Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας»

COM(2011) 747 final — 2011/0361 (COD)

2012/C 181/13

Εισηγητής: ο κ. PÁLENÍK

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 και στις 30 Νοεμβρίου 2011 αντίστοιχα, και σύμφωνα με τα άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας

COM(2011) 747 final — 2011/269 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 118 ψήφους υπέρ, 32 κατά και 15αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η γνωμοδότηση καταρτίστηκε σε συνάρτηση με την υιοθέτηση της πρότασης της Επιτροπής με την οποία επιδιώκεται η εξάλειψη σημαντικών ελλείψεων όσον αφορά τη διαφάνεια, την ανεξαρτησία, τη σύγκρουση συμφερόντων καθώς και την ποιότητα των μεθόδων για την διατύπωση αξιολογήσεων και των διαδικασιών αξιολογήσεων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η πρόταση κανονισμού αποσκοπεί στην εξάλειψη των προβλημάτων αυτών αλλά πιστεύει ότι η ανταπόκριση της Επιτροπής στην κατάσταση είναι καθυστερημένη και όχι αρκετά τολμηρή.

1.2   Οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας (ΟΑΠΙ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, επειδή πολλοί από τους συμμετέχοντες στην αγορά βασίζονται στις αξιολογήσεις τους. Συνεπώς, η επιρροή τους είναι σημαντική στις αποφάσεις για την υλοποίηση τεκμηριωμένων επενδυτικών και χρηματοπιστωτικών αποφάσεων. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται οι αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας σύμφωνα με τις αρχές της ακεραιότητας, της διαφάνειας, της υπευθυνότητας και της χρηστής διακυβέρνησης, στις οποίες ο ισχύων κανονισμός για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας συμβάλλει ήδη σημαντικά.

1.3   Κατά την ΕΟΚΕ, οι αγορές δεν είναι από μόνες τους ικανές να αυτορυθμιστούν· συνεπώς, είναι ουσιαστικό να εισαχθούν όσον το δυνατόν αυστηρότεροι κανόνες, σε συνδυασμό με ανάλογη εφαρμογή και έλεγχο. Ωστόσο, η πρόταση δεν παρέχει καμία σαφή ένδειξη για τον τρόπο εφαρμογής του κανονισμού. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες ως προς το ότι μόνο μέσω μιας αυστηρότερης ρύθμισης μπορούν να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντιθέτως κάτι τέτοιο θα συμβάλει ακόμα περισσότερο στην μείωση της ευθύνης των διαφόρων εποπτικών οργάνων, τα οποία αντιθέτως θα έπρεπε να συμμετέχουν περισσότερο στην αξιολόγηση των κρίσεων που εκδίδουν οι οργανισμοί αξιολόγησης.

1.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή διάσταση, όπως ορίζεται στην πρόταση κανονισμού, θα πρέπει να στηριχτεί όσο το δυνατόν περισσότερο από τις διαπραγματεύσεις σε επίπεδο G20 με στόχο την εφαρμογή στις χώρες αυτές παρόμοιων κανόνων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συνεκτικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.

1.5   Προκειμένου να διασφαλιστεί ένα ευρύτερο φάσμα πιστοληπτικών αξιολογήσεων, η πρόταση καθιερώνει την υποχρεωτική εναλλαγή των οργανισμών που τις παρέχουν. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον με αυτόν τον κανόνα θα επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

1.6   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ένα από τα βασικά προβλήματα είναι η αξιοπιστία των αξιολογήσεων που παρέχουν οι οργανισμοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων εδρεύουν στις ΗΠΑ, οι οποίοι εκτίθενται σε πολυάριθμες συγκρούσεις συμφερόντων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να ιδρύσει έναν ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης ικανό να αξιολογεί το δημόσιο χρέος λαμβάνοντας υπόψη το κοινό συμφέρον. Οι ΟΑΠΙ έχουν ιστορικό αποτυχιών όσον αφορά την πρόβλεψη εξελίξεων και τούτο έχει πλήξει την αξιοπιστία τους. Παρά τις σαφείς ενδείξεις από την αγορά και τις οικονομικές τάσεις, δεν είχαν την ικανότητα ή τη βούληση να εντοπίσουν εγκαίρως επενδυτικούς κινδύνους και απέτυχαν, κατ' επανάληψη, στην εκτέλεση των βασικών καθηκόντων τους.

