ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ

Υλοποίηση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας τηλεδιοδίων

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

1.           Εισαγωγή

Στόχος της οδηγίας 2004/52/ΕΚ είναι να καταστούν διαλειτουργικά τα συστήματα τηλεδιοδίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση[1]. Προβλέπει τη δημιουργία ευρωπαϊκής υπηρεσίας τηλεδιοδίων (ΕΥΤ), συμπληρωματική των εθνικών υπηρεσιών τηλεδιοδίων των κρατών μελών.

Τα ανωτέρω αφορούν δύο κυρίως ομάδες ενδιαφερόμενων:

· Τους φορείς χρέωσης διοδίων που λειτουργούν είτε για λογαριασμό του κράτους μέλους είτε στο πλαίσιο σύμβασης παραχώρησης με το κράτος μέλος, διαχειρίζονται την υποδομή και εισπράττουν τα τέλη κυκλοφορίας των οχημάτων στο δίκτυο το οποίο διαχειρίζονται.

· Τους φορείς παροχής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας τηλεδιοδίων (πάροχοι ΕΥΤ) που παρέχουν στους οδηγούς αυτοκινήτων ή τους οδικούς μεταφορείς τον αναγκαίο εξοπλισμό και υπηρεσίες για την πρόσβαση σε όλες τις ενωσιακές υποδομές με διόδια και εξασφαλίζουν την καταβολή στους φορείς χρέωσης διοδίων των οφειλόμενων τελών για την χρήση των δικτύων τους.

Το άρθρο 3 παράγραφος 4 της οδηγίας προβλέπει ότι τα κράτη μέλη που έχουν εθνικά συστήματα ηλεκτρονικής είσπραξης διοδίων, μεριμνούν ώστε οι φορείς εκμετάλλευσης ή/και οι εκδότες να παρέχουν την ευρωπαϊκή υπηρεσία τηλεδιοδίων για τα βαρέα φορτηγά οχήματα το αργότερο τρία έτη μετά την έναρξη ισχύος των αποφάσεων σχετικά με τον ορισμό της ΕΥΤ και για όλους τους άλλους τύπους οχημάτων, το αργότερο πέντε έτη μετά.

Η απόφαση 2009/750/ΕΚ της Επιτροπής, σχετικά με τον ορισμό της ευρωπαϊκής υπηρεσίας τηλεδιοδίων τέθηκε σε ισχύ στις 8 Οκτωβρίου 2009[2] με την κοινοποίησή της στα κράτη μέλη. Με την εν λόγω εκτελεστική απόφαση θεσπίζονται οι βασικές απαιτήσεις της συγκεκριμένης υπηρεσίας που ισχύουν σε ολόκληρη την ΕΕ και καθορίζονται τα υποχρεωτικά πρότυπα, τεχνικές προδιαγραφές και λειτουργικοί κανόνες. Οι υποχρεώσεις κρίσιμης σημασίας περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

(1) Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να τηρούν εθνικά ηλεκτρονικά μητρώα με τα οικεία δίκτυα με διόδια, τους φορείς χρέωσης διοδίων και τους παρόχους υπηρεσιών διοδίων που κρίνουν επιλέξιμους για καταχώρηση, και τα καθιστούν προσβάσιμα με ηλεκτρονικά μέσα στο κοινό. Συστήνουν επίσης όργανο συμβιβασμού επιφορτισμένο με την διευκόλυνση των συμβατικών διαπραγματεύσεων μεταξύ φορέων χρέωσης διοδίων και παρόχων ΕΥΤ.

(2) Οι φορείς χρέωσης διοδίων πρέπει να εγκαταστήσουν τα οικεία συστήματα τηλεδιοδίων σύμφωνα με τα τεχνικά πρότυπα που αναφέρονται στη νομοθεσία και να δημοσιοποιήσουν τους συμβατικούς τους όρους· οφείλουν να αποδέχονται κάθε καταχωρισμένο πάροχο ΕΥΤ χωρίς διακρίσεις.

(3) Οι πάροχοι ΕΥΤ πρέπει να καταχωρίζονται στο κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένοι. Οφείλουν να πετύχουν πλήρη ευρωπαϊκή κάλυψη όλων των οδικών υποδομών με τηλεδιόδια εντός 24 μηνών από την καταχώρισή τους. Οι πάροχοι ΕΥΤ υπόκεινται στον ανταγωνισμό: κάθε χρήστης του οδικού δικτύου είναι ελεύθερος να συνάψει σύμβαση με τον πάροχο της επιλογής του.

Σύμφωνα με το άρθρο 21 της απόφασης 2009/750/ΕΚ, η Επιτροπή πρέπει να συντάξει έκθεση σχετικά με την κατάσταση προόδου της εγκατάστασης της ΕΥΤ. Στην παρούσα ανακοίνωση, η ΕΥΤ τίθεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής μεταφορών και κατόπιν παρουσιάζεται η επιτευχθείσα πρόοδος στην υλοποίησή της με την εκτίμηση της Επιτροπής για τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν προκειμένου να αρχίσει να λειτουργεί η ΕΥΤ.

2.           Το πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής μεταφορών

Για την οικονομική μεγέθυνση και ευημερία απαιτείται αποτελεσματική εσωτερική αγορά στην οποία να είναι δυνατή η ομαλή, ταχεία και ασφαλής μετακίνηση εμπορευμάτων και προσώπων ανά την Ένωση. Απαιτούνται επίσης καλά αναπτυγμένες και συντηρημένες υποδομές που αποτελούν αντικείμενο αποτελεσματικής διαχείρισης.

