18.4.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 113/56

—

υποστηρίζει την ιδέα να βελτιωθεί η κατάσταση και τα δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Πρόκειται για σημαντικό στοιχείο της υλοποίησης του προγράμματος της Στοκχόλμης και του σχεδίου δράσης για τη δημιουργία πραγματικού χώρου ελευθερίας, δικαιωμάτων και ασφάλειας στην Ευρώπη, ο οποίος με τη σειρά του αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στόχο της ΕΕ·

—

χαιρετίζει τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε αυτό το εγχείρημα, καθώς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή πολλών από τις υπηρεσίες και τις δομές υποστήριξης των θυμάτων εγκληματικών ενεργειών, ενώ οι προτεινόμενες ελάχιστες απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ θα συνεχίσουν αναπόφευκτα να επηρεάζουν το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μετά την υιοθέτηση της δέσμης μέτρων της Επιτροπής για τα δικαιώματα των θυμάτων·

—

τονίζει ότι η δέσμη νομοθετικών μέτρων για τα δικαιώματα των θυμάτων που παρουσίασε η Επιτροπή θα επηρεάσει σημαντικά το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ιδίως όσον αφορά τις οικονομικές της συνέπειες·

—

θεωρεί σημαντική την εξεύρεση λύσεων για την εξισορρόπηση των δικαιωμάτων των θυμάτων με τη διασφάλιση του τεκμηρίου αθωότητας στις ποινικές διαδικασίες καθώς και των ατομικών δικαιωμάτων των υπόπτων και των καταδικασθέντων για εγκληματικές ενέργειες·

—

προτείνει να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο όσον αφορά τον συντονισμό των καθηκόντων των κρατών μελών.

Εισηγητής

ο κ. Per Bødker ANDERSEN (DK/SPE), Αναπληρωτής δήμαρχος και μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Kolding

Έγγραφα αναφοράς

1.

υποστηρίζει την ιδέα να βελτιωθεί η κατάσταση και τα δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Πρόκειται για σημαντικό στοιχείο της υλοποίησης του προγράμματος της Στοκχόλμης και του σχεδίου δράσης για τη δημιουργία πραγματικού χώρου ελευθερίας, δικαιωμάτων και ασφάλειας στην Ευρώπη, ο οποίος με τη σειρά του αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στόχο της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 2 της ΣΕΕ. Οι προτάσεις για τη βελτίωση της προστασίας αφορούν κυρίως θύματα εγκληματικών πράξεων που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, ιδίως παιδιά·

2.

τονίζει σχετικά ότι η ανάπτυξη κοινών ελάχιστων απαιτήσεων εντός του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης συμβάλλει στην οικοδόμηση συνεκτικής Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς τούτο καλεί όλα τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε αυτές τις πολιτικές προς όφελος όλων των πολιτών·

3.

χαιρετίζει τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε αυτό το εγχείρημα, καθώς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή πολλών από τις υπηρεσίες και τις δομές υποστήριξης των θυμάτων εγκληματικών ενεργειών, ενώ οι προτεινόμενες ελάχιστες απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ θα συνεχίσουν αναπόφευκτα να επηρεάζουν το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μετά την υιοθέτηση της δέσμης μέτρων της Επιτροπής για τα δικαιώματα των θυμάτων·

4.

είναι πεπεισμένη για τη σημασία της υψηλού επιπέδου προστασίας των θυμάτων προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο συνολικός αντίκτυπος των εγκληματικών ενεργειών, μέσω της υποστήριξης των θυμάτων ώστε να ξεπεράσουν το σωματικό και/ή ψυχολογικό αντίκτυπο της ενέργειας·

5.

επισημαίνει ότι η ρύθμιση για τα δικαιώματα των θυμάτων έχει διάφορες συνέπειες κοινωνικής, εγκληματολογικής αλλά και οικονομικής φύσης, για τις οποίες πρέπει να εξευρεθούν ισορροπημένες λύσεις. Στο πλαίσιο της βελτίωσης της θέσης των θυμάτων πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορες οικονομικές πτυχές, ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και πτυχές που αφορούν την ασφάλεια δικαίου·

6.