1.7   Ακριβώς επειδή δεν κατάφεραν να προβλέψουν σωστά μελλοντικές εξελίξεις και, κυρίως, διότι οι αξιολογήσεις αποτελούν έως ένα βαθμό αυτοεκπληρούμενη προφητεία, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην περιορισμένη διαφάνεια όσον αφορά τις μεθόδους αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι ΟΑΠΙ.

1.8   Η ΕΟΚΕ έχει σοβαρές αμφιβολίες για την ανεξαρτησία των αξιολογήσεων που διατυπώνονται, ή μάλλον είναι πεπεισμένη ότι εξαρτώνται εν μέρει από ένα σύστημα συμφερόντων, κυρίως λόγω του μηχανισμού «ο εκδότης πληρώνει». Είναι σαφές ότι ο εκδότης έχει κάθε συμφέρον να διασφαλίσει την υψηλότερη δυνατή αξιολόγηση και αυτό δημιουργεί αμφιβολίες κατά πόσο είναι ανεξάρτητη η διατύπωση της κάθε βαθμολογίας. Πράγματι πίσω από την αξιολόγηση κρύβεται συχνά ένας κερδοσκοπικός ελιγμός, που υπαγορεύεται τουλάχιστον από το αποτέλεσμα που προκάλεσε η αναγγελία της αξιολόγησης.

1.9   Είναι καίριο όλα τα ζητήματα που εξετάζονται στην πρόταση να εφαρμοστούν στην πράξη και να υλοποιηθούν. Πρέπει να διασφαλιστεί η τήρησή τους σε επίπεδο τόσο ΕΕ όσο και εθνικό. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να δοθούν στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) τα απαραίτητα μέσα για να εξασφαλίζει αυτή τη συμμόρφωση.

1.10   Υπό αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την τροποποίηση των διατάξεων σχετικά με την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης και απευθύνει έκκληση στην Επιτροπή να προστατεύει και στην πράξη καλύτερα τους καταναλωτές χρηματοπιστωτικών προϊόντων, με τη δημιουργία αποτελεσματικών μέσων προσφυγής που να επιτρέπουν στους καταναλωτές την άσκηση των δικαιωμάτων τους και την αξίωση αποζημιώσεων, ανεξάρτητα από τις κυρώσεις που επιβάλλει το εποπτικό όργανο στους οργανισμούς αξιολόγησης.

1.11   Οι συγκρούσεις συμφερόντων παραμένουν βασικό πρόβλημα και η πρόταση περιέχει σειρά μέτρων για την αντιμετώπισή του. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει και πάλι ότι όλα αυτά δεν επαρκούν για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος στόχος. Και τούτο διότι το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει», ειδικά όταν πρόκειται για την έκδοση αιτούμενων αξιολογήσεων και αξιολογήσεων για κράτη. Οι αρνητικές αξιολογήσεις και προοπτικές του δημοσίου χρέους ωφελούν τους αγοραστές των εκδοθέντων ομολόγων, μέσω των υψηλότερων επιτοκίων και ασφάλιστρων κινδύνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοί οι αγοραστές μπορεί να είναι οι ίδιοι φορείς με τους εκδότες που πληρώνουν τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας για να αξιολογήσουν τα χρηματοδοτικά τους μέσα, πράγμα που θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει συγκρούσεις συμφερόντων.

1.12   Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την επίλυση πολλών ζητημάτων (διαφάνεια, συγκρούσεις συμφερόντων, ανεξαρτησία και ανταγωνισμός) και για την ενίσχυση της επιτήρησης της λειτουργίας των ΟΑΠΙ (καίριοι παράγοντες των χρηματοπιστωτικών αγορών) αλλά και για το ό,τι ο κανονισμός του 2011 ασχολείται και με άλλα σημαντικά ζητήματα όπως η θέσπιση ευρωπαϊκού πλαισίου επιτήρησης των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας (1).

1.13   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι το θέμα των οργανισμών αξιολόγησης δεν είναι μόνο νομικό αλλά κυρίως πολιτικό. Ο καλύτερος τρόπος συνεπώς για να προστατευθεί το δημόσιο χρέος από τις, συχνά ολέθριες, αξιολογήσεις των οργανισμών, πέραν της θέσπισης καλύτερων και περιορισμένων κανόνων, είναι

2.   Αιτιολόγηση

2.1   Η τρέχουσα, επιδεινούμενη πιστωτική κρίση συνδέεται με την προγενέστερη τραπεζική κρίση που προκλήθηκε από σοβαρές ελλείψεις στη ρύθμιση και την εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, στην οποία η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αντέδρασε γρήγορα και κατάλληλα με την υιοθέτηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009. Αυτή η νέα κρίση τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα ορισμένων δράσεων στον τομέα της ρύθμισης και της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας θεσπίζει αυστηρούς κανόνες δεοντολογίας για τους οργανισμούς αυτούς, με πρωταρχικό στόχο τον μετριασμό των πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων και τη διασφάλιση υψηλής ποιότητας και διαφάνειας των αξιολογήσεων και μεθόδων αξιολόγησης.