Η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών προωθεί σταθερά τις αρχές «ο χρήστης πληρώνει» και «ο ρυπαίνων πληρώνει» για να διευκολύνει τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση των οδικών υποδομών. Τα διόδια, δηλαδή η χρέωση της χρήσης του οδικού δικτύου βάσει της διανυόμενης απόστασης, του τύπου του οχήματος (π.χ. σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές του επιδόσεις και τις προκαλούμενες φθορές) ή/και ακόμη και τον χρόνο (π.χ. στιγμή της ημέρας) αποτελούν δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο εφαρμογής των εν λόγω αρχών. Παρέχουν αμερόληπτο τρόπο πληρωμής της κινητικότητας και εκπέμπουν στους χρήστες του οδικού δικτύου τα σωστά μηνύματα όσον αφορά τις τιμές. Με άλλα λόγια συγκεντρώνουν το έσοδο που απαιτείται για τη συντήρηση και την ανάπτυξη της οδικής υποδομής, τη διαχείριση της ζήτησης μεταφοράς (π.χ. μείωση της κίνησης στις ώρες αιχμής ή επίδραση στην επιλογή του μεταφορικού μέσου) ή ενθαρρύνουν την προσφυγή σε καθαρότερα οχήματα.

Τα διόδια χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο. Είκοσι δύο κράτη μέλη εισπράττουν τέλη χρήσης του οδικού δικτύου από βαρέα φορτηγά οχήματα σε ορισμένα τμήματα του οδικού τους δικτύου και δώδεκα κράτη μέλη από ιδιωτικά ελαφρά οχήματα. Το τμήμα του οδικού δικτύου με διόδια στην ΕΕ αντιστοιχεί σε συνολικό μήκος περίπου 72.000 χιλιομέτρων, εκ των οποίων το 60% είναι εξοπλισμένο με συστήματα τηλεδιοδίων και το 40% καλύπτεται από συστήματα με αυτοκόλλητο σήμα (βινιέτα). Σήμερα, πάνω από 20 εκατομμύρια χρήστες του οδικού δικτύου, οδηγοί ή οδικοί μεταφορείς είναι συνδρομητές σε συστήματα τηλεδιοδίων.

Με την εξασφάλιση την πλήρους ευρωπαϊκής διαλειτουργικότητας των τεχνολογιών των τηλεδιοδίων θα δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακας και θα μειωθεί το κόστος του εξοπλισμού είσπραξης των διοδίων. Η ευρωπαϊκή υπηρεσία τηλεδιοδίων θα διευκολύνει την πληρωμή των τελών χρήσης του οδικού δικτύου για τους διασυνοριακούς χρήστες, συμπεριλαμβανομένων και των περιστασιακών χρηστών[3]. Οι χρήστες θα αποδεχτούν ευκολότερα να πληρώνουν για τη χρήση του οδικού δικτύου εάν οι τρόποι πληρωμής είναι διαλειτουργικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στη Λευκή Βίβλο του 2011 με τίτλο «Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών» η Επιτροπή περιέγραψε πιθανά μέτρα για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και της εναρμόνισης των τελών χρήσης του οδικού δικτύου. Τονίζεται ότι η ευρωπαϊκή υπηρεσία τηλεδιοδίων μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση στρατηγικών χρέωσης της χρήσης του οδικού δικτύου που συμβάλλουν στην εδραίωση βιώσιμου συστήματος μεταφορών και διευκολύνουν την αποδοχή της χρέωσης της χρήσης του οδικού δικτύου από τους χρήστες.

Παρομοίως, με την ευκαιρία της πρόσφατης τροποποίησης της οδηγίας για την «Ευρωβινιέτα» περί επιβολής τελών στα βαρέα φορτηγά οχήματα[4], το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ζήτησαν από την Επιτροπή να «ελέγχει την πρόοδο που σημειώνεται [στο πλαίσιο της οδηγίας] σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των προβλεπόμενων προθεσμιών μιας πραγματικής υπηρεσίας ευρωπαϊκών ηλεκτρονικών διοδίων» και να «προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών που θα μπορούσε να αποδειχτεί αναγκαία για την εξασφάλιση διαλειτουργικότητας μεταξύ των ηλεκτρονικών συστημάτων είσπραξης διοδίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Συγκεκριμένα, «όταν κράτος μέλος εισπράττει διόδια και τέλη χρήσης αποκλειστικά μέσω συστήματος που απαιτεί τη χρήση συσκευής εγκατεστημένης επί του οχήματος, εξασφαλίζει ότι οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να προμηθεύονται, βάσει εύλογων διοικητικών και οικονομικών ρυθμίσεων, κατάλληλες συσκευές οι οποίες τοποθετούνται επί του οχήματος και οι οποίες πληρούν τις απαιτήσεις της οδηγίας 2004/52/ΕΚ […][5]».