υπενθυμίζει ότι η ρύθμιση για τα δικαιώματα των θυμάτων μπορεί να επηρεάσει την έννομη θέση των υπόπτων ή των κατηγορουμένων. Η Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί ότι θα πρέπει να αναζητηθούν λύσεις, με τις οποίες τα δικαιώματα των θυμάτων θα αποτελούν μεν κεντρικό ζήτημα, αλλά δεν θα απειλείται η ασφάλεια δικαίου των υπόπτων ή των κατηγορουμένων. Ο σεβασμός της αξιοπρέπειας των υπόπτων και των κατηγορουμένων –ακόμα και στην περίπτωση εξαιρετικά σοβαρών εγκληματικών πράξεων– αποτελεί βασικό στοιχείο του κράτους δικαίου, το οποίο είναι μία εκ των ιδρυτικών αξιών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και προϋπόθεση για βιώσιμες και σταθερές λύσεις, ακόμα και για τα θύματα. Σε αυτό περιλαμβάνεται το τεκμήριο της αθωότητας μέχρι την απόδειξη της ενοχής, και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Χωρίς τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των υπόπτων ή των κατηγορουμένων, η δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στην ΕΕ δεν είναι δυνατή. Η Επιτροπή των Περιφερειών υπενθυμίζει παράλληλα ότι και οι αιρετοί αντιπρόσωποι τοπικών και περιφερειακών αρχών είναι υποχρεωμένοι να μεριμνούν για την εν λόγω ισορροπία·

7.

επικροτεί το γεγονός ότι η δέσμη μέτρων της Επιτροπής για τα δικαιώματα των θυμάτων συνίσταται στην ουσία σε σύνολο ελάχιστων κανόνων που ορίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο δικαιωμάτων, ωστόσο κάθε κράτος μέλος διατηρεί τη δυνατότητα να ξεπεράσει αυτό το ελάχιστο επίπεδο. Η ΕτΠ υπενθυμίζει ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει αυτές οι απαιτήσεις της ΕΕ να αποδυναμώσουν τα δικαιώματα των θυμάτων σε κανένα κράτος μέλος. Θα πρέπει να εξευρεθούν ισορροπημένες λύσεις σε κάθε εθνικό και περιφερειακό πλαίσιο που να συνάδουν με τις ιδιαιτερότητες, τη νοοτροπία και τις παραδόσεις του. Αυτό είναι σύμφωνο με το Άρθρο 82 παρ. 2 της ΣΛΕΕ που ορίζει ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές των εννόμων τάξεων και παραδόσεων των κρατών μελών, ενώ ανακλά τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας που ορίζονται στο Άρθρο 5 παρ. 3 της ΣΕΕ·

8.

επαναλαμβάνει ότι η ανάγκη ισορροπημένων λύσεων απαιτεί τη διαφοροποίηση της προστασίας των θυμάτων και των δικονομικών τους δικαιωμάτων ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη σημασία του προς επίλυση προβλήματος. Η προστασία της έννομης θέσης των θυμάτων αποτελεί ευρύτατο πεδίο, το οποίο περιλαμβάνει διάφορα είδη εγκληματικότητας και σειρά διαφορετικών μέτρων νομικής, κοινωνικής, οικονομικής, ιατρικής και ψυχολογικής φύσης. Η Επιτροπή των Περιφερειών ζητά να εξευρεθούν διαφοροποιημένες λύσεις, στις οποίες να λαμβάνεται πάντα υπόψη η αρχή της αναλογικότητας, ώστε να επιτευχθεί η δέουσα σχέση μεταξύ προβλήματος και λύσης·

9.