2.2   Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας δεν είναι σε θέση να προβλέπουν πραγματικές μελλοντικές εξελίξεις· τούτο συνεπάγεται εντελώς αρνητικό αντίκτυπο στις οικονομίες των χωρών. Ο κατάλογος των οργανισμών αμφίβολης αξιοπιστίας είναι μακρύς, παραθέτουμε όμως εδώ μερικά μόνο παραδείγματα αστοχιών:

2.3   Τώρα, όταν ολόκληρη η Ευρώπη δεινοπαθεί σε μια κρίση χρέους και ορισμένες χώρες βρίσκονται στα όρια της πτώχευσης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταβάλει η Επιτροπή κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να τροφοδοτηθεί η ανάκαμψη της οικονομίας. Η παρούσα πρόταση είναι ένα κατάλληλο μέσο για την ανάληψη αυτής της προσπάθειας· ωστόσο, πρέπει να είμαστε πιο φιλόδοξοι.

2.4   Η προσέγγιση όσον αφορά τις αξιολογήσεις δημόσιου χρέους είναι ελλιπής, για να μην αναφέρουμε ότι οι ίδιες οι αξιολογήσεις είναι αμφισβητήσιμες, δεδομένου ότι χώρες με την ίδια βαθμολογία καταλήγουν να καταβάλλουν διαφορετικά επιτόκια. Συνεπώς, προκύπτει και το ερώτημα της πολιτικής αξίας αυτών των αξιολογήσεων.

2.5   Στο έγγραφο διαβούλευσης (7), αποτέλεσμα της δημόσιας διαβούλευσης κατά τη διάρκεια του 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε τις επιλογές για την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με την υπερβολική εμπιστοσύνη στις αξιολογήσεις από τους συμμετέχοντες στην αγορά και επέστησε την προσοχή στην ανάγκη εισαγωγής ανεξάρτητων αξιολογήσεων των πιστωτικών κινδύνων από τις επενδυτικές εταιρείες, τη στήριξη για την αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, την εισαγωγή της αστικής ευθύνης για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας και τις επιλογές για την επίλυση των ενδεχόμενων συγκρούσεων συμφερόντων που προκύπτουν από τη χρήση του προτύπου «ο εκδότης πληρώνει».

2.6   Ένας αριθμός συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταξύ 5 Νοεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου του 2011 εξέφρασε την ανησυχία του για την υπερβολική ή ακόμα και αυτόματη εξάρτηση από τις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας και στήριξε τη σταδιακή μείωση των αναφορών στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας στη νομοθεσία. Παράλληλα, τόνισαν το γεγονός ότι η εξεύρεση κατάλληλων τρόπων αντικατάστασής τους θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα για την εξεύρεση της κατάλληλης λύσης.

2.7   Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο εξέδωσε ένα μη νομοθετικό ψήφισμα σχετικά με τους ΟΑΠΙ στις 8 Ιουνίου 2011 (8), επιβεβαίωσε επίσης την ανάγκη βελτίωσης του κανονιστικού πλαισίου για τους ΟΑΠΙ και τη λήψη κατάλληλων μέτρων για να περιοριστεί η υπερβολική εξάρτηση από τις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας.

2.8   Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης Οκτωβρίου 2011 (9) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση του δημοσιονομικού κανονισμού εξακολουθεί να αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ και εξέφρασε την ικανοποίησή του για το ό,τι πολλά έχουν επιτευχθεί από το 2008 με τη μεταρρύθμιση του κανονιστικού και εποπτικού πλαισίου· ωστόσο, ζήτησε να καταβληθούν προσπάθειες για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των αδυναμιών του χρηματοπιστωτικού συστήματος με σκοπό να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις.