3.           Επιτευχθείσα προοδος

Η επιτευχθείσα πρόοδος όσον αφορά την εξέλιξη της εγκατάστασης της ΕΥΤ είναι απογοητευτική. Παρά την έκδοση της απόφασης 2009/750/ΕΚ με την οποία καθορίζονται οι αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές και απαιτήσεις, καθώς και οι συμβατικοί κανόνες σχετικά με την παροχή της ΕΥΤ, τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής[6] και την ωριμότητα των τεχνολογιών διοδίων, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τελεδιοδίων δεν έχει ακόμη γίνει πραγματικότητα στην καθημερινή ζωή των χρηστών του οδικού δικτύου. Λίγα κράτη μέλη και ενδιαφερόμενοι απέδειξαν την πλήρη δέσμευση που απαιτείται για την οριστικοποίηση του κανονιστικού και επιχειρησιακού πλαισίου της υπηρεσίας στο επίπεδό τους. Μέχρι το 2009, τα περισσότερα κράτη μέλη που εισήγαγαν εθνικά ή τοπικά συστήματα τηλεδιοδίων το έπραξαν χωρίς να προσδώσουν την δέουσα προσοχή στην μελλοντική ευρωπαϊκή διάσταση της εν λόγω υπηρεσίας προκειμένου να τηρήσουν το χρονοδιάγραμμα που καθορίζεται στην οδηγία. Αυτή η αποτυχία εφαρμογής της ΕΥΤ και μάλιστα εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος δεν οφείλεται σε τεχνικούς λόγους. Η επίτευξη πανευρωπαϊκής διαλειτουργικότητας των συστημάτων τηλεδιοδίων δεν είναι πιο περίπλοκη τεχνικά από την πανευρωπαϊκή περιαγωγή των κινητών τηλεφώνων ή την παγκόσμια διαλειτουργικότητα των πιστωτικών καρτών.

Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι έδωσαν ορισμένες πιθανές εξηγήσεις για τις προαναφερθείσες καθυστερήσεις αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν πλέον δικαιολογίες ή προβάλλουν προβλήματα για τα οποία υπάρχουν λύσεις:

– Ως πρόβλημα θεωρείται ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει πλαίσιο μόνο για την ΕΥΤ. Το επιχείρημα αυτό δεν ευσταθεί εντελώς διότι η νομοθεσία καθορίζει σαφές σύνολο αναγκαίων κανόνων και υποχρεώσεων. Σύμφωνα με την πολιτική της να διατηρεί τις αγορές υπηρεσιών ανοικτές στον ανταγωνισμό, όπου αυτό είναι δυνατόν, με την απόφαση της Επιτροπής η παροχή της υπηρεσίας επαφίεται σε αποφάσεις της αγοράς, ουσιαστικά στην εμφάνιση των παρόχων ΕΥΤ.

– Θεωρήθηκε επίσης ότι η ΕΥΤ δεν είναι συμφέρουσα από εμπορική σκοπιά. Ωστόσο, είναι νωρίς να εξαχθούν συμπεράσματα και είναι σίγουρο ότι ζήτηση υπάρχει:

· Σήμερα το 25% των οδικών μεταφορών εμπορευμάτων είναι διασυνοριακό και το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέλθει σε 30% μέχρι το 2030. Το συμφέρον της ΕΥΤ για τους παρόχους υπηρεσιών θα καταστεί συνεπώς όλο και πιο έντονο. Επιπλέον, επαγγελματικές ενώσεις μεταφορέων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν επανειλημμένα εκφράσει την έντονη επιθυμία τους για ένα πανευρωπαϊκό διαλειτουργικό σύστημα τηλεδιοδίων, που συνιστά σαφή πρόσκληση για την δημιουργία μιας ΕΥΤ.

· Δέκα περίπου οργανώσεις έχουν σαφώς εκφράσει την πρόθεσή τους να επιδιώξουν την καταχώρισή τους ως πάροχοι ΕΥΤ και πρόσφατα συνέστησαν ευρωπαϊκή επαγγελματική ένωση[7] (AETIS). Παρόλο που μέχρι σήμερα δεν έχει καταχωρισθεί επίσημα κανένας πάροχος ΕΥΤ, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν ληφθεί, τουλάχιστον ένας πιθανός μελλοντικός πάροχος ΕΥΤ έχει προσεγγίσει τις εθνικές του αρχές επιθυμώντας να καταχωρισθεί αλλά η αίτησή του απορρίφθηκε επειδή δεν ήταν έτοιμο το νομικό και διοικητικό πλαίσιο.

· Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη ή εξάπλωση των καθεστώτων χρέωσης της χρήσης του οδικού δικτύου στην ΕΕ θα δημιουργήσει νέες εμπορικές ευκαιρίες για τους παρόχους ΕΥΤ. Τέσσερα κράτη μέλη[8] έχουν προγραμματίσει την υλοποίηση νέων πανεθνικών συστημάτων διοδίων μέσα στην επόμενη τριετία και η επέκταση των υφιστάμενων διευθετήσεων διοδίων βρίσκεται σε εξέλιξη σε αρκετά κράτη μέλη. Από την άποψη αυτή, η Λευκή Βίβλος για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών καθορίζει σειρά δράσεων με τις οποίες θα προωθηθεί περαιτέρω η εγκατάσταση διοδίων για τη χρήση του οδικού δικτύου[9].