τονίζει ότι η δέσμη νομοθετικών μέτρων για τα δικαιώματα των θυμάτων που παρουσίασε η Επιτροπή θα επηρεάσει σημαντικά το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ιδίως όσον αφορά τις οικονομικές της συνέπειες. Αυτό δεν αφορά μόνο τις περιφέρειες στα κράτη μέλη της ΕΕ με ομοσπονδιακές δομές αλλά και το τοπικό επίπεδο, καθώς συχνά η δημοτική αστυνομία και λοιπές δημοτικές αρχές αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής για τα θύματα εγκληματικών ενεργειών. Συχνά οι τοπικές αρχές πρέπει να μεριμνούν για θύματα που χρήζουν ειδικής προστασίας, όπως είναι τα παιδιά και οι ανήλικοι, καθώς και τα άτομα με αναπηρία. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή των Περιφερειών τονίζει πως πρέπει να βρεθούν ικανές χρηματοοικονομικές λύσεις στα διαφορετικά εθνικά πλαίσια προκειμένου να διασφαλισθεί η βελτίωση της προστασίας των θυμάτων σύμφωνα με τις προτάσεις και η δυνατότητα των τοπικών και περιφερειακών αρχών να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους·

10.

επισημαίνει την καθοριστική σημασία των προσπαθειών ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων διασυνοριακών αρχών με στόχο τη βελτίωση της προστασίας των θυμάτων. Προγράμματα συνεργασίας στα οποία οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν εκ φύσεως ζωτικό ρόλο θα πρέπει να ενισχυθούν τόσο κάθετα (σχέσεις μεταξύ τοπικών/περιφερειακών αρχών και εθνικών αρχών), όσο και οριζόντια (σχέσεις μεταξύ διαφορετικών περιφερειακών ή/και τοπικών αρχών). Αυτές οι δομές έχουν ιδιαίτερη σημασία όταν μία ποινική δικαστική διαδικασία παρουσιάζει διασυνοριακές πτυχές και το θύμα είναι κάτοικος άλλου κράτους μέλους της ΕΕ.

Προς τούτο, η Επιτροπή των Περιφερειών εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι διατάξεις περί συντονισμού των προσπαθειών συνεργασίας που περιλαμβάνονται στο Άρθρο 25 του σχεδίου οδηγίας δεν έχουν μεταβληθεί από το 2001 και απευθύνονται αποκλειστικά στα κράτη μέλη·

11.

θεωρεί ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαθέτουν ήδη σήμερα ευρύτατη εμπειρία και τεχνογνωσία όσον αφορά την υποστήριξη και τη συνδρομή σε θύματα εγκληματικών ενεργειών. Η προσφυγή σε αυτήν την ειδικευμένη γνώση και η ανταλλαγή της – ακόμη και στο νομοθετικό στάδιο – μπορεί να συμβάλει ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που θέτει η Επιτροπή και πρέπει κατά συνέπεια να στηριχθεί·

12.

προτείνει να αναφερθεί αμεσότερα ο ρόλος των περιφερειών, των δήμων και των κοινοτήτων στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τα δικαιώματα των θυμάτων. Όταν ο ενωσιακός νομοθέτης θεωρεί ότι και οι περιφερειακές και τοπικές αρχές θα πρέπει να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, αυτό θα πρέπει π.χ. να αναφέρεται πιο άμεσα στις αιτιολογικές σκέψεις της πρότασης οδηγίας (βλ. τροπολογία Αρ. 2)·

13.

ζητά να εξεταστεί ο τρόπος ή η δυνατότητα αξιοποίησης της ειδικευμένης γνώσης που διαθέτουν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές κατά τις προσπάθειες για καλύτερη υποστήριξη και συνδρομή στα θύματα εγκληματικών πράξεων. Αυτό πρέπει σε κάθε περίπτωση να συνδυαστεί με μεγαλύτερη έμφαση στην κατάρτιση των αστυνομικών υπαλλήλων, των κοινωνικών λειτουργών και άλλων επαγγελματικών ομάδων σε τοπικό επίπεδο, οι οποίες συχνά έρχονται πρώτες σε επαφή με τα θύματα·

14.