2.9   Σε διεθνές επίπεδο, στις 20 Οκτωβρίου του 2010 το Συμβούλιο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (FSB) εξέδωσε αρχές για τον περιορισμό της υπερβολικής εμπιστοσύνης εκ μέρους των αρχών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις αξιολογήσεις των ΟΑΠΙ (10). Οι αρχές αυτές, που υιοθετήθηκαν από τη σύνοδο κορυφής του G20 στη Σεούλ το Νοέμβριο του 2010, ζητούν την εξάλειψη ή την αντικατάσταση αναφορών σε τέτοιες αξιολογήσεις στη νομοθεσία όπου διατίθενται κατάλληλα εναλλακτικά πρότυπα της πιστοληπτικής ικανότητας και καλούν τους επενδυτές να πραγματοποιούν τις δικές τους εκτιμήσεις όσον αφορά την πιστοληπτική ικανότητα.

2.10   Για τους λόγους αυτούς, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας χρειάζεται να τροποποιηθεί, ιδίως προκειμένου να μειωθούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι που συνδέονται με την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας από τους συμμετέχοντες στις χρηματαγορές, με τον υψηλό βαθμό συγκέντρωσης της αγοράς αξιολόγησης, την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών, τις συγκρούσεις συμφερόντων σε σχέση με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» και με τη μετοχική δομή των ΟΑΠΙ.

3.   Κυριότερες τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009

3.1   Επέκταση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού για την κάλυψη των προβλέψεων αξιολόγησης

3.1.1   Η πρόταση της Επιτροπής επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας ώστε να καλύπτουν, κατά περίπτωση, τις «προβλέψεις αξιολόγησης». Η σημασία που έχουν οι προβλέψεις αξιολόγησης για τους επενδυτές και τους εκδότες, καθώς και ο αντίκτυπος τους στην αγορά, είναι αντίστοιχος με τη σημασία και τις επιπτώσεις των αξιολογήσεων της πιστοληπτικής ικανότητας· συνεπώς, οι ΟΑΠΙ οφείλουν να κοινοποιούν, ειδικότερα, τον χρονικό ορίζοντα εντός του οποίου αναμένεται μεταβολή της πιστοληπτικής ικανότητας.

3.2   Τροποποιήσεις όσον αφορά τη χρήση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας

3.2.1   Η πρόταση κανονισμού για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας προσθέτει διάταξη σύμφωνα με την οποία ορισμένοι θεσμικοί επενδυτές υποχρεούνται να διενεργούν τη δική τους αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας, με σκοπό να περιοριστεί η υπερβολική ή ακόμη και η αυτόματη πλήρης εμπιστοσύνη στις εξωτερικές αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας των περιουσιακών στοιχείων.

3.3   Τροποποιήσεις όσον αφορά τη χρήση των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας

3.3.1   Η ανεξαρτησία των ΟΑΠΙ σύμφωνα με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» πρέπει να ενισχυθεί κατά τρόπο που να αυξάνει το βαθμό αξιοπιστίας των αξιολογήσεων της πιστοληπτικής ικανότητας.

3.3.2   Ένας τρόπος ενίσχυσης της ανεξαρτησίας είναι η εξάλειψη της σύγκρουσης συμφερόντων: πρόκειται για τον κανόνα που απαγορεύει σε οποιοδήποτε μέτοχο ή μέλος ενός ΟΑΠΙ που έχει συμμετοχή τουλάχιστον 5 % να κατέχει το 5 % και άνω οποιουδήποτε άλλου ΟΑΠΙ, εκτός εάν οι εν λόγω ΟΑΠΙ είναι μέλη του ίδιου ομίλου.

3.3.3   Εισάγεται ένας κανόνας εναλλαγής για τους ΟΑΠΙ στους οποίους ένας εκδότης αναθέτει την αξιολόγηση είτε του ιδίου, είτε χρεωστικών τίτλων. Ακόμη, ο απερχόμενος οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας οφείλει να διαβιβάσει όλα τα έγγραφα με τις σχετικές πληροφορίες στον νεοδιοριζόμενο ΟΑΠΙ.

3.3.4   Παράλληλα, ο κανόνας της εσωτερικής εναλλαγής προσωπικού προσαρμόζεται ώστε να εμποδίζονται οι αναλυτές να προσλαμβάνονται σε άλλους ΟΑΠΙ παίρνοντας μαζί τους αρχεία πελατών.

3.3.5   Ένας ΟΑΠΙ υποχρεούται να μην εκδίδει αξιολογήσεις όπου υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων λόγω της συμμετοχής προσώπων που κατέχουν πέραν του 10 % του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του ΟΑΠΙ ή κατέχουν άλλη σημαντική θέση.

3.3.6   Πρόσωπα που κατέχουν πέραν του 5 % του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του ΟΑΠΙ ή πρόσωπα που κατέχουν άλλη σημαντική θέση δεν επιτρέπεται να παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες στην αξιολογούμενη οντότητα.