– Η καθιέρωση της ΕΥΤ μπορεί επίσης να εμποδιστεί από τους μεγάλους χρόνους ζωής των υφιστάμενων εθνικών συστημάτων, για τα οποία η προσαρμογή στην ΕΥΤ πριν την απαξίωσή τους συνεπάγεται επιπλέον κόστος. Εντούτοις, το εν λόγω επιχείρημα δεν φαίνεται να ισχύει πλέον. Τα περισσότερα συστήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και η τεχνολογική τους απαξίωση πλησιάζει. Επιπλέον, όταν θέσπιζε την οδηγία 2004/52/ΕΚ ο νομοθέτης υιοθέτησε την σαφή άποψη ότι οι απαιτούμενες επενδύσεις για την μετάβαση σε πλήρως διαλειτουργικά συστήματα πρέπει να γίνουν, ακόμη και αν αφεθεί κάποιος βαθμός ευελιξίας όσον αφορά την κατανομή των αναγκαίων δαπανών μεταξύ των ενδιαφερόμενων για την χρηματοδότηση των απαιτούμενων επενδύσεων. Για παράδειγμα, το κόστος ή μέρος του επενδυτικού κόστους μπορεί να καλυφθεί με την εισαγωγή νέων τιμολογίων διοδίων. Στις επενδύσεις αυτές μπορούν να συμμετάσχουν δηλαδή όλοι οι χρήστες του οδικού δικτύου και όχι μόνο οι χρήστες της ΕΥΤ, δεδομένου ότι συνδεόμενο με την ΕΥΤ το κόστος μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιτρεπτό χρεωνόμενο κόστος υποδομών βάσει της οδηγίας 1999/62/ΕΚ (οδηγία για την Ευρωβινιέτα).

Παρά τις καθυστερήσεις έχουν σημειωθεί ορισμένες εξελίξεις:

– Τα κράτη μέλη έχουν δημιουργήσει το εθνικό ηλεκτρονικό τους μητρώο στο οποίο περιλαμβάνονται οι οδικές υποδομές τους με διόδια που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2004/52/ΕΚ στην επικράτειά τους. Οι φορείς χρέωσης διοδίων έχουν δημοσιεύσει τις οικείες δηλώσεις περιοχής ΕΥΤ, στις οποίες καθορίζονται οι γενικοί όροι για την παροχή ΕΥΤ στις υποδομές τους και αποτελούν τη βάση για τις συμβατικές σχέσεις μεταξύ φορέων χρέωσης διοδίων και παρόχων ΕΥΤ.

– Αρκετές εθνικές αρχές, αρμόδιες για την είσπραξη τηλεδιοδίων, έχουν δημιουργήσει άτυπη ομάδα, την αποκαλούμενη ομάδα της Στοκχόλμης[10] στο πλαίσιο της οποίας συνεργάζονται δραστήρια με στόχο την εγκατάσταση της ΕΥΤ και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Η εν λόγω ομάδα συνεργάζεται επίσης με την AETIS7.

– Οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης έχουν προχωρήσει αποφασιστικά στους τομείς της τυποποίησης των τηλεδιοδίων και της ΕΥΤ, καθώς και στα δορυφορικά συστήματα διοδίων. Έχουν εκδοθεί διαδικασίες δοκιμών για εποχούμενο και σταθερό εξοπλισμό[11] και ένα σημαντικό πρότυπο[12] σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ παρόχων υπηρεσιών και φορέων χρέωσης διοδίων σε δορυφορικά συστήματα τηλεδιοδίων, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής.

– Η Επιτροπή δημοσίευσε το 2010 τον «Οδηγό για την εφαρμογή της οδηγίας 2004/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της απόφασης 2009/750/ΕΚ της Επιτροπής»[13], καθώς και εγχειρίδιο αναφοράς για τους επαγγελματίες ενδιαφερόμενους που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τηλεδιοδίων.

– Η Επιτροπή, μετά από διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους ενδιαφερόμενους καταρτίζει προς το παρόν σημείωμα καθοδήγησης σχετικά με την ερμηνεία των εννοιών που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας 2009/750/ΕΚ. Το εν λόγω σημείωμα, το οποίο θα εκδοθεί σύντομα, παρέχει καθοδήγηση για τον τρόπο με τον οποίο τα όργανα συμβιβασμού θα εξασφαλίζουν ότι οι συμβατικοί όροι για την πρόσβαση στο δίκτυο των φορέων χρέωσης διοδίων παραμένουν δίκαιοι, εύλογοι και χωρίς διακρίσεις. Αποσαφηνίζει επίσης πιθανά μοντέλα κατανομής των τελών και των αποδοχών μεταξύ των επαγγελματιών ενδιαφερόμενων. Τέλος καλύπτει ζητήματα της υλοποίησης της ΕΥΤ, όπως το κόστος εκτίμησης της διαλειτουργικότητας και την διεξαγωγή δοκιμών για την «καταλληλότητα προς χρήση».

– Σύμφωνα με το άρθρο 18 της απόφασης 2009/750/ΕΚ δημιουργήθηκε ομάδα συντονισμού των φορέων που δικαιούνται να πιστοποιούν την «συμμόρφωση προς τις προδιαγραφές» ή την «καταλληλότητα προς χρήση» του εξοπλισμού της ΕΥΤ. Η εν λόγω ομάδα θα καταρτίσει έγγραφα καθοδήγησης που θα υποβληθούν προς έγκριση στην επιτροπή διοδίων με τα οποία θα θεσπίζονται κοινές διαδικασίες για την διεξαγωγή δοκιμών για την «καταλληλότητα προς χρήση». Δεκατέσσερις φορείς πιστοποίησης από έξη κράτη μέλη ενδιαφέρονται να κοινοποιηθούν επισήμως στην Επιτροπή.