θεωρεί σημαντική την εξεύρεση λύσεων για την εξισορρόπηση των δικαιωμάτων των θυμάτων με τη διασφάλιση του τεκμηρίου αθωότητας στις ποινικές διαδικασίες καθώς και των ατομικών δικαιωμάτων των υπόπτων και των καταδικασθέντων για εγκληματικές ενέργειες. Προς τούτο, προτείνει αυτό να αναφερθεί ξεκάθαρα στην αιτιολογική σκέψη 7 της προτεινόμενης οδηγίας (βλ. τροπολογία αρ. 1)·

15.

φρονεί ότι θα πρέπει οι περιφέρειες, οι δήμοι και οι κοινότητες να συμμετέχουν στην αναζήτηση των πιθανών τρόπων για την καλύτερη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ τοπικών και περιφερειακών αρχών από διαφορετικά κράτη. Στο πλαίσιο αυτό έχει καθοριστική σημασία να ορισθούν συνομιλητές των περιφερειών και/ή των δήμων που να χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς στην ενημέρωση για τις επιμέρους δραστηριότητες των διαφόρων αρχών·

16.

προτείνει να αναλάβει η ΕΕ πιο ενεργό ρόλο όσον αφορά τον συντονισμό των καθηκόντων των κρατών μελών και σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Αυτό θα ήταν δυνατόν π.χ. μέσω της δημιουργίας συντονιστικού μηχανισμού σε επίπεδο ΕΕ, καθήκον του οποίου θα ήταν η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ τοπικών αρχών των διαφορετικών κρατών μελών· αυτό θα συνέβαινε μέσω γενικών μελετών καθώς και μέσω του συντονισμού συγκεκριμένων διαδικασιών, π.χ. με τη μεσολάβηση για την επαφή μεταξύ των αντίστοιχων αρμοδίων τοπικών και περιφερειακών αρχών σε άλλα κράτη μέλη. Αυτός ο μηχανισμός θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει και να διαχειρίζεται μητρώο βέλτιστων πρακτικών, όπως προτείνεται από την ΕτΠ στη γνωμοδότησή της για το σχέδιο δράσης του Προγράμματος της Στοκχόλμης (1)·

17.

φρονεί ότι θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση σε κατάλληλα μέσα που θα επιτρέψουν στα ίδια τα θύματα να έχουν πρόσβαση σε πρακτική ενημέρωση και υποστήριξη σε επίπεδο ΕΕ. Μία «τηλεφωνική υπηρεσία της ΕΕ» για θύματα θα μπορούσε ενδεχομένως να βελτιώσει τη θέση των θυμάτων εγκλημάτων που τελέστηκαν στο εξωτερικό. Αυτό θα ισχύει όχι μόνο κατά την παραμονή τους στο εξωτερικό, όπου θα χρειαστούν βοήθεια και υποστήριξη διαφόρων ειδών, αλλά και μετά την επιστροφή τους στη χώρα προέλευσης και κατά τις επαφές τους με τις αρχές του κράτους, όπου τελέστηκε το αδίκημα·

18.

εφιστά την προσοχή στη σημαντική εμπειρία και εμπειρογνωμοσύνη των ιδιωτικών και άλλων φορέων στον τομέα. Η ΕτΠ ζητά συνεπώς να εξασφαλιστεί ότι, σε εθνικό και σε περιφερειακό/τοπικό επίπεδο, στις προσπάθειες για τη βελτίωση της θέσης των θυμάτων θα συμμετάσχουν όχι μόνο ιδιωτικοί φορείς αλλά και νομικά πρόσωπα καθώς και μη κυβερνητικοί οργανισμοί. Αυτό θα καταστεί εφικτό, μεταξύ άλλων, μέσω προσπαθειών συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ για την αξιολόγηση της εμπειρίας στην οποία θα συμμετέχουν διάφοροι ιδιωτικοί και άλλοι φορείς, οι οποίοι θα μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της συνεργασίας·

19.