3.4   Τροποποιήσεις όσον αφορά τη δημοσιοποίηση πληροφοριών για τις μεθοδολογίες των ΟΑΠΙ, τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και τις προβλέψεις αξιολόγησης

3.4.1   Προτείνονται διαδικασίες για την προετοιμασία νέων μεθοδολογιών αξιολόγησης ή την τροποποίηση των υφιστάμενων· επίσης, στις διεργασίες θα πρέπει να συμπεριληφθεί και διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ως αρμόδια αρχή, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) θα αξιολογεί τη συμμόρφωση των προτεινόμενων νέων μεθοδολογιών και η χρήση τους θα επιτρέπεται μόνο μετά από την έγκριση της ΕΑΚΑΑ.

3.4.2   Εάν εντοπιστούν σφάλματα στις μεθοδολογίες, οι ΟΑΠΙ υποχρεούνται να τα εξαλείφουν και να ενημερώνουν την ΕΑΚΑΑ, τις αξιολογούμενες οντότητες και, γενικότερα, το κοινό για τα εν λόγω σφάλματα.

3.4.3   Ο εκδότης θα πρέπει να ενημερώνεται για τους λόγους της κάθε αξιολόγησης τουλάχιστον μία ολόκληρη ημέρα πριν από τη δημοσίευση αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας ή προοπτικής αξιολόγησης, έτσι ώστε να δίνεται η ευκαιρία ανίχνευσης ενδεχόμενων σφαλμάτων στην εκτίμηση της αξιολόγησης.

3.4.4   Οι ΟΑΠΙ θα πρέπει να κοινοποιούν πληροφορίες για όλες τις οντότητες ή τους χρεωστικούς τίτλους που τους υποβάλλονται για την αρχική τους εξέταση ή προκαταρκτική αξιολόγηση.

3.5   Τροποποιήσεις όσον αφορά τις αξιολογήσεις δημόσιου χρέους

3.5.1   Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα των αξιολογήσεων δημόσιου χρέους, οι σχετικοί κανόνες θα ενισχυθούν και θα ενταθεί η συχνότητα αξιολόγησης τουλάχιστον σε μία ανά εξάμηνο.

3.5.2   Οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται να δημοσιεύουν πλήρη έκθεση έρευνας κατά την έκδοση και την τροποποίηση αξιολογήσεων δημόσιου χρέους έτσι ώστε να βελτιωθεί η διαφάνεια και να ενισχυθεί η κατανόησή τους από τους χρήστες.

3.5.3   Οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται επίσης να παρέχουν αναλυτικά στοιχεία για τον κύκλο εργασιών τους, καθώς και στοιχεία σχετικά με τα έσοδα που δημιουργούνται για κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων. Οι πληροφορίες αυτές θα επιτρέπουν να αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο οι ΟΑΠΙ χρησιμοποιούν τους πόρους τους για να διατυπώνουν αξιολογήσεις δημόσιου χρέους.

3.6   Τροποποιήσεις όσον αφορά τη δυνατότητα σύγκρισης των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας και των αμοιβών για τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας

3.6.1   Όλοι οι ΟΑΠΙ θα υποχρεούνται να κοινοποιούν τις αξιολογήσεις τους στην ΕΑΚΑΑ, η οποία στη συνέχεια θα δημοσιεύει τις διαθέσιμες αξιολογήσεις για τους χρεωστικούς τίτλους με τη μορφή ενός Ευρωπαϊκού Δείκτης Αξιολόγησης (EURIX).

3.6.2   Η ΕΑΚΑΑ θα αναπτύσσει σχέδια τεχνικών προτύπων, υπόψη της Επιτροπής, σχετικά με μια εναρμονισμένη κλίμακα αξιολόγησης. Όλες οι αξιολογήσεις θα πρέπει να ακολουθούν τα ίδια πρότυπα, διασφαλίζοντας την ευκολότερη σύγκρισή τους.

3.6.3   Οι αμοιβές για την παροχή εκτίμησης αξιολόγησης πρέπει να είναι χωρίς διακρίσεις και όρους, δηλαδή να αντανακλούν το πραγματικό κόστος, να υπόκεινται σε διαφανείς πολιτικές τιμολόγησης και να μην εξαρτώνται από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Οι ΟΑΠΙ οφείλουν να κοινοποιούν κατάλογο με τα τέλη που χρεώνουν σε κάθε πελάτη, για τις επιμέρους υπηρεσίες.