– Οι επαγγελματίες ενδιαφερόμενοι αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που τους αναλογούν[14]. Συμφωνούν γενικά ότι έχει δοθεί ώθηση στην εγκατάσταση της ΕΥΤ και ότι έχουν ήδη υλοποιηθεί πολλά στοιχεία ζωτικής σημασίας για την ΕΥΤ. Οι κατασκευαστές έρχονται όλο και περισσότερο σε επαφή με την Επιτροπή για να λάβουν πρόσθετες πληροφορίες ή διασαφηνίσεις. Έχουν αρχίσει οι συμβατικές διαπραγματεύσεις μεταξύ δυνητικών παρόχων ΕΥΤ και φορέων χρέωσης διοδίων.

– Για να αποκτηθεί εμπειρία στους τομείς της τεχνικής αλλά και της συμβατικής διαλειτουργικότητας, ορισμένοι φορείς χρέωσης διοδίων έχουν συστήσει κοινοπραξίες που προσφέρουν στους πελάτες εποχούμενες συσκευές που μπορούν να χρησιμοποιούνται σε όλα τα δίκτυα και υπ' ευθύνη τους (η «EasyGo+», μια υπηρεσία συμβατικής διαλειτουργικότητας βρίσκεται στο στάδιο της υλοποίησης, η οποία συνδυάζει τις διάφορες τεχνολογίες αποκλειστικής επικοινωνίας μικρής εμβέλειας ή DSRC που χρησιμοποιούνται στην Δανία, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και την Αυστρία, και η «TOLL2GO», μια υπηρεσία συμβατικής διαλειτουργικότητας που λειτουργεί ήδη και εξασφαλίζει διαλειτουργικότητα αποκλειστικής επικοινωνίας μικρής εμβέλειας DSRC/δορυφορική μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας). Άλλοι φορείς χρέωσης διοδίων προχώρησαν περισσότερο: επιτεύχθηκε συμφωνία για τεχνική και συμβατική διαλειτουργικότητα μεταξύ των TIS-PL και VIA-T που επιτρέπει στους περιφερειακούς παρόχους υπηρεσιών να προσφέρουν υπηρεσίες τηλεδιοδίων οι οποίες καλύπτουν περιοχές διοδίων στην Ισπανία και τη Γαλλία.

Ωστόσο, παραμένουν αρκετά προβλήματα:

– Τροχοπέδη στην υλοποίηση της ΕΥΤ εξακολουθεί αποτελεί η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των διάφορων ομάδων ενδιαφερόμενων, οι περισσότερες από τις οποίες δεν έχουν σχεδόν καθόλου δεσμευτεί για την επίλυση προβλημάτων κοινού ενδιαφέροντος. Οι προσπάθειες των κρατών μελών περιορίστηκαν μέχρι σήμερα στο επίπεδο της χωριστής εθνικής διαλειτουργικότητας, η οποία εφαρμόζεται τώρα στα συστήματα τηλεδιοδίων των περισσότερων χωρών. Απαιτείται σταδιακή αλλαγή προς την κατεύθυνση της πανευρωπαϊκής διαλειτουργικότητας για την έγκαιρη προσφορά ΕΥΤ υπό δίκαιους, εύλογους και χωρίς διακρίσεις όρους πρόσβασης.

– Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει το εθνικό πλαίσιο, ώστε οι δυνητικοί πάροχοι ΕΥΤ να γνωρίζουν πώς να καταχωρισθούν στην πράξη και πού να υποβάλλουν παράπονα σε περίπτωση παρελκυστικής συμπεριφοράς των φορέων χρέωσης διοδίων. Μέχρι σήμερα, μόνο δύο κράτη μέλη με συστήματα τηλεδιοδίων έχουν ιδρύσει όργανο συμβιβασμού στο οποίο είναι δυνατόν να υποβάλλονται τέτοια παράπονα[15]. Σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη οι συζητήσεις συνεχίζονται με στόχο την ολοκλήρωση του αντίστοιχου νομικού και κανονιστικού πλαισίου πριν από τον Οκτώβριο του 2012.

– Ορισμένοι φορείς χρέωσης διοδίων προτείνουν συμβατική ρήτρα με την οποία λήγει αυτόματα η σύμβαση εάν ο πάροχος ΕΥΤ δεν έχει επιτύχει πλήρη ευρωπαϊκή κάλυψη εντός 24μήνου[16]. Η εν λόγω ρήτρα δημιουργεί σημαντικό επιχειρηματικό κίνδυνο και αποθαρρύνει τους δυνητικούς παρόχους ΕΥΤ. Η πρόθεση του νομοθέτη ήταν διαφορετική, ήτοι να εμποδιστεί κάποιος πάροχος ΕΥΤ να επικεντρωθεί μόνο στις πλέον κερδοφόρες αγορές και να καθυστερήσει αδικαιολόγητα να καλύψει τις υπόλοιπες. Η απώλεια της ιδιότητας του παρόχου ΕΥΤ εξαρτάται από τις δημόσιες αρχές και πρέπει να αποφασίζεται μόνο εάν δεν υπάρχει πραγματική πρόθεση από την πλευρά του οικείου οργανισμού να επιτύχει πλήρη ευρωπαϊκή κάλυψη.