θεωρεί ότι είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να ληφθεί πρωτίστως υπόψη η ανάγκη υποστήριξης και συνδρομής σε παιδιά και ανήλικους όσον αφορά τις εγκληματικές πράξεις. Κατά την άποψή της, θα πρέπει να περιληφθούν ελάχιστοι κανόνες για την υποστήριξη παιδιών και ανηλίκων θυμάτων εγκληματικών πράξεων στην ενωσιακή νομοθεσία με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια και να μην υπάρξουν μόνο γενικές δηλώσεις προθέσεων·

20.

επισημαίνει ότι οι εγκληματολογικές και θυματολογικές γνώσεις για τα παιδιά και τους ανήλικους ως θύματα εγκληματικών ενεργειών εξελίσσονται και πως οι εξελίξεις αυτές θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό και την επικαιροποίηση της νομοθεσίας της ΕΕ. Ειδικότερα, τα επιστημονικά στοιχεία υποδεικνύουν πως θα ήταν χρήσιμη προσέγγιση που θα επιδεικνύει μεγαλύτερη ευαισθησία στα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης των παιδιών και στις αντίστοιχες ανάγκες τους από αυτήν που επελέγη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2).

Μία πιο διαφοροποιημένη λύση σύμφωνα με την ηλικία και το είδος εγκληματικής πράξης θα μπορούσε να επιτρέψει τη θέσπιση αυστηρότερων και πιο στοχευμένων ελαχίστων κανόνων για ειδικές κατηγορίες θυμάτων, π.χ. την ειδική υποστήριξη μικρότερων παιδιών ή παιδιών και ανηλίκων που καθίστανται θύματα ιδιαιτέρως σοβαρών εγκληματικών πράξεων·

21.

τονίζει ότι ο ορισμός των θυμάτων στο άρθρο 2 της προτεινόμενης οδηγίας είναι υπερβολικά ευρύς. Οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο που υφίσταται οποιαδήποτε εγκληματική ενέργεια - ακόμα και πταίσματα - θεωρείται θύμα σύμφωνα με την οδηγία. Αυτός ο ευρύς ορισμός δίνει ακόμα και στα θύματα πλημμελημάτων πρόσβαση σε σειρά δικονομικών δικαιωμάτων που παρατίθενται στην οδηγία. Αυτό θα μπορούσε να αποβεί ιδιαίτερα δαπανηρό, ενώ είναι αμφίβολο εάν μία ανάλογη γενική ρύθμιση αποτελεί ισορροπημένη και κατάλληλη λύση για τη θέση των θυμάτων·

22.

υπενθυμίζει σχετικά ότι έχουν υπάρξει και άλλοι τομείς της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στο πεδίο της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων όπου η πρακτική εφαρμογή των μέσων ολοκληρωμένης συνεργασίας απεδείχθη πολύ πιο δαπανηρή από τον αρχικό σχεδιασμό λόγω έλλειψης ικανών κριτηρίων διαφοροποίησης: για παράδειγμα, στις πιο πρόσφατες αξιολογήσεις του Ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, η Επιτροπή προειδοποίησε πως το ένταλμα σύλληψης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις πλημμελημάτων, καθώς το μέσο χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά από ορισμένα κράτη μέλη·

23.

συνιστά κατά συνέπεια στην Επιτροπή να υιοθετήσει πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση που θα ανταποκρίνεται στα υφιστάμενα προβλήματα, ζητά δε τη θέσπιση κατάλληλων ορίων στα δικαιώματα των θυμάτων προκειμένου να διασφαλισθεί η αναλογικότητα μεταξύ των δικαιωμάτων των θυμάτων και της σοβαρότητας του εγκλήματος. Η ΕτΠ προτείνει συνεπώς την υιοθέτηση μιας γενικής αρχής αναλογικότητας στην οδηγία, με την οποία θα εξασφαλίζεται ότι τα θύματα ελαφρύτερων αδικημάτων εξαιρούνται από ορισμένα μέρη της οδηγίας.