3.6.4   Η ΕΑΚΑΑ θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί τα επίπεδα συγκέντρωσης της αγοράς, τους κινδύνους που προκύπτουν από την συγκέντρωση και τις επιπτώσεις στη συνολική σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

3.7   Τροποποιήσεις όσον αφορά την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών

3.7.1   Στις νέες διατάξεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να καταστεί δυνατή η υποβολή αγωγής για ζημίες που προκλήθηκαν από παραβίαση, εκ προθέσεως ή λόγω βαρείας αμέλειας, των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον κανονισμό για τους ΟΑΠΙ, όταν η παραβίαση αυτή επηρέασε μια αξιολόγηση στην οποία βασίστηκε ένας επενδυτής.

3.8   Λοιπές τροποποιήσεις

3.8.1   Σε ορισμένα σημεία που αφορούν τους ΟΑΠΙ, ο κανονισμός επεκτείνεται ώστε να συμπεριλάβει και τους «πιστοποιημένους» ΟΑΠΙ που είναι εγκατεστημένοι σε τρίτες χώρες.

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1   Η πρόταση της Επιτροπής τροποποιεί κατάλληλα τον ισχύοντα κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1060/2009, ιδίως προκειμένου να μειωθούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι που συνδέονται με την υπέρμετρη στήριξη στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας από τους συμμετέχοντες στις χρηματαγορές, τον υψηλό βαθμό συγκέντρωσης της αγοράς αξιολόγησης, την αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας έναντι των επενδυτών, τις συγκρούσεις συμφερόντων σε σχέση με το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει» και τη μετοχική δομή των ΟΑΠΙ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο κανονισμός δεν είναι επαρκώς λεπτομερής σε ορισμένα σημεία, ενώ άλλα είναι ασαφή. Πιστεύει ότι, όπου αυτό είναι δυνατό και επιθυμητό, η τελική έκδοση του κανονισμού θα είναι πιο συγκεκριμένη, πιο σαφής και λιγότερο διφορούμενη.

4.2   Η ΕΟΚΕ διατηρεί αμφιβολίες όσον αφορά την πραγματική αξιοπιστία της αυτοαξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας στο μέλλον και τη συνακόλουθη χρήση της. Και τούτο διότι, στην παρούσα κατάσταση, οι πιο αξιόπιστες αξιολογήσεις είναι εκείνες που διατυπώνονται από οργανισμούς με έδρα εκτός της ΕΕ. Εάν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εξακολουθούν να βασίζονται στις αξιολογήσεις αυτές, ο προτεινόμενος κανονισμός δεν πρόκειται να επιτύχει το στόχο του. Παράλληλα, παραμένει αδιευκρίνιστος ο τρόπος με τον οποίο σκοπεύει η Επιτροπή να καταστήσει υποχρεωτικές τις αξιολογήσεις αυτές.

4.3   Το ίδιο ισχύει και για τον προτεινόμενο κανόνα εναλλαγής: ακόμη και εάν αυτός ο κανόνας οδηγήσει σε σύσταση νέου οργανισμού προκειμένου να διευρυνθεί το φάσμα των απόψεων, αναμένεται να επηρεαστεί από τις απόψεις των καθιερωμένων οργανισμών και η προσδοκώμενη πολυμορφία απόψεων δεν θα υλοποιηθεί.

4.4   Η ΕΟΚΕ έχει πολύ σοβαρές αμφιβολίες για την ανεξαρτησία των παρεχόμενων βαθμολογιών, κυρίως λόγω του μηχανισμού «ο εκδότης πληρώνει», ακόμη και στην περίπτωση της αξιολόγησης κρατών, διότι τούτος επηρεάζει τα επιτόκια που καταβάλουν τα κυρίαρχα κράτη στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους αγοραστές του χρέους τους. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ προτείνει να αντιμετωπίσει η Επιτροπή τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών συνολικά και να καταστήσει αυστηρότερο το ρυθμιστικό τους πλαίσιο.

4.5   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εξέταση του τρόπου αμοιβής των αναλυτών και την αποσύνδεσή της από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιες συγκεκριμένες ενέργειες πρέπει να αναλάβει η ΕΑΚΑΑ για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση με την παρούσα πρόταση. Η ΕΟΚΕ προτείνει επομένως να διερευνηθεί το ζήτημα αυτό λεπτομερέστερα.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την παρατήρηση ότι πρέπει να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με το νομικό πλαίσιο, ιδίως όσον αφορά τις κυρώσεις και για τους διευθυντές και τους υπευθύνους των ευρωπαϊκών και διεθνών αρχών εποπτείας των αγορών, οι οποίοι παραβαίνουν τους κανόνες, αν λάβουμε υπόψη τη ζημία που προκαλούν οι παραβάσεις αυτές σε τράπεζες και στην ορθή λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς και στην οικονομία, στις επιχειρήσεις και στους πολίτες.