– Το συνολικό κόστος για την εκτίμηση της διαλειτουργικότητας και την διεξαγωγή δοκιμών «καταλληλότητας προς χρήση» που απαιτούν ορισμένοι φορείς χρέωσης διοδίων από παρόχους ΕΥΤ ενδέχεται να αποτελεί εμπόδιο στην είσοδο της επιχείρησης. Αλλά όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι επαγγελματίες ενδιαφερόμενοι πρέπει να αξιοποιήσουν τις επιλογές που προσφέρει η νομοθεσία περί Ευρωβινιέτας για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις των πιθανών οικονομικών κινδύνων των φορέων χρέωσης διοδίων και των παρόχων ΕΥΤ.

– Ορισμένες ισχύουσες συμβάσεις παραχώρησης χρειάζεται ενδεχομένως να τροποποιηθούν. Για παράδειγμα οι φορείς χρέωσης διοδίων ενδέχεται να πρέπει να προσαρμόσουν το ύψος των διοδίων για να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν τις αναγκαίες επενδύσεις που απαιτούνται για την προσαρμογή των υποδομών τους. Στην περίπτωση των διοδίων, οι συμβάσεις παραχώρησης για την είσπραξη διοδίων συνάπτονται μεταξύ φορέα χρέωσης διοδίων και κράτους μέλους ή υπηρεσίας που λειτουργεί υπό τον άμεσο έλεγχο κρατικών αρχών. Συνεπώς, η ευθύνη για την υλοποίηση της ΕΥΤ στην επικράτεια τους ανήκει πρωταρχικά στο οικείο κράτος μέλος, το οποίο δύναται να τροποποιήσει τις υφιστάμενες συμβάσεις παραχώρησης εάν απαιτείται.

4.           Επόμενα βήματα

Προκειμένου να διευκολυνθεί η έγκαιρη καθιέρωση της ΕΥΤ από τα κράτη μέλη και τον κλάδο και να προωθηθεί η αναγκαία συνεργασία όπως ζητούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, απαιτούνται οι ακόλουθες δράσεις:

(1) Επιτάχυνση της ομοιόμορφης υλοποίησης της απόφασης

– Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα εντείνουν τις προσπάθειές τους στο πλαίσιο της επιτροπής διοδίων που ιδρύθηκε βάσει της οδηγίας 2004/52/ΕΚ. Τα κράτη μέλη πρέπει να εκπληρώσουν επειγόντως τις υποχρεώσεις τους βάσει της απόφασης 2009/750/ΕΚ, ιδίως σχετικά με τον καθορισμό του εθνικού οργάνου συμβιβασμού (άρθρο 10). Η Επιτροπή θα κινεί διαδικασίες επί παραβάσει όταν το κρίνει σκόπιμο.

– Η Επιτροπή θα παρακολουθεί την υλοποίηση της ΕΥΤ από τα κράτη μέλη και βάσει του σημειώματος καθοδήγησης σχετικά με την ερμηνεία των εννοιών που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας 2009/750/ΕΚ. Τα κράτη μέλη και τα εθνικά όργανα συμβιβασμού πρέπει να χρησιμοποιούν το σημείωμα στο πλαίσιο των επαφών τους με τους φορείς χρέωσης διοδίων και τους δυνητικούς παρόχους ΕΥΤ. Οι τελευταίοι πρέπει να το χρησιμοποιήσουν επίσης στις συμβατικές τους διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ευρωπαϊκό δίκτυο εθνικών οργάνων συμβιβασμού που θα μπορούσε να συμβάλλει στην εξασφάλιση πανευρωπαϊκών συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού για τους επαγγελματίες ενδιαφερόμενους στον τομέα της ΕΥΤ.

– Τα κράτη μέλη μεριμνούν για την απαγόρευση των συμβατικών ρητρών περί αυτόματης λήξης της σύμβασης εάν κάποιος πάροχος ΕΥΤ δεν επιτύχει πλήρη ευρωπαϊκή κάλυψη εντός 24 μηνών. Οι εν λόγω ρήτρες αντιβαίνουν την σκοπούμενη επωφελή επίπτωση της απόφασης 2009/750/ΕΚ. Εάν συνεχιστεί η εν λόγω πρακτική η Επιτροπή θα κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει.

– Η Επιτροπή θα αναλάβει πρωτοβουλία χρησιμοποιώντας τη δομή που έχει θεσπιστεί από την ισχύουσα νομοθεσία περί ΕΥΤ για να καταρτίσει ομοιόμορφο σύνολο πρωτοκόλλων όσον αφορά τις δοκιμές για την «καταλληλότητα προς χρήση», συμπεριλαμβανομένων και των πτυχών που αφορούν την ασφάλεια από έκνομες ενέργειες, προκειμένου να περιοριστούν οι ασυμφωνίες των εν λόγω πρωτοκόλλων μεταξύ των φορέων χρέωσης διοδίων, ώστε στη συνέχεια να μειωθεί το κόστος που αναλαμβάνουν οι πάροχοι ΕΥΤ.

– Η Επιτροπή θα δημιουργήσει με τους ενδιαφερόμενους μια πλατφόρμα κοινής χρήσης λεπτομερών πληροφοριών που θα παρέχει επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με την ΕΥΤ μέσω ενιαίου σημείου πρόσβασης στο διαδίκτυο. Η πλατφόρμα αυτή θα συμβάλει επίσης στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και στην διάδοση επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με την ΕΥΤ στους επαγγελματίες ενδιαφερόμενους.

