχος θα είναι να επηρεαστεί η εκπόνηση των επόμενων σχεδίων διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών, που πρέπει να υποβάλουν τα κράτη μέλη μέχρι το τέλος του 2015, και να ενισχυθούν η βάση γνώσεων και τα εργαλεία που θα υποστηρίξουν την αξιολόγηση των εν λόγω σχεδίων και την επανεξέταση της ΟΠΥ.

· Η δεύτερη φάση (2016-2018) θα αφιερωθεί στην αξιολόγηση των εν λόγω σχεδίων και στην προετοιμασία της επανεξέτασης της ΟΠΥ.

Θα καταρτιστεί πίνακας αποτελεσμάτων του Προσχεδίου για την παρακολούθηση της εφαρμογής των προτάσεών του και την αξιολόγηση της προόδου. Ο πίνακας αυτός θα συζητείται κατ’ έτος στην ομάδα στρατηγικού συντονισμού της ΚΣΕ και από τους αρμόδιους για τα ύδατα διευθυντές.

[1]               Η ένταξη των σχετιζόμενων με τη χρήση του νερού προϊόντων συζητείται στο πλαίσιο του προγράμματος εργασιών 2012-2014 της οδηγίας περί οικολογικού σχεδιασμού.

[2]               http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/objectives/implementation_en.htm