5.2   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αυξημένη προσπάθεια για την προστασία των καταναλωτών χρηματοπιστωτικών προϊόντων με την εισαγωγή της αστικής ευθύνης των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, ένα σημείο για το οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έλαβαν υπόψη προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (11). Πιστεύει, ωστόσο, ότι χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία και διασαφήνιση του ζητήματος αυτού. Επίσης, είναι σαφές ότι πρέπει να συνδέεται με την επιβολή κυρώσεων από την ΕΑΚΑΑ.

5.3   Η ΕΟΚΕ έχει ορισμένες αμφιβολίες εάν ο κανονισμός μπορεί να εισάγει μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην αγορά αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μέσω της θέσπισης εναρμονισμένης κλίμακας διαβάθμισης. Παρ 'όλα αυτά, υποστηρίζει την κίνηση στο βαθμό που συμβάλλει στη βελτίωση της συγκρισιμότητας των αξιολογήσεων.

5.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στην προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας, της διαφάνειας, της ανεξαρτησίας, της πολυφωνίας και του ανταγωνισμού στην παροχή των αξιολογήσεων, η Επιτροπή πρέπει να θεσπίσει ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης που θα εκδίδει ανεξάρτητες αξιολογήσεις (για τις οποίες θα πληρώνει ο εκδότης) αλλά δεν θα εκδίδει αξιολογήσεις του δημόσιου χρέους, ώστε να προστατεύεται κατ' αυτόν τον τρόπο το κοινό συμφέρον.

5.5   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη να περιορίζεται η κυριότητα των οργανισμών αξιολόγησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία τους, αλλά θα προτιμούσε κάποια εγγύηση της απόλυτης ανεξαρτησίας τους. Παράλληλα, πρέπει να διασφαλιστεί ότι κανένας επενδυτής δεν διαθέτει - έστω και έμμεσα - κεφάλαια ενός οργανισμού σε ποσοστό που υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο.

5.6   Η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως ακόμη και η δυνατότητα των συμμετεχόντων στις χρηματοπιστωτικές αγορές να καταρτίζουν τις δικές τους αξιολογήσεις και η μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές αξιολογήσεις δεν θα εγγυώνται ούτε την αντικειμενικότητα των αποφάσεων που θα λαμβάνουν οι συμμετέχοντες στη χρηματοπιστωτική αγορά, ούτε την ύπαρξη ευρύτερου φάσματος απόψεων. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ έχει αμφιβολίες για το εάν μικρότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν τα μέσα να συστήσουν μονάδες ανάλυσης για την πραγματοποίηση αυτών των αξιολογήσεων.

5.7   Η ΕΟΚΕ είναι σχετικά επιφυλακτική όσον αφορά την εφαρμογή του νόμου περί αστικής ευθύνης για τους οργανισμούς αξιολόγησης, δεδομένου ότι οι οργανισμοί αυτοί έχουν σε πολλές περιπτώσεις εκδώσει λανθασμένες αξιολογήσεις, χωρίς μέχρι τώρα να έχουν αναλάβει τις ευθύνες τους - εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ δεν είναι πεπεισμένη ότι ο προτεινόμενος κανονισμός θα καταφέρει να αλλάξει την κατάσταση αυτή. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αστική ευθύνη θα ήταν σκόπιμο να ενισχυθεί με τον πιο συνεκτικό και αποτελεσματικό τρόπο για τα ιδρύματα που χρησιμοποιούν αξιολογήσεις για την παροχή ορισμένων υπηρεσιών, όπως η ευθύνη των τραπεζών κατά την παροχή επενδυτικών συμβουλών.

5.8   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει εστίαση στην αναθεώρηση του ελέγχου των οργανισμών αξιολόγησης, ο οποίος προς το παρόν δεν είναι αρκετά εκτεταμένος και πρέπει να γίνει συστηματικός, συνεκτικός και όσο το δυνατόν πιο εκτεταμένος.