(2) Μια σταδιακή προσέγγιση

Ως ένα πρώτο βήμα προς την πλήρη ευρωπαϊκή διαλειτουργικότητα, τα κράτη μέλη με σημαντικό όγκο κυκλοφορίας στο διευρωπαϊκό δίκτυο πρέπει να ενθαρρύνουν την διασυνοριακή διαλειτουργικότητα των οικείων συστημάτων τηλεδιοδίων. Αυτά τα έργα αρχικής εγκατάστασης, σε περιφερειακή βάση, θα προωθηθούν κατά τρόπο που να είναι δυνατόν να επεκταθούν ώστε να καλυφθούν όλες οι υποδομές τηλεδιοδίων στην ΕΕ το ταχύτερο δυνατόν σε μεταγενέστερο στάδιο και να αποτελέσουν συγκεκριμένες εμπειρίες για την επίλυση πρακτικών ζητημάτων της ΕΥΤ.

Προσοχή πρέπει να δοθεί στη συμμετοχή επαρκούς συνόλου φορέων χρέωσης διοδίων και κρατών μελών για να εξασφαλιστεί ότι τα εν λόγω έργα είναι δυνατόν να επεκταθούν σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Οι γνώσεις που αποκτώνται από την υλοποίηση αυτών των περιφερειακών έργων που συνάδουν πλήρως με την αρχή ενιαία σύμβαση/ενιαία εποχούμενη μονάδα πρέπει να κοινοποιηθούν αποτελεσματικά σε όλους τους ενδιαφερόμενους.

Η Επιτροπή επιθυμεί να παράσχει τεχνική βοήθεια σε τέτοιες περιφερειακές πρωτοβουλίες και είναι έτοιμη να εξετάσει το ενδεχόμενο παροχής οικονομικής στήριξης σε περιφερειακά έργα μεγάλης κλίμακας στο πλαίσιο του προγράμματος Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών. Τα συστήματα τηλεδιοδίων αποτελούν αναπόσπαστη συνιστώσα του διευρωπαϊκού δικτύου (άρθρο 9 παράγραφος 3 της απόφασης αριθ. 661/2010/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010, περί των προσανατολισμών της Ένωσης για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών[17]) και κατά συνέπεια είναι επιλέξιμα για ενωσιακή οικονομική στήριξη. Η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο να εντάξει στο επόμενο πρόγραμμα εργασιών των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών ένα τμήμα της ΕΥΤ και παρόμοια περιφερειακά έργα. Ανάλογα με την έγκριση του προγράμματος εργασιών θα μπορούσε να δημοσιευτεί πρόσκληση υποβολής προτάσεων πριν από το τέλος του έτους.

(3) Στενή παρακολούθηση των εξελίξεων και ανάληψη νέων πρωτοβουλιών αν χρειαστεί

Τα κράτη μέλη όταν ξεκινούν νέα έργα ή όταν ανανεώνουν τις συμβάσεις παραχώρησης πρέπει να ελέγχουν συστηματικά και να εξασφαλίζουν συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ΕΥΤ. Κατά την έγκριση των γνωμοδοτήσεών της για τις νέες διευθετήσεις διοδίων που κοινοποιούνται στο πλαίσιο του άρθρου 7η της οδηγίας 1999/62/ΕΚ (Ευρωβινιέτα), η Επιτροπή θα διατυπώνει αρνητική γνώμη εάν δεν περιλαμβάνουν σύστημα πλήρως συμβατό με την ΕΥΤ.

Εάν οι διαφορές μεταξύ φορέων χρέωσης διοδίων και παρόχων ΕΥΤ δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν από το όργανο συμβιβασμού, η Επιτροπή θα εξετάζει τα σημεία διαφοράς και εάν οι διευθετήσεις μεταξύ φορέων χρέωσης διοδίων και τους υφιστάμενους τοπικού/εθνικούς τους παρόχους υπηρεσιών εισάγουν διακρίσεις σε σχέση με εκείνες που προτείνονται από παρόχους ΕΥΤ.

Τέλος, μπορεί να σημειωθεί ότι η Λευκή Βίβλος για τις μεταφορές ανέφερε ότι εάν, παρά όλες αυτές τις προσπάθειες από την αξιολόγησή της προκύψει ότι δεν έχει επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος μέχρι τα μέσα του 2013, και δεν διατίθεται διαλειτουργική υπηρεσία τηλεδιοδίων σε σημαντική κλίμακα, η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να παρουσιάσει νέα πρωτοβουλία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

Η Επιτροπή επανεπιβεβαιώνει την δέσμευσή της να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να διευκολύνει τη δημιουργία πλήρους τεχνικής και λειτουργικής διαλειτουργικότητας των ευρωπαϊκών συστημάτων τηλεδιοδίων. Σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους θα διπλασιάσει τις προσπάθειες για να διατεθεί σε όλους τους ενδιαφερόμενους χρήστες του οδικού δικτύου αυθεντική πανευρωπαϊκή υπηρεσία τηλεδιοδίων[18].