5.9   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προτεινόμενοι κανόνες όσον αφορά τη σύγκρουση συμφερόντων είναι ουσιαστικοί αλλά θεωρεί ότι η πρόταση είναι υπερβολικά ασαφής στα συγκεκριμένα σημεία. Τούτα θα πρέπει να συμπληρωθούν λεπτομερέστερα, ειδικά όταν πρόκειται για τον καθορισμό των υποχρεώσεων των διαφόρων οργάνων παρακολούθησης της συμμόρφωσης.

5.10   Η ΕΟΚΕ καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα όσον αφορά τις τεχνικές πτυχές και τον τρόπο με τον οποίο ορίζεται ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Αξιολόγησης (EURIX), και διερωτάται εάν ένας τέτοιος δείκτης μπορεί πραγματικά να παρέχει πρόσθετες πληροφορίες.

5.11   Η πρόταση αναφέρεται σε αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας αλλά δεν δίνεται ακριβής ορισμός της «χώρας». Τούτο είναι σημαντικό επειδή η οικονομική κατάσταση μιας χώρας επηρεάζεται και από την ευρωστία των ασφαλιστικών ταμείων υγείας και πρόνοιας της χώρας αυτής, τα οποία συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με τον εθνικό προϋπολογισμό. Το κοινό έχει δικαίωμα να γνωρίζει εάν η κάλυψη των υγειονομικών ή κοινωνικών αναγκών τίθεται σε κίνδυνο.

5.12   Οι αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας μιας χώρας πρέπει να διασαφηνιστούν πλήρως δεδομένου ότι επηρεάζουν τη λειτουργία μιας χώρας στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις αξιολογήσεις δημοσίου χρέους και να υποβάλει λεπτομερέστερες προτάσεις.

5.13   Ένα από τα κύρια εκκρεμή ζητήματα είναι η έλλειψη ανεξαρτησίας των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, όπως προκύπτει ιδίως από τη χρήση του προτύπου «ο εκδότης πληρώνει», σύμφωνα με το οποίο οι αξιολογήσεις φαίνεται ότι ευνοούν τον εκδότη αντί να εξυπηρετούν τις ανάγκες του επενδυτή. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η καθιέρωση του κανόνα της εναλλαγής δεν αποτελεί επαρκές ρυθμιστικό μέτρο για να επιτευχθεί πρόοδος στην αρχή «ο εκδότης πληρώνει». Κατά συνέπεια, προτείνει την εξέταση ορισμένων άλλων μέσων για τον περιορισμό των δυνατοτήτων των εκδοτών να επιλέγουν οργανισμό αξιολόγησης προκειμένου να επιτύχουν ίδιους σκοπούς.

5.14   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο κανόνας της εναλλαγής, έτσι όπως προτείνεται, δεν είναι αρκετά τολμηρός ώστε να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, ιδίως όσον αφορά τη δημιουργία αρκετών νέων ευκαιριών αγοράς. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο κανονισμός θα πρέπει να ορίζει συντομότερες περιόδους κατά τις οποίες ο εκδότης μπορεί να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του ίδιου οργανισμού αξιολόγησης ή πιο μακροχρόνιες κατά τις οποίες δεν μπορεί. Μια άλλη πιθανή λύση είναι να επιλέγονται οι ΟΑΠΙ με κλήρωση. Η ΕΟΚΕ προτείνει, επίσης, να διαγραφεί η λέξη «συνεχώς» από τη φράση «δέκα συνεχώς αξιολογούμενους χρεωστικούς τίτλους του εκδότη» στα σχετικά άρθρα.

(1)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», ΕΕ C 54, 19.2.2011 σελ. 37.

(2)  Ibrahim Warde, «Ces puissantes officines qui notent les Etats», Le Monde diplomatique, Φεβρουάριος 1997.

(3)  Marc Roche, «Le capitalisme hors la loi», Éditions Albin Michel 2011, σελ. 70.

(4)  Joseph E. Stiglitz, «Le triomphe de la cupidité», Les lines qui libèrent 2010, σελ. 166.

(5)  Hervé Kempf, «L'oligarchie ça suffit, vive la démocratie», Éditions du Seuil, Παρίσι 2011, σελ. 72.

(6)  Ομοίως.

(7)  http://ec.europa.eu/internal_market/securities/docs/agencies/summary-responses-cra-consultation-20110704_en.pdf

(8)  http://www.europarl.europa.eu/oeil/FindByProcnum.do?lang=en&procnum=INI/2010/2302.

(9)  http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/125496.pdf.

(10)  http://www.financialstabilityboard.org/publications/r_101027.pdf.

(11)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», ΕΕ C 54, 19.2.2011 σελ. 37.