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία βρίσκεται σήμερα στην παγκόσμια πρωτοπορία στον τομέα του εξοπλισμού χρέωσης και είσπραξης διοδίων. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες συνάπτουν επιτυχώς συμβάσεις για διόδια ανά την υφήλιο[19]. Η ΕΥΤ μπορεί να διευκολύνει την εισαγωγή και την εγκατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα νέων προϊόντων όπως διαλειτουργικών εποχούμενων μονάδων, οι οποίες να συνδυάζουν ηλεκτρονικό ταχογράφο και σύστημα καταβολής διοδίων με άλλες εφαρμογές ευφυών συστημάτων μεταφορών. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στην εμφάνιση εντελώς νέων υπηρεσιών και εφαρμογών, επίσης σε μια δυνητικά παγκόσμια αγορά, που θα συμβάλλουν στη δημιουργία μεγέθυνσης και θέσεων εργασίας στην ευρωπαϊκή οικονομία.

[1]               ΕΕ L 166 της 30.4.2004, σ. 124.

[2]               ΕΕ L 268 της 13.10.2009, σ. 11.

[3]               Σήμερα, στα καθεστώτα χρέωσης της χρήσης του οδικού δικτύου γίνεται αναγκαστικά χρήση δαπανηρών και επαχθών λύσεων για την αντιμετώπιση των περιστασιακών χρηστών που συνήθως δεν τυγχάνουν ισότιμης μεταχείρισης σε σχέση με τους τακτικούς χρήστες.

[4]               Οδηγία 1999/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, περί επιβολής τελών στα βαρέα φορτηγά οχήματα που χρησιμοποιούν ορισμένα έργα υποδομής, ΕΕ L 187 της 20.7.1999, σ. 42-50.

[5]               Αιτιολογική σκέψη 31 και άρθρο 7 ζ που εισήχθη με την οδηγία 2011/76/ΕΕ.

[6]               Για παράδειγμα εκτεταμένες μελέτες από ομάδες εμπειρογνωμόνων και από τα έργα CESARE.

[7]               AETIS: Association of Electronic Toll and Interoperable Services (Ένωση τηλεδιοδίων και διαλειτουργικών υπηρεσιών) που ιδρύθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2011.

[8]               FR, BE, HU και DK.

[9]               Στόχος 10: Επιδίωξη πλήρους εφαρμογής των αρχών «ο χρήστης πληρώνει» και «ο ρυπαίνων πληρώνει» … για να δημιουργηθούν έσοδα και να διασφαλίζεται η χρηματοδότηση μελλοντικών επενδύσεων στις μεταφορές.

                Σελίδα 15: Το εξωτερικό κόστος (θόρυβος, ρύπανση …) μπορεί να εσωτερικευθεί με διόδια: 1) Πρόταση για τροποποίηση της Ευρωβινιέτας, 2) Στο πλαίσιο ανάληψης περαιτέρω δράσης θα εξεταστεί η σταδιακή καθιέρωση υποχρεωτικού εναρμονισμένου συστήματος εσωτερίκευσης για τα επαγγελματικά οχήματα σε ολόκληρο το υπεραστικό δίκτυο …

                Δράση 32: Ενωσιακό πλαίσιο για τη χρέωση της χρήσης των αστικών οδικών υποδομών.

                Δράση 39: Έξυπνη χρέωση και φορολογία / Αξιολόγηση των υφιστάμενων καθεστώτων οδικής χρέωσης αυτοκινήτων … / Προώθηση της εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους …

[10]             Μέλη της ομάδας της Στοκχόλμης είναι υπουργεία ή εθνικές αρχές από τις εξής χώρες AT, DE, DK, FI, FR, HU, IE, NL, PL, SE, SI, UK καθώς και από τις CH, NO.

[11]             Πρότυπα CEN EN 15509, EN 15876, CEN/ISO EN 14906, TS 14907 και TS 25110.

[12]             Πρότυπο CEN/ISO EN 12855.

[13]             http://ec.europa.eu/transport/publications/doc/2011-eets-european-electronic-toll-service_en.pdf

[14]             Το 2011 ζητήθηκε η γνώμη των επαγγελματιών ενδιαφερόμενων με έρευνα μέσω ερωτηματολογίου και με ένα συνέδριο.

[15]             Κύρια αποστολή του οργάνου συμβιβασμού είναι να επαληθεύει, κατόπιν αιτήματος, ότι παρέχονται δίκαιοι και χωρίς διακρίσεις συμβατικοί όροι σε όλους τους παρόχους ΕΥΤ σε όλες της περιοχές διοδίων ΕΥΤ στην επικράτεια του κράτους μέλους, δηλ. ότι οι συμβατικοί όροι που επιβάλλουν οι φορείς χρέωσης διοδίων στους διάφορους παρόχους ΕΥΤ δεν εισάγουν διακρίσεις και αντιστοιχούν δίκαια στις δαπάνες και τους κινδύνους που αναλαμβάνουν τα συμβαλλόμενα μέρη.

[16]             Το άρθρο 4 παράγραφος 1 της απόφασης 2009/750/ΕΚ σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των παρόχων ΕΥΤ προβλέπει ότι οι πάροχοι ΕΥΤ καλύπτουν όλες τις περιοχές ΕΥΤ στην Κοινότητα σε διάστημα 24 μηνών μετά την καταχώρισή τους.

[17]             ΕΕ L 204 της 5.8.2010, σ. 1.

[18]             Η νομοθεσία περί ΕΥΤ διασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των χρηστών του οδικού δικτύου, ιδίως την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

[19]             Π.χ. πρόσφατα στην Αυστραλία, την Λευκορωσία, τον Καναδά, το Ισραήλ.